عدد ماخ — به زبان ساده

۱۵۳۰۰ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۲۵ بهمن ۱۴۰۲
زمان مطالعه: ۳ دقیقه
عدد ماخ — به زبان ساده

در مکانیک سیالات، ماخ به عددی بی‌بعد گفته می‌شود که توصیف کننده میزان سرعت یک جسم نسبت به سرعت صوت است. به بیانی دقیق‌تر عدد مذکور نشان دهنده نسبت سرعت محلی جسم به سرعت صوت است. با توجه به این توصیفات عدد ماخ را می‌توان با استفاده از رابطه‌ی زیر محاسبه کرد.

فهرست مطالب این نوشته
997696

M=uc{\displaystyle \mathrm {M} ={\frac {u}{c}}}

در رابطه فوق M برابر با عدد ماخ، u سرعتِ جسم و c نشان دهنده‌ی سرعت صوت در سیالی است که جسم در آن در حال حرکت است. برای نمونه اگر جسم در هوایی با دمای ۲۵ درجه در حال حرکت است، c نیز سرعت صوت را در همان هوا نشان می‌دهد. برای نمونه سرعت صوت در هوای ۲۵ درجه حدود ۳۴۳ متر بر ثانیه است. هواپیمای SR-71 معروف به پرنده سیاه که متعلق به ارتش الایات متحده است، با سرعتی معادل با ۳.۲ ماخ پرواز می‌کند.

mach-number
جنگنده Lockheed SR-71 Blackbird

در حقیقت سرعت این جنگنده برابر است با:

V=343×3.2=1100m/s\large V=343×3.2=1100 \enspace m/s

با توجه به تعریف و رابطه‌ی فوق، M=1 نشان دهنده‌ی حالتی است که در آن سرعت صوت و سرعت جسم با هم برابر هستند. در ماخ برابر با ۰.۶۵، سرعت جسم ۶۵ درصد سرعت صوت و در ماخ ۱.۳۵ سرعت صوت ۳۵ درصد بیشتر از سرعت صوت است. انیمشین زیر حرکت یک جنگده و امواج صوتی جدا شده از آن را در لحظه نشان می‌دهد. بدیهی است که ماخ این جنگده بیشتر از ۱ است. چراکه در هر لحظه از امواج خود جلو می‌افتد.

sound-wave

سرعت محلی صوت و در نتیجه‌ی آن، عدد ماخ وابسته به ویژگی‌های محلی سیال است. برای نمونه سرعت صوت در هوای ۲۵ درجه نسبت به سرعت صوت در هوای ۲۰ درجه متفاوت است. عدد ماخ معیاری از میزان تراکم‌پذیری سیال است. در حقیقت معمولا رژیم جریان سیال را در حالتی که عدد ماخ کمتر از ۰.۲ باشد (M<0.2)، به‌صورت تراکم‌ناپذیر در نظر می‌گیرند. هم‌چنین در حالتی که ماخِ جریان بیشتر از ۰.۲ باشد، مدل‌سازی پدیده‌‌های فیزیکی با در نظر گرفتن جریان تراکم‌ناپذیر نتیجه‌ای مغایر با واقعیت را در پی خواهد داشت.

دسته‌بندی عدد ماخ

در علم آیرودینامیک از واژه‌های زیرصوت (Subsonic) و بالای صوت (Supersonic) به‌ترتیب به‌منظور توصیف حالاتی استفاده می‌شود که در آن‌‌ها سرعت جسم در حال پرواز، کمتر و بیشتر از سرعت صوت باشد. به ناحیه‌ای که در آن سرعت جسم در نزدیکی‌های سرعت صوت (بیشتر و کم‌تر از سرعت صوت) قرار دارد، ناحیه‌ی گذرصوتی گفته می‌شود.

نکته مهم این است که در ناحیه‌ی گذرصوتی دیگر نمی‌توان از تقریب ناویر-استوکس جهت شبیه‌سازی جریان استفاده کرد. دلیل این امر این است که ممکن است ماخ جریان روی جسم کمتر از ۱ باشد، اما در ناحیه‌ی نزدیک به جسم، ماخ می‌تواند به بیشتر از ۱ افزایش یابد. در ماخ‌های بیشتر از ۱ علاوه بر حالت بالای صوت، دسته‌بندی‌های دیگری نیز وجود دارد که هرکدام توصیف کننده حالتی خاص از عدد ماخ هستند. در جدول زیر این دسته‌بندی‌ عدد ماخ،‌ بر حسب مقدار آن نشان داده شده است.

ماخ

جالب است بدانید سرعت مورد نیاز جهت به چرخش در آمدن یک ماهواره در نزدیکی زمین برابر با ۷.۵km/s است. این عدد با توجه به سرعت صوت در هوای اطراف زمین حدود 25.4 ماخ است!

زمانی که ماخ جسمی از ۱ بیشتر می‌شود، اختلاف فشارِ قابل توجهی در جلوی جسم ایجاد می‌شود. به این اختلاف فشار، «موج ضربه‌ای» (Shock Wave) گفته می‌شود. این ناحیه به‌صورت مخروطی‌ اطراف جسم توسعه می‌یابد (در حالتی که ماخ جریان کاملا بیشتر از ۱ باشد). شکل زیر ناحیه بخار مخروطی شکل تشکیل شده اطراف یک جنگنده را نشان می‌دهد.

عدد ماخ

در جریان گذرصوتی،‌ در بخشی از ناحیه‌ی اطراف جسم، جریان به‌صورت زیرصوتی و در بخشی دیگر به‌صورت مافوق‌ صوت است. ناحیه گذرصوتی در اطراف یک ایرفویل به‌ دو صورت رخ می‌دهد. حالت اول زمانی است که جریان ورودی به ایرفویل دارای ماخی کمتر از ۱ باشد. در این حالت جریان پس از عبور از روی ایرفویل شتاب گرفته و ماخ آن به بیشتر از ۱ افزایش می‌یابد. در شکل زیر این حالت نشان داده شده است.

mach

حالت دوم نیز زمانی رخ می‌دهد که جریان ورودی به ایرفویل دارای ماخی کمتر از ۱، اما نزدیک به آن است. در این حالت ممکن است موجی ضربه‌ای ایجاد شده و ماخ جریان به بیشتر از ۱ افزایش یابد. بنابراین در این حالت ماخ جریان ورودی کمتر از ۱ و تا پشت ایرفویل ماخ جریان بیشتر از ۱ خواهد بود. در شکل زیر این حالت نیز نشان داده شده است.

mach

البته جزئیات کمی‌تر در مورد ارتباط بین سرعت صوت و عدد ماخ در مطلب جریان تراکم‌پذیر بیان شده.

در صورت علاقه‌مندی به مباحث مرتبط در زمینه هوافضا و مهندسی مکانیک، آموزش‌های زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

^^

بر اساس رای ۱۰۴ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
Wikipedia
۴ دیدگاه برای «عدد ماخ — به زبان ساده»

عالی بود تشکر

…میشه درباره واژه نات که در جدول اومده توضیح بدید ممنون

بسیار عالی و مفید بود . سپاسگذارم

واقعا ممنون که منبع را هم درج می کنید ، خیلی از سایت ها این موضوع مهم را رعایت نمی کنند

نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *