دب اصغر چیست؟‌ | هر آنچه باید بدانید به زبان ساده

در این مطلب در مورد دب اصغر مطالعه و بررسی انجام خواهیم داد. صورت فلکی دب اصغر که در لاتین با Ursa Minor شناخته می‌شود در آسمان شمالی قرار دارد و به معنای خرس کمتر یا خرس کوچکتر است. در این مطلب در مورد این صورت فلکی و ستاره‌های مهم در آن مطالبی را بیان خواهیم کرد.

دب چیست؟

دب در زبان عربی به معنای خرس است و چون گروهی از ستارگان در آسمان به صورت یک خرس قرار گرفته‌اند اصطلاحاً از واژه خرس برای معرفی این گروه ستارگان استفاده می‌شود.

صورت فلکی چیست؟

صورت فلکی در نجوم به هر گروه خاصی از ستاره‌ها اطلاق می‌شود که تصویری را بسازند یا حداقل توسط کسانی به نام یک موجود خاص نامگذاری شوند. صورت‌های فلکی برای کمک به ستاره شناسان و ناوبران برای یافتن ستارگان خاص مفید هستند.

صورت فلکی دب اصغر چیست؟

دب اصغر که به خرس کوچک نیز معروف است یک صورت فلکی در آسمان شمال است. این صورت فلکی 56اُمین صورت فلکی بزرگ آسمان است و درخشانترین ستاره آن ستاره قطب شمال یا ستاره قطبی است.

طبق شواهد این صورت فلکی اولین بار توسط فیلسوف، ستاره شناس و منجم یونانی بطلیموس در قرن ۲ مشاهده شد. رصد و مشاهده این صورت فلکی آسان است زیرا که شامل صورتواره خرس کوچک است. همچنین این صورت فلکی از این نظر که شامل ستاره قطبی است که در قطب شمال آسمانی واقع است مهم تلقی می‌شود.

برخی شواهد نشان می‌دهد که این صورت فلکی ابتدا توسط تالس از میلتوس که بین سال‌های 625 تا 545 قبل از میلاد می‌زیسته و به عنوان یکی از هفت حکیم یونان شناخته شده بود، مشاهده و معرفی شده است.

همچنین ممکن است تالس صرفاً صورت فلکی را به یونانیان معرفی کرده باشد. مدارک و شواهد نشان می‌دهد که تالس از یک خانواده فنیقی بود و فنیقی‌ها اغلب از دب اصغر برای مسیریابی استفاده می‌کردند، زیرا این صورت فلکی بسیار نزدیک به قطب شمال قرار داشت و یک راهنمای عالی برای پیدا کردن قطب شمال واقعی بود.

یونانیان گاهی اوقات این صورت فلکی را فنیقی نیز می‌نامیدند و پیش از آنکه این صورت فلکی به خرس کوچک معروف شود به نام دم سگ نیز مشهور بود.

محل دب اصغر کجا است؟

صورت فلکی دب اصغر، 56اُمین صورت فلکی بزرگ در آسمان است. این صورت فلکی بیش از 256 درجه مربع گسترش یافته است. یافتن این صورت فلکی با توجه به اینکه شامل ستاره قطبی است، آسان است. این صورت فلکی به طور سنتی و از قدیم برای جهت یابی به خصوص برای دریانوردان مهم بوده است. دب اصغر در ربع سوم نیمکره شمالی یعنی NQ3 واقع شده است.

قوس استوایی میان اعتدال ربیعی و خط استوا برای این صورت فلکی (که برحسب درجه و ثانیه مشخص می‌شود) برابر با $$08^h\ 41.4^m$$ تا $$22^h\ 54.0^m$$ است. زاویه انحراف این صورت فلکی نسبت به محور چرخش آن بین 65٫40 درجه سانتیگراد تا 90 درجه سانتیگراد متغیر است. این صورت فلکی بین $$+90^\circ$$ تا $$-10^\circ$$ قابل مشاهده است. بهترین ساعت بازدید این صورت فلکی حدود ساعت نُه شب در ماه ژوئن است.

صورت‌های فلکی مجاور اطراف دب اصغر عبارت از «قیفاووس» (Cepheus)، «زرافه» (Camelopardalis) و «اژدها» (Draco) هستند. دب اصغر به همراه صورت فلکی «گیسو» (Coma Berenices)، «گاوران» (Bootes)، زرافه، «تازی‌ها» (Canes Venatici)، «تاج شمالی» (Corona Borealis)، اژدها، «شیر کوچک» (Leo Minor) ، «سیاهگوش» (Lynx) و دب اکبر از خانواده صورت فلکی‌های خرس بزرگ هستند.

ستاره های برجسته دب اصغر چه هستند؟

صورت فلکی دب اصغر میزبان چندین ستاره مهم است که از این میان می‌توان به ستاره قطبی که در حال حاضر نمایش دهنده قطب شمال است یا هفت ستاره تشکیل دهنده صورتواره خرس کوچک اشاره کرد. در ادامه این ستاره‌ها و ویژگی‌های مهم آن‌ها را معرفی می‌کنیم. در جدول زیر نیز نام ستاره‌های مهم دب اصغر به صورت لیست مانند ارائه شده است.

ستاره قطبی

«ستاره قطبی» (Polaris) که به عنوان ستاره آلفای دب اصغر نیز شناخته می‌شود، یک سیستم ستاره‌ای سه گانه است و در حال حاضر این ستاره، ستاره شمالی یا ستاره قطبی برای ما است که نزدیکترین ستاره به قطب آسمانی شمال است. قدر ظاهری این ستاره 1٫98 است. ستاره اصلی این سیستم سه تایی، ستاره قطبی $$aA$$، یک ابرغول زرد است که در حدود 433 سال نوری از زمین فاصله دارد.

ستاره قطبی $$540\$$ برابر خورشید و در کل حدود 50 برابر از خورشید بزرگتر است. این ستاره یک ستاره متغیر است و در حدود 2900 برابر از خورشید درخشان‌تر است. ستاره قطبی 50اُمین جایگاه را در میان درخشان‌ترین ستاره‌های آسمان شب دارد.

ستاره قطبی بیش از 2000 سال ستاره قطب شمال بوده است و تا سال 14,000 میلادی که وگا ستاره‌ای بسیار درخشان‌تر از ستاره قطبی جایگزین آن خواهد شد (زیرا که محور شمالی زمین شروع به دور شدن از آن می‌کند) به عنوان ستاره قطبی شمال باقی خواهد ماند و پیش از این رویداد ستاره قطبی دقیق‌تر از هر قطب نمایی کار می‌کند.

برای آشنایی بیشتر با ستاره قطبی و جهت یابی با استفاده از این ستاره مطلب ستاره قطبی چیست و چطور با آن جهت یابی می کنند؟ — آنچه باید بدانید را در مجله فرادرس مطالعه کنید.

ستاره کوکب یا کوکب شمالی

«ستاره کوکب» (Kochab) که به عنوان ستاره بتا خرس کوچک نیز شناخته می‌شود، درخشان‌ترین ستاره در دایره صورتواره دب اصغر و دومین ستاره درخشان در صورت فلکی خرس کوچک یا دب اصغر است.

قدر ظاهری ستاره کوکب 2٫08 است و منجمان آماتور می‌توانند از آن به عنوان راهنمای دقیق برای راه اندازی تلسکوپ استفاده کنند زیرا قطب شمال آسمانی در 43 دقیقه قوسی با ستاره قطبی واقع شده و بسیار نزدیک به خط اتصال بین ستاره قطبی و کوکب است.

کوکب یک ستاره غول پیکر است که در فاصله 130٫9 سال نوری از ما واقع شده است. این ستاره 390 برابر از خورشید روشن‌تر است و جرم آن $$220\%$$ برابر جرم خورشید و شعاع آن $$4.206\%$$ برابر شعاع خورشید است. در حدود سال 2500 پیش از میلاد مسیح، کوکب ستاره قطب شمال بوده است. مشاهدات و رصدهای اخیر نشان می‌دهد که یک سیاره به دور کوکب می‌چرخد ​​که $$610\%$$ برابر جرم آن از مشتری بیشتر است.

ستاره فَرقَد

«ستاره فرقد» (Pherkad) که به عنوان ستاره گاما دب اصغر نیز شناخته می‌شود، یک ستاره ابرغول سفید با قدر ظاهری $$+3.05$$ است. فرقد به همراه ستاره کوکب انتهای صورتواره دب اصغر را تشکیل می‌دهند که این موضوع در تصویر بالا نمایش داده شده است. فَرقَد در فاصله 487 سال نوری از ما واقع شده است. این ستاره با داشتن شعاعی $$1500\%$$ برابر شعاع خورشید، 1100 برابر از خورشید درخشان‌تر است و همچنین تقریباً دو برابر گرم‌تر از این ستاره است.

این ستاره توسط یک دیسک از گاز احاطه شده که به احتمال زیاد به دلیل سرعت چرخش زیاد آن (180 کیلومتر در ثانیه یا 111٫8 مایل در ثانیه) ایجاد شده است. این سرعت چرخش زیاد همچنین می‌تواند دلیل روشنایی متفاوت فرقد نیز باشد.

ستاره ییلدون

«ستاره ییلدون» (Yildun) به عنوان ستاره دلتای دب اصغر نیز شناخته می‌شود. این ستاره یک ستاره سفید رنگ با قدر ظاهری 4٫36 است و در فاصله 172 سال نوری از خورشید واقع شده است. ییلدون حدود 47٫7 برابر روشن‌تر از خورشید است و دارای جرمی $$235\%$$ برابر جرم خورشید و شعاعی $$280\%$$ برابر شعاع خورشید است. این ستاره همچنین به سرعت می‌چرخد ​​(154 کیلومتر بر ثانیه 95٫6 مایل بر ثانیه) و این موضوع باعث می‌شود که ظاهری پهن شده در قطبین به همراه یک برآمدگی استوایی حدود $$7\%$$ بزرگتر از شعاع قطبی خود داشته باشد.

ستاره اورودلوس

«ستاره اورودلوس» (Urodelus) که به عنوان ستاره اپسیلون دب اصغر نیز نامگذاری می‌شود یک ستاره دوتایی است که در فاصله 300 سال نوری از ما قرار دارد و قدر ظاهری آن $$+4.19$$ است.

ستاره اولیه و اصلی اورودلوس یک ستاره غول پیکر چرخان بوده که همراه با ستاره دنباله اصلی آن، یک سیستم باینری گرفتگی را تشکیل می‌دهند. این زوج با سرعت شعاعی 10٫57 کیلومتر بر ثانیه (۶٫۵ مایل بر ثانیه) به خورشید نزدیک می‌شوند.

(انور فرقدان)

«ستاره انور الفرقدین» (Anwar al Farkadain) که با نام ستاره اتا دب اصغر نیز شناخته می‌شود، یک ستاره دنباله اصلی با رنگ زرد است که در حدود 97 سال نوری از ما فاصله دارد. قدر ظاهری این ستاره $$+95.4$$ است و دارای جرمی $$135\%$$ برابر جرم خورشید است. نام انور الفرقدین به معنای درخشان‌تر از دو گوساله است.

ستاره اخفی الفرقدین

«ستاره اخفی الفرقدین» (Akhfa al Farkadain) که به عنوان ستاره زتا دب اصغر نیز شناخته می‌شود، یک ستاره کوتوله دنباله اصلی است که در حدود 380 سال نوری از ما فاصله دارد و قدر ظاهری آن $$+4.32$$ است.

این ستاره با داشتن جرمی $$340\%$$ برابر جرم خورشید حدود 227 برابر از خورشید روشن‌تر است. نام این ستاره به معنی تاریک‌تر از دو گوساله است.

ستاره H1504+65

ستاره H1504 + 65 یک ستاره عجیب در دب اصغر است. در واقع این ستاره گرمترین کوتوله سفید کشف شده با متوسط ​​دمای سطح 200,000 درجه سانتیگراد است. این ستاره در فاصله حدود 1590 سال نوری از ما واقع شده است و ترکیبات آن با مدل‌های فعلی تکامل ستاره‌ای توضیح داده نمی‌شود. ستاره H1504 + 65 دارای قدر ظاهری 15٫9 است.

اجرام دیگر در دب اصغر

اجرام آسمان ژرف یا عمیق که مخفف آن‌ها DSO است به اجرامی در آسمان گفته می‌شود که ستاره یا اجرام دیگر منظومه شمسی نیستند. در مورد صورت فلکی دب اصغر باید گفت که این صورت فلکی فاقد اجرام مسیه است و در واقع کاملاً عاری از این نوع اجرام است. اجرام مسیه نام ۱۱۰ جرم غیرستاره‌ای است که توسط اخترشناس فرانسوی شارل مسیه جمع آوری شدند. با این حال انتظار می‌رود تعدادی از این اجرام در این صورت فلکی وجود داشته و مشتاقانه منتظر باشند تا از طریق تلسکوپ مشاهده شوند.

کهکشان کوتوله دب اصغر (PGC 54074، UGC 9749)

کهکشان کوتوله دب اصغر یک کهکشان بیضوی کوتوله در دب اصغر است. قدر ظاهری آن 11٫9 است و تقریباً 200,000 سال نوری از سیاره زمین فاصله دارد. این کهکشان کوتوله مانند یک ماهواره حول کهکشان راه شیری می‌چرخد.

اکثر ستارگان در کهکشان کوتوله دب اصغر پیر هستند و فعالیت تشکیل ستارگان در آن‌ها بسیار کم است. کهکشان کوتوله دب اصغر اولین بار توسط ویلسون در رصدخانه لوول در سال 1954 کشف شد. اطلاعات ارائه شده توسط تلسکوپ فضایی هابل در سال 1999 تایید کرد که این کهکشان حدود 11 میلیارد سال پیش یک دوره تشکیل ستاره دو میلیارد ساله داشته و از آن زمان یک تکامل رو به جلو داشته است.

کهکشان NGC 3172

کهکشان NGC 3172 که معروف به «قطب شمالی» (Polarissima Borealis) نیز است، در فاصله 285 ميليون سال نوری از ما قرار دارد. قدر ظاهری آن 14٫9 است و نزدیکترین جسم از مجموعه NGC به قطب شمال آسمان ما است. NGC 3172 در سال 1831 توسط ستاره شناس جان هرشل کشف شد. این کهکشان در حدود 85,000 سال نوری امتداد دارد. در سال 2010 یک ابرنواختر از نوع Ia در کهکشان NGC 3172 کشف شد.

کهکشان NGC 6217

کهکشان NGC 6217 یک کهکشان مارپیچی بسته است که در حدود 67 میلیون سال نوری از ما فاصله دارد. از آنجا که قدر ظاهری آن 11٫2 است، می‌توان آن را با یک تلسکوپ 10 سانتی متری یا بزرگتر مشاهده کرد. کهکشان NGC 6217 همچنین به عنوان یک کهکشان ستاره‌ای طبقه بندی می‌شود که نشان دهنده سرعت بالای تشکیل ستاره در این کهکشان است. بنابراین طیف این کهکشان تحت سلطه فوتونیزاسیون ستاره‌ای از ستاره‌های جوان و داغ است.

کهکشان NGC 6251

کهکشان NGC 6251 یک کهکشان رادیویی بیضوی ابرغول فعال است که در حدود 340 میلیون سال نوری از ما واقع شده است، قدر ظاهری این کهکشان 14٫3 است. این کهکشان دارای یک هسته کهکشانی فعال از نوع سیفرت ۲ است و یکی از شدیدترین نمونه‌های کهکشان سیفرت است. کهکشان‌های سیفرت در کنار کوازارها در میان دو گروه بزرگ کهکشان‌های فعال قرار دارند. آن‌ها دارای هسته‌های کوازار مانند با روشنایی سطح بسیار بالا هستند.

بارش شهابی

اورسیدها یک بارش شهابی برجسته هستند که به نظر می رسد منشاء آن‌ها در دب اصغر باشد. این بارش شهابی بین 18 و 25 دسامبر به اوج خود می‌رسد. بدنه اصلی این بارش شهابی، شهاب سنگ‌های دنباله‌ای هستند که به عنوان 8P/Tuttle تعیین شده‌اند.

افسانه دب اصغر چیست؟

در ارتباط با دب اصغر دو افسانه متفاوت وجود دارد. در افسانه اول این صورت فلکی نشان دهنده آیدا، زن بسیار زیبایی است که در جوانی از زئوس در جزیره کرت مراقبت کرد. بر این اساس صورت فلکی دب اکبر نیز مرتبط با زن زیبای دیگری به نام آدراستیا است. برای مطالعه و آشنایی بیشتر با دب اکبر و افسانه‌های مربوط به آن مطلب دب اکبر چیست ؟ | هر آنچه باید بدانید به زبان ساده را در مجله فرادرس بخوانید.

بر اساس این افسانه مادر زئوس یعنی رئا او را در جزیره‌ای پنهان کرد تا از پدرش کرونوس، که می‌ترسید فرزندانش او را سرنگون کنند، محافظت کند. کرونوس برادران و خواهران زئوس را قورت داد اما در خوردن زئوس فریب خورد و به جای او یک قطعه سنگ را خورد. زئوس سرانجام خواهران و برادران خود را آزاد کرد و برترین خدای المپیوس شد.

در افسانه دوم، صورت فلکی نشان دهنده آرکاس، پسر زئوس و زن زیبای کالیستو است. بر اساس این افسانه کالیستو نزد الهه آرتمیس سوگند پاکدامنی خورده بود، اما او نتوانست در برابر اصرارهای زئوس مقاومت کند و بنابراین آن‌ها صاحب فرزندی به نام آرکاس شدند.

وقتی همسر زئوس یعنی هرا، از این ماجرا مطلع شد كالیستو را به یک خرس بزرگ تبدیل كرد. پس از آن کالیستو سال‌ها در جنگل‌ها زندگی کرد تا اینکه با پسرش آرکاس رو در رو شد.

آرکاس از خرس بزرگ که در مقابلش بود ترسید و نیزه کشید و قصد کشتن او را داشت، اما زئوس به سرعت برای جلوگیری از فاجعه وارد عمل شد. او گردبادی فرستاد که کالیستو و آرکاس را به آسمان برد، جایی که کالیستو به دب اکبر و آرکاس به دب اصغر تبدیل شد.

در این افسانه‌ها آرکاس غالباً بیشتر با صورت فلکی گاوران، گله دار آسمانی در ارتباط است. در یک افسانه قدیمی گفته شده است که هفت ستاره تشکیل دهنده دب اصغر نمایانگر هسپریدها (پریان نگهبان سیب‌های طلایی بر اساس افسانه‌های یونان) و هفت دختر اطلس هستند.

حقایقی جالب در ارتباط با دب اصغر

• در نجوم اینوئیت که مربوط به نیوزیلند، آلاسکا و کانادا است سه ستاره درخشان دب اصغر یعنی ستاره قطبی، ستاره کوکب و فرقد و فرماد به عنوان ستاره‌های نوتوت به معنی بدون حرکت نامگذاری شده بودند، اگرچه این اصطلاح فقط باید برای ستاره قطبی استفاده شود.
• در نجوم چینی ستارگان اصلی دب اصغر بین دو صورت فلکی تقسیم شده‌اند. اولی صورت فلکی آرایه منحنی که شامل ییلدون، ستاره قطبی، اورودلوس، اخفی الفرقدین، انور الفرقدین، ستاره تتا دب اصغر و لامبدا دب اصغر است. صورتواره دوم به نام قطب شمال شامل ستاره کوکب و فرقد است.
• کوکب و فرقد گاهی اوقات به عنوان نگهبانان قطب شناخته می‌شوند زیرا به نظر می‌‌رسد در اطراف قطب در حال چرخش هستند. از سال 1500 قبل از میلاد تا سال 500 میلادی، این دو ستاره به عنوان دوقلوهای قطبی در نظر گرفته می‌شدند و نزدیکترین ستاره‌های درخشان به قطب آسمانی شمال بودند.
• اعتقاد بر این است که صورت فلکی دب اصغر توسط تالس از میلتوس، فیلسوف و ستاره شناس یونانی رصد شده که بین سال‌های 625 تا 545 قبل از میلاد زیست کرده است.
• اعتقاد بر این است که تالس از میلتوس از یک خانواده فنیقی تبار بوده و از این رو یونانیان گاهی اوقات صورت فلکی دب اصغر را صورت فلکی فنیقی نیز می‌نامند.
• دب اصغر یا خرس کوچک قبل از اینکه به این نام‌ها معروف شود تحت عنوان دم سگ یا «سینوسورا» (Cynosura) معرفی می‌شد.

فاصله دب اصغر تا زمین چه قدر است؟

به صورت میانگین می‌توان گفت فاصله دب اصغر تا زمین ۴۳۲ سال نوری است.

درخشانترین ستاره دب اصغر چه نام دارد و چه مقداری دارد؟

درخشانترین ستاره دب اسغر ستاره قطبی است و قدر ظاهری آن ۱٫۹۷ است.

دم صورت فلکی دب اصغر چه نام دارد؟

ستاره قطبی یا آلفای دب اصغر. این ستاره درخشانترین ستاره در صورت فلکی است که قدر ظاهری آن بین ۱٫۹۷ تا ۲ در بازه‌های زمانی ۳٫۹۷ روز تغییر می‌کند.

صورت فلکی دب اصغر چند ستاره دارد؟

این صورت فلکی ۷ ستاره دارد که عبارت از ستاره قطبی، کوکب، فرقد، ییلدون، اخفی الفرقدین، انورالفرقدین و اورودلوس هستند. این صورت فلکی چهار ستاره به همراه سیاره‌هایشان را نیز دارد.

نام انگلیسی دب اصغر چیست؟

دب اصغر را در لاتین با نام‌های Ursa Minor یا Little Bear معرفی می‌کنند.

جمع‌بندی

در این مطلب در مورد دب اصغر صحبت کردیم. این صورت فلکی از آن جهت که شامل ستاره قطبی است بسیار مشهور است. در این مطلب هفت ستاره مهم این صورت فلکی و مشخصات آن‌ها را بیان کردیم. در ادامه این مطالب را به صورت خلاصه و فهرست وار بیان می‌کنیم:

1. دب اصغر در میان 48 صورت فلکی است که ستاره شناس یونانی-رومی، بطلمیوس در قرن 2 خود در الماگست فهرست کرده بود.
2. دب اصغر یکی از 88 صورت فلکی مدرن شناخته شده است که از نظر اندازه در این میان مکان 56اُم را در اختیار دارد و حدود 256 درجه مربع را پوشش می‌دهد.
3. صورت فلکی دب اصغر خانه ستاره قطبی است که جهت قطب شمال را مشخص می‌کند. ستاره قطبی درخشان‌ترین ستاره دب اصغر است.
4. ستاره دیگر یعنی کوکب کمی کم نورتر از ستاره قطبی است و دومین ستاره درخشان در دب اصغر است. هزاران سال پیش ستاره کوکب نیز عنوان ستاره قطب شمال را در اختیار داشت.
5. صورت فلکی دب اصغر را می‌توان شبیه به دسته یک ملاقه نیز دانست، این نامی است که در آمریکای شمالی به این صورت فلکی می‌دهند.
6. این صورت فلکی ۷ ستاره دارد که عبارت از ستاره قطبی، کوکب، فرقد، ییلدون، اخفی الفرقدین، انورالفرقدین و اورودلوس هستند.
7. هیچ جسم مسیه در صورت فلکی خرس کوچک وجود ندارد.
8. برای یافتن ستاره قطب شمال یا ستاره قطبی، می‌توان از ستاره‌های دبه و مراق كه بخشی از صورتواره دب اکبر هستند به عنوان ستاره‌های اشاره‌گر استفاده كرد.
9. صورت فلکی خرس کوچک میزبان چندین جسم جالب در اعماق آسمان مانند کهکشان کوتوله دب اصغر، کهکشان رادیویی بیضوی ابر غول فعال NGC 6251 یا نزدیکترین شی NGC به قطب شمال آسمان، کهکشان NGC 3172 است.
10. در حال حاضر حدود 4 ستاره برای میزبانی سیارات در دب اصغر کشف شده است.
11. بارش شهابی اورسید با دب اصغر مرتبط است.
12. صورت فلکی خرس کوچک از قدیمی‌ترین صورت‌های فلکی آسمان است. از جمله اولین سوابق مربوط به آن، به فهرست ستاره‌های بابل تعلق دارد، جایی که به عنوان واگن بهشت شناخته شده و با الهه دامکینا نیز مرتبط بود.