سرطان کبد | علائم، تشخیص و روش های درمان – هر آنچه باید بدانید

سرطان کبد یا به انگلیسی Liver Cancer هنگامی اتفاق می‌افتد که سلول‌های طبیعی کبد از نظر ظاهری و رفتاری رشد غیر طبیعی داشته باشند. سلول‌های سرطانی می‌توانند برای بافت‌های طبیعی مجاور تخریب شوند و هم به سایر مناطق کبد و هم به اندام‌های خارج از کبد گسترش یابند.

کبد کجاست؟

کبد بزرگترین اندام داخل بدن است و در زیر دنده‌های راست و زیر ریه راست قرار دارد. کبد چندین عملکرد دارد. این ماده صفرا را در روده‌ها ترشح می‌کند تا چربی‌ها را جذب کند، مواد مغذی را تجزیه و ذخیره می‌کند، فاکتورهای لخته کننده مورد نیاز برای جلوگیری از خونریزی را تولید می‌کند و عوامل سمی مانند الکل و دارو را تجزیه می‌کند. پیش از این در یکی از مطالب منتشر شده در مجله تحت عنوان کبد کجاست؟ — آنچه باید بدانید به زبان ساده به صورت مفصل در مورد محل کبد و در مطلب «درد کبد کجاست؟ – به زبان ساده + علائم و روش پیشگیری» در مورد درد کبد توضیح داده‌ایم.

سرطان کبد چیست؟

سلول‌های بدخیم یا سرطانی که در سلول‌های طبیعی کبد (هپاتوسل‌ها) ایجاد می‌شوند، کارسینوم سلول‌های کبدی نام دارند. سرطانی که در مجاری کبد ایجاد می‌شود کلانژیوکارسینوما نام دارد. بر اساس محل ایجاد، میزان پیشرفت و انتشار، سرطان کبد به انواع مختلفی تقسیم می‌شود و درمان‌های مختلفی دارد که درا دامه این مطلب به آن‌ها پرداخته‌ایم.

تفاوت سیروز و سرطان کبد چیست؟

سیروز بیماری است که در آن سلول‌های کبدی آسیب می‌بینند، بافت کبد زخم می‌شود و در آن اسکار به وجود می‌آید. افراد مبتلا به سیروز بیشتر در خطر ابتلا به سرطان کبد هستند. بیشتر مبتلایان به سرطان کبد از قبل شواهدی از سیروز دارند. سیروز کبدی یکی از مراحل انتهایی و پیشرفته کبد چرب است.

علت سرطان کبد چیست؟

بیشتر افرادی که به سرطان کبد مبتلا می شوند، در شرایط بیماری مزمن کبدی (آسیب طولانی مدت کبد به نام سیروز) مبتلا هستند که باعث زخم شدن کبد و افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد می‌شود. مصرف الکل، ابتلا به هپاتیت B، هپاتیت C و کبد چرب غیر الکلی از جمله علل ابتلا به سرطان کبد هستند. سرطان کبد ممکن است به عوامل محیطی، غذایی یا سبک زندگی مرتبط باشد.

به عنوان مثال، قرار گرفتن در معرض طولانی مدت تریكلوسان، ماده رایج در صابون‌ها و شوینده‌ها، باعث فیبروز كبدی و سرطان در موش‌های آزمایشگاهی می‌شود. اگرچه ثابت نشده است که تریکلوزان از عوامل ایجاد سرطان کبد در انسان نیز باشد اما در حال حاضر این موضوع تحت بررسی FDA است تا مشخص شود آیا تأثیرات منفی بر سلامتی دارد. عفونت مزمن هپاتیت B حتی بدون وجود سیروز کبدی، عامل خطر برای سرطان کبد در انسان هست یا خیر. عوامل خطر ابتلا به سرطان کبد در سیروز عبارتند از موارد زیر:

• جنسیت مرد
• سن 55 سال به بالا
• قومیت آسیایی یا اسپانیایی تبار
• سابقه خانوادگی در بستگان درجه یک
• چاقی
• هپاتیت B و C
• مصرف الکل
• افزایش میزان آهن در خون به دلیل هموکروماتوز

علائم سرطان کبد چیست؟

سرطان کبد به خودی خود علائمی ایجاد نمی‌کند. با رشد تومور، ممکن است علائم درد در سمت راست شکم یا احساس سیری بیش از حد بعد از کمی غذا خوردن ایجاد شود. برخی از بیماران ممکن است علائم بیماری مزمن کبدی یا سیروز داشته باشند که اغلب قبل از توسعه سرطان کبد است. به عنوان مثال، بیماران ممکن است علائم زیر را مشاهده کنند:

• کاهش بیش از ۱۰ درصد از وزن بدون دلایل دیگر
• کاهش اشتها
• خستگی و ضعف عمومی
• حالت تهوع یا استفراغ
• بزرگ شدن کبد (احساس وجود توده در زیر دنده‌ها در سمت راست)
• بزرگ شدن طحال (احساس توده‌ای در زیر دنده‌ها در سمت چپ)
• درد در شکم یا نزدیک شانه سمت راست
• افزایش تورم پا و شکم
• تجمع مایع در شکم
• مدفوع سفید و گچی
• خارش
• تورم پاها
• زردی چشم و پوست که ممکن است با تب و لرز همراه باشد.

فیلم مجموعه آموزش علوم پزشکی – از دروس دانشگاهی تا کاربردی در فرادرس

کلیک کنید

مراحل سرطان کبد

برای هر مرحله، مقیاس‌های آماری وجود دارند که عبارتند از:

• بقای متوسط​​، یعنی مدت زمان از تشخیص تا جایی که نیمی از بیماران هنوز زنده هستند.
• 5 سال زنده ماندن، یعنی تعداد افرادی که پس از تشخیص 5 سال یا بیشتر زنده می‌مانند.

مرحله صفر سرطان کبد

بدون درمان بقای متوسط ​​مرحله صفر سرطان کبد، بیش از 3 سال است. با درمان، بین 70 تا 90 از 100 نفر (بین 70 تا 90 درصد) برای 5 سال یا بیشتر زنده می‌مانند. برای درمان مرحله صفر سرطان کبد، ممکن است جراحی برای حذف بخشی از کبد، پیوند کبد یا درمان برای مرگ سلولی بافت کبدی (معمولاً با حرارت درمانی) انجام شوند.

مرحله ۱ول سرطان کبد

بدون درمان، بقای متوسط ​​برای مرحله A سرطان کبد 3 سال است. با درمان، بین 50 تا 70 از 100 نفر (بین 50 تا 70 درصد) 5 سال یا بیشتر زنده می‌مانند. برای درمان سرطان کبد مرحله اول، ممکن است جراحی برای برداشتن بخشی از کبد، پیوند کبد یا درمان‌ اختصاصی دیگری انجام شود.

مرحله دوم سرطان کبد

بدون درمان، بقای متوسط ​​برای مرحله دوم سرطان کبد 16 ماه است. با درمان، بقای متوسط ​​برای مرحله دوم سرطان کبد 20 ماه است. برای درمان مرحله دوم سرطان کبد، ممکن است مستقیماً در رگ خونی تغذیه کننده تومور در کبد و مسدود کردن جریان خون، شیمی درمانی انجام بگیرد که به این روش TACE گفته می‌شود.

مرحله سوم سرطان کبد

بدون درمان، بقای متوسط ​​برای مرحله سوم سرطان کبد بین 4 تا 8 ماه است. در صورت درمان مناسب، بقای متوسط ​​برای مرحله سوم سرطان کبد بین 6 تا 11 ماه خواهد بود. برای درمان سرطان کبد مرحله سوم، ممکن است داروی هدفمند سرطان مانند سورافنیب تجویز شود.

مرحله چهارم سرطان کبد

بدون درمان، بقای متوسط ​​برای مرحله آخر سرطان کبد کمتر از 4 ماه است. هیچ درمانی برای سرطان‌های کبد مرحله چهارم خوب پاسخ نمی‌دهد اما پزشکان و پرستاران متخصص علائم و عوارض ناشی از سرطان کبد را درمان می‌کنند.

طول عمر بیماران سرطان کبد چقدر است؟

تأمیم آمارهای مربوط به سرطان کبد یه یک بیمار خاص دشوار است، زیرا فرم‌ها، مراحل و پاسخ به درمان در هر فرد تفاوت دارند. بنابراین آمارهای ارائه شده در بخش قبل را می‌توان از نظر تحقیقی مد نظر داشت اما به صورت فردی نباید بر اساس این آمار طول عمر بیمار سنجیده شود و باعث نگرانی بیماران باشد.

درمان سرطان کبد دشوار است زیرا غالباً در مراحل اولیه تشخیص داده نمی‌شود. در صورت موفقیت درمان، سرطان کبد هرگز به طور کامل از بین نمی‌رود، بنابراین پیگیری و بررسی مداوم با انجام آزمایش خون و تصویربرداری، اهمیت بسیاری در پیشگیری از عود سرطان یا پیشرفت آن دارد.

علائم اولیه سرطان کبد

تشخیص سرطان کبد در مراحل ابتدایی اغلب اوقات دشوار است زیرا علائم و نشانه‌ها معمولا   تا مراحل بعدی ظاهر نمی‌شوند. تومورهای كبدیِ كوچک در معاینه بدنی به سختی قابل تشخیص است زیرا قسمت زیادی از كبد توسط قفس دنده سمت راست پوشانده شده است. تا زمانی که تومور احساس شود، ممکن است در حال حاضر کاملاً بزرگ باشد.

در حال حاضر، هیچ آزمایش غربالگری توصیه شده‌ای برای سرطان کبد در افرادی که به طور ​​در معرض خطر هستند، وجود ندارد. (غربالگری به معنای آزمایش سرطان در افرادی که هیچ علامتی یا سابقه سرطان ندارند) اما آزمایش ممکن است برای برخی از افرادی که فاکتورهای خطر ابتلا به سرطان کبد را دارند توصیه شود.

بسیاری از بیمارانی که به سرطان کبد مبتلا می‌شوند، دچار سیروز طولانی مدت (تشکیل بافت اسکار در اثر آسیب کبدی) هستند. در صورت بدتر شدن بیمار مبتلا به سیروز، پزشکان ممکن است آزمایشاتی را برای بررسی ابتلا به سرطان کبد انجام دهند. برای افرادی که در معرض خطر بالاتری از سرطان کبد هستند، زیرا فرد مبتلا به سیروز (از هر علتی)، هموکروماتوز ارثی یا عفونت مزمن هپاتیت B (حتی بدون سیروز) هستند. برخی از متخصصان غربالگری سرطان کبد را با آزمایش خون آلفا فتوپروتئین (AFP) و انجام سونوگرافی را هر ۶ ماه یک بار توصیه می‌کنند.

سرطان متاستاتیک کبد چیست؟

سرطان متاستاتیک سرطانی است که از محلی که برای اولین بار شروع شده است (محل اولیه) به مکان دیگری از بدن (محل ثانویه) گسترش یافته است. سرطان متاستاتیک در کبد وضعیتی است که در آن سرطان از اندام‌های دیگر از طریق جریان خون به کبد انتشار پیدا می‌کند و خود سلول‌های کبدی سرطانی نیستند. کبد به محلی تبدیل شده که سرطانی که از جاهای دیگر شروع شده به آن گسترش یافته است. سرطان متاستاتیک همان نام و همان نوع سلول‌های سرطانی با سرطان اصلی را ایجاد می‌کند.

شایع‌ترین سرطان‌هایی که به کبد منتقل می‌شوند پستان، روده بزرگ، مثانه، کلیه، تخمدان، لوزالمعده، معده، رحم و ریه‌ها هستند. سرطان متاستاتیک کبد یک بیماری نادر است که وقتی سرطان از کبد (اولیه) منشأ می‌گیرد و به سایر اندام‌های بدن (ثانویه) گسترش می‌یابد، اتفاق می‌افتد. برخی از افراد مبتلا به تومورهای متاستاتیک علائمی ندارند. متاستازهای آن‌ها با اشعه ایکس، سی تی اسکن، سونوگرافی یا آزمایش‌های دیگر یافت می‌شود. بزرگ شدن کبد یا زردی (زردی پوست) می‌توانند نشان‌دهنده سرطان کبد باشند.

تشخیص سرطان کبد

بهترین روش برای تشخیص سرطان کبد از طریق سونوگرافی منظم کبد است که توسط متخصص انکولوژیک هر 6 ماه در بیمار مبتلا به سیروز انجام می‌شود. همانند اکثر انواع سرطان، بهتر است به محض تشخیص سرطان کبد درمان آغاز شود. در صورت شک به سرطان کبد، پزشک برای تأیید تشخیص سرطان کبد یکی از آزمایشاتی که درا دامه توضیح داده شده‌اند را درخواست می‌کند.

علائم سرطان کبد در آزمایش خون

آلفا فتوپروتئین (AFP) که ممکن است در 70 درصد از بیماران مبتلا به سرطان کبد افزایش یابد. سطح AFP می‌تواند در سرطان کبد طبیعی باشد. افزایش سطح AFP برای سرطان کبد مشکوک است. AFP ممکن است با سیروز و هپاتیت فعال مزمن افزایش یابد. سایر آزمایشگاه‌ها شامل پروترومبین دس - گاما كربوكسی پروترومبين (DCP) است که می‌تواند در اکثر بیماران مبتلا به سرطان کبد افزایش یابد. سایر فاکتورهایی که با آزمویش خون بررسی می‌شوند و می‌توانند در ارتباط با سرطان کبد در مراحل اولیه یا عوامل خطرساز پیش‌آگهی دهند، عبارتند از موارد زیر:

فیلم آموزش بیوشیمی پزشکی ۲ + مفاهیم کلیدی + گواهینامه

کلیک کنید

• آزمایش هپاتیت ویروسی: بررسی هپاتیت B و هپاتیت C
• آزمایش عملکرد کبد (LFTs): چون سرطان کبد اغلب در کبدی که دچار اختلال ناشی از سیروز یا هپاتیت شده به وجود می‌آید، برای آغاز و انتخاب درمان باید سلامت عمومی کبد بررسی شود. به طور مثال اگر بخش غیر سرطانی کبد دچار اختلال عملکرد باشد، جراحی برای خارج کردن بخش سرطانی روش مناسبی نیست و به جای آن شیمی درمانی یا درمان هدفمند سرطان استفاده می‌شوند.
• آزمایش لخته شدن خون: از آنجایی که پلاکت‌ها در کبد تولید می‌شوند، آسیب به کبد می‌تواند باعث کاهش تولید پلاکت‌ها و فاکتورهای انعقادی شود که ریسک خونریزی یا بند نیامدن آن را افزایش می‌دهد.
• آزمایش عملکرد کلیوی: آزمایشات سطح نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین اغلب برای ارزیابی عملکرد کلیه انجام می‌شود.
• آزمایش خون کامل (CBC): در این آزمایش میزان گلبول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید خون و پلاکت‌ها را اندازه‌گیری می‌شود که عملکرد مغز استخوان را نشان می‌دهد.
• آزمایش خون بیوشیمیایی و سایر آزمایشات: آزمایشات شیمی خون سطح تعدادی از مواد را در خون بررسی می‌کند، برخی از آن‌ها ممکن است تحت تأثیر سرطان کبد قرار بگیرند. به عنوان مثال، سرطان کبد می تواند سطح کلسیم خون را افزایش دهد، در حالی که سطح گلوکز خون ممکن است کاهش یابد. سرطان کبد همچنین می‌تواند سطح کلسترول را افزایش دهد.

تصویربرداری از کبد

سی تی اسکن مارپیچ چند فازی و MRI با کنتراست کبدی، تصویربرداری ارجح برای تشخیص محل و میزان خون‌رسانی به سرطان است. اگر هر نوع تصویربرداری بی‌نتیجه باشد، باید یک نوع تصویربرداری جایگزین یا پیگیری تصویربرداری‌های منظم و متعدد برای کمک به روشن شدن تشخیص انجام شود. توصیف نوع ضایعات کوچکتر از 1 سانتی‌متر معمولاً دشوار است.

نمونه برداری از کبد

بیوپسی یا نمونه‌برداری از بافت ضایعه در کبد انجام می‌شود که توسط یک آسیب‌شناس تجزیه و تحلیل می‌شود تا تشخیص مشکوک سرطان کبد را تأیید کند. در هر مورد بیوپسی کبد لازم نیست، به خصوص اگر مطالعه تصویربرداری و مارکرهای آزمایشگاهی برای سرطان کبد مشخص باشد. خطرات بیوپسی کبد عفونت، خونریزی یا انتقال سلول سرطانی توسط سوزن بیوپسی است.

اگر سلول‌های سرطانی روی سوزنی که برای بیوپسی استفاده می‌شود قرار بگیرند، به سایر مناطق لمس شده توسط سوزن گسترش می‌یابند. نمونه‌برداری از کبد مشکوک به سرطان، خطر افزایش انتقال سلول‌های سرطانی در مسیر سوزن بیوپسی را در 1 تا 3 درصد موارد افزایش می‌دهد. اگر نمونه‌برداری از کبد بی‌نتیجه باشد، در این صورت انجام یک مطالعه تکرار تصویربرداری در فواصل 3 تا 6 ماهه توصیه می‌شود. نمونه‌برداری را می‌توان با روش‌های مختلفی انجام داد که در ادامه توضیح داده شده‌اند:

• نمونه‌برداری با سوزن: یک سوزن توخالی از طریق پوست در شکم و داخل کبد قرار می‌گیرد. قبل از قرارگیری سوزن ابتدا پوست به صورت موضعی بی‌حس می‌شود. این نوع نمونه‌برداری به طور معمول با کمک سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن برای تعیین محل دقیق سوزن انجام می‌شود.
• بیوپسی لاپاراسکوپی: می‌توان در حین لاپاراسکوپی بیوپسی کبد را انجام داد.
• بیوپسی با جراحی: نمونه‌برداری برشی (برداشتن قطعه‌ای از تومور) یا بیوپسی برشی (برداشتن کل تومور و برخی از بافت‌های طبیعی کبد اطراف) را می‌توان با جراحی انجام داد.

آنژیوگرافی کبد

آنژیوگرافی روش مهمی برای تشخیص و درمان تومورهای کبدی است. تعیین نقشه شریان کبدی، ورید پورتال و آناتومی ورید کبدی در یک فیلم تنها با آنژیوگرافی کبدی امکان دارد. کاتتریزاسیون سرخرگ کبدی به وسیله آمبولیزاسیون و تزریق، ابزاری مؤثر برای درمان تومورهای کبدی است. با تکنیک کاتتریزاسیون فوق انتخابی آنژیوگرافی کبدی می‌توان دقیق‌ترین اطلاعات را برای تشخیص تومور ارائه داد.

توموگرافی کامپیوتری

توموگرافی کامپیوتری (Computed Tomography) یا (CT) یک نوع عکس‌برداری با اشعه ایکس است که تصاویر دقیق‌تری ایجاد می‌کند. سی تی اسکن از شکم می‌تواند به یافتن انواع مختلف تومورهای کبدی کمک کند و اطلاعات خاصی در مورد اندازه، شکل و محل تومورهای کبد یا مناطق دیگر شکم و همچنین رگ‌های خونی اطراف را در اختیار متخصص قرار دهد.

از سی‌تی‌اسکن می‌توان برای هدایت دقیق سوزن بیوپسی به داخل یک تومور مشکوک (که بیوپسی سوزن با هدایت CT نامیده می‌شود) استفاده کرد. در صورت تأیید سرطان کبد، ممکن است CT قفسه سینه نیز احتمال سرطان به ریه‌ها بررسی شود.

اسکن استخوان

اسکن استخوان می تواند به دنبال سرطانی باشد که به استخوان‌ها گسترش یافته است (متاستاز). پزشکان معمولاً این آزمایش را برای افراد مبتلا به سرطان کبد انجام نمی دهند مگر اینکه علائمی مانند درد استخوان داشته یا فرصتی برای پیوند کبد برای درمان سرطان باشد.

انواع سرطان کبد

انواع سرطان کبد بر اساس میزان انتشار آن تعیین می‌شود. مرحله سرطان کبد یکی از مهم‌ترین فاکتورها در انتخاب نوع و مسیر درمانی است. روش مرحله‌بندی سرطان کبد یک راه استاندارد برای تعیین میزان انتشار و وضعیت پیش‌رونده بودن سرطان را فراهم می‌کند. چند سیستم مختلف برای مرحله‌بندی سرطان کبد وجود دارد و ممکن است همه پزشکان از یک سیستم مشترک استفاده نکنند. بیوپسی و عکس‌برداری از کبد به تعیین مرحله یا استیج سرطان کبد کمک می‌کنند.

• تومور خوش‌خیم کبد (Benign Liver Tumor): این نوع تومور می‌تواند آنقدر رشد کند که منجر به ایجاد اختلال عملکردی در بدن بیمار شود و درمان آن معمولا جراحی است.
• همانژیوم (Hemangioma): تومور در عروق خونی است که فقط در صورت خونریزی نیاز به درمان دارد.
• آدنوم کبدی (Hepatic Adenoma): نوعی تومور خوش‌خیم کبدی است که معمولا باعث ایجاد درد یا خونریزی می‌شود. جراحی و خارج کردن کبد درمان یک گزینه درمانی رایج برای این نوع سرطان است.
• هیپرپلازی گره ای کانونی (FNH): این نوع تومور از چندین نوع سلول سرطانی شامل سلول‌های مجرای صفراوی و بافت پیوندی ایجاد می‌شود.
• آنژیوسارکوم (Angiosarcoma) و همانژیوسارکوم (Hemangiosarcoma): انواع نادری از سرطان هستند که در لایه داخلی رگ‌های خونی ایجاد می‌شوند. از آن‌جا که علائم این دو نوع سرطان اختصاصی نیستند، معمولا این نوع از سرطان کبد، بسیار دیر و در مراحل نهایی پیشرفت تشخیص داده می‌شود.
• کارسینومای سلول‌های کبدی (Hepatocellular Carcinoma): شایع‌ترین شکل سرطان اولیه است. سرطان اولیه از کبد آغاز می‌شود و می‌تواند به صورت یک تومور یا گره‌های کوچک سرطانی، در سراسر کبد باشد. سرطان اولیه کبد معمولاً به ریه‌ها، ورید پورتال (در کلیه) و غدد لنفاوی پورتال گسترش یابد.
• کلانژیوکارسینومای داخل کبدی (سرطان مجاری صفراوی): همان‌طور که با نام آن توصیف شده است، این سرطان از محل اتصال مجرای صفرا به کبد آغاز می شود. بین 10 تا ۱۵ درصد از سرطان‌های کبد از این نوع هستند. این نوع سرطان معمولاً متاستاز داده و به غدد لنفاوی، ریه و مغز استخوان گسترش می‌یابد.
• هپاتوبلاستوما (Hepatoblastoma): یک سرطان نادر است که معمولا در کودکان زیر 4 سال دیده می‌شود و در اکثر موارد درمان با جراحی و شیمی‌درمانی موفقیت‌آمیز است.
• سرطان فیبرولاملار (Fibrolamellar Carcinoma): نوع نادری از سرطان کبد است که معمولاً در نوجوانان و بزرگسالان زیر 40 سال ایجاد می‌شود. این نوع سرطان از این جهت با دیگر سرطان‌های کبد تفاوت دارد که در افرادی با کبد سالم اتفاق می‌افتد.
• سرطان ثانویه: سرطانی که از قسمت‌های دیگر بدن شروع و به کبد منتقل می‌شود. گسترش سرطان از یک مکان اولیه به سایر قسمت‌های بدن متاستاز نام دارد. سرطان ثانویه با تکنیک‌هایی که برای سرطان اولیه نیز موفقیت‌آمیز است، درمان می‌شود. به عنوان مثال، سرطان ریه که به کبد گسترش یافته با استفاده از پروتکل‌های سرطان ریه تحت درمان قرار می‌گیرد.
• لنفوم: سرطان سیستم ایمنی بدن از جمله غدد لنفاوی است که به طور معمول به کبد گسترش می‌یابد. سرطان لوزالمعده (پانکراس) نیز ممکن است به کبد منتقل شود.

درمان سرطان کبد چیست؟

روش درمان به میزان پیشرفت سرطان و سلامت عمومی کبد بستگی دارد. به عنوان مثال، میزان سیروز (اسکار) کبد می‌تواند گزینه‌های درمان سرطان را تعیین کند. به همین ترتیب، گسترش و میزان انتشار سرطان به بافت کبدی، سهم مهمی در انواع گزینه‌های درمان سرطان کبد دارد که ممکن است مؤثرترین باشد. به طور کلی روش‌های درمانی زیر برای سرطان کبد وجود دارند.

فیلم مجموعه آموزش علوم پزشکی – از دروس دانشگاهی تا کاربردی در فرادرس

کلیک کنید

جراحی کبد

سرطان کبد را می‌توان گاهی با جراحی برای برداشتن بخشی از کبد مبتلا به سرطان درمان کرد. جراحی برای همه انواع و درجات سرطان کبد مناسب نیست و بستگی به موارد زیر دارد:

• جراحی درمان رایج برای سرطان شکمی است که گسترش یافته است.
• در صورت وجود سرطان ثانویه کبد ولی اگر سرطان منتشر شده باشد مناسب نیست.
• اگر سرطان به قسمت دیگری از بدن گسترش یافته باشد.
• چند تومور ثانویه در کبد دارید و اندازه آن‌ها چقدر است.
• میزان در کنترل بودن سرطان اولیه

جراحی تومورهای کوچک سرطانی با موفقیت بیشتری همراه است. مانند هر جراحی دیگری، عوارض ناشی از جراحی کبد نیز ممکن است شامل خونریزی، عفونت، ذات الریه یا عوارض جانبی ناشی از بیهوشی باشد. قبل یا بعد از جراحی شیمی‌درمانی انجام می‌شود. قبل از جراحی، گاهی اوقات می‌توان قسمت سالم کبد را تحریک به رشد کرد تا بعد از جراحی مقدار کافی کبد باقی مانده باشد و خطر نارسایی کبد را کاهش دهد.

این کار را با مسدود کردن شاخه‌ای از ورید اصلی منتهی به کبد (ورید پورتال) انجام می‌شود. به این عمل آمبولیشن ورید پورتال (PVE) می‌گویند. این اتفاق معمولاً چند هفته قبل از برداشتن کبد رخ می‌دهد. بعضی اوقات در دو مرحله کبد را خارج می‌کنند. ابتدا بخشی از کبد و بعد از یک هفته یا بیشتر قسمت دیگری از کبد برداشته می‌شود.

پیوند کبد

این روش معمولاً برای کبدهایی که تومورهای بزرگ دارند و امکان جراحی و برداشتن تومورها وجود ندارد یا در موارد سیروز پیشرفته انجام می‌شود. عوارض ناشی از داروهای مربوط به پیوند کبد ممکن است شامل رد احتمالی کبد پیوندی، عفونت ناشی از سرکوب سیستم ایمنی بدن، فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، ضعیف شدن کلیه‌ها و استخوان‌ها و افزایش موهای بدن باشند.

ابلیشن درمانی

روش فرسایش درمانی (Ablation Therapy) یا ابلیشن از بین بردن سلول‌های سرطانی کبد بدون جراحی است. پزشک می‌تواند سلول‌های سرطانی را با استفاده از گرما، لیزر یا با تزریق الکل یا اسید مخصوص، به سرطان از بین ببرد. اگر بافت سرطانی غیر قابل برداشت باشد، ممکن است از این روش برای تسکین علائم استفاده شود. ابلیشن برای تومورهایی با عرض بیش از 3 سانتی‌متر تأثیر بهتری دارد. برای تومورهایی با عرض کمی حدود 3 تا 5 سانتی‌متر، ممکن است از ابلیشن همراه با امبولیزاسیون استفاده شود.

از آنجا که ابلیشن درمانی اغلب مقداری از بافت طبیعی اطراف تومور را نیز از بین می‌برد، ممکن است انتخاب خوبی برای درمان تومورهای نزدیک عروق خونی بزرگ، دیافراگم یا مجاری صفراوی اصلی نباشد. بعد از درمان معمولا نیازی به بستری در بیمارستان نیست. می‌توان با قرار دادن یک سوزن یا پروب در تومور از طریق پوست، جراحی را انجام داد. سوزن یا پروب با سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن به محل خود هدایت می‌شود. هرچند گاهی اوقات، برای اطمینان از هدف‌گیری صحیح، درمان در اتاق عمل با بیهوشی عمومی انجام شود.

عوارض جانبی احتمالی پس از ابلیشن شامل درد شکم، عفونت در کبد، تب و عملکرد غیر طبیعی کبد هستند. عارضه جدی غیر معمول اما امکان‌پذیر است. انواع مختلف ابلیشن درمانی در ادامه توضیح داده شده‌اند.

ابلیشن با فرکانس رادیویی

ابلیشن فرکانس رادیویی (RFA) یکی از متداول‌ترین روش‌های ابلیشن تومورهای کوچک است که از امواج رادیویی پرانرژی استفاده می‌کند. پزشک یک پروب نازک و سوزن مانند را از طریق پوست وارد تومور می‌کند. سپس یک جریان با فرکانس بالا از نوک پروب عبور داده می‌شود که باعث گرم شدن تومور و تخریب سلول‌های سرطانی خواهد شد.

ابلیشن با مایکروویو

در MWA از انرژی امواج الکترومغناطیسی برای گرم کردن و از بین بردن تومور با یک پروب استفاده می‌شود.

ابلیشن با سرما

سرما درمانی (Cryoablation) با فریز کردن تومور از طریق یک پروب فلزی نازک، انجام می‌شود. پروب به داخل تومور هدایت و گازی با دمای بسیار پایین از طریق پروب به آن منتقل می‌شود تا تومور را منجمد کند و در نهایت باعث مرگ سلول‌های سرطانی شود.

ابلیشن با اتانول

این روش به عنوان تزریق از راه پوست اتانول (PEI) نیز شناخته می‌شود. در این روش الکل غلیظ مستقیماً به تومور تزریق می‌شود تا به سلول‌های سرطانی آسیب برساند. بعضی اوقات لازم است این روش چندین بار تکرار شود.

امبولیزاسیون

کبد از نظر وجود 2 منبع خونی یک اندام خاص است. اکثر سلول‌های طبیعی کبد از طریق ورید پورت تغذیه می‌شوند، در حالی که سرطان در کبد عمدتا توسط شریان کبدی خون دریافت می‌کنند. در امبولیزاسیون (Embolization) از خون‌رسانی به بافت سرطانی جلوگیری می‌شود که مانع از رشد بیشتر این بافت خواهد شد. در این روش از کاتتر برای تزریق ذرات یا مهره‌هایی استفاده می‌شود که می‌توانند رگ‌های خونی را مسدود کنند. اما بسیاری از سلول‌های سالم کبدی بدون آسیب می‌مانند زیرا خون‌رسانی به آن‌ها از ورید پورتال است.

امبولیزاسیون برای برخی از بیماران مبتلا به تومور است که امکان جراحی ندارند یا به دلیل سایز بزرگ تومور (عرض بزرگتر از 5 سانتی‌متر) با ابلیشن قابل درمان نیستند. امبولیزاسیون گاهی در کنار ابلیشن استفاده می‌شود. چون در این روش خون‌رسانی به بافت طبیعی کبد نیز کاهش پیدا می‌کند، معمولا گزینه خوبی برای برخی از بیماران که کبد آن‌ها به دلیل هپاتیت یا سیروز آسیب دیده، محسوب نمی‌شود. مشخص نیست که کدام نوع امبولیزاسیون نتیجه طولانی مدت بهتری دارد. پس از این درمان معمولا نیاز به بستری شدن نیست.

گاهی همراه با این تکنیک از داروهای شیمیایی هم استفاده شود و علاوه بر مسدود کردن خون‌رسانی، عامل شیمی‌درمانی در تومور به دام می‌افتد. این روش معمولاً در بیماران با سرطان پیشرفته کبد برای تسکین استفاده می‌شود. از عوارض امبولیزاسیون می‌توان به تب، درد شکم، حالت تهوع، استفراغ و ایجاد لخته خون در عروق کبدی اشاره کرد.

گاهی بهبودی کامل از عمل 4 تا 6 هفته طول می‌کشد. از آنجا که بافت سالم کبد می‌تواند تحت تأثیر قرار گیرد، خطر بدتر شدن عملکرد کبد پس از امبولیز وجود دارد. اگر شاخه بزرگی از شریان کبدی امبولیزه شود، خطر بیشتر است. انواع امبولیزاسیون در ادامه توضیح داده شده‌اند.

امبولیزاسیون شریانی

در طی امبولیزاسیون از طریق شریان (TAE)، کاتتر (یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر) از طریق یک برش کوچک در یک شریان در قسمت داخلی ران قرار می‌گیرد و جریان خون در شریان کبدی کاهش می‌یابد. معمولاً یک ماده رنگی در جریان خون تزریق می‌شود تا پزشک بتواند مسیر کاتتر را مشاهده کند. هنگامی که کاتتر در محل قرار گرفت، ذرات کوچک به داخل رگ تزریق می‌شوند تا انتقال اکسیژن و مواد مغذی به تومور را مسدود کنند.

امبولیزاسیون شیمیایی ترانس - شریانی

امبولیزاسیون شیمیایی ترانس - شریانی (TACE) معمولا اولین روش امبولیزاسیون استفاده شده برای سرطان‌های پیشرفته کبدی است که با ابلیشن یا جراحی قابل درمان نیستند. در این روش ترکیبی از امبولیزاسیون و شیمی‌درمانی استفاده می‌شود. اغلب، همراه با قرار دادن کاتتر در رگ ماده شیمی‌درمانی نیز در آن تزریق و سپس مسیر شریان مسدود می‌شود بنابراین داروی شیمی‌درمانی در مجاورت تومور یا بافت سرطانی قرار می‌گیرد و اثربخشی آن بیشتر خواهد بود.

امبولیزاسیون شیمیایی مهره شستشو دهنده دارویی

امبولیزاسیون شیمیایی مهره شستشو دهنده دارویی (DEB - TACE) ترکیبی از امبولیزاسیون TACE با مهره‌های دارویی ( مهره‌های کوچک حاوی داروی شیمیایی) است. فرآیند این درمان مانند TACE است با این تفاوت که پس از قرار دادن مهره‌ها در شریان، مسدود کردن رگ انجام می‌شود. داروی شیمی‌درمانی کم کم از مهره‌ها در مجاورت تومور آزاد خواهند شد وامکان موفقیت درمان افزایش می‌یابد. متداول‌ترین داروهای شیمیایی مورد استفاده برای TACE یا DEB - TACE میتومایسین C، سیس پلاتین و دوکسوروبیسین هستند.

امبولیزاسیون رادیویی

امبولیزاسیون رادیویی (RE) ترکیبی از امبولیزاسیون با رادیوتراپی است. تزریق مهره‌های کوچکی به نام میکروسفر که دارای رادیوایزوتوپ رادیواکتیو (ایتریوم - 90 یا Y - 90) هستند انجام می‌شود که و این مهره‌ها به درون عروق کبدی می‌چسبند. پس از اتصال مهره‌ها، عروق نزدیک تومور مسدود می‌شوند و مقدار کمی از ماده رادیواکتیو در محل آزاد می‌شود که می‌توان از آن برای هدف‌گیری دقیق هنگام رادیوتراپی استفاده کرد.

پرتودرمانی سرطان کبد

در پرتودرمانی با استفاده از هدایت پرتوهای پرانرژی که به به صورت متمرکز روی سلول‌ها و بافت‌های سرطانی، سلول‌های سرطانی از بین می‌روند. سلول‌های سالم کبد نیز به اشعه بسیار حساس هستند. از عوارض پرتودرمانی می‌توان به تحریک پوست محل درمان مانند تاول یا پوسته ریزی، خستگی، حالت تهوع و استفراغ اشاره کرد که معمولاً طی چند هفته پس از پایان درمان از بین می‌روند.

یک عارضه جانبی جدی پرتودرمانی کبد، بیماری کبدی ناشی از اشعه (RILD) است که 3 تا 4 ماه پس از درمان اتفاق می‌افتد که معمولاً بعد از مدتی بهبود می‌یابد اما در بعضی موارد می‌تواند کشنده باشد. علائم و نشانه‌هایی RILD شامل غیر طبیعی بودن آزمایش خون عملکرد کبدی، بزرگ شدن کبد و طحال، احتباس مایع در شکم و زردی هستند. پرتو درمانی در موارد زیر گزینه خوبی برای درمان سرطان کبد است:

• توموری که با جراحی جراحی، ابلیشن و امبولازیسیون قابل درمان نیست یا پاسخ خوبی به این درمان‌ها نمی‌دهد.
• در بیمارانی که سرطان کبد به نواحی اطراف، مغز یا استخوان انتشار پیدا کرده است.
• در افرادی که دچار درد ناشی از برگ شدن کبد هستند.
• بیمارانی که دچار ترومبوس تومور (تجمع سلول‌های سرطانی کبد) و مسدود شدن ورید پورتال شده‌اند.

پرتودرمانی داخلی انتخابی

این نوعی رادیوتراپی داخلی (براکی تراپی) یا به اختصار SIRT است. به آن رادیوآمبولیس نیز گفته می‌شود. یک لوله نازک به نام کاتتر در شریان کبدی قرار می‌؛یرد و خون را به کبد می‌رساند. پزشک مهره‌های ریزی به نام میکروسفر را به پایین کاتتر می‌فرستد که در رگ‌های خونی کوچک اطراف سرطان گیر می‌کنند. میکروسفرها حاوی ماده رادیواکتیو هستند که به سرطان یک دوز تابش می‌دهد.

تابش حاصل از میکروسفرها به خون‌رسانی تومور آسیب می‌رساند و بافت سرطانی نمی‌تواند مواد مغذی مورد نیاز را به دست آورد. این اشعه به سلول‌های سرطانی نیز آسیب می‌رساند. دامنه تابش از دانه‌ها بسیار کم است. بنابراین آسیب بسیار کمی به بافت سالم اطراف وارد می‌کند. اکثر اشعه‌های موجود در میکروسفرها طی 2 هفته از بین می‌روند. میکروسفرها به طور دائمی در کبد می‌مانند اما بی‌ضرر هستند.

پرتودرمانی خارجی

در پرتودرمانی خارجی (EBRT) منبع پرتو از بیرون بدن به محل سرطان متمرکز می‌شود. انجام پرتودرمانی تقریباً شبیه عکسبرداری با اشعه ایکس است اما در پرتو درمانی اشعه قوی‌تر است. این روش بدون درد بوده و هر بار رادیوتراپی فقط چند دقیقه طول می‌کشد اما زمان تنظیم محل تابش اشعه زمان بیشتری نیاز دارد. معمولا درمان EBRT در دوز پایین اشعه، 5 روز در هفته و به مدت چند هفته انجام می‌شود.

از پرتوهای بسیار متمرکز با دوز بالا، طی یا چند روزاستفاده می‌شود. پرتوها از زوایای مختلف تومور را هدف قرار می‌دهند. برای متمرکز کردن دقیق اشعه، بیمار در یک فضای مخصوص بدن قرار می‌گیرد. این نوع اشعه ممکن است در افراد مبتلا به سرطان در مراحل اولیه که منتظر پیوند کبدی هستند استفاده می‌شود.

پرتودرمانی استریوتاکتیک بدن

پرتودرمانی استریوتاکتیک بدن (SBRT) یکی از تکنیک‌های جدید پرتودرمانی است که تنظیم محل تابش در آن با دقت بیشتری انجام می‌شود و عوارض جانبی کمتری دارد. این روش در مقایسه با EBRT زمان کمتری طول می‌کشد.

شیمی درمانی

در شیمی درمانی از دارویی استفاده می‌شود که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. این دارو را می‌توان از راه دهان یا تزریق آن به ورید یا شریان تغذیه‌کننده کبد تجویز کرد. بسته به داروهای مصرفی و پاسخ فردی بیمار، افراد می‌توانند عوارض جانبی مختلفی از شیمی‌درمانی داشته باشند. عوارض شیمی‌درمانی شامل خستگی، کبودی آسان، ریزش مو، حالت تهوع و استفراغ، تورم پاها، اسهال و زخم‌های دهان و معمولاً موقتی هستند.

تزریق شریان کبدی

تزریق شریان کبدی (HAI) دارو را مستقیماً وارد سرخرگ داخل کبد (شریان کبدی) می‌کند. به عنوان تزریق شریان کبدی شناخته می‌شود. شما یک لوله کوچک (کاتتر) دارید که در شریان اصلی منتهی به کبد قرار دارد. HAI اجازه می‌دهد غلظت بالای داروی شیمی درمانی به تومور برسد. برای این روش درمانی معمولاً باید بیمار یک شب یا بیشتر در بیمارستان بستری باشد. این روش درمانی برای همه مبتلایان به سرطان ثانویه کبد مناسب نیست.

درمان هدفمند سرطان کبد

درمان هدفمند سرطان کبد (Targeted Agent) مانند سایر داروهای درمان سرطان، شیمی درمانی محسوب می‌شود اما مانند داروهای شیمی درمانی سنتی یا شیمیایی کار نمی‌کنند. داروهای درمانی هدفمند معمولا خوراکی هستند. این داروها برخی از تغییرات عامل ایجاد سلول‌های سرطانی را به صفر می‌رسانند. به طور مثال، با تداخل در ساز و کار مولکول‌های خاصی که در رشد، پیشرفت و گسترش سرطان نقش دارند، مانع از انتشار سرطان می‌شوند.

ممکن است قبل از انجام این درمان یک آزمایش مولکولی، بررسی جهش یا حتی تعیین توالی بر روی بافتی که بیوپسی شده انجام شود. در صورت جهش ژنی، می‌توان یک داروی درمانی هدفمند برای بیمار تجویز کرد که به طور خاص در جهت مهار آن جهش و کاهش نرخ رشد سرطان عمل می‌کند.

سورافنیب Sorafenib (Nexavar) یک نمونه از داروهای خوراکی درمان هدفمند است که می‌تواند تا ۳ ماه در بیماران مبتلا به سرطان کبد پیشرفته طولانی کند. عوارض جانبی سورافنیب شامل خستگی، بثورات پوستی، فشار خون بالا، زخم در دست و پا و از دست دادن اشتها است. انواع مختلفی از داروهای هدفمند سرطان وجود دارند از جمله موارد زیر:

• آنتی‌بادی‌های مونوکلونال (MAB)
• مسدود کننده‌های رشد
• بازدارنده‌های PARP
• داروهایی که رشد رگ‌های خونی را مسدود می‌کنند (ضد رگ‌زایی)

شیمی درمانی فراسنجی

شیمی درمانی فراسنجی Transarterial (TACE) دادن داروی شیمی درمانی به همراه مایع روغنی یا اسفنج قابل جذب ژلاتین به شریان است. پزشک یک لوله نازک به نام کاتتر را در یک شریان بزرگ در پا یا بازو قرار می‌دهند و کاتتر را در رگ اصلی که خون را به کبد می‌رساند. سپس آن‌ها مخلوط شیمی درمانی و مایع روغنی یا کف را از طریق کاتتر تزریق می‌کنند.

روغن یا فوم بیشتر جریان خون به کبد را قطع می‌کند که باعث می‌شود اکسیژن و مواد مغذی سرطان قطع شود که به سلول‌های سرطانی آسیب می‌رساند.‌ ترکیبی از شیمی‌درمانی نیز برای مدتی در ناحیه سرطان باقی می‌ماند، بنابراین سلول‌های سرطانی دوز بالایی از درمان را دریافت می‌کنند. برای این روش درمانی ممکن است لازم باشد یک شب یا بیشتر در بیمارستان بمانید.

ایمونوتراپی برای درمان سرطان کبد

ایمونوتراپی استفاده از داروهایی است که به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا با رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی مقابله کند و آن‌ها را از بین ببرد. این روش در درمان برخی ازا نواع سراطن از جمله سرطان کبد کاربرد دارد. ایمونوتراپی با استفاده از بررسی مارکرهای (نشانگرهای) مختلفی انجام می‌شود که باعث مهار کردن فرار سلول‌های سرطانی از سیستم ایمنی بدن می‌شوند و اغلب به صورت داروی خوراکی هستند.

مهارکننده وارسی ایمنی

بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن توانایی ممانعت از حمله به سلول‌های طبیعی و سالم بدن است که با استفاده از به اصطلاح ایست‌های بازرسی (پروتئین‌های موجود در سلول‌های ایمنی که برای شروع پاسخ ایمنی باید فعال یا غیر فعال شوند) انجام می‌شود. گاهی سلول‌های سرطانی، برای جلوگیری از حمله سیستم ایمنی بدن، از این ایست‌های بازرسی استفاده می‌کنند. بنابراین داروهای جدیدی که ایست‌های بازرسی را هدف قرار می‌دهند (Immune Checkpoint Inhibitor‎)، نویدبخش درمان سرطان کبد هستند.

این درمان ممکن است عوارض جانبی شامل خستگی و ضعف، تب، سرفه، تهوع، خارش، راش پوستی، کاهش اشتها، درد عضلات و غضروف‌ها و یبوست یا اسهال ایجاد کند. عوارض جانبی خطرناک دارو شامل پاسخ خودایمنی (Autoimmune Reaction) و نوعی آلرژی (Infusion Reaction) هستند.

هورمون درمانی

هورمون درمانی برخی از سرطان‌ها از جمله سرطان پستان و پروستات برای زنده ماندن و رشد به هورمون‌ها وابسته است. بنابراین کاهش سطح هورمون‌ها در بدن می‌تواند به کنترل سرطان کمک کند. هورمون به دو صورت با داروی خوراکی یا تزریق انجام می‌شود. از جمله سایر درمان‌های سرطان کبد که زیاد رایج نیستند عبارتند از موارد زیر:

• ابلیشن فرکانس رادیویی (Radiofrequency Ablation)
• استفاده از امواج رادیویی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی رادیو فرکانس با جراحی
• استفاده از امواج رادیویی طی جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی
• سرما درمانی (Cryotherapy)
• انجماد سلول‌های سرطانی فرسایش مایکروویو (Microwave Ablation)
• استفاده از مایکروویو برای از بین بردن سرطان لیزر درمانی
• استفاده از لیزر برای از بین بردن سلول‌های سرطانی
• تزریق الکل به سرطان برای از بین بردن سلول‌های سرطانی

پیشگیری از سرطان کبد

پیشگیری از سیروز کبدی که یکی از مراحل انتهایی کبد چرب است به پیشگیری از سرطان کبد یا پیشرفت آن کمک می‌کند. بیمار مبتلا به کبد چرب، اختلالات کبدی یا سیروز، بهتر است هر ۶ ماه یک‌بار سونوگرافی کبد انجام دهد و تحت نظر متخصص باشد.

درمان سرطان کبد با طب سنتی

هیچ درمان جایگزین یا طبی قطعی برای جلوگیری یا درمان قطعی سرطان کبد وجود ندارد. اما ممکن است برخی از این روش‌ها در بهبود علائم سرطان یا عوارض درمان‌های ضد سرطان مانند تهوع و بهبود سلامت عمومی فرد مفید باشند. طب سوزنی و استفاده از گیاهان دارویی از جمله این روش‌های سنتی هستند.

استفاده از گیاهان دارویی برای سرطان کبد

از خار شیر برای قرن‌ها برای درمان مشکلات کبدی استفاده شده است. برخی از داروهای ممکن است در درمان علائم مرتبط با سرطان کبد مفید باشند. حتی در این صورت، افرادی که مبتلا به سرطان کبد هستند باید قبل از استفاده از داروهای گیاهی احتیاط کرده و با متخصص خود مشورت کنند. از آنجا که بسیاری از داروهای گیاهی به شکل عصاره بر پایه الکل ساخته شده اند، افراد مبتلا به سرطان کبد همیشه باید قبل از استفاده، مواد تشکیل دهنده را از نظر وجود هر نوع الکل، این گیاهان بررسی کنند.

علاوه بر این، برخی از مکمل‌های گیاهی مانند جینکو بیلوبا می‌توانند باعث خونریزی بیش از حد شوند. از آنجا که کبد پلاکت‌ها تولید می‌کند که به لخته شدن خون کمک می‌کنند، سرطان کبد می‌تواند توانایی بدن در جلوگیری از خونریزی را کاهش دهد. افراد مبتلا به سرطان کبد باید قبل از مصرف هر داروی جدیدی از جمله مکمل‌های گیاهی را با پزشک خود در میان بگذارند.