فرادرستفاوت فعل نهی و نفی در عربی چیست؟ – به زبان ساده و با مثال
تفاوت فعل نهی و نفی این است که فعل نهی با استفاده از حرف «لا» ساخته میشود اما افعال نفی با استفاده از حروف «ما» و «لا» به دست می‌آیند. از سوی دیگر، فعلهای نهی مجزوم میشوند اما اعراب فعلهای نفی تغییری نمی‌کند. فعلهای نهی از صیغههای فعل مخاطب ساخته میشوند اما فعلهای نفی از تمامی صیغههای غائب، مخاطب و متکلم ساخته میشوند. برای یادگیری تفاوت فعل نهی و نفی، همچنین آشنایی با انواع فعلهای منفی، نکته‌های مهمی را در این مطلب از مجله فرادرس آموزش دادهایم.
در بخش‌های بعدی، روش تشخیص فعلهای نهی و نفی را بررسی کردهایم و با مثال نشان دادهایم که چطور می‌توان این فعل‌ها را از یکدیگر تشخیص داد. گفتنی است این مبحث یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در کتاب عربی مقطع نهم تدریس میشود. در بخش پایانی، تمرین‌هایی را به صورت کوتاه‌پاسخ و چهارگزینه‌ای، برای یادگیری بهتر این مبحث ارائه کردهایم.
تفاوت فعل نهی و نفی چیست؟
از فعلهای نهی برای بازداشتن و نهی کردن دیگران از انجام کار استفاده میشود (مانند «لا تَذْهَبِي» به معنی «نرو»). در حالی که فعلهای نفی صورت منفی‌شده فعلهای ماضی و مضارع عربی هستند (مانند «لا تَذْهَبِينَ» به معنی «نمی‌روی»).
اگرچه هر دوی این فعل‌ها دارای معنای منفی هستند اما در ساختار، کاربرد و ترجمه، تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. در ادامه، تفاوت فعل نهی و نفی را به صورت خلاصه نشان دادهایم.
- برای ساخت فعل نهی از حرف «لا» استفاده میشود اما فعلهای نفی با استفاده از حرف «ما» و حرف «لا» ساخته میشوند.
- فعلهای نهی از فعلهای مضارع ساخته میشوند اما فعلهای نفی از فعلهای ماضی و مضارع به دست می‌آیند.
- فعلهای نهی فقط از صیغه مخاطب فعلهای مضارع ساخته میشوند اما فعلهای نفی از تمامی صیغههای فعلهای ماضی و مضارع ساخته میشوند.
- فعلهای نهی همگی مجزوم میشوند اما فعلهای نفی مجزوم نمیشوند و اعراب آن‌ها تغییری نمی‌کند.
- فعلهای نهی از صیغههای مخاطب به دست می‌آیند اما فعلهای نفی از تمامی صیغههای غائب، مخاطب و متکلم ساخته میشوند.
- فعلهای نهی عربی، در زبان فارسی به صورت «امر منفی یا فعل نهی» (ن‍ـ + بن مضارع) ترجمه میشوند اما فعلهای نفی، به صورت «فعل ماضی و مضارع منفی» معنی میشوند.
در فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس، این مبحث به‌خوبی آموزش داده شده است. برای دسترسی به این فیلم آموزشی، روی لینک زیر کلیک کنید.
برای اینکه تفاوت فعلهای نهی و نفی را بهتر درک کنید، کافی است به مثال‌های زیر توجه کنید. در کادر زیر، دو مثال از فعلهای نهی و نفی را ارائه کردهایم.
مثال ۱: لا تَخْرُجُونَ (خارج نمی‌شوید)
مثال ۲: لا تَخْرُجُوا (خارج نشوید)
در ساختار فعلهای بالا، از حرف «لا» استفاده شده است. می‌دانیم که این حرف هم برای ساخت فعل نهی و هم برای صرف فعل نفی به کار می‌رود. بنابراین، هر دو فعل بالا، هم می‌توانند فعل نهی باشند و هم ممکن است نوعی فعل نفی به شمار بیایند.
اکنون اگر به انتهای این فعل‌ها دقت کنیم، به مهم‌ترین تفاوت آن‌ها پی می‌بریم. فعل اول، با وجود حرف «لا»، هیچ تغییر نکرده است. این فعل، مرفوع است و نشانه رفع آن نیز حرف «ن» است که انتهای آن قرار گرفته است.
برعکس، اعراب فعل دوم با وجود حرف «لا» تغییر کرده است. به عبارت دیگر، حرف «ن» از انتهای این فعل حذف شده است. این فعل با قرار گرفتن «لا» بر سر آن، مجزوم شده است.
نکته آخر اینکه، ترجمه این فعل‌ها نیز متفاوت است. همانطور که در کادر بالا نشان داده شده است، فعل اول به صورت مضارع منفی معنا شده است اما فعل دوم به صورت فعل امر منفی یا فعل نهی ترجمه شده است.
با توجه به تمام نکته‌هایی که گفتیم، نتیجه می‌گیریم که فعل اول از نوع فعلهای نفی است اما فعل دوم، نوعی فعل نهی به شمار می‌آید.
تشخیص فعل نهی و نفی
در بخش قبل توضیح دادیم که تفاوت فعل نهی و نفی چیست و این فعل‌ها از چه جنبه‌هایی با یکدیگر تفاوت دارند. با توجه به تفاوت اصلی این فعل‌ها، در بخش پیش رو، نکته‌هایی را برای تشخیص فعلهای نهی و نفی از یکدیگر معرفی می‌کنیم.
- اگر «ما» بر سر فعل مضارع قرار گرفته باشد، فعل مورد نظر از نوع فعلهای نفی است، نه نهی. (مانند: ما تَكْتُبَانِ)
- اگر حرف «لا» بر سر فعل مضارع آمده باشد و حرف آخر فعل نیز ساکن (ـْ) شده باشد، فعل مورد نظر از نوع فعلهای نهی است. (مانند: لا تَكْتُبْ)
- چنانچه حرف «لا» بر سر فعل مضارع بیاید و «ن» از انتهای فعل مضارع حذف شود، آن فعل از نوع فعلهای نهی است. (مانند: لا تَكْتُبَا)
- اگر حرف «لا» بر سر فعل مضارع آمده باشد، در حالی که اعراب حرف آخر فعل، ضمه (ـُ) است، آن فعل از نوع فعلهای نفی خواهد بود. (لا تَكْتُبُ)
- در صورتی که حرف «لا» قبل از فعل مضارع بیاید، در حالی که «ن» از انتهای آن فعل حذف نشده باشد، فعل مورد نظر از نوع فعلهای نفی است. (لا تَكْتُبَانِ)
برای اینکه تفاوت‌های فعلهای نهی و نفی را به‌طور کامل یاد بگیرید و روش تشخیص آن‌ها را بیاموزید، پیشنهاد می‌کنیم به فیلم آموزش رایگان فعل نهی در عربی فرادرس مراجعه کنید.
تفاوت فعل نهی و نفی در جمع مؤنث
در بخش قبلی به روش تشخیص فعلهای نهی و نفی اشاره کردیم. با وجود این، تشخیص تفاوت این فعل‌ها در صیغههای مضارع جمع مؤنث کمی دشوارتر است. دلیل دشوار بودن تشخیص این فعل‌ها به «ن» انتهای فعل برمی‌گردد.
می‌دانیم که اگر انتهای فعل مضارع، «نون مضارعه» وجود داشته باشد، در صورتی که فعل مجزوم شود، «ن» از انتهای آن حذف میشود (مانند: تَجْلِسَانِ ← لا تَجْلِسَا). این نکته در مورد فعلهای جمع مؤنث صدق نمی‌کند. به عبارت دیگر، «ن» هرگز از انتهای فعلهای جمع مؤنث حذف نمیشود (مانند: تَجْلِسْنَ ← لا تَجْلِسْنَ).
در بخش‌های قبلی گفتیم که یکی از تفاوت‌های اصلی فعلهای نهی و نفی این است که فعل نهی مجزوم میشود اما فعل نفی مجزوم نمیشود. یکی از نشانه‌های مجزوم شدن فعل، حذف «ن» از انتهای آن است.
با توجه به اینکه «ن» از انتهای فعلهای جمع مؤنث حذف نمیشود، چطور تشخیص بدهیم که فعل مورد نظر از نوع فعلهای نهی است یا نفی؟ در ادامه همین بخش، به این سؤال پاسخ می‌دهیم.
اگر در جمله، با فعل مضارع جمع مؤنثی مواجه شدید که «لا» بر سر آن قرار گرفته بود، برای اینکه تشخیص بدهید فعل نهی است یا نفی، به ترجمه آن و همچنین به سایر کلمه‌های آن جمله دقت کنید. به کمک سایر کلمه‌های جمله و معنی آن‌ها، پی می‌برید که فعل مورد نظر از نوع فعلهای نهی است یا در دسته فعلهای نفی قرار می‌گیرد.
البته این نکته را هم به یاد داشته باشید که فعلهای نهی از صیغه مخاطب ساخته میشوند. بنابراین، اگر بعد از «لا»، صیغه جمع مؤنث غائب آمده بود، آن فعل از نوع فعلهای نفی است، نه نهی.
برای روشن‌تر شدن این نکته‌ها، به مثال‌های زیر توجه کنید.
فعل «لا يَلْعَبْنَ» در مثال ۱، نوعی فعل نفی است. این نکته را با توجه به سایر کلمه‌های جمله و صیغه آن (جمع مؤنث غائب) متوجه می‌شویم. این فعل به صورت فعل مضارع منفی ترجمه میشود. (آن‌ها در مدرسه بازی نمی‌کنند.)
در مثال ۲، فعل «لا تَلْعَبْنَ» اگر به‌تنهایی به کار برود، می‌تواند هم فعل نفی باشد و هم فعل نهی. البته در جمله زیر، به نظر می‌رسد معلم دارد به مخاطبان خود نکته‌ای را گوشزد می‌کند و آن‌ها را از بازی کردن نهی می‌کند.
بنابراین، «لا تَلْعَبْنَ» در این جمله، فعل نهی است و باید به صورت فعل امر منفی ترجمه شود. (معلم گفت: «در کلاس بازی نکنید!»)
مثال ۱: هُنَّ لا يَلْعَبْنَ في المَدرسَة.
مثال ۲: المُعَلِّمُ قالَتْ: لا تَلْعَبْنَ في الصَّف.
فعل نهی
در زبان عربی برای بازداشتن و نهی کردن مخاطب از انجام کاری، «فعل نهی» را به کار می‌برند. فعل نهی دقیقاً برعکس فعل امر است. فعل امر برای درخواست و طلب انجام کار استفاده میشوند اما برای درخواست انجام ندادن کار، فعل نهی به کار می‌رود.
فعلهای نهی و ساختار آن‌ها را می‌توانید به کمک فیلم آموزش رایگان فعل نهی در عربی فرادرس یاد بگیرید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه قرار دادهایم.
فعل نهی با استفاده از «لای ناهیه» یا «لای جازمه» و فعل مضارع ساخته میشود. ساختار کلی فعلهای نهی را در کادر زیر نشان دادهایم.
لا + فعل مضارع مجزوم
توجه داشته باشید که با قرار گرفتن حرف «لا» جازمه بر سر فعل مضارع، آن فعل مجزوم میشود. مجزوم شدن فعل به یکی از روش‌های زیر انجام میشود:
- در صیغه‌هایی که انتهای آن‌ها نون مضارعه ندارد (مفرد مذکر و مؤنث غائب، مفرد مذکر مخاطب، متکلم وحده، متکلم مع الغیر)، علامت ضمه از روی حرف آخر فعل حذف میشود و به‌جای آن، علامت سکون قرار می‌گیرد. (مانند: تَنْصُبُ ← لا تَنْصُبْ)
- در صیغه‌هایی که انتهای آن‌ها، نون مضارعه قرار دارد (مثنای مذکر و مؤنث غائب، چمع مذکر غائب، مفرد مؤنث مخاطب، مثنای مذکر و مؤنث مخاطب، جمع مذکر مخاطب)، «ن» از انتهای آن‌ها حذف میشود (مانند: تَنْصُبُونَ ← لا تَنْصُبُوا)، مگر در صیغههای جمع مؤنث. صیغههای جمع مؤنث بدون تغییر باقی می‌مانند.
- هنگامی که فعلهای معتل ناقص یا لفیف مفروق مجزوم شوند (در صیغههای مفرد مذکر و مؤنث غائب، مفرد مذکر مخاطب، متکلم وحده و متکلم مع الغیر)، حرف عله از انتهای آن‌ها حذف میشود. بنابراین، انتهای آن‌ها دیگر علامت ساکن قرار نمی‌گیرد. (مانند: تَرْجُو ← لا تَرْجُ)
مثال فعل نهی
در جدول زیر، صرف فعل نهی از فعل مضارع «يَسْمَعُ» را نشان دادهایم. با توجه به این مثال، فعلهای نهی و ساختار آن‌ها را بهتر می‌آموزید. ترجمه هر کدام از فعل‌ها نیز در جدول زیر ارائه شده است.
توجه داشته باشید که فعلهای نهی فقط از صیغههای مخاطب ساخته میشوند. بنابراین، در جدول زیر نیز تنها به روش صرف صیغههای مخاطب اشاره کردهایم.
| صیغه | مثال مضارع (ترجمه) | فعل نهی (ترجمه) |
| مفرد مذکر مخاطب (أنتَ) | تَسْمَعُ (تو می‌شنوی) | لا تَسْمَعْ (تو نشنو) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنتِ) | تَسْمَعِينَ (تو می‌شنوی) | لا تَسْمَعِي (تو نشنو) |
| مثنی مذکر مخاطب (أنتُمَا) | تَسْمَعَانِ (شما دو مرد می‌شنوید) | لا تَسْمَعَا (شما دو مرد نشنوید) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أنتُمَا) | تَسْمَعَانِ (شما دو زن می‌شنوید) | لا تَسْمَعَا (شما دو زن نشنوید) |
| جمع مذکر مخاطب (أنتُم) | تَسْمَعُونَ (شما چند مرد می‌شنوید) | لا تَسْمَعُوا (شما چند مرد نشنوید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أنتُنَّ) | تَسْمَعْنَ (شما چند زن می‌شنوید) | لا تَسْمَعْنَ (شما چند زن نشنوید) |
در ادامه، مثالی از صرف فعل ناقص «یَدْعو» را به صورت فعل نهی نشان دادهایم تا هم روش مجزوم شدن فعلهای ناقص را بهتر یاد بگیرید و هم با روش تبدیل آن‌ها به فعل نهی بیشتر آشنا شوید.
فعلهای لفیف مفروق نیز مانند فعلهای ناقص به صورت فعل نهی درمی‌آیند.
| صیغه | مثال مضارع (ترجمه) | فعل نهی (ترجمه) |
| مفرد مذکر مخاطب (أنتَ) | تَدْعُو (تو دعوت می‌کنی) | لا تَدْعُ (تو دعوت نکن) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنتِ) | تَدْعِينَ (تو دعوت می‌کنی) | لا تَدْعِي (تو دعوت نکن) |
| مثنی مذکر مخاطب (أنتُمَا) | تَدْعُوَانِ (شما دو مرد دعوت می‌کنید) | لا تَدْعُوَا (شما دو مرد دعوت نکنید) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أنتُمَا) | تَدْعُوَانِ (شما دو زن دعوت می‌کنید) | لا تَدْعُوَا (شما دو زن دعوت نکنید) |
| جمع مذکر مخاطب (أنتُم) | تَدْعُونَ (شما چند مرد دعوت می‌کنید) | لا تَدْعُوا (شما چند مرد دعوت نکنید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أنتُنَّ) | تَدْعُونَ (شما چند زن دعوت می‌کنید) | لا تَدْعُونَ (شما چند زن دعوت نکنید) |
برای آشنایی بیشتر با ساختار فعل نهی، به نکته‌های زیر دقت کنید.
- همانطور که در جدول بالا مشاهده می‌کنید، «ن» انتهای صیغههای جمع غائب و مخاطب مؤنث بعد از مجزوم شدن فعل، حذف نمیشود.
- بعد از حذف «ن» از صیغه جمع مذکر مخاطب، به‌جای آن، حرف «ا» قرار می‌گیرد.
در فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس نیز نکته‌های مهمی در مورد فعل نهی و صرف آن آموزش داده شده است.
کاربردهای فعل نهی
در بخش قبل، به‌طور کلی گفتیم که فعلهای نهی برای بازداشتن دیگران از انجام کار استفاده میشوند. البته فعلهای نهی کاربردهای دیگری نیز دارند که در جدول زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
| کاربرد فعل نهی | مثال |
| تهدید و بازداشتن دیگران از عواقب کار | لا تَلعَبُوا مَعَ الأصدقاءِ السوءِ. (با دوستان ناباب بازی نکنید.) |
| بیان آرزو و تمنا، به‌خصوص زمانی که مخاطب غیرانسان باشد. | الشَّمس الجميلة، لا تَذهَب. (خورشید زیبا، نرو!) |
| بیان دعا و درخواست از خدا | «رَبِّ لا تَذَرْنی فَرْداً» (انبیاء/۸۹)
پروردگارا، مرا تنها نگذار. |
| برای نصیحت کردن مخاطب | یا بنتي، لا تُنْهِي الناسَ عن الفسادِ و تَأْتِينَ بِمثلِه. (دخترم، مردم را از فساد نهی نکن، در حالی که خودت مانند آن را انجام می‌دهی.) |
ساختار فعل نهی و روش صرف آن در مطلب زیر از مجله فرادرس آموزش داده شده است.
فعل نفی
«فعل نفی» بر انجام ندادن کار یا نپذیرفتن حالت دلالت دارد. رایج‌ترین فعلهای نفی با استفاده از «مای نافیه» و «لای نافیه» به همراه فعلهای ماضی و مضارع ساخته میشوند. حرف «مای نافیه» معمولاً برای منفی کردن فعل ماضی به کار می‌رود.
در برخی مواقع، برای منفی کردن فعل مضارع نیز از «ما» استفاده میشود. حرف «لای نافیه» فقط برای منفی کردن فعلهای مضارع کاربرد دارد.
فعلهای نفی دارای ۳ حالت کلی هستند. ساختارهای کلی فعلهای نفی را در کادر زیر نشان دادهایم.
حالت ۱: ما + فعل ماضی
حالت ۲: ما + فعل مضارع
حالت ۳: لا + فعل مضارع
در ادامه، مثال‌هایی از فعلهای نفی را در اختیارتان قرار می‌دهیم.
مثال فعل نفی ماضی
در این بخش، روش ساخت فعل نفی ماضی را با مثال نشان دادهایم. در جدول زیر، فعل ماضی «سَمَعَ» را صرف کردهایم و صورت نفی آن را نیز نشان دادهایم.
| صیغه | فعل ماضی (ترجمه) | فعل نفی ماضی (ترجمه) |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | سَمِعَ (آن مرد شنید) | ما سَمِعَ (آن مرد نشنید) |
| مفرد مؤنث غائب (هِي) | سَمِعَتْ (آن زن شنید) | ما سَمِعَتْ (آن زن نشنید) |
| مثنی مذکر غائب (هُمَا) | سَمِعَا (آن دو مرد شنیدند) | ما سَمِعَا (آن دو مرد نشنیدند) |
| مثنی مؤنث غائب (هُمَا) | سَمِعَتَا (آن دو زن شنیدند) | ما سَمِعَتَا (آن دو زن نشنیدند) |
| جمع مذکر غائب (هُم) | سَمِعُوا (آن چند مرد شنیدند) | ما سَمِعُوا (آن چند مرد نشنیدند) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | سَمِعْنَ (آن چند زن شنیدند) | ما سَمِعْنَ (آن چند زن نشنیدند) |
| مفرد مذکر مخاطب (أنتَ) | سَمِعْتَ (تو شنیدی) | ما سَمِعْتَ (تو نشنیدی) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنتِ) | سَمِعْتِ (تو شنیدی) | ما سَمِعْتِ (تو نشنیدی) |
| مثنی مذکر مخاطب (أنتُمَا) | سَمِعْتُمَا (شما دو مرد شنیدید) | ما سَمِعْتُمَا (شما دو مرد نشنیدید) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أنتُمَا) | سَمِعْتُمَا (شما دو زن شنیدید) | ما سَمِعْتُمَا (شما دو زن نشنیدید) |
| جمع مذکر مخاطب (أنتُم) | سَمِعْتُمْ (شما چند مرد شنیدید) | ما سَمِعْتُمْ (شما چند مرد نشنیدید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أنتُنَّ) | سَمِعْتُنَّ (شما چند زن شنیدید) | ما سَمِعْتُنَّ (شما چند زن نشنیدید) |
| متکلم وحده (أنَا) | سَمِعْتُ (من شنیدم) | ما سَمِعْتُ (من نشنیدم) |
| متکلم مع الغیر (نَحنُ) | سَمِعْنَا (ما شنیدم) | ما سَمِعْنَا (ما نشنیدی) |
برای اینکه فعلهای نفی ماضی را بهتر یاد بگیرید، به نکته‌های زیر توجه کنید.
- هنگام قرار گرفتن «ما نافیه» بر سر فعل ماضی، اعراب فعل ماضی هیچ تغییری نمی‌کند. بنابراین، برای ساخت فعل نفی ماضی، فقط لازم است «ما» را قبل از فعل قرار بدهید، بدون اینکه لازم باشد تغییر دیگری ایجاد کنید.
- فعلهای نفی ماضی، در زبان فارسی به صورت فعل ماضی ساده منفی یا ماضی نقلی منفی ترجمه میشوند.
مثال فعل نفی مضارع
در جدول زیر، روش ساخت فعل نفی از فعل مضارع «يَسْمَعُ» را مشاهده می‌کنید. همانطور که می‌دانید، فعلهای نفی مضارع با استفاده از «لای نافیه» صرف میشوند اما در برخی مواقع، می‌توان با استفاده از «ما نافیه» نیز این فعل‌ها را صرف کرد.
هر دو مورد را همراه با ترجمه آن‌ها در جدول زیر نشان دادهایم.
| صیغه | مثال مضارع (ترجمه) | فعل نفی (ترجمه) |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | يَسْمَعُ (آن مرد می‌شنوند) | ما / لا يَسْمَعُ (آن مرد نمی‌شنود) |
| مفرد مؤنث غائب (هِي) | تَسْمَعُ (آن زن می‌شنوند) | ما / لا تَسْمَعُ (آن زن نمی‌شنود) |
| مثنی مذکر غائب (هُمَا) | يَسْمَعَانِ (آن دو مرد می‌شنوند) | ما / لا يَسْمَعَانِ (آن دو مرد نمی‌شنوند) |
| مثنی مؤنث غائب (هُمَا) | تَسْمَعَانِ (آن دو زن می‌شنوند) | ما / لا تَسْمَعَانِ (آن دو زن نمی‌شنوند) |
| جمع مذکر غائب (هُم) | يَسْمَعُونَ (آن چند مرد می‌شنوند) | ما / لا يَسْمَعُونَ (آن چند مرد نمی‌شنوند) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | يَسْمَعْنَ (آن چند زن می‌شنوند) | ما / لا يَسْمَعْنَ (آن چند زن نمی‌شنوند) |
| مفرد مذکر مخاطب (أنتَ) | تَسْمَعُ (تو می‌شنوی) | ما / لا تَسْمَعُ (تو نمی‌شنوی) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنتِ) | تَسْمَعِينَ (تو می‌شنوی) | ما / لا تَسْمَعِينَ (تو نمی‌شنوی) |
| مثنی مذکر مخاطب (أنتُمَا) | تَسْمَعَانِ (شما دو مرد می‌شنوید) | ما / لا تَسْمَعَانِ (شما دو مرد نمی‌شنوید) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أنتُمَا) | تَسْمَعَانِ (شما دو زن می‌شنوید) | ما / لا تَسْمَعَانِ (شما دو زن نمی‌شنوید) |
| جمع مذکر مخاطب (أنتُم) | تَسْمَعُونَ (شما چند مرد می‌شنوید) | ما / لا تَسْمَعُونَ (شما چند مرد نمی‌شنوید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أنتُنَّ) | تَسْمَعْنَ (شما چند زن می‌شنوید) | ما / لا تَسْمَعْنَ (شما چند زن نمی‌شنوید) |
| متکلم وحده (أنَا) | أَسْمَعُ (من می‌شنوم) | ما / لا أَسْمَعُ (من نمی‌شنوم) |
| متکلم مع الغیر (نَحنُ) | نَسْمَعُ (ما می‌شنویم) | ما / لا نَسْمَعُ (ما نمی‌شنویم) |
در مورد فعلهای نفی مضارع به نکته‌های زیر دقت کنید.
- همانطور که در جدول بالا نیز نشان داده شده است، اعراب فعلهای نفی مضارع هیچ تغییری نمی‌کند. بنابراین، «ن» از انتهای آن‌ها حذف نمیشود و اعراب حرف آخر آن‌ها نیز ساکن (ـْ) نمیشود.
- برای ساخت فعل نفی مضارع، تنها لازم است حرف «ما» یا «لا» را قبل از فعل قرار بدهید. لازم نیست هیچ تغییری در ساختار فعل و اعراب آن ایجاد کنید.
- فعلهای نفی مضارع، در زبان فارسی، همگی به صورت فعل مضارع منفی ترجمه میشوند.
فعل نفی را می‌توانید به کمک فیلم آموزش مروری بر نحو ۱ فرادرس نیز به‌خوبی بیاموزید.
تفاوت لای نافیه و لای ناهیه
تا اینجا با دو نوع «لا» آشنا شدید. مورد اول «لای ناهیه» است که در ساختار فعل نهی به کار می‌رود. مورد دوم نیز «لای نافیه» است که برای صرف فعلهای نفی کاربرد دارد.
این دو نوع «لا» اگرچه در ظاهر کاملاً یکسان‌اند و هر دو قبل از فعل مضارع قرار می‌گیرند اما از نظر تأثیری که بر فعل بعد از خود می‌گذارند، با یکدیگر متفاوت‌اند. در جدول زیر به مهم‌ترین تفاوت‌های آن‌ها اشاره کردهایم.
| لای ناهیه | لای نافیه |
| اعراب کلمه بعد از خود را به ساکن (ـْ) تبدیل می‌کند. | اعراب کلمه بعد از خود را تغییر نمی‌دهد. |
| نون مضارعه فعل بعد از خود را حذف می‌کند. | نون مضارعه فعل بعد از خود را حذف نمی‌کند. |
| فعل مخاطبی که بعد از آن می‌آید، به صورت امر منفی ترجمه میشود. | فعل مخاطبی که بعد از آن می‌آید، به صورت فعل مضارع منفی ترجمه میشود. |
| بعد از آن، صیغههای مخاطب فعل مضارع قرار می‌گیرد. | بعد از آن، تمامی صیغههای فعلهای ماضی و مضارع می‌توانند قرار بگیرند. |
| در جمله‌های سؤالی نیز به کار می‌رود. | در جمله‌های سؤالی کاربرد ندارد. |
| گاهی قبل از فعل ماضی نیز قرار می‌گیرد. | همیشه قبل از فعل مضارع می‌آید. |
در ادامه، برای یادگیری بهتر تفاوت «لای نهی» و «لای نفی»، مثال‌هایی را ارائه کردهایم.
در مثال اول، فعل مضارعی که بعد از «لا» قرار دارد، مجزوم شده است، یعنی «ن» از انتهای آن حذف شده است. در مثال دوم، فعل مضارع بعد از «لا»، مجزوم نشده است، یعنی اعراب آن ضمه (ـُ) است و به ساکن (ـْ) تبدیل نشده است.
فعل «لَا يَظْلِمُ» در صیغه غائب صرف شده است. می‌دانیم که بعد از «لای ناهیه»، فعل‌هایی با صیغه غائب و متکلم قرار نمی‌گیرند.
با توجه به نکته‌های بالا نتیجه می‌گیریم که «لا» در مثال اول از نوع «لای ناهیه» است اما در مثال دوم «لای نافیه» محسوب میشود. به همین خاطر، فعل مثال اول را به صورت امر منفی یا فعل نهی (باطل نکنید) ترجمه می‌کنیم اما فعل مثال دوم را به صورت مضارع منفی (ظلم نمی‌کند) ترجمه می‌کنیم.
مثال ۱: «لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذَى» (بقره/۲۶۴)
مثال ۲: «وَ لَا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا» (کهف/۴۹)
مثال تفاوت فعل نهی و نفی
تا اینجا، هم با فعلهای نهی و نفی عربی آشنا شدید و هم به تفاوت‌های آن‌ها پی بردید. در ادامه، برای یادگیری بهتر این فعل‌ها و تفاوت‌هایشان، چند مثال را با هم بررسی می‌کنیم.
مثال اول
در آیه زیر، دو بار از حرف «لا» استفاده شده است. هر دو بار نیز بعد از این حرف، نوعی فعل مضارع آمده است. با توجه به اینکه فعلهای مضارع بعد از «لا» مجزوم نشده‌اند و «ن» از انتهای آن‌ها حذف نشده است، نتیجه می‌گیریم که هر دوی این فعل‌ها، فعل نفی به شمار می‌آیند.
بنابراین، این فعل‌ها به صورت مضارع منفی ترجمه شده‌اند. فعلهای نفی و ترجمه آن‌ها را در کادر زیر به صورت پررنگ نشان دادهایم.
«وَ لَا يُنْفِقُونَ نَفَقَةً صَغِيرَةً وَ لَا كَبِيرَةً وَ لَا يَقْطَعُونَ وَادِيًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ» (توبه/۱۲۱)
و هيچ مال كوچک و بزرگى را انفاق نمى‌كنند و هيچ وادی‌ای را نمىپيمايند مگر اينكه به حساب آنان نوشته مىشود.
مثال دوم
در مثال زیر، «لَا تَكْتُمُوا» نوعی فعل نهی است، زیرا قبل از آن حرف «لا» قرار گرفته است و خود فعل نیز مجزوم شده است. با توجه به اینکه «ن» از انتهای این فعل حذف شده است، به مجزوم بودن آن پی می‌بریم.
این فعل را در زبان فارسی به صورت امر منفی (کتمان نکنید) ترجمه می‌کنیم.
«وَ لَا تَكْتُمُوا الشَّهَادَةَ» (بقره/۲۸۳)
و شهادت را كتمان نكنيد.
مثال سوم
در آیه زیر از فعل نفی «لَا يُكَلِّفُ» استفاده شده است. این فعل با ساختار «لا + فعل مضارع» به دست آمده است. همانطور که مشاهده می‌کنید، حرکت حرف آخر این فعل ضمه است. بنابراین، مجزوم نشده است.
فعل «لَا يُكَلِّفُ» را در فارسی به صورت مضارع منفی (تكليف نمى‌كند) ترجمه می‌کنیم.
«لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا» (بقره/۲۸۶)
خداوند هيچ‌كس را جز به قدر توانایی‌اش تكليف نمى‌كند.
مثال چهارم
در آیه زیر، «مَا اقْتَتَلُوا» به‌عنوان فعل نفی ماضی به کار رفته است. «ما» با قرا گرفتن بر سر فعل ماضی «اقْتَتَلُوا»، نه‌تنها آن را به صورت فعل نفی درآورده است، بلکه معنای آن را نیز تغییر داده است.
«مَا اقْتَتَلُوا» در فارسی به صورت فعل ماضی منفی (جنگ نمی‌کردند) ترجمه میشود.
«وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُوا وَلَكِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ» (بقره/۲۵۳)
و اگر خدا مى‌خواست با يكديگر جنگ نمی‌کردند ولى خداوند آنچه را مىخواهد، انجام مى‌دهد.
مثال پنجم
در آیه زیر، سه بار از فعل نفی استفاده شده است. هر سه فعل نفی نیز با ساختار «لا + فعل مضارع» به دست آمده‌اند.
مشاهده می‌کنید که فعلهای نفی «لَا يَسْمَعُ» و «لَا يُبْصِرُ» مجزوم نشده است، زیرا حرکت حرف آخر آن‌ها، ضمه است. از سوی دیگر، فعل ناقص «لَا يُغْنِي» نیز مجزوم نشده است، چون حرف عله «ی» از انتهای آن حذف نشده است.
این فعل‌ها به صورت مضارع منفی (نمى‌شنود - نمى‌بيند - دور نمى‌كند) ترجمه میشوند.
«لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا يَسْمَعُ وَ لَا يُبْصِرُ وَ لَا يُغْنِي عَنْكَ شَيْئًا» (مریم/۴۲)
چرا چيزى را كه نمى‌شنود و نمى‌بيند و از تو چيزى را دور نمى‌كند، مىپرستى؟
مثال ششم
«لَا تَعَاوَنُوا» در مثال زیر، نوعی فعل نهی است. به این دلیل که قبل از آن حرف «لا» قرار گرفته است و انتهای آن نیز با حذف «ن»، مجزوم شده است.
این فعل را در زبان فارسی به صورت امر منفی یا فعل نهی (نشوید) ترجمه می‌کنیم.
«وَ لَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ» (مائده/۲)
در گناه و تعدى دستيار هم نشويد.
مثال هفتم
در آیه زیر، دو بار از «ما» استفاده شده است. مورد اول، «ما نافیه» است. این حرف قبل از فعل ماضی «قُلْتُ» آمده است و آن را به فعل نفی ماضی تبدیل کرده است. مشاهده می‌کنید که فعل «مَا قُلْتُ» مجزوم نشده است و در واقع، اعراب آن تغییری نکرده است. این فعل را به صورت ماضی منفی (نگفتم) ترجمه می‌کنیم.
مورد دوم، قبل از فعل «أَمَرْتَنِي» قرار دارد و نوعی موصول محسوب میشود.
«مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلَّا مَا أَمَرْتَنِي بِهِ» (مائده/۱۱۷)
جز آنچه مرا بدان فرمان دادى [چيزى] به آنان نگفتم.
مثال هشتم
در آیه زیر، از فعلهای نفی «مَا كُنْتُ» و «مَا أَدْرِي» استفاده شده است. «مَا كُنْتُ» فعل نفی ماضی است و به صورت ماضی منفی (نبودم) ترجمه میشود.
«مَا أَدْرِي» فعل نفی مضارع است و به صورت مضارع منفی (نمی‌دانم) معنی میشود.
«قُلْ مَا كُنْتُ بِدْعًا مِنَ الرُّسُلِ وَ مَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي» (احقاق/۹)
بگو من از پيامبران نودرآمدى نبودم و نمىدانم با من و با شما چه معاملهاى خواهد شد.
مثال نهم
در این آیه، «لَا تَقْرَبُوا» به‌عنوان فعل نهی آمده است. ابتدای این فعل، «لای ناهیه» قرار گرفته است و انتهای آن نیز با حذف «ن»، مجزوم شده است.
این فعل را به صورت امر منفی (نزديک نشويد) ترجمه می‌کنیم.
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَ أَنْتُمْ سُكَارَى» (نساء/۴۳)
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد در حال مستى به نماز نزديک نشويد.
مثال دهم
در آیه زیر، یک بار از فعل نفی و دو بار از فعل نهی استفاده شده است.
«لَا تُحَرِّمُوا» و «لَا تَعْتَدُوا» فعلهای نهی هستند. همانطور که قابل مشاهده است، «ن» از انتهای آن‌ها حذف شده است و مجزوم شده‌اند. هر دوی این فعل‌ها به صورت امر منفی یا فعل نهی (حرام نشمارید - از حد نگذرید) ترجمه میشوند.
در همین آیه از فعل نفی «لَا يُحِبُّ» نیز استفاده شده است. حرکت حرف آخر این فعل ضمه است. بنابراین، مجزوم نشده است و اعراب آن تغییری نکرده است. این فعل را به صورت مضارع منفی (دوست نمی‌دارد) ترجمه می‌کنیم.
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحَرِّمُوا طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَ لَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ» (مائده/۸۷)
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد چيزهاى پاكيزه‌اى را كه خدا براى شما حلال كرده است، حرام نشماريد و از حد نگذريد كه خدا از حد گذرندگان را دوست نمى‌دارد.
برای مشاهده مثال‌های بیشتر می‌توانید به فیلم آموزش رایگان فعل نهی در عربی فرادرس مراجعه کنید.
یادگیری صرف فعل های عربی با فرادرس
در زبان عربی، انواع فعل‌ها نقشی کلیدی در ساختار جمله دارند. به‌طور مثال، علاوه‌بر اینکه مهم‌ترین بخش معنای جمله را در بر می‌گیرند، شخص و شمار فاعل را نیز نشان می‌دهند. در عین حال، وجود یا عدم وجود مفعول در جمله را فقط با توجه به فعل جمله می‌توان متوجه شد.
با توجه به همین نکته‌ها پی می‌بریم که شناخت فعل‌ها برای یادگیری زبان عربی، تا چه حد ضرورت دارد. ناگفته نماند که فعلهای عربی، تنوع بالایی هم دارند و با صورت‌های گوناگونی، اعم از ماضی، مضارع، امر، آینده، نهی، نفی و... به کار می‌روند.
مشاهده فیلم‌های آموزشی زیر فرصت خوبی خواهد بود تا با ساختار انواع فعلهای عربی و روش صرف و ترجمه آن‌ها آشنا شوید.
- فیلم آموزش رایگان فعل مضارع عربی فرادرس
- فیلم آموزش رایگان قواعد فعل نهی در عربی فرادرس
- فیلم آموزش رایگان بررسی فعل مجهول در عربی فرادرس
- فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس
به کمک مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر نیز می‌توانید، سایر قواعد زبان عربی را بیاموزید و اصول ترجمه آن را یاد بگیرید.
- مجموعه فیلم‌های آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس
- مجموعه فیلم‌های آموزش زبان عربی مقدماتی تا پیشرفته فرادرس
انواع فعل های منفی در عربی
در بخش‌های قبلی، دو مورد از فعلهای عربی را که دارای معنای منفی هستند، با مثال معرفی کردیم و تفاوت‌های آن‌ها را توضیح دادیم. جالب است بدانید که در زبان عربی، فعلهای مختلف و ساختارهای متنوعی وجود دارند که به صورت فعل منفی ترجمه میشوند.
در بخش حاضر، انواع فعل‌ها و ساختارهای منفی عربی را آموزش می‌دهیم. در جدول زیر، ساختارهای منفی، به همراه ترجمه و مثال آن‌ها نشان داده شده‌اند.
| فعل‌ها و ساختارهای منفی | روش ترجمه | مثال (ترجمه) |
| لَمْ + فعل مضارع | ماضی منفی | لَمْ يَقْرَأُوا (نخواندند) |
| لَمّا + فعل مضارع | ماضی ساده منفی - ماضی نقلی منفی | لَمّا تَقْرَأْنَ (نخواندید - نخوانده‌اید) |
| لیسَ | نیست | لیس وَردَةٌ في البُستانِ. (گلی در باغ نیست.) |
| لَنْ + فعل مضارع | هرگز + آینده منفی | لَنْ تَقْرَأُوا (هرگز نخواهید خواند) |
| لات + حین | زمان / وقت / مجال + نبود / نیست |
«وَ لَاتَ حِينَ مَنَاصٍ» (صاد/۳) (و ديگر مجال گريز نبود.) |
| غیر + اسم / صفت | غیر - نا | غیر موجود (ناموجود) |
| «لا» نفی جنس | هیچ ... نیست | لا طالبَ فی الصَّفِ. (هیچ دانش‌آموزی در کلاس نیست.) |
برای یادگیری بهتر فعل‌ها و ساختارهای بالا، لازم است به نکته‌های زیر هم توجه داشته باشید.
- «لَمْ» و «لَمّا» حروف جازمه هستند و هرگاه قبل از فعل مضارع قرار بگیرند، آن را مجزوم می‌کنند. (با تبدیل ضمه به سکون یا حذف نون مضارعه)
- «لَنْ» حرف ناصبه است و هرگاه قبل از فعل مضارع قرار بگیرد، آن را منصوب می‌کند. (با تبدیل ضمه به فتحه یا حذف نون مضارعه)
- «لا» نفی جنس، بر سر جمله اسمیه قرار می‌گیرد. مبتدای جمله را منصوب می‌کند اما خبر جمله را به صورت مرفوع باقی می‌گذارد.
در فیلم آموزش مروری بر نحو ۱ فرادرس نیز به این موضوع پرداخته شده است.
سؤالات متداول
در بخش‌های پیشین، تفاوت فعل نهی و نفی را با مثال توضیح دادیم و روش تشخیص این فعل‌ها را بررسی کردیم. در این بخش، به برخی از سؤالات متداول در مورد این مبحث اشاره می‌کنیم و پاسخ می‌دهیم.
آیا «لا» تنها به‌عنوان «لای ناهیه» و «لای نافیه» به کار می‌رود؟
خیر، «لا» می‌تواند به‌عنوان یکی از حروف ناسخه نیز به کار برود. در مطلب زیر، انواع «لا» و کاربردهای آن‌ها را با مثال آموزش دادهایم.
آیا «ما» فقط به‌عنوان «مای نافیه» کاربرد دارد؟
خیر، «ما» کاربردهای دیگری نیز در زبان عربی دارد. به‌طور مثال، می‌تواند نقش موصول یا کلمه استفهام را در جمله به عهده بگیرد. در مطلب زیر، انواع ما و کاربردهای آن‌ها را توضیح دادهایم.
تمرین تفاوت فعل نهی و نفی
اکنون که با فعلهای نهی و نفی آشنا شدید و یاد گرفتید که تفاوت فعل نهی و نفی چیست، با حل کردن تمرین‌های این بخش می‌توانید سطح یادگیری خود را ارزیابی کنید.
تمرین‌های این بخش به دو قسمت تقسیم میشوند. در ادامه، روش پاسخگویی به هر قسمت را توضیح دادهایم.
تمرین تفاوت فعل نهی و نفی بخش یک
فعلهای زیر را مطابق با آنچه در پرانتز آمده است، صرف کنید.
يَدْخُلَانِ (فعل نفی)
ما يَدْخُلَانِ - لا يَدْخُلَانِ
تَنْهَضِينَ (فعل نهی)
لا تَنْهَضِي
تُرِيدَانِ (فعل نهی)
لا تُرِيدَا
رَفَضْتُمَا (فعل نفی)
ما رَفَضْتُمَا
يَنْجَحُ (فعل نفی)
ما يَنْجَحُ - لا يَنْجَحُ
تَبِيعُونَ (فعل نهی)
لا تَبِيعُوا
أَشْتَرِي (فعل نفی)
ما أَشْتَرِي - لا أَشْتَرِي
تَضْحَكْنَ (فعل نهی)
لا تَضْحَكْنَ
تَظْلِمُونَ (فعل نهی)
لا تَظْلِمُوا
جِئْنَ (فعل نفی)
ما جِئْنَ
تمرین تفاوت فعل نهی و نفی بخش دو
در این بخش، ۱۰ سؤال چهارگزینه‌ای ارائه کردهایم. برای پاسخگویی به آن‌ها لازم است گزینه مورد نظرتان را علامت بزنید. زیر هر سؤال، گزینه «مشاهده جواب» قرار گرفته است که با کلیک روی آن، می‌توانید پاسخ درست هر سؤال را مشاهده کنید.
هر کدام از سؤال‌ها دارای پاسخ تشریحی نیز هستند که با کلیک روی گزینه «شرح پاسخ» می‌توانید به آن‌ها دسترسی داشته باشید.
بعد از اینکه به همه سؤال‌ها پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده میشود. با کلیک روی آن می‌توانید تعداد امتیازهایی را که در این آزمون کسب کرده‌اید، مشاهده کنید.
۱- در کدام گزینه از فعل نهی استفاده شده است؟
«لَا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلَّا إِلَيْهِ» (توبه/۱۱۸)
«لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ» (الرحمن/۳۳)
«لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ» (مجادله/۲۲)
«فَإِنْ شَهِدُوا فَلَا تَشْهَدْ مَعَهُمْ وَ لَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا» (انعام/۱۵۰)
نوع فعلهای همه گزینه‌ها را در ادامه مشخص کردهایم.
- گزینه اول: در این گزینه از هیچ فعلی استفاده نشده است. «لا» در این گزینه، از نوع «لای نفی جنس» است.
- گزینه دوم: «لَا تَنْفُذُونَ» فعل نفی مضارع است.
- گزینه سوم: «لَا تَجِدُ» فعل نفی مضارع است و «يُؤْمِنُونَ» نیز فعل مضارع معلوم و مثبت است.
- گزینه چهارم: «شَهِدُوا» و «كَذَّبُوا» فعل ماضی معلوم و مثبت هستند. «لَا تَشْهَدْ» و «لَا تَتَّبِعْ» فعل نهی هستند.
۲- در کدام گزینه، فعل نفی به کار رفته است؟
«وَ لَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا» (اسراء/۳۷)
«قُلْ لَا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا» (انعام/۱۳۵)
«لَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ» (یوسف/۸۷)
«لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لَا هُمْ يَحْزَنُونَ» (یونس/۶۲)
در گزینه دوم از فعل نفی «لَا أَجِدُ» استفاده شده است.
«لَا تَمْشِ» در گزینه اول و «لَا تَيْأَسُوا» در گزینه دوم، فعل نهی هستند.
در گزینه چهارم از هیچ فعلی استفاده نشده است. «لا» در این گزینه، به‌عنوان «لای نفی جنس» آمده است.
۳- انواع «لا» را در آیه زیر مشخص کنید.
«اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ» (بقره/۲۵۵)
نفی جنس - نافیه
نافیه - ناهیه
ناهیه - نفی جنس
نفی جنس - ناهیه
در ادامه، انواع «لا» را در این گزینه مشخص کردهایم.
- لا نفی جنس: «اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ»
- لا نافیه: «لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ»
۴- کدام گزینه در مورد فعلهای نهی و نفی نادرست است؟
فعلهای نفی از فعلهای ماضی و مضارع ساخته میشوند اما فعلهای نهی از فعلهای مضارع به دست می‌آیند.
فعلهای نهی از تمامی صیغه‌ها ساخته میشوند اما فعلهای نفی فقط از صیغه مخاطب ساخته میشوند.
فعلهای نهی به صورت مجزوم به کار می‌روند اما فعلهای نفی مجزوم نمیشوند.
هم فعلهای نهی و هم فعلهای نفی با استفاده از «لا» ساخته میشوند.
فعلهای نفی را می‌توان از تمامی صیغههای غائب، مخاطب و متکلم ساخت اما فعل نهی فقط از صیغه مخاطب ساخته میشود.
۵- نوع فعلهای زیر را به‌ترتیب مشخص کنید.
لا تَأْتُونَ - لا تَعِدِي - ما حَرِبْتُمَا
نفی - نفی - نهی
نهی - نفی - نهی
نفی - نهی - نفی
نهی - نهی - نفی
در ادامه، نوع هر کدام از فعل‌ها را مشخص کردهایم و توضیح دادهایم.
- لا تَأْتُونَ: فعل نفی است، چون مجزوم نشده است.
- لا تَعِدِي: فعل نهی است، چون مجزوم شده است.
- ما حَرِبْتُمَا: فعل نفی است، چون قبل از آن «ما» آمده است، خود فعل از نوع ماضی است و مجزوم نیز نشده است.
۶- در همه گزینه‌ها از فعل نهی استفاده شده است، به‌جز...
«ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَعْقِلُونَ» (حشر/۱۴)
«لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ» (حجرات/۲)
«يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ» (نساء/۱۷۱)
«لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِكُمْ» (آل‌عمران/۱۱۸)
فعل نهی هر کدام از گزینه‌ها را در ادامه مشخص کردهایم.
- گزینه دوم: لَا تَرْفَعُوا
- گزینه سوم: لَا تَغْلُوا
- گزینه چهارم: لَا تَتَّخِذُوا
«لَا يَعْقِلُونَ» در گزینه اول، فعل نفی است.
۷- فعل کدام گزینه به صورت منفی ترجمه نمیشود؟
«هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لَا تُنْفِقُوا عَلَى مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ» (منافقون/۷)
« إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا» (اسراء/۳۷)
«وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا» (اسراء/۱۱۱)
«قَالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَكَ فِي الْحَيَاةِ» (طه/۹۷)
در همه گزینه‌ها، به‌جز گزینه چهارم، از فعل‌هایی استفاده شده است که به صورت منفی ترجمه میشوند. این فعل‌ها را در ادامه مشخص کردهایم و ترجمه آن‌ها را در پرانتز آورده‌ایم.
- گزینه اول: لَا تُنْفِقُوا (انفاق نکنید)
- گزینه دوم: لَنْ تَخْرِقَ (نخواهی شکافت)
- گزینه سوم: لَمْ يَتَّخِذْ (نگرفت)
در گزینه چهارم، از فعل امر «اذْهَبْ» استفاده شده است که به صورت مثبت (برو) ترجمه میشود.
۸- کدام گزینه هم می‌تواند فعل نهی باشد و هم فعل نفی؟
ما أَكَلَ
لا تَأْكُلْنَ
لا تَأْكُلَا
لا تَأْكُلْ
فعل گزینه چهارم در صیغه جمع مؤنث مخاطب صرف شده است. در فعلهای جمع مؤنث، «ن» هرگز حذف نمیشود. به همین خاطر، ظاهر این فعل‌ها، هنگامی که فعل نهی یا فعل نفی باشند، یکسان است و تغییری نمی‌کند.
۹- فعل کدام گزینه در زبان فارسی به صورت «امر منفی» ترجمه میشود؟
لا تَنَامَانِ
ما نَامُوا
لا يَنَمْنَ
لا تَنَامُوا
فعلهای نهی، در زبان فارسی به صورت امر منفی ترجمه میشوند. فقط در گزینه چهارم از فعل نهی استفاده شده است. سایر گزینه‌ها فعل نفی هستند.
۱۰- در کدام گزینه، تمامی فعل‌ها از نوع فعل نفی هستند؟
لا تُسَافِرَا - ما سَافَرَتْ - لا تُسَافِرِينَ
ما تَأْخُذَانِ - لا يَأْخُذُونَ - لا تَأْخُذْ
لا تَرَوْنَ - ما رَأَيْنَا - لا تَرَيْنَ
لا تَنْظُرِي - لا تَنْظُرُوا - لا تَنْظُرْ
در ادامه، فعلهای نهی و نفی را مشخص کردهایم.
- فعل نهی: لا تُسَافِرَا - لا تَأْخُذْ - لا تَنْظُرِي - لا تَنْظُرُوا - لا تَنْظُرْ
- فعل نفی: لا تُسَافِرَا - ما سَافَرَتْ - ما تَأْخُذَانِ - لا يَأْخُذُونَ - لا تَرَوْنَ - ما رَأَيْنَا - لا تَرَيْنَ
جدول خلاصه تفاوت فعل نهی و نفی
تفاوت فعل نهی و نفی، موضوع اصلی این مطلب از مجله فرادرس است. در مطلب پیش رو، هم ساختار فعلهای نهی و نفی را بررسی کردیم و هم تفاوت‌های اصلی آن‌ها را نشان دادیم. همچنین روش تشخیص این فعل‌ها را توضیح دادیم.
در جدول زیر، چکیده‌ای از تفاوت‌های این فعل‌ها را مشخص کردهایم.
| فعل نهی | فعل نفی |
| با حرف «لا» ساخته میشود. | با حروف «لا» و «ما» ساخته میشود. |
| از فعل مضارع ساخته میشود. | از فعل ماضی و مضارع ساخته میشود. |
| مجزوم میشود. | مجزوم نمیشود. |
| از صیغه مخاطب ساخته میشود. | از صیغههای غائب، مخاطب و متکلم ساخته میشود. |
| به صورت «امر منفی» ترجمه میشود. | به صورت «ماضی و مضارع منفی» ترجمه میشود. |
در انتهای این مطلب، تمرین‌هایی را برای مرور تفاوت‌های فعلهای نهی و نفی، به مخاطبان ارائه کردهایم.
