کتاب ژنتیک مولکولی — معرفی بهترین کتاب ها برای مطالعه و یادگیری

ژنتیک مولکولی به بررسی ژن‌ها و تمام عوامل وابسته به آن‌ها در حیات موجودات زنده می‌پردازد. با کمک این دانش و تکنیک‌های تحقیقاتی آن، می‌توان به علل بسیاری از بیماری‌ها و ناهنجاری‌ها پی برد. از طرفی ابزارهای ژنتیک مولکولی مانند کلونینگ یا ژن درمانی برای بهبود یا درمان کامل بسیاری از بیماری‌ها قابل استفاده هستند و موضوع پژوهش‌های فراوانی را در دنیا به خود اختصاص داده‌اند. در این مطلب قصد داریم نمونه‌هایی از کتاب ژنتیک مولکولی و سایر منابع مطالعاتی که به درک مفاهیم ژنتیک مولکولی کمک می‌کنند آن را معرفی کنیم.

کتاب ژنتیک مولکولی

در 50 سال گذشته ژنتیک یا علم وراثت به طور قابل توجهی تکامل یافته است. پزشکی، کشاورزی، تکامل و بوم‌شناسی اکنون بدون آن تصور نمی‌شود. به همین دلیل دوره‌های مقدماتی ژنتیک برای رشته‌های مختلفی از جمله زیست‌شناسی، بوم‌شناسی و پزشکی مورد نیاز است. با پیشرفت و گسترش علم و کشف هر روزه جزئیات ارگانیسم‌ها، زمینه‌های رشته‌ای و بین رشته‌ای در دنیا شکل می‌گیرند. بر همین مبنا شاخه‌های متعددی از ژنتیک نیز وجود دارند، از ژنتیک سنتی مندلی تا ژنتیک مولکولی و ژنومیکس که متکی به روش‌های مدرن تجزیه و تحلیل و محاسبات هستند.

فیلم مجموعه آموزش علم ژنتیک Genetics – مقدماتی تا پیشرفته در فرادرس

کلیک کنید

برای درک پیچیدگی‌های این علم، پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به چندین کتاب درسی با کیفیت برای همراهی و یادگیری جنبه‌های مختلف ژنتیک نیاز دارند. در اینجا بهترین کتاب‌ها برای یادگیری مبانی ژنتیک مولکولی و یادگیری تکنیک‌های ژنتیک مولکولی آورده شده‌اند که تزجمه فارسی برخی از آن‌ها موجود است و برخی زبان اصلی بوده و برخی به زبان فارسی تألیف شده‌اند. درک مفاهیم علم ژنتیک بنیادی‌ترین پیش‌نیاز در گرایش‌های مختلف زیست‌شناسی و حتی علوم پزشکی است.

کتاب زیست‌شناسی مولکولی ویور

کتاب زیست‌شناسی مولکولی (Molecular Biology) تألیف رابرت ویور، برای دوره مقدماتی زیست ‌مولکولی طراحی شده و به عنوان یک کتاب ژنتیک مولکولی در سطح مقدماتی نیز بسیار مناسب است. این کتاب بر مفاهیم اساسی زیست‌شناسی مولکولی با تأکید بر آزمایشات، مطالعه ژن‌ها و فعالیت آن‌ها در سطح مولکولی تمرکز دارد. با وجود تصاویر عالی و واضح در این کتاب، مفاهیم اساسی زیست‌شناسی مولکولی برای خواننده بیشتر قابل درک هستند.

فیلم آموزش ژنتیک مولکولی – مرور و حل تست در فرادرس

کلیک کنید

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: رابرت ویور (Robert F. Weaver)
• اولین چاپ: 1998
• آخرین ویرایش: 2011، ویرایش ۵
• تعداد صفحات: 912

این کتاب توسط انتشارات خانه زیست‌شناسی در ۳ جلد ترجمه و چاپ شده است. علاوه بر این، انتشارات برای فردا نیز یک نسخه چکیده از این کتاب چاپ کرده است.

کتاب مبانی ژنتیک

کتاب مبانی ژنتیک (Principles of Genetics) یکی از مرجع‌ها به عنوان کتاب ژنتیک مولکولی برای دوره مقدماتی است که از دیدگاه انسانی به مفاهیم ژنتیک می‌پردازد (ژنتیک انسانی). نسخه هفتم کتاب مبانی ژنتیک آخرین ویرایش این کتاب است که با تمرکز بر قابل درک و کاربردی بودن محتوا، مبانی ژنتیک مولکولی و ژنتیک انسانی را بیان می‌کند. دو ویژگی آخرین ویرایش این کتاب، سؤالات کلیدی در ابتدای هر فصل و تمرینات در انتهای فصول، برای درک بهتر مفاهیم هستند. این کتاب توسط خانه زیست‌شناسی ترجمه و چاپ شده است.

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: د. پیتر اسنوستاد، مایکل جی. سایمونز ( D. Peter Snustad, Michael J. Simmons)
• اولین چاپ: 1997
• آخرین ویرایش: 2017، ویرایش ۷
• تعداد صفحات: 648

کتاب ژنتیک مولکولی انسانی استراخان

کتاب ژنتیک مولکولی انسانی (Human Molecular Genetics) یک کتاب مرجع معتبر برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری است که رویکردی معتبر و یکپارچه به جنبه‌های مولکولی ژنتیک انسانی را فراهم می‌کند و مقدمه‌ای معتبر در مورد جنبه‌های مولکولی ژنتیک انسانی، ژنومیکس و زیست‌شناسی سلولی ارائه می‌دهد. ویرایش چهارم این کتاب با حفظ ویژگی‌های بارز ویراست‌های قبل، در سال ۲۰۱۰ به روز شده است. این کتاب مفاهیم کلیدی جدید در ابتدای هر فصل و بخش‌هایی برای مطالعه بیشتر در پایان هر فصل دارد.

فناوری‌های ژنومی و آزمایشات ژنتیک مانند غربالگری، رویکردهای درمانی، پزشکی شخصی و مدل‌های بیماری در یک بخش گردآوری و فناوری‌های قدیمی‌تر مانند شبیه‌سازی و هیبریداسیون در یک ادغام و خلاصه شده‌اند. پوشش فناوری‌های جدیدتر بخش‌های بیشتری از کتاب را به خود اختصاص داده‌اند و فصل‌های ویرایش ژن و فناوری‌های ژنومی تک سلولی در ویرایش ششم به کتاب اضافه شده‌اند. پوشش مباحث GWAS، ژنومیکس عملکردی، سلول‌های بنیادی و مدل‌سازی بیماری گسترش یافته است. تمرکز آخرین ویرایش کتاب ژنتیک مولکولی انسانی بیشتر بر روی وراثت و تنوع در جمعیت و نقش اپی‌ژنتیک در تنظیم بیان ژن است.

برخی از مباحث زیست‌شناسی سلولی از جمله سلول‌های بنیادی و سلول درمانی، مطالعه عملکرد و ساختار ژن، ژنومیکس مقایسه‌ای، ارگانیسم‌های مدل، RNAهای غیر رمزگذار و عملکرد آن‌ها و اپی‌ژنتیک نیز در آخرین ویراست گسترش یافته‌اند. مزیت این کتاب این است که به زبان ساده نوشته شده و هر فصل با داستانی آغاز می‌شود که با مطالعه آن می‌توان با مطلب ارتباط بهتری برقرار کرد. همچنین برای هریک از اختلالات ذکر شده، چندین مطالعه موردی در کتاب وجود دارد.

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: Tom Strachan, Andrew P. Read
• اولین چاپ: 1996
• آخرین ویرایش: 2010، ویرایش ۵
• تعداد صفحات: 808

ژنتیک مولکولی انسانی استراخان ویرایش پنجم توسط دکتر نجات مهدیه، فاطمه شجاعی جشوقانی، راضیه خالصی و مصطفی رفیعی پور ترجمه شده و انتشارات برای فردا آن را در دو جلد چاپ کرده است.

سرفصل های کتاب استراخان

از آن جایی که این کتاب محبوبیت بالایی دارد و جزو جدیدترین کتب ژنتیک مولکولی محسوب می‌شود، فهرست مطالب هر دو جلد در ادامه آمده است:
فصل اول: ساختار اسیدنوکلئیک و بیان ژن
فصل دوم: ساختار و عملکرد کروموزوم
فصل سوم: ژن‌ها در شجره‌ها و جمعیت‌ها
فصل چهارم: سلول‌ها و ارتباط سلول - سلول
فصل پنجم: اصول تکوین
فصل ششم: افزون‌سازی DNA، کلونینگ DNA بر پایه سلول و PCR
فصل هفتم: اصول و کاربردهای هیبریداسیون اسیدنوکلئیک
فصل هشتم: بررسی ساختار و بیان ژن‌ها و ژنوم
فصل نهم: سازمان‌بندی ژنوم انسان
فصل دهم: ارگانیسم‌های مدل، مقایسه‌ی ژنومی و تکامل
فصل یازدهم: بیان ژن انسانی
فصل دوازدهم: مطالعه عملکرد ژن پس از شناسایی ژنوم
فصل سیزدهم: تغییرات ژنتیکی انسان و نتایج آن
فصل چهاردهم: نقشه‌یابی ژنتیکی صفات مندلی
فصل پانزدهم: فهم عوامل مستعدکننده بیماری‌های پیچیده با نقشه‌برداری‌های ژنی
فصل شانزدهم: شناسایی ژن‌های بیماری انسانی و عوامل مستعد کننده
فصل هفدهم: ژنتیک سرطان
فصل هجدهم: آزمایشات اختصاصی ژنتیک
فصل نوزدهم: فارماکوژنتیک، پزشکی شخصی و غربال‌گری جمعیت
فصل بیستم: دست‌کاری ژنتیکی حیوانات به منظور مدل‌سازی بیماری و بررسی عملکرد ژن
فصل بیست و یکم: راهبردهای ژنتیکی برای درمان بیماری‌ها

کتاب ژنتیک مولکولی واتسون

ویرایش هفتم کتاب ژنتیک مولکولی (Molecular Biology of the Gene 7th Edition)، یکی از پرکاربردترین کتاب‌های مولکولی است. شش زیست‌شناس بسیار برجسته این کتاب را تألیف کرده‌اند. کتاب ژنتیک مولکولی جیمز واتسون توسط تعدادی از مترجمان خانه زیست‌شناسی ترجمه و در دو جلد چاپ شده است.

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: جیمز دی واتسون (James D. Watson)
• اولین چاپ: 1965
• آخرین ویرایش: 2013
• تعداد فصل‌ها: ۲۲

کتاب کلونینگ ژن و آنالیز DNA

پنجمین و جدیدترین ویرایش کتاب کلونینگ ژن و آنالیز دنا (Gene Cloning And DNA Analysis: An Introduction)، در سطح جهان به عنوان یک کتاب مرجع مقدماتی و استاندارد در حوزه کلونینگ شناخته می‌شود. با فرض اینکه خواننده دانش کمی در مورد اهمیت کلونینگ دارد، اصول تکنیک‌های مورد استفاده و کاربردهای آن‌ها با بیش از 250 تصویر دو رنگ به وضوح در نسخه چاپی این کتاب ارائه شده‌اند.

فیلم آموزش شبیه سازی روند کلونینگ و PCR با نرم افزار اسنپ ژن SnapGene در فرادرس

کلیک کنید

ویرایش هشتم، یک کتاب مقدماتی ارزشمند برای دانشجویان رشته‌های ژنتیک، زیست‌شناسی مولکولی، بیوشیمی، ایمنی‌شناسی و زیست کاربردی است. در ویرایش هشتم علاوه بر تغییرات متن در کل کتاب، چهار فصل آخر تا تاریخ چاپ، به روز شده و گسترش یافته‌اند تا پیشرفت چشمگیر کاربردهای شبیه‌سازی ژن و آنالیز DNA در بیوتکنولوژی را در سال‌های اخیر به خوبی بیان کنند و شامل موضوعات جدید مانند موارد زیر است:

• استراتژی‌های مورد استفاده محققان و صنایع برای جمع‌آوری توالی ژنوم
• روش‌های تعیین توالی نسل بعد (NGS) و شرح کاربرد آن ها در مطالعه ژنوم و ترنسکریپتوم
• کاربردهای روش‌های ویرایش ژن
• تولیدمثل بین نئاندرتال‌ها و هموساپینس

کتاب کلونینگ ژن و آنالیز DNA برای طیف وسیعی از دانشجویان زیست‌شناسی از جمله ژنتیک، زیست‌شناسی سلولی و مولکولی، بیوشیمی و ایمونولوژی و زیست یک کتاب مرجع مهم است و همچنین برای متخصصین رشته‌های دیگر که به این حوزه علاقه‌مند هستند هم منبع خوبی محسوب می‌شود. این کتاب با عنوان «مقدمه‌ای بر کلون‌سازی ژن‌ها و آنالیز DNA» بر اساس ویرایش ششم (2010) توسط مصطفی ولی‌زاده و بهمن یزدی صمدی به فارسی ترجمه شده و ناشر آن دانشگاه تهران است. ترجمه دیگر از آخرین ویرایش این کتاب با نام «مقدمه‌ای بر کلونینگ ژن و آنالیز DNA» با ترجمه اسعد آذرنژاد، بهروز جوهری، عاطفه نامی و منصوره کاظمی در انتشارات اشراقیه چاپ شده است. نسخه‌های دیگر از ویراست‌های قبلی این کتاب نیز ترجمه شده‌اند.

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: براون (T.A Brown)
• اولین چاپ: 2006
• آخرین ویرایش: 2020، ویرایش ۸
• تعداد صفحات: ۳۳۶ صفحه

کتاب زیست شناسی سلولی و مولکولی به بیان ساده

کتاب زیست‌شناسی سلولی و مولکولی به بیان ساده (Molecular & Cell Biology For Dummies) توضیح می‌دهد که چگونه سلول‌های تخصصی از ابتدایی‌ترین آمیب تا انسان، حیات پیدا کرده‌اند. کتاب زیست‌شناسی سلولی و مولکولی به بیان ساده اصطلاحات مختلف و نظریه‌هایی را توضیح می‌دهد که برای کسانی که در رشته زیست‌شناسی تحصیل نکرده‌اند نیز مفید خواهد بود. اصول اولیه تا چگونگی ایجاد فناوری‌های مولکولی جدید، آزمایش ژنتیک و تکنیک‌های ریزآرایه، به درک زمینه‌های جدید تحقیقات و مشاغل در حوزه ژنتیک کمک می‌کند.

فیلم آموزش زیست شناسی سلولی و مولکولی – مبانی و مفاهیم مقدماتی در فرادرس

کلیک کنید

این کتاب ساختار و عملکرد سلول‌ها و اهمیت درک مباحث سلولی و مولکولی برای مطالعه بیماری‌ها، اینکه چگونه زیست‌شناسی مولکولی می‌تواند مشکلات سلامت بشر و سایر موجورات را حل کند و DNA چگونه صفات ارگانیسم‌ها را تعیین می‌کند را با بیانی ساده آموزش می‌دهد.

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: Rene Fester Kratz
• اولین چاپ: 2009
• آخرین ویرایش: 2020، ویرایش ۱۶
• تعداد صفحات: 384

کتاب سیتوژنتیک سرطان

کتاب سیتوژنتیک سرطان: ناهنجاری‌های کروموزومی و ژنتیک مولکولی سلول‌های توموری (Cancer Cytogenetics: Chromosomal And Molecular Genetic Aberrations Of Tumor Cells) سه چاپ اول این کتاب تحسین شده، سنتز مفهومی بسیار ضروری این زمینه را که به سرعت در حال حرکت است، ارائه داد. چاپ چهارم این کتاب یک بررسی جامع، گسترش یافته و به روز از پیشرفت‌های چشمگیر اخیر در این زمینه و شامل تعداد زیادی داده جدید از آخرین تحقیقات اساسی و بالینی است. تغییرات ویرایش آخر این کتاب عبارتند از موارد زیر:

فیلم آموزش سیتوژنتیک + مفاهیم کلیدی

کلیک کنید

• همکاران جدید منعکس کننده تألیف بین المللی گسترده‌تر و حتی تخصص بیشتر
• تأکید بیشتر در مورد اهمیت بالینی و کاربرد اطلاعات در مورد انحرافات سیتوژنتیک و مولکولی
• پوشش کامل از انحرافات کروموزومی در سرطان بر اساس ارزیابی 60،000 نئوپلاسم که از نظر سیتوژنتیک تاکنون بررسی شده است
• چگونگی جمع‌آوری داده‌های ژنتیکی مولکولی (اطلاعات مبتنی بر PCR و توالی‌یابی) با داده‌های سیتوژنتیک مربوطه
• چگونگی تلفیق داده‌های سیتوژنتیک مولکولی (براساس مطالعات با استفاده از FISH ،CGH ،SNP) با داده‌های کاریوتایپ برای ایجاد درک جامع از سیتوژنتیک سرطان در حال حاضر

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: Sverre Heim, Felix Mitelman
• آخرین ویرایش: 2015، ویرایش ۴
• تعداد صفحات: 634

کتاب ژنتیک مولکولی جمعیت

کتاب ژنتیک مولکولی جمعیت (Molecular Population Genetics) مرور کلی بر ژنتیک مولکولی در جمعیت است که از فعال‌ترین و مهیج‌ترین زمینه‌های زیست‌شناسی محسوب می‌شود. با ترکیب پیشرفت‌های زیست‌شناسی مولکولی و ژنومیک با یافته‌های ریاضی و تجربی از ژنتیک جمعیت، کار در ژنتیک جمعیت مولکولی تاریخچه خارق‌العاده انتخاب طبیعی و تغییرات جمعیتی در بسیاری از موجودات از جمله انسان را بررس کرده است.

فیلم آموزش ژنتیک جمعیت + مفاهیم کلیدی در فرادرس

کلیک کنید

توصیف کامل روش‌ها و ابزارهای این رشته را می‌توان از منابع مختلف مطالعه کرد، اما هیچ کتابی پیش از این همه این مباحث را در یک جلد جمع‌بندی نکرده است. این کتاب یک راهنمای کاربر منسجم در زمینه مقالات پژوهشی اولیه ژنتیک جمعیت مولکولی را ارائه می‌دهد و به عنوان مرجع برای دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد قابل استفاده است.

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: Matthew William Hahn
• اولین چاپ: 2018
• آخرین ویرایش: 2018، ویرایش اول
• تعداد صفحات: 352

کتاب مفاهیم ژنتیک

کتاب مفاهیم ژنتیک (Concepts of Genetics) پایه‌ای‌ترین کتاب در این لیست و یکی از کتاب‌های محبوب در این لیست است. این کتاب برای دانشجویان مقطع کارشناسی در نظر گرفته شده است و مفاهیم و ایده های اصلی ژنتیک و تحقیقات جدید را در بر می‌گیرد. این کتاب چندین مزیت دارد:

مفاهیم ارائه شده در کتاب درسی با نثری روشن و مختصر شرح داده شده‌اند. این کتاب بر حل مسئله تمرکز دارد که بخشی اساسی از یک دوره خوب ژنتیک است. این کتاب هم آزمایشاتی را که منجر به کشفیات شده توصیف می‌کند و هم قوانین و مفاهیمی را که نتیجه آزمایش قبلی بوده است، توصیف می‌کند. ویرایش دوازدهم این کتاب همچنین شامل تحقیقات پیشرفته و موضوعات مهم و نوظهور در مورد کریسپر (CRISPR-Cas) و تنظیم ژن پس از رونویسی در یوکاریوت‌ها است. یکی از فصول کتاب به ملاحظات اخلاقی كه فناوری‌های ژنتيک در زندگی روزمره بشر ایجاد کرده، می‌پردازد.

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: ویلیام اس. کلاگ، مایکل آر کامینگز، شارلوت ا. اسپنسر
  (William S. Klug, Michael R. Cummings, Charlotte A. Spencer)
• اولین چاپ: 2005
• آخرین ویرایش: 2021
• تعداد صفحات: 677

کتاب ژنتیک یک رویکرد مفهومی

کتاب ژنتیک یک رویکرد مفهومی (Genetics: A Conceptual approach) برای دانشجویانی که نیاز به گذراندن دوره مقدماتی ژنتیک دارند مناسب است. ویرایش سوم این کتاب چندین نکته مثبت دارد که عبارتند از موارد زیر:

• شامل فصل‌هایی در زمینه اپی ژنتیک است
• دارای چندین تصویر تمام رنگی برای سهولت درک مطلب است.
• این کتاب بر اساس اکتشافات و مفاهیم مدرن به روز شده است.
• این کتاب را می‌توان برای غیر رشته‌های ژنتیک به عنوان مطالعه تکمیلی استفاده کرد.
• کتاب خواننده را با مفاهیم درگیر می‌کند و بر حل مسئله تمرکز دارد.
• نویسنده برای تمرکز بر مفاهیم اساسی و ارتباط بین آن‌ها، جزئیات و تعدد مطالب را به طور انتخابی کاهش داده است.

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: Benjamin A. Pierce
• اولین چاپ: 1997
• آخرین ویرایش: 2007
• تعداد صفحات: 832 صفحه

کتاب ژنتیک از ژن تا ژنوم

تیمی از دانشمندان این کتاب ژنتیک مولکولی را نوشته‌اند. کتاب ژنتیک از ژن تا ژنوم (Genetics From Genes to Genomes) به عنوان منبع مقدماتی ژنتیک برای دانشجویان مقطع کارشناسی قبل استفاده است. برخی از نکات مثبت این کتاب در ویرایش نهم شامل موارد زیر هستند:

• ژنتیک مندلی و مولکولی نیز در کتاب توضیح داده شده‌اند.
• جدیدترین ویرایش حاوی اطلاعاتی در مورد اکتشافات اخیر در ژنتیک مولکولی دارد.
• تصاویر و نمودارهای بسیار خوبی دارد.

ویژگی‌های کتاب زبان اصلی:

• نویسنده/ نویسندگان: Leland H. Hartwell ،Leroy E. Hood ،Michael L. Goldberg
• اولین چاپ: 1999
• آخرین ویرایش: 2006
• تعداد صفحات: 960