قضیه بیز (Bayes Theorem) در احتمال شرطی و کاربردهای آن (+دانلود فیلم آموزش رایگان)

۱۸۴۷۵ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۲ خرداد ۱۴۰۲
زمان مطالعه: ۴ دقیقه
دانلود PDF مقاله
قضیه بیز (Bayes Theorem) در احتمال شرطی و کاربردهای آن (+دانلود فیلم آموزش رایگان)قضیه بیز (Bayes Theorem) در احتمال شرطی و کاربردهای آن (+دانلود فیلم آموزش رایگان)

در این آموزش قصد داریم تا در خصوص قضیه بیز (Bayes theorem) در احتمال شرطی صحبت و برای آن، مثال‌هایی ذکر کنیم.

997696
محتوای این مطلب جهت یادگیری بهتر و سریع‌تر آن، در انتهای متن به صورت ویدیویی نیز ارائه شده است.

قضیه بیز (Bayes Theorem) در احتمال شرطی

زمانی که از قبل وقوع یک پیشامد تصادفی را بدانیم، به کمک فرمول‌های احتمال شرطی می‌توانیم مقدار احتمال برای هر پیشامد دیگر را محاسبه کنیم.

طبق فرمول احتمال شرطی با در نظر گرفتن اینکه P(B)>0P(B)>0 (یعنی پیشامد B یک پیشامد محال نباشد)، داریم:

P(AB)=P(AB)P(B)P(A|B)=\dfrac{P(A \cap B)}{P(B)}

حال اگر فضای نمونه براساس رخداد یا عدم رخداد پیشامد B تفکیک شود، برای بدست آوردن احتمال A ‌می‌توانیم دو حالت در نظر بگیریم: یا پیشامد B رخداده، یا رخ نداده است. با این کار فضای نمونه را به B و ‌BB\prime افراز کرده‌ایم (منظور از BB\prime مکمل پیشامد B‌ است).

احتمال شرطی

محاسبه احتمال براساس افراز

منظور از افراز یک پیشامد مثل B، ایجاد زیرمجموعه‌های مثل B1B_1، B2B_2 و ... BnB_n است بطوری که این پیشامدها دو به دو ناسازگار باشند و اجتماع آن‌ها مجموعه B را بسازد. این موضوع را به زبان ریاضی به صورت زیر می‌نویسیم:

BiBj=,      ijB_i\cap B_j=\emptyset, \;\;\; i\neq j

B=i=1nBiB=\cup_{i=1}^n B_i

و در این حالت می‌گوییم، BiB_iها یک افراز روی B ایجاد می‌کنند.

با توجه به این تعریف فرض کنید که B و ‌BB\prime یک افراز روی Ω\Omega باشند. در این صورت احتمال پیشامد A را می‌توانیم به صورت زیر بنویسیم:

P(A)=P(AΩ)=P(A(BB)=P(AB)+P(AB)P(A)=P(A\cap \Omega)=P(A \cap (B\cup B\prime)=P(A\cap B)+P(A\cap B\prime)

با توجه به قانون ضرب احتمال خواهیم داشت:

P(A)=P(AB)P(B)+P(AB)P(B)P(A)=P(A|B)P(B)+P(A|B\prime)P(B\prime)

و در حالت کلی‌تر اگر افراز را ظریف‌تر کنیم،‌ به صورتی که B1,B2,,BnB_1, B_2, \ldots,B_n یک افراز روی Ω\Omega باشند، آنگاه احتمال پیشامد A به صورت زیر محاسبه می‌شود:

P(A)=i=1nP(ABi)P(Bi)P(A)=\sum_{i=1}^nP(A|B_i)P(B_i)

افراز فضای نمونه

مثال ۱

سه سبد در اختیار داریم که در سبد اول دو مهره سفید و یک مهره قرمز و در سبد دوم یک مهره سفید و یک مهره قرمز و در سبد سوم نیز دو مهره سفید و سه مهره قرمز قرار دارد. از این سبدها یک مهره خارج می‌کنیم. احتمال اینکه مهره سفید خارج شود چقدر است؟

قانون بیز

فرض کنید فضای نمونه را به B1,B2,B3B_1,B_2,B_3‌ افراز کرده باشیم، به این معنی که یکی از سبدها انتخاب شده باشد. همچنین اگر پیشامد A را مشاهده مهره سفید در نظر بگیریم، اطلاعات زیر در اختیارمان قرار دارد:

P(B1)=P(B2)=P(B3)=13P(B_1)=P(B_2)=P(B_3)=\dfrac{1}{3}

زیرا احتمال اینکه هر یک از سبدها انتخاب شود با دیگری برابر است.

P(AB1)=23,    P(AB2)=12,    P(AB3)=25P(A|B_1)=\dfrac{2}{3},\;\;P(A|B_2)=\dfrac{1}{2},\;\;P(A|B_3)=\dfrac{2}{5}

حال برای پاسخ، محاسبات زیر را براساس قانون ضرب احتمال انجام می‌دهیم.

P(A)=P(AB1)P(B1)+P(AB2)P(B2)+P(AB3)P(B3)P(A)=P(A|B_1)P(B_1)+P(A|B_2)P(B_2)+P(A|B_3)P(B_3)

(23)(13)+(12)(13)+(25)(13)=4790(\dfrac{2}{3})(\dfrac{1}{3})+(\dfrac{1}{2})(\dfrac{1}{3})+(\dfrac{2}{5})(\dfrac{1}{3})=\dfrac{47}{90}

اکنون بر مبنای قضیه بیز می‌خواهیم برعکس عمل کنیم و احتمال هر یک از افرازها را براساس اینکه بدانیم پیشامد A رخداده است محاسبه کنیم.

قضیه بیز (Bayesian Theorem)

اگر فضای نمونه Ω\Omega توسط B1,B2,,BnB_1, B_2, \ldots,B_n افراز شده باشد، بطوری که P(Bi)>0P(B_i)>0 آنگاه برای هر پیشامد A می‌توانیم بنویسیم:

P(BjA)=P(Bj)P(ABj)P(A)P(B_j|A)=\dfrac{P(B_j)P(A|B_j)}{P(A)}

زیرا براساس رابطه احتمال شرطی می‌دانیم:

P(BjA)=P(BjA)P(A)=P(ABj)P(Bj)P(A)P(B_j|A)=\dfrac{P(B_j\cap A)}{P(A)}=\dfrac{P(A|B_j)P(B_j)}{P(A)}

که تساوی آخر براساس قانون ضرب احتمال نوشته شده است.

این قانون را برای دو پیشامد A و B یادآوری می‌کنیم: P(BA)=P(AB)P(B)P(B\cap A)=P(A|B)P(B).

گاهی رابطه مربوط به قضیه بیز را به صورت زیر که معادل قضیه اصلی است، می‌نویسند:

P(BjA)=P(Bj)P(ABj)i=1nP(Bi)P(ABi)P(B_j|A)=\dfrac{P(B_j)P(A|B_j)}{\sum_{i=1}^nP(B_i)P(A|B_i)}

نام این قضیه به افتخار دانشمند انگلیسی آمار «توماس بیز» (Thomas Bayes) که در سال‌ 1763 مقاله‌ای با این موضوع منتشر کرد، انتخاب شده است.

مثال ۲

در مثال ۱، اگر بدانیم مهره‌ای که از سبد خارج شده، سفید است، احتمال اینکه این مهره از سبد سوم خارج شده باشد چقدر است؟

بر طبق قضیه بیز باید احتمال زیر را محاسبه کنیم:

P(B3A)=P(AB3)P(B3)P(AB1)P(B1)+P(AB2)P(B2)+P(AB3)P(B3)=1247P(B_3|A)=\dfrac{P(A|B_3)P(B_3)}{P(A|B_1)P(B_1)+P(A|B_2)P(B_2)+P(A|B_3)P(B_3)}=\dfrac{12}{47}

احتمال پیشین و پسین در قضیه بیز

زمانی که بدون اطلاع از پیشامدهای دیگر در مورد رخداد یک پیشامد خاص احتمال را محاسبه می‌کنیم، احتمال پیشین را بدست آورده‌ایم. ولی زمانی که از احتمال رخداد یک پیشامد دیگر از قبل مطلع هستیم در مورد رخداد یک پیشامد خاص قضاوت بهتری خواهیم داشت و از اطلاعات قبلی برای محاسبه احتمال آن پیشامد استفاده می‌کنیم. در این حالت به محاسبه احتمال پسین پرداخته‌ایم.

مثال ۳

در یک آزمایش پزشکی، دیابت (مرض قند) یک فرد قندی با احتمال 0.8 به درستی تشخیص داده می‌شود و با احتمال 0.9 نیز برای افراد سالم نتیجه عدم ابتلا به این بیماری اعلام می‌شود. اگر از هر ۱۰.۰۰۰ نفر مردم جامعه ۲ نفر دچار بیماری دیابت باشند (احتمال پیشین)، احتمال اینکه نتیجه مثبت آزمایش یک فرد، بیانگر ابتلا به مرض قند باشد چقدر است (احتمال پسین)؟

با توجه به مسئله، جامعه آماری یا فضای نمونه به دو گروه بیماران قندی و سالم طبقه‌بندی (افراز) شده است. حال اگر B را پیشامد ابتلا به دیابت و BB\prime را عدم ابتلا به بیماری دیابت در نظر بگیریم و A پیشامد این باشد که نتیجه آزمایش مثبت است، اطلاعات زیر توسط مسئله داده شده.

A|B: پیشامد اینکه نتیجه آزمایش مثبت برای فرد مبتلا به دیابت باشد. یعنی آزمایش نشان دهد که فرد دیابتی مبتلا به بیماری دیابت است.

ABA\prime |B\prime: پیشامد اینکه نتیجه آزمایش منفی مربوط به فرد سالم باشد. یعنی آزمایش نشان دهد که فرد سالم به دیابت دچار نیست. در نتیجه خواهیم داشت:

 P(AB)=0.8,      P(AB)=0.9,      P(B)=0.0002P(A|B)=0.8,\;\;\;P(A\prime |B\prime)=0.9, \;\;\; P(B)=0.0002

حال با استفاده از قضیه بیز می‌توانیم بنویسیم:

P(BA)=P(AB)P(B)P(AB)P(B)+P(AB)P(B)=P(B|A)=\dfrac{P(A|B)P(B)}{P(A|B)P(B)+P(A|B\prime)P(B\prime)}=

0.8×0.00020.8×0.0002+(10.9)×(10.0002)=0.0016\dfrac{0.8\times 0.0002}{0.8\times 0.0002+(1-0.9)\times (1-0.0002)}=0.0016

به این ترتیب طبق قضیه بیز، آگاهی از مثبت بودن نتیجه آزمایش احتمال مبتلا بودن فرد به بیماری دیابت را به میزان 0.0014 افزایش داد (احتمال پسین). درحالیکه احتمال ابتلا به بیماری قند برای او در حالتی که آزمایش پزشکی انجام نشده بود برابر با 0.0002 بود.

با محاسبات مشابه می‌توان جدول زیر را تکمیل کرد.

 نتیجه آزمایش مثبت (A)نتیجه آزمایش منفی AA\prime
ابتلا به بیماری قند (B)P(BA)=0.0016P(B|A)=0.0016P(BA)=0.00005P(B|A\prime)=0.00005P(B)=0.0002
(BB\prime) عدم ابتلا به بیماری قندP(BA)=0.9984P(B\prime |A)=0.9984P(BA)=0.99995P(B\prime |A\prime) =0.99995P(B)=0.9998P(B\prime)=0.9998

نکته: براساس یک تعریف غیر رسمی، احتمال پیشامد AA برابر با تعداد حالت‌های مطلوب آن پیشامد (تعداد اعضای مجموعه AA) به کل حالت‌ها (تعداد اعضای مجموعه فضای نمونه Ω\Omega) می‌باشد. در زمانی که احتمال شرطی P(AB)P(A|B) محاسبه می‌شود، تعداد حالت‌های مطلوب براساس تعداد اعضای مشترک بین پیشامد AA و BB ملاک قرار گرفته و تعداد کل حالت‌ها نیز به اندازه مجموعه BB کاهش پیدا می‌کند. یعنی در اینجا فضای نمونه تبدیل به پیشامد BB می‌شود. از آنجایی که تابع احتمال شرطی باید در اصول و قضیه‌های تابع احتمال صدق کند، رابطه زیر برقرار است.

P(AB)+P(AB)=P(AB)P(B)+P(AB)P(B)=P([(AA)B]P(B)=P(ΩB)P(B)=1\large P(A\prime|B)+P(A|B)=\dfrac{P(A\prime \cap B)}{P(B)}+\dfrac{P(A\cap B)}{P(B)}= \dfrac{P([(A\prime \cup A)\cap B]}{P(B)}=\dfrac{P(\Omega\cap B)}{P(B)}=1

به این ترتیب مشخص است که P(AB)=1P(AB)P(A\prime |B)=1-P(A|B).

اگر مطلب بالا برای شما مفید بوده است، احتمالاً آموزش‌هایی که در ادامه آمده‌اند نیز برایتان کاربردی خواهند بود.

فیلم‌ های آموزش قضیه بیز (Bayes Theorem) در احتمال شرطی و کاربردهای آن (+دانلود فیلم آموزش رایگان)

فیلم آموزشی محاسبه احتمال بر اساس افراز

Video Player is loading.
Current Time 0:00
Duration 0:00
Loaded: 0%
1x
دانلود ویدیو

فیلم آموزشی قضیه بیز

Video Player is loading.
Current Time 0:00
Duration 0:00
Loaded: 0%
1x
دانلود ویدیو
بر اساس رای ۱۰۵ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
دانلود PDF مقاله
۱۲ دیدگاه برای «قضیه بیز (Bayes Theorem) در احتمال شرطی و کاربردهای آن (+دانلود فیلم آموزش رایگان)»

با سلام.
دوستان این قضیه چطوری اثبات میشه؟
فرض کنید در ظرفی m مهره سفید و n مهره سیاه وجود دارد.یک مهره به تصادف و بدون مشاهده از ظرف خارج و کنار می گزاریم.مهره دوم را از ظرف خارج می کنیم.ثابت می کنیم در این حالت نیز :
p مهره سفید مساوی m بر روی m+n
p مهره سیاه مساوی n بر روی m+n
ثانیا اگر از ظرف اولیه 2 مهره به تصادف خارج کنیم و رنگ آن را مشاهده نکنیم مجددا ثابت کنید:
p مهره سفید مساوی m بر روی m+n
p مهره سیاه مساوی n بر روی m+n

سلام می شه لطفا برقراری سه اصل احتمال رو برای تعبیر هندسی احتمال و تعبیر فراوانی نسبی هم برسی کنید

سلام وقت بخیر این متن در قسمت ضرب احتمال a به شرط b ایراد دارد و بجای p(a) باید p(b) قرار داده شود

سلام.
متن بازبینی و اصلاح شد.
از همراهی و بازخوردتان سپاسگزاریم.

سلام
در زیر این جمله فرمول ایراد کوچک دارد!

زیرا براساس رابطه احتمال شرطی می‌دانیم:

با تشکر

سلام و درود.
فرمول مورد نظر،‌ اصلاح شد.
از اینکه به مطالب مجله فرادرس توجه دارید بسیار سپاس‌گزاریم.
موفق، شاد و تندرست باشید.

در مثال ۳ سوال به درستی مطرح نشده است ،باید گفته شود احتمال اینکه از یک فرد در این جامعه آزمایش گرفته شده مثبت باشد و فرد بیمار باشد چقدر است؟

سلاو سپاس از توجه شما به مطالب فرادرس!
بله باید گفته شود که فردی که پاسخ آزمایش برایش مثبت است با چه احتمالی دچار بیماری قند است؟ متن به این ترتیب اصلاح شد!
با تشکر فراوان از همراهی شما با مجله فرادرس!

سلام با تشکر از مطلب خوبتون
در مثال دوم احتمالا A که در مخرج است برابر با ۴۷/۹۰ میشود و عبارت صورت نیز ۲/۱۵
ولی جواب نهایی ۲/۷ شده است؟
آیا من در محاسباتم دچار اشتباه شده ام؟
ممنون میشوم راهنمایی کنید

با عرض سلام و وقت بخیر؛
از همراهی شما با مجله فرادرس سپاس‌گزاریم.
نکته بیان شده صحیح و متن نیازمند اصلاح بود. ویرایش انجام شد.
مجددا از دقت نظر و همراهی شما سپاس‌گزاریم.

با سلام و تشکر از مطلب فوق

در مثال 1، P(A|B2)=1/3 اشتباه میباشد و این عبارت باید برابر با 1/2 باشد.

در مثال 3، چگونه عبارت P(A|B′) را برابر با (1−0.9) فرض کرده اید؟ با این حساب باید نتیجه گرفت P(A|B′) = 1-P(A′|B′) !!!

لطفا در صورت امکان توصیح بفرمایید.
با تشکر

با درود و سلام خدمت شما خواننده گرامی فرادرس
از این که همراه مجله فرادرس و وبلاگ فرادرس هستید بسیار خرسندیم و از بابت اشتباهانی که ممکن است در متن رخ داده باشد بسیار شرمنده هستم.
با توجه به تذکر شما، مثال ۱ اصلاح شد. ولی در مورد مثال ۳ توضیحاتی که برای پاسخ سوال لازم است در انتهای متن در قالب یک نکته نوشته شده است. خواهشمندم اگر بعد از خواندن آن باز هم مشکلی به نظرتان می‌رسد ما را در جریان قرار دهید.
باز هم از اینکه مطالب وبلاگ فرادرس را دنبال می‌کنید بسیار سپاسگزاریم.

نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *