برگ شکارچی چیست و چه نقشی در گیاهان دارد؟ — به زبان ساده

گیاهان در انتهای زنجیره غذایی قرار دارند. آن‌ها عمدتاً بی‌دفاع هستند و هنگامی که خطر به سمت آن‌ها می‌رود، هیچ فراری از آن وجود ندارد. اما برخی از گیاهان با ایجاد سازگاری‌هایی به مقابله می‌پردازند. گیاهان دارای برگ شکارچی زنجیره غذایی را تغییر داده و حشرات و پستانداران کوچک را شکار می‌کنند. در این مطلب به بررسی گیاهان گوشت‌خوار و ساختارهای مخصوص آن‌ها از جمله برگ شکارچی می‌پردازیم.

گیاه شکارچی چیست؟

گیاهان گوشت‌خوار گیاهانی هستند که موجودات جانوری را می‌گیرند، می‌کشند و هضم می‌کنند. مانند همه گیاهان، گیاهان گوشت‌خوار نیز قادر به فتوسنتز هستند. از آنجایی که آن‌ها معمولا در مناطقی زندگی می‌کنند که کیفیت خاک پایین است، باید رژیم غذایی خود را با مواد مغذی به دست آمده از هضم حیوانات تکمیل کنند. مانند سایر گیاهان گلدار، گیاهان گوشت‌خوار از ترفندهایی برای جذب حشرات استفاده می‌کنند.

فیلم آموزش علوم تجربی پایه ششم (رایگان) در فرادرس

کلیک کنید

این گیاهان ساختارهای ویژه‌ای ایجاد کرده‌اند که برگ شکارچی بوده و برای فریب دادن و سپس به دام انداختن حشرات ناآگاه کار می‌کنند. اما در حالی که این روش برای افزایش مواد مغذی عالی است، گوشت‌خواری جایگزین نیاز به فتوسنتز و سیستم ریشه گیاه نمی‌شود. گوشت‌خوار بودن به سادگی به گیاهان کمک می‌کند تا از تمام منابع موجود نهایت استفاده را ببرند.

ویژگی گیاهان شکارچی چیست؟

گیاهان گوشت‌خوار گیاهان گلدار شکارچی هستند که حیوانات را می‌کشند تا از بدن آن‌ها تغذیه کنند. آن‌ها سه ویژگی مشترک دارند که با هم کار می‌کنند و آن‌ها را از گیاهان دیگر جدا می‌کند. از ویژگی‌های این گیاهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شکار را می‌گیرند و می‌کشند.
• مکانیزمی برای تسهیل هضم طعمه دارند.
• سود قابل توجهی از مواد مغذی جذب شده از طعمه به دست می‌آورند.

گیاهان شکارچی کجا زندگی می کنند؟

زیستگاه گیاهان گوشت‌خوار متنوع است، اما معمولاً شامل مناطق مرطوب و کم مواد مغذی از جمله گنداب‌ها، باتلاق‌ها، بدنه‌های آبی، رودخانه‌ها، جنگل‌ها و مکان‌های شنی یا صخره‌ای است. گیاهان گوشت‌خوار را می‌توان در همه قاره‌ها به جز قطب جنوب یافت و گونه‌های بومی بریتانیا از جمله درختان آفتاب‌گیر، گیاه کره‌ای و مثانه‌ای وجود دارد. گیاه کره‌ای معمولی (Pinguicula vulgaris) در سراسر بریتانیا در باتلاق‌ها، حوضچه‌ها، گرمابه‌های مرطوب و تالاب‌ها رشد می‌کند. این گیاه از موسیلاژ چسبنده روی سطح برگ استفاده می‌کند تا طعمه خود را حفظ کند. شکوفه‌های ارغوانی در بالای یک ساقه بلند ظاهر می‌شوند تا گرده افشان‌ها را از برگ‌های گوشت‌خوار خود دور نگه دارند.

برگ شکارچی چیست؟

گیاهان گوشت‌خوار چیزهایی مانند حشرات، عنکبوت‌ها، سخت‌پوستان و دیگر بی‌مهرگان کوچک خاکی و زنده آب‌زی و تک سلولی‌ها، مارمولک‌ها، موش‌ها، موش‌های صحرایی و سایر مهره‌داران کوچک را می‌خورند. گیاهان گوشت‌خوار این ترفند را با استفاده از برگ‌های تخصص‌یافته که به عنوان تله عمل می‌کنند، انجام می‌دهند این گونه برگ‌ها به برگ شکارچی معروف هستند. بسیاری از تله‌ها طعمه را با رنگ‌های روشن، گل‌های زیبا، موهای راهنما یا اضافات برگ‌ها فریب می‌دهند.

فیلم آموزش علوم تجربی پایه ششم (رایگان) در فرادرس

کلیک کنید

چرا برخی از برگ ها به صورت شکارچی هستند؟

پس از انجام چندین مطالعه بر روی این گیاهان، مشخص شد که بیشتر آن‌ها در خاک‌های فقیر از نیتروژن توسط باتلاق‌ها رشد می‌کنند. نیتروژن یک عنصر ضروری برای گیاهان است. بنابراین، آن‌ها و سایر مواد مغذی از دست‌رفته را با مصرف حشرات جبران می‌کنند. مطالعات همچنین ثابت کرده است که گیاهان شکارچی یا گوشت‌خوار به دلیل تکامل به این شکل تبدیل شده‌اند. موجودات زنده تغییر می‌کنند و به طور خود به خود برای مقابله با محیط اطراف تکامل می‌یابند. به عبارت دیگر، گیاهان شکارچی زمانی گیاهان معمولی بودند، اما تکامل یافتند تا حشرات و حیوانات کوچک را در پاسخ به محیط ضعیف خود مصرف کنند.

چرا گیاهان شکارچی به نیتروژن اضافی نیاز دارند؟

پاسخ به این سوال ممکن است شامل PH آب و خاک باشد که در این شرایط خاک منطقه برای نیتریفیک کردن باکتری‌هایی که آمونیاک را از تجزیه پروتئین به یون‌های نیتریت و نیترات تبدیل می‌کنند، اسیدی است. این فرآیند مهم باکتریایی نیتریفیکاسیون نامیده می‌شود. یون‌های نیتریت و نیترات که توسط باکتری‌ها در دسترس هستند به آسانی توسط ریشه گیاهان جذب می‌شوند. اگر فرآیند نیتریفیکاسیون مختل شود، ممکن است کمبود این یون‌های نیتریت و نیترات وجود داشته باشد. از این رو، گیاهان گوشت‌خوار مکانیسمی را برای به دست آوردن منبع اضافی نیتروژن ایجاد کرده اند که آن شکار کردن حشرات و جانوران است.

فتوسنتز در برگ شکارچی چگونه است؟

گیاهان گوشتخوار برگ‌های اصلاح‌شده را به تله‌هایی تبدیل کرده‌اند که به جذب مواد مغذی از طعمه‌های دستگیر شده کمک می‌کند. مشخص شده است که تله‌های گیاهان گوشت‌خوار معمولاً در نتیجه سازگاری با گوشت‌خواری نسبت به برگ‌های جذبی دارای سرعت فتوسنتزی کمتری هستند. با این حال، چند مطالعه اخیر نشان داده‌اند که فتوسنتز و تنفس در طول شکار و نگه‌داری طعمه، به ویژه در جنس‌هایی که مکانیسم‌های به دام انداختن فعال دارند، دستخوش تغییرات مکانی - زمانی می‌شوند.

مکانیسم بسته شدن برگ شکارچی چگونه است؟

در تله‌های فعال حرکت سریع گیاه به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند تله‌گذاری صورت می‌گیرد. احتمالاً شناخته شده‌ترین برگ شکارچی فعال، مگس‌خوار ناهید (Dionaea muscipula، Droseraceae)، یکی از شگفت انگیزترین گیاهان در جهان است. در این گیاهان وقتی تیغه برگ توسط یک حشره تحریک می‌شود، چین‌های تیغه برگ در امتداد میانی آن بسته می‌شود و دو نیمه را به هم نزدیک می‌کند. سه تار مو مانند نزدیک به وسط سمت بالایی تیغه برگ به لمس حساس هستند و باعث بسته شدن تیغه می‌شوند. دست زدن به یک مو مکانیسم بسته شدن را تحریک نمی‌کند. تنها زمانی که یک مو دو بار لمس شود یا دو تار مو پشت سر هم لمس شوند، تیغه برگ بسته می‌شود.

فیلم آموزش علوم تجربی پایه ششم (رایگان) در فرادرس

کلیک کنید

این استراتژی به طور کلی از فعال کردن تله توسط یک جسم بی‌جان (مانند سنگ‌ریزه یا چوب‌های کوچک) جلوگیری می‌کند. با بسته شدن تیغه، یک فرچه از موهای سفت در اطراف لبه تیغه به هم متصل می‌شود (در هم می‌پیچد)، بنابراین حشره مانند میله‌هایی در سلول زندان به دام می‌افتد. عمل این مکانیسم قابل توجه شامل از دست دادن و کاهش سریع فشار تورژسانس در سلول‌های برگ در سمت بالایی برگ است. آنزیم‌های گوارشی از غدد روی سطح برگ، پروتئین‌های قربانی زندانی را تجزیه می‌کند و گیاه منبع مکمل نیتروژن دریافت می‌کند.

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که کاهش فشار ممکن است در لایه سلول‌های مزوفیل زیر اپیدرم فوقانی باشد. هنگامی که این سلول‌ها به طور ناگهانی شل می‌شوند، برگ در امتداد نوار میانی به سمت بالا چین می‌خورد. کاهش ATP (آدنوزین تری فسفات) با هر بسته شدن همراه است، که نشان می‌دهد انرژی بیوشیمیایی نیز دخیل است. تحریک مکرر تله با لمس مکرر موهای قابل تحریک به طور قابل توجهی تله را خسته می‌کند. ظاهراً ذخایر ATP تمام شده است و زمان کافی برای بازسازی ATP کافی سپری نشده است.

گیاهان شکارچی چگونه طعمه های خود را شکار می کنند؟

گیاهان گوشت‌خوار از استراتژی‌های مختلفی برای جذب طعمه در تله‌های خود استفاده می‌کنند. برخی از آن‌ها شهد خوشبو تولید می‌کنند و رنگ‌های شدیدی دارند که شبیه گل‌ها است. برخی دیگر به طور یکپارچه خود را در محیط اطراف خود استتار می کنند تا قربانیان آن‌ها را اشتباه بگیرند. رنگ‌آمیزی شدید اندام‌های به دام اندازنده می‌تواند این تصور را ایجاد کند که آن‌ها گل هستند، در حالی که در واقع برگ‌هایی هستند که به طرز ماهرانه‌ای سازگار شده‌اند. گیاهان شکارچی با پرورش گل‌های واقعی خود در انتهای ساقه‌های بلند شکار را از حشرات گرده‌افشان مفید جدا می‌کنند که تا حد امکان از اندام‌های گوارشی وسوسه‌انگیز و کشنده فاصله بگیرند.

یکی از این گونه‌های شبنم‌دار به نظر می‌رسد، که حشراتی را جذب می‌کند که به زودی توسط این قطرات چسبنده فریبنده به دام می‌افتند. سایر گیاهان شکارچی بوهای متمایزی را منتشر کرده که حشرات را جذب می‌کند. هنگامی که حشرات به دام افتادند، گیاهان شکارچی از یکی از دو روش برای گرفتن آن‌ها استفاده می‌کنند. آن‌ها می‌توانند فشار آب را در یک طرف برگ تغییر دهند و آن را روی طرف دیگر خم کنند. در مورد هضم و جذب مواد مغذی از حشره، بیشتر گیاهان گوشت‌خوار آنزیم‌های گوارشی ترشح می‌کنند یا حاوی باکتری‌هایی هستند که این کار را انجام می‌دهند. گیاهان دیگر شکار را انجام می‌دهند، اما منتظر می‌مانند تا موجودات دیگر طعمه را بخورند تا بعداً به عنوان غذای آماده از فضولات خود تغذیه کنند. انواع تله‌های مختلف در برگ‌های شکارچی به روش‌های زیر عمل می‌کنند:

• تله‌های ضربه‌ای: برگ‌ها را در اطراف طعمه‌های نامشخص باز و بسته می‌کنند.
• تله‌های گودالی: برگ پارچ‌شکل، غذایی را که داخل آن می‌افتد به دام می‌اندازد.
• تله گلدانی - خرچنگی: این گیاه دارای منافذی است که به طعمه اجازه ورود می‌دهد، سپس آن را با مو یا کرک به دام می‌اندازد.
• تله کاغذ مگس : ماده چسبنده‌ای ترشح می‌شود تا حشرات کوچک روی برگ‌ها را بگیرند.
• تله مثانه‌ای: ساختار مثانه‌ای غذا را به داخل گیاه می‌کشد و با آب به دام می‌اندازد.

برگ شکارچی چگونه غذای خود را هضم می کند؟

اکثر گیاهان دارای برگ شکارچی آنزیم‌های گوارشی تولید می‌کنند که طعمه آن‌ها را در یک خورش حشره مغذی حل می‌کند. برخی از آن‌ها خانه فریبنده‌ای برای باکتری‌های همزیست فراهم می‌کنند که برای شکستن صید خود به آن‌ها وابسته هستند. اگرچه صدها گونه وجود دارد که هر کدام سازگاری‌های منحصر به فردی دارند، گیاهان گوشت‌خوار را می‌توان بر اساس روش‌های به دام انداختن آن‌ها به پنج گروه طبقه‌بندی کرد: گودالی، چسبی، ضربه‌ای، دام و مکنده.

انواع تله و برگ شکارچی

مکانیسم آشکار به دام انداختن، که همیشه یک برگ اصلاح شده تحت عنوان برگ شکارچی است، توجه ویژه‌ای را به این گیاهان جلب می‌کند. مکانیسم‌های مختلفی برای به دام انداختن حشرات وجود دارد و بر اساس اینکه آیا برگ شکارچی برای گرفتن طعمه حرکت می‌کند، این مکانیسم‌ها به عنوان فعال یا غیرفعال تعیین می‌شوند. بخش‌های تله‌مانند، مانند تله‌هایی که در گیاهان پارچ یافت می‌شوند، از رایج‌ترین انواع تله‌ها هستند و از یک برگ توخالی و درب‌دار پر از مایع برای جمع‌آوری و در نتیجه هضم غیرفعال طعمه استفاده می‌کنند. در ادامه انواع تله را معرفی کرده‌ایم.

فیلم آموزش پرورش و نگهداری از گیاهان گوشتخوار در فرادرس

کلیک کنید

برگ شکارچی تله گودال مخفی

«تله‌های گودال مخفی» (Pitfall traps) تله‌هایی با گودال سرپوشیده گیاهان پارچی (شبیه به پارچ آب) برگ‌هایی هستند که در حوضچه‌های عمیق و لغزنده مملو از آنزیم‌های گوارشی تا شده‌اند. تله‌های گودالی توسط یک برگ شکارچی یا گل سرخ تشکیل می‌شوند که تله‌های لوله‌ای یا کوزه‌ای شکل را تشکیل می‌دهند. طعمه در لبه پارچ به شهد کشیده می‌شود. یک ماده لغزنده در لبه باعث می‌شود طعمه تعادل خود را از دست بدهد و به سمت پایین که پر از مایع گوارشی است بلغزد.

برگ شکارچی تله چسبی

«تله‌های چسب حشره» (Flypaper) کاغذهای مگس (یا تله‌های چسبنده) «آفتاب‌گیرها» (Sundews) و گیاهان کره‌ای دارای برگ‌های شکارچی هستند که با غدد ساقه‌ای پوشیده شده اند که موسیلاژ چسبنده‌ای از خود ترشح می‌کنند. تله‌های چسبنده حشرات و دیگر طعمه‌های کوچک را با قطرات شیرین و چسبناکی که شبیه شهد یا قطرات شبنم هستند فریب می‌دهند. حشرات کوچک توسط لجن چسبنده بی‌حرکت می‌شوند و قربانیان بزرگ‌تر ممکن است برای رها شدن تلاش کنند و با این کار خود را بیشتر در موسیلاژ بپوشانند، در این شرایط مرگ حشره معمولاً از طریق خفگی غیر مستقیم رخ می‌دهد. برخی از انواع تله‌های چسبنده به طور فعال شاخک‌های چسبنده خود را در اطراف قربانیان در حال مبارزه پیچ می‌دهند.

در سال 1875، چارلز داروین یک تک‌نگاری 400 صفحه‌ای درباره گیاهان گوشت‌خوار منتشر کرد که نهادهای علمی را تکان داد. او ساندوس‌های برگ گرد را پیدا کرد که به طور گسترده در بوته‌های ساسکس (یک منطقه گرمسیری در جنوب شرقی انگلستان) رشد می‌کردند و آن‌ها را از نزدیک مطالعه کرد.

برگ شکارچی تله ضربه ای چیست؟

«تله‌های ضربه‌ای یا تله‌های چفت شونده» (Snap traps) در برخی از گیاهان دارای برگ شکارچی وجود دارد که شکار خود را از طریق بستن ناگهانی برگ‌های خود (که از تیغه‌های برگی اصلاح شده تشکیل شده است) به دام می‌اندازند. حشره یا خزنده کوچکی که با وعده گل کشیده شده است، وارد تله می‌شود، موهای حساس محرک را تحریک می‌کند. این‌ها یک تکانه الکتروفیزیولوژیکی می‌فرستند تا تیغه‌های برگ را ببندد و حشره مهمان را به دام بیاندازد. هنگامی که یک وعده غذایی آماده شد، برگ یک مایع گوارشی ترشح می‌کند تا پروتئین حیوانی را جذب کند. گیاه مگس‌خوار ناهید و گیاه چرخ آب، دارای برگ‌های لولایی هستند که با لمس موهای محرک بسته می‌شوند.

تله های ریشه ای یا گلدان خرچنگی

تله‌های ریشه‌ای که به عنوان ساختارهای ریشه‌ای ایمن و خوشمزه پنهان شده‌اند، در گرفتن موجودات تک‌سلولی مانند پروتوزوآها و مژک‌داران که از طریق مواد شیمیایی جذب می‌شوند، تخصص دارند. موجودات زنده از طریق شکاف‌های باز شده در برآمدگی‌های لوله‌ای وارد تله می‌شوند و موهای یک طرفه موجودات ریز را وارد مثانه گوارشی می‌کنند. این روش شکار در گیاهان چوب‌پنبه‌ای وجود داشته و کانال‌های لوله‌ای پیچ خورده هستند که با کرک‌ها و غدد پوشانده شده‌اند.

برگ شکارچی تله مکنده

«تله‌های مکنده» (Suction traps) یکی از ویژگی‌های بسیاری از گیاهان گوشت‌خوار آب‌زی است. برخی از حیوانات در ورودی تله به سمت طعمه‌هایی کشیده می‌شوند که شبیه غذا یا پناهگاه هستند. نزدیکی طعمه به ورودی تله باعث می‌شود که دریچه سوپاپ‌مانند به داخل مثانه توخالی باز شود، مکش ایجاد کند و سپس طعمه را به داخل تخلیه کند. سپس درب به سرعت بسته و ورودی با لجن مهر و موم می‌شود تا از فرار جلوگیری شود. این روش شکار که منحصر به گیاه مثانه‌ای است، برگ شکارچی به صورت اصلاح‌شده به شکل مثانه با دری لولایی است که با کرک‌های ماشه‌ای پوشیده شده است.

مکانیسم عمل به دام انداختن در این گیاهان به این صورت است که در یک انتها یک دهانه و یک فلپ از بافت وجود دارد که در را تشکیل می‌دهد. در از بالای ورودی مانند درب گاراژ آویزان است، با این تفاوت که به سمت داخل باز می‌شود. بافت نگهدارنده و پوشش موسیلاژی در اطراف قاب درب به مهر و موم شدن در و جلوگیری از ورود آب به مثانه کمک می‌کند. دهانه در توسط چندین تار مو احاطه شده است که شبیه شاخک‌های یک سخت پوست یا حشره کوچک است. غدد ریز و متعدد داخل مثانه بیشتر آب داخلی را جذب کرده و از آن خارج می‌کنند. در نتیجه یک خلاء جزئی در داخل مثانه ایجاد شده و فشار به بیرون بیشتر از داخل مثانه می‌شود. این باعث می‌شود که دیوارها به سمت داخل فشرده شوند و ظاهر کمی مقعر آن‌ها را توضیح می‌دهد.

انواع گیاهان شکارچی

گیاه گوشت‌خوار که گاهی به آن گیاه حشره‌خوار نیز گفته می‌شود، شامل هر گیاهی است که مخصوصاً برای گرفتن و هضم حشرات و سایر حیوانات با دام‌ها و تله‌های مبتکرانه سازگار شده باشد. گیاهان شکارچی حیوانات را به خاطر مواد مغذی موجود در آن‌ها جذب، به دام انداخته و هضم می‌کنند. در حال حاضر حدود 630 گونه گیاه گوشت‌خوار برای علم شناخته شده است. اگرچه اکثر گیاهان دارای برگ شکارچی حشرات مصرف می‌کنند، گیاهان بزرگ‌تر قادر به هضم خزندگان و پستانداران کوچک هستند.

فیلم آموزش پرورش و نگهداری از گیاهان گوشتخوار در فرادرس

کلیک کنید

گیاهان شکارچی کوچک‌تر در موجودات تک‌سلولی (مانند باکتری‌ها و تک یاخته‌ها) تخصص دارند و نمونه‌های آبزی نیز سخت‌پوستان، لارو پشه‌ها و ماهی‌های کوچک را می‌خورند. یکی از بزرگ‌ترین گیاهان گوشتخوار، 1/5 متر رشد می‌کند و پارچ‌هایی به قطر 30 سانتی‌متر تولید می‌کند و می‌تواند جوندگان را هضم کند. در ادامه ۷ گونه از گیاهان دارای برگ شکارچی را معرفی می‌کنیم.

گیاه پارچ گرمسیری

همانطور که از نام آن پیداست، «گیاه پارچ گرمسیری» (Tropical Pitcher Plant) پارچ‌هایی دارد که حشرات می‌توانند با پای پیاده به آن برسند. آن‌ها از این ارتفاع برای صید حشرات، مارمولک‌ها، دوزیستان و گاهی حتی پستانداران استفاده می‌کنند. اندازه پارچ به آن‌ها کمک می‌کند تا طعمه خود را به خوبی هضم کنند. این گیاه دارای برگ شکارچی پر از شهد با رایحه‌ای شیرین است که حشرات و مارمولک‌ها را به سمت خود جذب می‌کند و طعمه خود را به محض نزدیک شدن به پارچ به دام می‌اندازد. با این حال، روند هضم ممکن است تا دو ماه طول بکشد. این گیاهان عمدتاً در ماداگاسکار، آسیای جنوب شرقی و استرالیا یافت می‌شوند. آن‌ها همچنین به عنوان فنجان میمون شناخته می‌شوند زیرا میمون‌ها از آن‌ها به عنوان فنجان نوشیدنی استفاده می‌کنند.

گیاه گیره ای

در حالی که «گیاه گیره ای یا ماشه‌ای» (Trigger Plant) اغلب به عنوان یک گیاه گوشت‌خوار در نظر گرفته می‌شود، مشخص نیست که آیا برای رفع گرسنگی خود شکار می‌کند یا فقط یک عمل محافظت از خود است. گیاهان ماشه‌ای دارای برگ شکارچی تغییر شکل یافته یا موهای چسبنده‌ای هستند که به نام تریکوم شناخته می‌شوند. این موهای چسبنده به گیاه در گرفتن کرم‌ها و حشرات کمک می‌کنند. برگ‌های گیاه آنزیم‌های گوارشی ترشح می‌کنند که از آن برای حل کردن حشرات استفاده می‌کند. با این حال، محققان هنوز از شناسایی کامل آن به عنوان یک گیاه گوشت‌خوار خودداری می‌کنند.

ساندوی پرتغالی

«ساندوی پرتغالی» (Portuguese Sundew) در خاک تقریباً بدون مواد مغذی در نواحی ساحلی اسپانیا، مراکش و پرتغال رشد می‌کند. از آنجایی که در خاک‌های عاری از مواد مغذی رشد می‌کند، تنها راهی که می تواند مقداری مواد مورد نیاز خود را به دست آورد، از طریق شکار حشرات است. ساندو از عطر خود برای جذب و شکار طعمه خود استفاده می‌کند. همچنین از ماده چسبنده‌ای به نام موسیلاژ که روی برگ‌هایش وجود دارد، برای گرفتن طعمه و حل شدن آهسته آن‌ها استفاده می‌کند. مواد مغذی به دست آمده از حشرات به گل‌دهی آن در یک روز دیگر کمک می‌کند.

گیاه کره ای

«گیاه کره‌ای» (Butterwort) ممکن است به نظر یک گیاه معمولی با گل‌های زیبا باشد، اما یک گیاه گوشت‌خوار واقعی با برگ شکارچی پهن است که ظاهراً با کره پوشیده شده است و نام خود را از این حالت گرفته است. عمدتاً در اوراسیا و مناطق مختلف آمریکا یافت می‌شود. حشرات به سوی Butterwort جذب می‌شوند، زیرا برگ‌های آن ماده‌ای مروارید مانند ترشح می‌کنند که به اشتباه قطرات آب به چشم می‌آیند. به محض اینکه حشرات به سمت برگ‌ها می‌آیند، در مایع چسبنده به دام می‌افتند و به آرامی در آن حل می‌شوند. شما به راحتی می‌توانید اسکلت حشرات را روی برگ‌های باترورت تشخیص دهید.

زهره مگس خوار

«زهره مگس‌خوار» (Venus Flytrap) یکی از محبوب‌ترین گیاهان گوشت‌خوار است. اگرچه این بزرگ‌ترین گیاه در این گروه نیست، اما به طور قطع یکی از حرفه‌ای‌ترین گیاهان شکارچی است. زهره یا ونوس مگس‌خوار که طول آن کمتر از ۵۰ سانتی‌متر است، تله‌های چسبنده با لبه‌های پلک‌مانند دارد که از آن‌ها برای به دام انداختن طعمه خود استفاده می‌کند. عمدتاً در کارولینای شمالی و جنوبی یافت می‌شود. اعمال این گیاه تکانشی است زیرا حشره تنها در صورتی در داخل تله‌ها به دام می‌افتد که در مدت 20 ثانیه به دو موی مختلف داخلی دست بزند.

گیاه موکاسین

«گیاه موکاسین» (Moccasin Plant) عمدتاً در جنوب غربی استرالیا یافت می‌شود و عاشق خوردن گوشت است. درست مانند تمام گیاهان گوشت‌خوار اصلی، یک گیاه موکاسین از رایحه شیرین خود برای جذب طعمه خود استفاده می‌کند. حشرات در پارچ‌های موکاسینی شکل گیاه به دام می‌افتند و به آرامی هضم می‌شوند. حشرات اغلب توسط سلول‌های نیمه شفاف شبیه پارچ گیج می‌شوند. گیاهان موکاسین علیرغم طبیعت شکاری آن با گیاهان گلدار مانند درختان سیب و بلوط مرتبط هستند.

بروچینیا ردوکتا

تنها چیزی که در مورد این گیاه گوشت‌خوار نیست، شباهت نام آن به کلم بروکلی است. Brocchinia Redcta از همان خانواده آناناس، خزه اسپانیایی و سایر گیاهان ضخیم برگ است. عمدتاً در ونزوئلا، برزیل، کلمبیا و گویان یافت می‌شود. این گیاه پارچ‌های بلند و باریکی دارد که نور فرابنفش را منعکس می‌کند. همچنین از رایحه شیرین خود برای جذب طعمه و پایین آوردن آن‌ها استفاده می‌کند. کشفی در سال 2005 به محققان کمک کرد تا آن را به عنوان یک گیاه گوشت‌خوار طبقه‌بندی کنند.

گیاه کبرا

گیاه کبرا، (Darlingtonia Californica)، همچنین به نام کبرا لیلی یا گیاه پارچ کالیفرنیا، تنها گونه از جنس Darlingtonia از خانواده گیاهان پارچ‌دار جدید (Sarraceniaceae) است. گیاه کبرا بومی باتلاق‌های مناطق کوهستانی شمال کالیفرنیا و جنوب اورگان است و از تله‌های دام گوشت‌خوار خود برای تکمیل نیازهای غذایی خود در شرایط نامناسب خاک استفاده می‌کند. این گیاه در جنگل‌های چوب قرمز و صنوبر قرمز تا ارتفاع 2000 متری بالاتر از سطح دریا رشد می‌کند، جایی که دمای آن کمتر از 18 درجه سانتی‌گراد است. برگ‌های پارچ‌مانند کلاه‌دار گیاه شبیه سر مار کبری است و دارای زائده‌های قرمز بنفش است که شبیه به زبان چنگال‌دار مار یا مجموعه‌ای از دندان‌های نیش است.

این برگ‌های شکارچی توخالیِ بدون ساقه، از ساقه ریشه بیرون می‌آیند و 40 تا 85 سانتی‌متر ارتفاع دارند. حشرات و سایر حیوانات کوچک توسط غدد شهدی که در زبان شیبدار تعبیه شده به دهان پارچ کشیده می‌شوند. تکه‌های شفاف روی روکش شبیه پنجره‌ها هستند و حشرات به دام افتاده در داخل آن را گیج و خسته می‌کنند. خروجی واقعی پنهان می‌شود و با دیوارهای لغزنده و موهای رو به پایین از فرار حشره جلوگیری می‌شود. در نهایت طعمه در مایع انباشته شده در ته پارچ می‌افتد. برخلاف اکثر گیاهان گوشت‌خوار دیگر، به نظر نمی‌رسد که گیاه کبرا آنزیم‌های گوارشی خود را تولید کند و در عوض به باکتری‌ها برای تجزیه طعمه برای جذب متکی است.

مزایا و خطرات تهدیدکننده گیاهان با برگ شکارچی

همانطور که بیان شد گیاهان شکارچی معمولاً با خاک‌های باران‌شویی شده، فقیر از مواد مغذی، یا مناطق مرطوب و اسیدی که زهکشی نامناسب دارند، مرتبط هستند. چنین تالاب‌هایی به دلیل شرایط بی‌هوازی، اسیدی هستند، که باعث تجزیه جزئی مواد آلی می‌شوند و ترکیبات اسیدی را به محیط اطراف آزاد می‌کنند. در نتیجه، اکثر میکروارگانیسم‌های لازم برای تجزیه کامل مواد آلی نمی‌توانند در چنین شرایط اکسیژن ضعیفی زنده بمانند. بقای گیاهان معمولی در چنین زیستگاه‌های فقیر از مواد مغذی دشوار است. گیاهان شکارچی در چنین مکان‌هایی موفق هستند زیرا با به دام انداختن حشرات و هضم بدن غنی از نیتروژن آن‌ها، تولید غذای فتوسنتزی خود را تکمیل می‌کنند. در ادامه به بررسی برخی از مزایا و همچنین خطراتی که آن‌ها را تهدید می‌کند خواهیم پرداخت.

از برخی مزایای این گیاهان در طب سنتی می‌توان موارد زیر را برشمرد:

• برگ‌های کبود گیاه Drosera را روی تاول‌ها می‌زنند و برای رنگ‌رزی ابریشم استفاده می‌کنند.
• «نپنتس» (Nepenthes) در طب محلی برای معالجه بیماران وبا، مایع داخل پارچ برای ناراحتی‌های ادراری مفید است و به عنوان قطره چشم نیز استفاده می‌شود.
• Utricularia برای درمان سرفه، پانسمان زخم‌ها، به عنوان داروی بیماری‌های ادراری مفید است.
• مطالعه‌ای که در سال 2009 توسط محققان منتشر شد، نشان می‌دهد که ترشحات تولیدشده توسط گیاهان گوشت‌خوار حاوی ترکیباتی است که خواص ضد قارچی دارد و ممکن است منجر به تولید دسته جدیدی از داروهای ضد قارچ شود.

برخی از خطرات تهدید کننده این نوع گیاهان شامل موارد زیر است:

• تجارت باغبانی برای خواص دارویی یکی از دلایل اصلی کاهش آن‌ها است.
• با افزایش تخریب زیستگاه‌ها، تالاب‌هایی که چنین گیاهانی را در خود جای داده‌اند، تلفات اصلی در طول گسترش سکونت شهری و روستایی هستند.
• آلودگی ناشی از پساب‌های حاوی مواد شوینده، کودها، آفت‌کش‌ها، فاضلاب و غیره در تالاب‌ها (از آنجایی که گیاهان حشره‌خوار سطوح بالای مواد مغذی را تحمل نمی‌کنند) یکی دیگر از دلایل اصلی کاهش آن‌ها است.
• علاوه بر این، توده‌های آبی آلوده تحت سلطه علف‌های هرز آبی، فراوان هستند که باعث از بین رفتن گیاهان ظریف حشره‌خوار می‌شوند.

چگونه گیاهان با برگ شکارچی را کشت کنیم؟

بیشتر گیاهان شکارچی در خاک‌های باتلاقی با کمپوست اسیدی یا اریکاسه رشد می‌کنند. بیشتر کمپوست اریکاسه حاوی زغال نارس است، اما چندین مخلوط اریکاسه بدون ذغال نارس وجود دارد که در سال‌های اخیر به بازار آمده‌اند. این را به خوبی آبیاری کنید و مطمئن شوید که هرگز خشک نمی‌شود. برای رشد گیاهان گوشت‌خوار خود در تابستان یک نقطه روشن و آفتابی انتخاب کنید و در زمستان به مکانی بدون یخ‌زدگی ببرید. گل‌ها و برگ‌های پژمرده را در صورت نیاز حذف کنید. گیاهان گوشت‌خوار مقاوم به راحتی رشد می‌کنند، به شرط اینکه از چند قانون ساده پیروی کنید. در اینجا 10 نکته برای پرورش گیاهان گوشت‌خوار آورده شده است.

فیلم آموزش پرورش و نگهداری از گیاهان گوشتخوار در فرادرس

کلیک کنید

گیاهان گوشت‌خوار را در آفتاب پرورش دهید

گیاهان گوشت‌خوار سرسخت در بهار و تابستان در شرایط گرم با نور زیاد و روشن رشد می‌کنند، بنابراین آن‌ها را روی طاقچه‌های آفتابی، در باغچه‌ها یا در پاسیو آفتابی بکارید.

گیاهان با برگ شکارچی را در زمستان خنک نگه دارید

بیشتر گیاهان گوشت‌خوار بر خلاف گیاهان گرمسیری معتدل هستند، بنابراین برای استراحت در زمستان به یک نقطه خنک نیاز دارند، در غیر این صورت خسته می‌شوند و می‌میرند. هنگامی که آن‌ها به خواب می‌روند، برخی از گیاهان ممکن است دوباره بمیرند (و تله‌های مگس زهره ممکن است سیاه شوند و بمیرند). آن‌ها در یک اتاق خنک و گرم نشده یا گلخانه خنک قرار دهید، حدود 7 درجه سانتی‌گراد مناسب است و کمپوست را فقط مرطوب نگه دارید.

گیاهان گوشت‌خوار را در کمپوست مرطوب پرورش دهید

در طبیعت، گیاهان گوشت‌خوار مقاوم در زمین‌های باتلاقی رشد می‌کنند، بنابراین کمپوست آن‌ها باید همیشه در طول ماه‌های گرم مرطوب باشد. گلدان را در یک نعلبکی آب قرار داده و بالای آن نگه دارید. همچنین، سوراخ‌های زهکشی را مسدود کنید تا آب نتواند تخلیه شود. کمپوست را در طول دوره استراحت زمستانی فقط مرطوب نگه دارید.

گیاهان شکارچی را با آب باران آبیاری کنید

آب لوله‌کشی می‌تواند به گیاهان گوشت‌خوار آسیب برساند. از آب مقطر یا فیلتر شده، آب کتری جوشیده که خنک شده یا در حالت مناسب‌تر از آب باران استفاده کنید. می‌توانید یک سطل را بیرون بگذارید تا آن را جمع کنید.

گیاهان گوشتخوار را در کمپوست اریکوس پرورش دهید

گیاهان شکارچی در یک محیط کم مغذی مانند ذغال نارس یا کمپوست تخصصی که به عنوان کمپوست اریکاسه شناخته می‌شود، بهترین رشد را دارند. اگر ترجیح می‌دهید از پیت به دلایل زیست‌محیطی استفاده نکنید، می‌توانید Moorland Gold را امتحان کنید، که بدون آسیب به باتلاق‌های ذغال نارس به دست می‌آید، یا مخلوط گلدانی بدون ذغال سنگ نارس را امتحان کنید.

گیاهان گوشت‌خوار را با حشرات تغذیه نکنید

احساس نکنید که باید گیاه گوشت‌خوار خود را با حشرات تغذیه کنید، اگر بیرون باشد، خودش آن‌ها را می‌گیرد و حتی در داخل خانه باید حشراتی وجود داشته باشد که بتوانند از آن‌ها تغذیه کنند.

گیاهان شکارچی را کود ندهید

نیازی به استفاده از کود برای گیاهان گوشت‌خوار نیست، آن‌ها تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را از حشراتی که صید می‌کنند دریافت می‌کنند. در واقع، کود می‌تواند گیاهانی را که معمولاً در خاک‌های فقیر از مواد مغذی رشد می‌کنند، از بین ببرد.

گیاهان گوشت‌خوار را اذیت نکنید

اگر تله‌های تله مگس زهره شما دیگر بسته نمی‌شوند، ممکن است به این دلیل باشد که انگشتان کنجکاو بیش از حد به گیاه شما ضربه زده اند. هر تله فقط پنج بار در طول عمر خود بسته می‌شود، بنابراین از تحریک بیش از حد برگ شکارچی گیاه خود بپرهیزید.

گیاهان شکارچی سر مرده را جدا کنید

گل‌های مرده را با قیچی ببرید و در مورد تله‌های زهره و گیاهان پارچ، تله‌های مرده را در صورت سیاه شدن قطع کنید، این اغلب در پاییز و زمستان اتفاق می‌افتد.

آفات را در گیاهان گوشت‌خوار کنترل کنید

گیاهان گوشت‌خوار به طور شگفت‌انگیزی قادر به مقابله با شته‌ها نیستند، بنابراین از تله‌ها یا کنترل‌های بیولوژیکی برای کنترل آن‌ها استفاده کنید. گیاهان شکارچی همچنین می‌توانند مستعد ابتلا به کنه عنکبوتی قرمز باشند که در شرایط گرم و خشک رشد می‌کند. با قرار دادن کاسه‌های آب روی نیمکت بین گیاهان، گردش هوا را در گلخانه بهبود بخشید و سطح رطوبت را افزایش دهید. اگر گیاهان زیادی پرورش می‌دهید، می‌توانید کنه شکارچی Phytoseiulus persimilis را روی گیاهان خود رها کنید.