میگرن چیست؟ — علت، علائم، خطرات، داروها و درمان

با احتمال بالایی می‌توان گفت هر فرد در کره زمین، در طول زندگی خود، دست کم، یک بار، سردرد را تجربه می‌کند. یکی از انواع  این سردردها، میگرن است که به صورت دردهای پالس‌دار متوسط تا شدید، در بخشی از سر، آغاز می‌شود و ممکن است به بخش‌های دیگر نیز سرایت کند. در این نوشتار، با انواع میگرن و مراحل شکل‌گیری آن، عوامل ایجادکننده و فاکتورهای خطر میگرن و برخی از درمان‌های موجود برای آن آشنا می‌شویم و در پایان، راهکارهایی برای پیشگیری از آغاز میگرن را با هم مرور می‌کنیم.

انواع سردرد

سردردها را می‌توان از جنبه‌های گوناگونی با هم مقایسه کرد و در گروه‌های مختلفی قرار داد. این دردها از نظر شدت، محل، فرکانس و علت، با یکدیگر تفاوت دارند و می‌توان آن‌ها را به دو گروه بزرگ سردردهای اولیه و ثانویه، تقسیم کرد.

سردردهای اولیه

در سردردهای اولیه، درد در ناحیه سر، نشانه‌ای از یک بیماری دیگر یا اختلالی در بخش‌های دیگر بدن نیست. بلکه خود، مشکل اصلی است. سردردهای اولیه، اگرچه ممکن است مدتی، کاملا ناتوان‌کننده باشد، اما خطرناک نیستند. مغز نمی‌تواند درد را حس کند. بنابراین این دردها، معمولا به صورت التهاب در قسمتهای حساس به درد در ناحیه گردن و سر نمود پیدا می‌کنند. این بخش‌ها عبارتند از:

• عصب‌ها
• رگ‌های خونی
• ماهیچه‌ها

انواع مختلفی از سردردهای اولیه وجود دارند. از جمله رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سردرد میگرنی (Migraine Headache)
• سردرد تنشی (Tension Headache)
• سردرد خوشه‌ای (Cluster Headache)
• سردرد مزمن روزانه (Hypnic Headache)

سردرد میگرنی

میگرن، شایعترین نوع سردرد است. اما همه سردردها میگرن نیستند. اصطلاح «میگرن» به سردردی گفته می شود که معمولا (اما نه همیشه) در یک طرف سر احساس می‌شود. این درد که به طور معمول از 2 تا 72 ساعت، ‌طول می‌کشد، اغلب با تهوع و / یا استفراغ، حساسیت به نور و / یا صدا همراه است. درد میگرنی، در بیشتر موارد، در گروه دردهای شدید و بسیار شدید،‌ طبقه‌بندی می‌شود.

سردرد تنشی

سردرد نوع تنشی، احتمالا دومین نوع رایج سردرد، پس از میگرن است. این دردها، معمولا به عنوان سردردهای «بند کلاهی» (hatband) نیز معروف هستند. چراکه به طور معمول، باعث ایجاد درد در محدوده پشت سر، شقیقه‌ها و پیشانی می‌شوند. گویی فرد، یک کلاه سفت و محکم را بر سر گذاشته است که به سر او فشار می‌آورد.

سردرد مزمن روزانه

این یک نوع سردرد نادر است که در افراد بین 40 تا 80 سال رخ می دهد. طبق گزارش‌ها، این سردرد، تقریبا همیشه در شب رخ می‌دهد و به طور معمول، بین 15 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. سردردها هر شب، در یک ساعت خاص‌، آغاز می‌شوند و کل فضای سر را در بر می‌گیرند.

سردردهای خوشه‌ای

برخلاف تصور عامه، سردرد خوشه‌ای، مجموعه‌ای از سردردهایی نیست که در یک دسته جمع می‌شوند. سردرد خوشه‌ای نوعی از سردرد است که در مقایسه با میگرن، مدت نسبتا کوتاهی طول می‌کشد. این مدت، معمولا بین 20 دقیقه تا دو ساعت است. این سردردها، همیشه یک طرف سر را درگیر می‌کنند و با علائمی مانند گرفتگی یک طرف بینی، ریزش اشک، بزرگ شدن مردمک یا افتادگی پلک، همراه است.

سردردهای ثانویه

سردرد ثانویه، ناشی از بیماری دیگری است که باعث تحریک مناطق حساس به درد، در گردن و سر می‌شود. معمولا، نمی‌توان گفت سردردهای ثانویه، دقیقا از کدام نقطه در مغز، آغاز می‌شوند. این سردردها نادر هستند، اما در عین حال، می‌توانند بسیار جدی‌تر از سردردهای اولیه باشند. این سردردها ممکن است یک علامت هشدار دهنده از یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر باشند. موارد زیر از جمله‌اند:

فیلم آموزش فیزیولوژی سیستم عصبی مرکزی در فرادرس

کلیک کنید

• تومورهای مغزی
• آنوریسم (برامدگی و تورم سرخرگ)
• مننژیت (التهاب پرده‌های مغز در اثر عفونت باکتریایی یا ویروسی)
• سینوزیت (التهاب سینوس‌ها)
• صدمات وارد شده به مغز و گردن
• اختلالات مفصل گیجگاهی- فکی (TemporoMandibular Joint | TMJ)

میگرن چیست ؟

«میگرن» (Migraine)،‌ یک سردرد قوی است که معمولا با حالت تهوع،‌ استفراغ و حساسیت به نور همراه است و ممکن است چند ساعت یا چند روز طول بکشد. میگرن یک بیماری ژنتیکی و مزمن، مانند آسم یا دیابت است. در حال حاضر هیچ درمانی برای این نوع از سردرد وجود ندارد. با این حال، مانند سایر بیماری‌های مزمن، بشر در حال فراگیری روش‌های مهارتی جدیدی در مدیریت عوارض ناشی از آن است. این به معنای اتخاذ تدابیری برای شناسایی محرکهای ایجاد کننده میگرن، اصلاح شیوه زندگی برای جلوگیری از  بروز سردرد و استفاده از داروها و سایر روشها برای درمان سردردها در هنگام بروز است.

علائم میگرن چیست ؟

میگرن، انواع مختلفی دارد و نشانه‌های آن از فردی به فرد دیگر، متفاوت است. اما تقریبا در بیشتر افراد، هر مرحله از پیشرفت آن، با مجموعه‌ای از نشانه‌های ثابت، همراه است که در ادامه، به آن‌ها می‌پردازیم.

مرحله پیش درآمد

مرحله «پیش درآمد» (Prodrome)،‌ چند ساعت یا یکی دو روز پیش از آغاز سردرد اصلی، شروع می‌شود. حدود ۶۰ درصد افراد، در این مرحله،‌ متوجه علائم زیر می‌شوند:

• حساسیت به نور، سر و صدا و بو
• خستگی
• هوس غذا یا عدم اشتها
• تغییرات خلق و خوی
• عطش شدید
• نفخ
• یبوست یا اسهال

مرحله اورا

مرحله اورا یا «هاله بینایی» «تاری دید» (Aura)،‌ همراه با علائمی ناشی از سیستم عصبی است و غالباً بینایی فرد را درگیر می‌کند. علائم، در طول 5 تا 20 دقیقه، به تدریج،‌ نمود می‌یابند و شدت می‌گیرند. این مرحله، تقریبا کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و با علائم زیر، همراه است.

• دیدن نقطه‌های سیاه
• خط‌های موج‌دار
• نورهای چشمک زن یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند (توهم)
• دید تونلی
• ناتوانی در دیدن اطراف
• سوزن سوزن شدن یا بی حسی در یک طرف بدن
• ناتوانی در واضح صحبت کردن
• احساس سنگینی در بازوها و پاها
• شنیدن صدای زنگ در گوش
• ایجاد تغییر در حس‌های بویایی، چشایی و لامسه

مرحله حمله میگرن

مرحله (Attack) سردرد میگرنی،‌ اغلب،‌ به صورت یک درد مبهم، آغاز می‌شود و به تدریج به یک واضح پالس‌دار تبدیل می‌شود که فعالیت بدنی، آن را تشدید خواهد کرد. ممکن است این درد،‌ در یک طرف سر، احساس شود و سپس به بخش دیگر حرکت کند. همچنین برخی از افراد،‌ دردهای میگرنی را در کل ناحیه سر، احساس می‌کنند.

تقریبا 80 درصد افراد، در هنگام میگرن، حالت تهوع دارند و این حس در حدود نیمی از آن‌ها به استفراغ، منجر می‌شود. رنگ‌پریدگی، ضعف و بی‌حالی، از دیگر نشانه‌های این مرحله از میگرن به شمار می‌روند.

بیشتر دردهای میگرنی، حدود ۴ ساعت طول می‌کشند. اما موارد شدیدتر، ممکن است تا سه روز ادامه یابند. بیشتر افراد دارای میگرن، در طول ماه، به طور متوسط بین دو تا چهار حمله میگرنی را تجربه می‌کنند. گروه دیگری از افراد میگرنی، هر چند روز یکبار، یک حمله را از سر می‌گذرانند، در حالی که گروه سوم،‌ ممکن است در طول سال، تنها یک یا دوبار، سردرد ناشی از میگرن را تجربه کنند.

مرحله پس اثر

مرحله «پس اثر» (Posdrome)، ممکن است حداکثر تا یک روز پس از پایان سردرد میگرنی ادامه یابد. نشانه‌های این مرحله،‌ عبارتند از:

• احساس خستگی یا گرسنگی شدید
• احساس غیرعادی سرحال بودن و شادابی
• درد عضلانی یا ضعف
• هوس غذا یا عدم اشتها

علت میگرن چیست ؟

هرچند هنوز، دلایل قطعی ایجاد میگرن،‌ مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد،‌ آغاز آن با تغییراتی در مغز و سیستم تنظیم بیان ژن‌های فعال در سلول‌های مغزی، همراه است. گاهی تغییرات آب و هوایی، نور چراغ‌ها و خستگی نیز، این شرایط را تشدید می‌کنند.

برای سال‌های زیادی، دانشمندان فکر می‌کردند،‌ عامل سردرد میگرنی، تغییراتی در جریان خون موجود در مغز است، اما امروزه،‌ تعداد زیادی از آن‌ها بر این باورند که هرچند این تغییرات، در ایجاد درد، نقش دارد، اما عامل آغازکننده آن نیست.

تصور فعلی بر این است که احتمالا، میگرن وقتی آغاز می‌شود که مجموعه‌ای از سلول‌های عصبی، بیش از حد فعال می‌شوند و سیگنال‌های متعددی را به سلولی موسوم به «عصب سه‌ قلو» (Trigeminal Nerve) ارسال می کنند. این عصب، پنجمین و بزرگترین جفت اعصاب جمجمه است که پیام‌رسانی به قسمت جلوی سر را تأمین می‌کند و به اعصاب چشم، فک بالا و فک پایین تقسیم می‌شود. تحریک بیش از حد آن،‌ موجب ترشح ترکیبات شیمیایی، مانند سروتونین و پپتید کلسی‌تونین وابسته به ژن (calcitonin gene-related peptide | CGRP)  خواهد شد. ترشح CGRP، به نوبه خود،‌ باعث تورم رگ‌های خونی در آستر مغز می‌شود. این تورم،‌ درد و التهاب را در پی خواهد داشت.

فاکتورهای خطر میگرن

طبق گزارش موسسه میگرن آمریکا،‌ بیش از 38 میلیون نفر در این کشور به میگرن، دچار هستند. همانطور که می‌دانیم،‌ عوامل متعددی بر تعداد و شدت حملات میگرنی،‌ تاثیرگذار هستند. برخی از این عوامل، عبارتند از:

• جنسیت: تعداد حملات میگرنی در زنان، سه برابر بیشتر از مردان است.
• سن: بیشتر افراد،‌ سردردهای میگرنی را بین 10 تا 40 سالگی، تجربه می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد به ویژه در زنان، پس از سن ۵۰ سالگی،‌ این دردها به طور کلی برطرف شده است یا دست کم، شدت آن‌ها به طور چشمگیری کاهش یافته است.
• سابقه خانواد‌گی: پژوهش‌ها نشان می‌دهد در بین مبتلایان به میگرن، از هر ۵ نفر، چهار نفر دارای یک خویشاوند درجه یک میگرنی هستند. اگر یکی از والدین، دارای این سابقه خانوادگی میگرن باشد، با احتمال 50 درصد،‌ آن را به هریک از فرزندان خود، انتقال خواهد داد. اگر هردو والد، دارای چنین سابقه‌ای باشند،‌ این احتمال تا 75 درصد، به ازای هر فرزند، افزایش خواهد یافت.
• دیگر شرایط بالینی: افسردگی، صرع، اختلال دوقطبی، اختلالات خواب و اضطراب نیز موجب افزایش شانس بروز میگرن می‌شوند.

محرک‌های میگرن

علاوه بر عوامل خطر میگرن، که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، برخی شرایط محیطی نیز بر تعداد و شدت حمله‌های میگرنی، موثر هستند. این گروه را «محرک» میگرن می‌نامیم و در ادامه به معرفی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.

فیلم آموزش ذهن آگاهی برای کاهش استرس و رسیدن به آرامش

کلیک کنید

• تغییرات هورمونی: بسیاری از زنان،‌ در هنگام عادت ماهیانه، روزهای تخمک‌گذاری، دوران بارداری و یائسگی، سردردهای میگرنی بیشتری را تجربه می‌کنند. استفاده از داروهای پیشگیری از بارداری نیز که بر پایه تغییر سطح هورومون‌ها عمل می‌کنند، عامل دیگری است که موجب افزایش شانس بروز میگرن می‌شود.
• استرس. در هنگام استرس، مغز، شروع به رهاسازی گروهی از ترکیبات شیمیایی می‌کند که در مجموع، موجب گشاد شدن رگ‌های خونی و بروز علائم میگرن می‌شوند.
• غذاها: برخی از انواع غذاها و نوشیدنی‌ها، عوامل ایجادکننده میگرن به شمار می‌روند. پنیر مانده، الکل، برخی چاشنی‌ها مثل نیترات - که در پپرونی، هات‌داگ و ژامبون به کار می‌رود - و مونوسدیم گلوتامات (MSG) -  که در انواع غذاهای چینی، سبزیجات کنسرو شده، سوپ و گوشتهای فرآوری شده وجود دارد - از این دسته‌اند.
• حذف وعده‌های غذایی: وجود فاصله‌های طولانی و نامنظم بین وعده‌های غذایی، از یکی از عوامل ایجاد میگرن محسوب می‌شود.
• کافئین. اگر بدن، به مصرف روزانه مقدار خاصی از کافئین، عادت کرده است، مصرف کمتر یا بیشتر از آن،‌ می تواند عامل ایجاد سردرد میگرنی باشد. البته، کافئین، ‌به تنهایی، یکی از درمان‌های سردردهای میگرنی شدید، به شمار می‌رود.
• تغییرات آب و هوا: وجود جبهه‌های طوفانی، تغییر در فشار هوا، بادهای شدید و تغییر در ارتفاع، همگی از عوامل بالقوه میگرن محسوب می‌شوند.
• حس‌ها: سر و صدای بلند، چراغ‌های روشن فراوان و بوهای شدید، میگرن را آغاز یا تشدید می‌کنند.
• رژیم درمانی: مصرف داروهای گشادکننده عروق، از عوامل ایجاد میگرن به شمار می‌رود.
• فعالیت بدنی: این مولفه، بازتابی از میزان ورزش مرتب روزانه است و عواملی مثل سن و جنسیت، بر آن تاثیر می‌گذارند.
• تنباکو: مصرف تنباکو،‌ سردرد میگرنی را آغاز یا آن را تشدید می‌کند.
• تغییر ساعات خواب: کم‌خوابی یا خوابیدن بیش از حد، موجب سردرد میگرنی می‌شود.

انواع میگرن کدامند ؟

انواع مختلفی از میگرن وجود دارند. دو نوع رایج‌تر آن عبارتند از:

• میگرن با تاری دید (میگرن کلاسیک)
• میگرن بدون تاری دید (میگرن ساده)

انواع دیگر میگرن در ادامه معرفی شده‌اند.

میگرن قاعدگی (Menstrual migraine)

این سردرد، در دوران قاعدگی ماهیانه بانوان دیده می‌شود.

میگرن خاموش (Silent Migraine)

این نوع از میگرن که به آن «میگرن آسفالژیک» یا «غیر سری» هم گفته می‌شود، تنها با تاری دید همراه است و سردرد واضحی در آن دیده نمی‌شود.

میگرن و سرگیجه (Vestibular Migraine)

این نوع میگرن که به سرگیجه میگرنی هم معروف است، بیشتر در افرادی با سابقه بیماری‌های روحی دیده می‌شود و با درجاتی از سرگیجه،‌ عدم تعادل، حالت تهوع و استفراغ، همراه است و حتی ممکن است بدون درد شدیدی در ناحیه سر باشد.

میگرن شکمی (Abdominal Migraine)

کارشناسان درباره این نوع از میگرن، چیز زیادی نمی‌دانند. اما آنچه مشخص است، این است که باعث درد معده، حالت تهوع و استفراغ می‌شود. این نوع از میگرن، اغلب در کودکان اتفاق می‌افتد و ممکن است با گذشت زمان به سردردهای میگرنی کلاسیک تغییر کند.

میگرن همی پلژیک (Hemiplegic Migraine)

این نوع با یک دوره فلج (همی‌پلژی) یا ضعف در یک طرف بدن همراه است. همچنین ممکن است فرد، احساس بی‌حسی، سرگیجه یا تغییر در بینایی داشته باشد. از آنجا که این علائم، نشانه‌های سکته مغزی نیز هستند، بهتر است - به ویژه در صورت بروز بی‌دلیل آن‌ها - هر چه سریع‌تر از پزشک کمک بگیرید.

میگرن چشمی (Ophthalmic Migraine)

این نوع که با عنوان میگرن شبکیه نیز معروف است، باعث از بین رفتن جزئی یا کامل بینایی در یک چشم، برای حدود یک ساعت می‌شود. این اختلال در بینایی، با درد شدیدی در پشت چشم همراه است که به تدریج، در دیگر بخش‌های سر، منتشر می‌شود. در صورت بروز هرگونه تغییر بینایی، فوراً کمک پزشکی دریافت کنید.

میگرن با اورای ساقه مغز (Migraine with Brainstem Aura)

این میگرن با اختلال در حفظ تعادل شناخته می‌شود. سرگیجه، گیجی یا از بین رفتن تعادل ممکن است قبل از سردرد اتفاق بیفتد. معمولا، درد، قسمت پشت سر را درگیر می‌کند. در بیشتر موارد،‌ علائم به طور ناگهانی شروع می‌شوند و با ایجاد مشکل در حرف زدن، زنگ زدن در گوش و استفراغ همراه هستند. این نوع میگرن، به شدت با تغییرات هورمونی ارتباط دارد و عمدتاً بر زنان بالغ جوان تأثیر می گذارد.

میگرن پایدار (Status Migrainosus)

این نوع شدید میگرن ممکن است بیش از 72 ساعت طول بکشد. درد و حالت تهوع آنقدر شدید است که گاهی، مراجعه به بیمارستان، ضروری است. مصرف یا ترک بعضی داروها یا ترک دارو می‌تواند باعث ایجاد این نوع از میگرن شود.

میگرن فلج کننده چشم (Ophthalmoplegic Migraine)

این نوع میگرن، باعث درد اطراف چشم و فلج عضلات اطراف آن می‌شود. این یک فوریت پزشکی است، چراکه علائمی از این دست، ممکن است در اثر فشار بر اعصاب پشت چشم یا بواسطه آنوریسم (بزرگ شدن یا بیرون‌زدگی دیواره یک سرخرگ) ایجاد شود. علائم دیگر این نوع میگرن عبارتند از:‌ افتادگی پلک‌، دوبینی و اختلال در بینایی.

تشخیص میگرن

در صورت مراجعه به مراکز درمانی، پزشک در مورد تاریخچه سلامتی و علائم بیماری سؤال خواهد کرد. از آنجا که نوع و عوامل ایجادکننده میگرن، از فردی به فرد دیگر، متفاوت است، نمی‌توان برای درمان و بهبود همه مبتلایان به میگرن،‌ داروی واحدی را تجویز کرد. یکی از روش‌هایی که به پزشک، در تشخیص نوع سردردهای بیمار و انتخاب داروی موثر، کمک می‌کند، این است که بیمار، پس از هر حمله میگرنی، علائم آن و رویدادهای روزهای پیش از حمله را در دفترچه‌ای یادداشت کند. بخشی از نکاتی که ممکن است در زمینه بروز میگرن، ‌حائز اهمیت باشند، عبارتند از:

• چه علائمی دارید، کدام بخش سر، دردناک شده است؟
• هر چند وقت یکبار،‌ علائم بروز می‌کنند؟
• علائم، چه مدت دوام می آورند؟
• آیا اعضای دیگر خانواده هم میگرن دارند؟
• چه داروها و مکمل‌هایی با یا بدون تجویز پزشک، مصرف می‌کنید؟
• در یک سال گذشته چه داروهایی مصرف کرده‌اید؟

همانطور که گفتیم، برخی از علائم میگرن، با بیماری‌های دیگر مشترک هستند و گاهی،‌ حتی ممکن است نشانه اولیه‌ای از بروز سکته باشند. برای شناسایی هرگونه علت احتمالی دیگر، که باعث بروز علائم میگرنی شده است، پزشک، علاوه بر شرح حال، انجام آزمایش‌هایی را نیز تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها عبارتند از:

• انواع آزمایش خون
• تست‌های عکسبرداری مثل MRI و CT اسکن
• نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرام (EEG)

داروها و درمان خانگی میگرن 

هرچند درمان قطعی برای میگرن وجود ندارد، اما بسیاری از داروها می‌توانند سردردهای ناشی آن را را درمان کرده و یا حتی از آن‌ها جلوگیری کنند.

داروهای میگرن

درمان‌های معمول میگرن شامل موارد زیر است:

فیلم آموزش داروهای موثر بر سیستم عصبی مرکزی | نوروفارماکولوژی – بخش یکم

کلیک کنید

• مسکن درد: داروهای بدون نسخه (OTC) اغلب، به خوبی موجب کنترل و کاهش دردهای میگرنی می‌شوند. به عنوان نمونه‌های شاخصی از این قبیل داروها، می‌توان به استامینوفن،‌ آسپرین، کافئین و ایبوپروفن اشاره کرد. به دلیل خطر ابتلا به سندرم ری‌یه (Reye's Syndrome) مصرف هرگونه داروی حاوی آسپرین، برای کلیه افراد زیر 19 سال ممنوع است. این سندروم که به سرعت به مغز، آسیب می‌زند، در 20 تا 40 درصد موارد، منجر به مرگ می‌شود و در یک سوم از افرادی که زنده مانده‌اند، درجات بالایی از آسیب‌های مغزی را به همراه خواهد داشت.
  در هنگام استفاده از داروهای مسکن OTC باید به این نکته دقت داشت که مصرف بیش از حد از این داروها منجر به ایجاد وابستگی به آن‌ها و همچنین برگشت دوباره سردرد می‌شود.
  اگر بیش از 2 روز در هفته از داروهای مسکن OTC استفاده می‌کنید، در مورد داروهای تجویزی که ممکن است بهتر عمل کنند، با پزشک خود مشورت کنید. امروزه، انواعی از تریپتان‌ها و داروهای جدیدتری مثل دیتان‌ها برای مقابله با میگرن، وجود دارند.
• داروی ضد تهوع: در صورتی که میگرن با تهوع،‌ همراه باشد، پزشک، داروهای مناسب برای کاهش حالت تهوع را تجویز می‌کند.
• تریپتان‌ها: ‌این داروها، غلظت ترکیبات شیمیایی مغز، مثل سروتونین را به تعادل می‌رسانند و به این ترتیب، با تنگ کردن رگ‌های خونی مغز، موجب کاهش سردرد و علائم دیگر میگرن می‌شوند. فرم‌های دارویی مختلفی برای گروه تریپتان‌ها وجود دارد. قرص،‌ قرص جویدنی و اسپری بینی، از جمله این موارد هستند. انواعی از تریپتان‌ها عبارتند از:‌ آلموتریپتان، اِلِتریپتان، سوماتریپتان، ریزاتریپتان و زولمیتریپتان.
• اِرگوتامین: این دارو با تنگ کردن رگ‌های خونی مغز، موجب کاهش درد ناشی از گشاد شدن عروق می‌شود. کافرگات، میگرگات و اِرگومار، مثال‌‌هایی از ترکیب ارگوتامین با داروهای دیگر هستند که برای افزایش سرعت و اثربخشی آن در حذف علائم میگرنی، طراحی شده‌اند. به عنوان مثال، داروی کافرگات، از دو جزء «کافئین» و «ارگوتامین» تشکیل شده است. کافئین موجود در این ترکیب، از طرفی سطح جذب ارگوتامین را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر، موجب تنگ شدن رگ‌های خونی می‌شود. داروی میگرگات، به صورت شیاف است و برای حالتی طراحی شده است که به دلایل مختلف، مثل حالت تهوع و استفراغ شدید، امکان تجویز داروی خوراکی، وجود ندارد.
• لاسمدیتان: این دارو که در گروه دیتان‌ها طبقه‌بندی می‌شود،‌ برای مصرف افراد مسن و بیماران قلبی، طراحی شده است و زیرگروه F از گیرنده سروتونین شماره یک را تحریک می‌کند. این دارو با نام تجاری »رِی وو» (Reyvow) به فروش می‌رسد و در کاهش علائم میگرنی، از جمله سردرد،‌ تهوع  و حساسیت به نور و صدا، بسیار موثر است. اما باعث خواب‌آلودگی می‌شود و بنابراین بهتر است تا ۸ ساعت، پس از مصرف آن از رانندگی و فعالیت‌های مغزی شدید، خودداری شود.
• آنتاگونیست‌های گیرنده CGRP: در مباحث داروشناسی، «آنتاگونیست» (Antagonist)، به ماده‌ای گفته می‌شود که ساختار سه‌بعدی ماده دیگری را تقلید می‌کند و با اشغال جایگاه اختصاصی آن، مانع عملکرد زیستی ترکیب هدف می‌شود. اگر دیگر روش‌های درمان میگرن، موثر نباشند، ممکن است پزشک، به تجویز این گروه از داروها روی بیاورد. کپسول‌ نورتک، یکی از این داروهاست که با تقلید ساختار سه‌بعدی CGRP به گیرنده آن در سطح سلول، متصل می‌شود و به این ترتیب، از  عملکرد این پپتید و گشاد شدن رگ‌ها جلوگیری می‌کند.
• داروهای پیشگیرانه: اگر درمان‌های دیگر مؤثر نباشد، یا سردرد‌های فرد، بسیار شدید باشد، یا بیش از چهار روز در ماه، تکرار شود، ممکن است پزشک، داروهای پیشگیرانه را پیشنهاد کند. این داروها موجب کاهش تعداد و شدت سردردها می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
  • داروهای تشنج
  • داروهای فشار خون (مانند مسدود کننده‌های بتا و مسدود کننده کانال‌های کلسیم)
  • برخی از داروهای ضد افسردگی
  • بوتاکس-درمانی با سم بوتولینوم نوع A
  • آنتاگونیست‌های CGRP مانند «اپینه زوماب» (Eptinezumab)، «اِرِنوماب» (Erenumab)، «فرِمانِزوماب» (Fremanezumab)، «گالکانِزوماب» (Galcanezumab)
• تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال تک پالس (sTMS): این روش، جدیدترین شیوه درمان برای بیماری‌های مختلف عصبی و روانشناختی، مثل میگرن، پارکینسون، وزوز گوش و افسردگی است. در این روش، وسیله ایجاد پالس، در ابتدای میگرن، در پشت سر فرد قرار می‌گیرد و پالس‌هایی از انرژی مغناطیسی را به سمت مغز، ارسال می‌کند. این پالس‌ها موجب ایجاد یک جریان الکتریکی در مغز و به دنبال آن، کاهش یا توقف کامل درد می‌شوند.
• دستگاه‌های تغییردهنده تجمع عصبی. دستگاه‌های دیگری نیز موجود در درمان میگرن به کار گرفته می شوند. این دستگاه‌ها با تاثیر بر روی عصب واگ و عصب سه قلو، موجب کاهش یا توقف کامل درد میگرنی می‌شوند.

درمان خانگی میگرن

برخی از رایج‌ترین درمان‌های خانگی میگرن عبارتند از:

• استراحت با چشمان بسته در اتاقی تاریک و ساکت
• قرار دادن یک کمپرس سرد یا یخ بسته را روی پیشانی
• نوشیدن مایعات فراوان

درمان‌های مکمل و جایگزین

برخی از افراد، به جای درمان‌های رایج، یا در کنار استفاده از آن‌ها،‌ از روش‌های درمانی دیگری نیز بهره می‌گیرند. این روش‌ها به عنوان «درمان‌های جایگزین» یا «مکمل» شناخته می‌شوند. نکته مهم اینجاست که قبل از انجام هرگونه درمان مکمل یا جایگزین، می‌بایست حتما با پزشک خود مشورت کنید. برخی از درمان‌های مکمل برای میگرن، شامل موارد زیر هستند:

فیلم آموزش آشنایی با درمان شناختی-رفتاری CBT

کلیک کنید

• بازخورد زیستی: گفتیم که برخی از موقعیت‌های استرس‌زا می‌توانند باعث ایجاد علائم میگرنی شوند. روش بازخورد زیستی، به افراد کمک می‌کند تا از قرار گرفتن در چنین موقعیت‌هایی دوری کنند. اگر سردرد به آهستگی شروع شود، این روش می‌تواند، پیش از آغاز مرحله حمله، سردرد را متوقف کند.
• «درمان شناختی رفتاری» (Cognitive Behavioral Therapy | CBT): این روش‌ها بر پایه کنترل ذهن و برخی تمرین‌های بدنی استوار هستند و به فرد، کمک می‌کنند تا احساس درد کمتر و کنترل‌شده‌ای داشته باشد و به نوعی «رهاشدگی از درد» دست یابد.
• مکمل‌ها: پژوهش‌ها نشان داده است که برخی ویتامین‌ها، مواد معدنی و گیاهان دارویی می‌توانند از  بروز میگرن جلوگیری یا آن را درمان کنند. ترکیباتی مانند ریبوفلاوین‌، کوآنزیم $$Q10$$ و ملاتونین، از این جمله‌اند. گیاه «باتربار» (Butterbur) نیز ممکن است میگرن را از بین ببرد، اما در عین حال، می‌تواند آنزیم‌های کبدی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
• کار بدن: درمان‌های جسمی مانند کایروپراکتیک، ماساژ، انواع طب سوزنی و درمان کرانیوساکرال، ممکن است علائم سردرد را کاهش دهد.

علاوه بر داروهایی که در این مقاله به آن‌ها پرداخته شد، در سال‌های اخیر، دستگاه‌هایی نیز برای مقابله با میگرن ساخته شده‌اند که در کنترل و کاهش دردهای میگرنی و حتی جلوگیری از بروز حملات بعدی، موثر هستند. یکی از این دستگاه‌ها، «سفالی» (Cefaly) نام دارد. سفالی ابزاری مانند یک پیشانی-بند است که ساز و کاری مانند یک ماساژور دارد و پالس‌های الکتریکی را از طریق پوست پیشانی به عصب سه قلو ارسال می کند. برای اثربخشی این دستگاه، کافیست در یک دوره درمان، آن‌ را یک بار در روز، ‌به مدت ۲۰ دقیقه برروی پیشانی نصب کنید.

محرک دیگر، «گاما کور» (GammaCore) نام دارد. این دستگاه، یک سیگنال الکتریکی خفیف را به الیاف عصب واگ، در گردن می‌فرستد تا درد را تسکین دهد و به جلوگیری از میگرن کمک کند.

پیشگیری از میگرن

همانطور که گفتیم،‌ تاکنون، درمان قطعی برای میگرن، پیشنهاد نشده است و داروهای موجود، تنها علائم ناشی از میگرن را کاهش یا متوقف می‌کنند اما مانع از بروز حملات بعدی میگرنی نمی‌شوند. با این حال، راه‌های ساده و ارزانی برای پیشگیری از بروز حملات میگرنی وجود دارد، که بخشی از آن‌ها در ادامه، آمده‌اند:

فیلم آموزش خودمراقبتی و آموزش دادن به بیمار در فرادرس

کلیک کنید

• محرک ها را شناسایی و از آن جلوگیری کنید. الگوی علائم میگرنی خود را در یک دفترچه بنویسید و آن را پیگیری کنید تا علت سردردهای خود را شناسایی کنید.
• استرس را مدیریت کنید. از روش‌های آرامش‌بخش، مانند مدیتیشن، یوگا و نفس عمیق کشیدن کمک بگیرید.
• در یک برنامه زمانی منظم، غذا بخورید.
• مایعات زیادی بنوشید.
• به میزان کافی استراحت کنید.
• به طور منظم، ورزش متوسط انجام دهید.

اگر با وجود تغییر در سبک زندگی، هنوز هم حملات میگرنی دارید یا اگر این حملات، هنوز هم به صورت دوره‌ای (مثلا در هنگام عادت ماهیانه) تکرار می‌شوند، از پزشک خود در مورد داروهای پیشگیرانه سؤال کنید.

همانطور که گفتیم، عواملی مثل اختلال در ساعت خواب، استرس، تغییر یا حذف وعده‌های غذایی و غیره، همگی در ایجاد میگرن، موثرند و با رعایت برخی نکات در سبک زندگی، می‌توان آن را مدیریت نمود.