فرادرسکاربرد لینوکس چیست؟ – ۶ مورد از کاربردهای مهم و کلیدی
لینوکس سیستم عاملی است که میلیون‌ها کامپیوتر دسکتاپ و سرور در سراسر جهان از آن استفاده می‌کنند. بسیاری از افراد برای استفاده شخصی و کاری، لینوکس را به عنوان سیستم عامل اصلی خود برگزیداه‌اند. اگر فردی بخواهد به اجتماع کاربران لینوکس بپیوندد، به احتمال زیاد این سوال برایش بوجود خواهد آمد که کاربرد لینوکس چیست و بیشتر در چه مواردی می‌توان سیستم عامل لینوکس را به کار گرفت. به واسطه توزیع‌های لینوکس بسیار، کاربردهای لینوکس بی‌شمار هستند و تقریباً در همه موارد می‌توان از این سیستم عامل محبوب استفاده کرد و تقریباً در اکثر مواقع یک توزیع لینوکس مناسب برای هر کاربرد وجود دارد. در این مطلب به شرح چیستی کاربرد لینوکس در مواردی کلیدی شامل وبسرورها، ابَرکامپیوترها، کامپیوترهای تک‌بُردی، تغییر کاربری کامپیوترهای قدیمی، بازی‌های کامپیوتری قدیمی و پشتیبان‌گیری و بازیابی پرداخته شده است.
کاربرد لینوکس در وب سرورها چیست ؟
یکی از بزرگترین و رایجترین کاربردهای لینوکس استفاده از آن روی انواع مختلف سرورها به ویژه وبسرورها است. دلایل بسیاری برای محبوبیت و فراگیری استفاده از لینوکس در حوزه وبسرورها وجود دارد. یکی از این دلایل، هزینه بسیار کم نصب و استفاده از لینوکس است.
در دهه نود میلادی و دورانی که به «عصر دات کام» معروف بود، استارتاپ‌های زیادی به دلیل هزینه پایین، لینوکس را کشف کردند و آن را به کار گرفتند. سیستم‌های یونیکسی در آن زمان محبوب بودند و برای مدیریت سرورها استفاده می‌شدند، اما قیمت بسیار زیادی داشتند و تنها روی سخت‌افزارهای سفارشی و تخصصی قابل استفاده بودند.
این امکان وجود داشت که به راحتی لینوکس را رایگان دانلود و آن را با استفاده از سرور HTTP آپاچی روی سی‌پی‌یو‌های x86 اجرا کنیم. این بدان معنا بود که استارتاپ‌ها می‌توانستند تعداد زیادی کامپیوتر شخصی ارزان قیمت خریداری کنند و آن‌ها را به عنوان وب‌سرور به کار بگیرند.
امروزه اکثر دیتاسنتر‌ها یا همان مراکز داده و ارائه‌دهندگان خدمات ابری (مثلاً ارائه دهندگان سرور مجازی VPS)، سرورهای اختصاصی «نصب شده در قفسه» (Rack-Mounted) را راه‌اندازی کرده‌اند که به وسیله شرکت‌هایی مثل Canonical یا Red Hat پشتیبانی می‌شوند.
همچنان لینوکس نسبت به ویندوز در مراکز داده جذابیت بیشتری دارد، زیرا هزینه‌های مربوط به مجوز بهره‌برداری برای نرم‌افزارهای اپن سورس، حتی در صورت عقد قرارداد، نسبت به سیستم عامل‌هایی مثل ویندوز بسیار کمتر است.
آپاچی با رقابت از سوی Nginx رو‌به‌رو است، اما تعداد زیادی از سرورهای مبتنی بر لینوکس همچنان نسبت به سرورهای ویندوز مایکروسافت با فاصله قابل توجهی برتری دارند. با استناد به W3Techs، از سال ۲۰۲۲، سرورهای لینوکسی با ۳۷٫۷ درصد میزان استفاده نسبت به سهم ۲۰٫۲ درصدی ویندوز در جایگاه بالاتری قرار گرفته‌اند.
کاربرد لینوکس در ابَر کامپیوترها چیست ؟
یکی دیگر از کاربردهای مفید لینوکس استفاده از آن در سوپرکامپیوترها یا همان ابَر-رایانه‌ها به حساب می‌آید. لینوکس در حوزه سوپرکامپیوترها آنقدر محبوبیت دارد که با استناد به Top500، روی ۱۰۰ درصد ابَرکامپیوترهای نصب شده نسخه‌ای از لینوکس در حال اجرا است.
دلایل استفاده فراگیر از لینوکس در ابرکامپیوترها تقریباً مشابه دلایل به کارگیری گسترده لینوکس در کاربردهای مربوط به سرورها است. یعنی لینوکس ارزان بود و امکان اجرای آن روی سخت‌افزارهای x86 وجود داشت. در آن زمان دانشمندان با یونیکس آشنایی داشتند. محققان می‌توانستند خوشه‌هایی از کامپیوترهای شخصی (کوچک) ارزان قیمت بسازند تا با استفاده از آن‌ها بدون نیاز به بازنویسی کدهایشان، محاسبات پیچیده را انجام دهند.
باز هم مانند وبسرورها، سوپرکامپیوترهای لینوکسی نیز افزایش مقیاس داشته‌اند، چون لینوکس با معماری‌های دیگری نظیر POWER متعلق به IBM مطابقت داده شده است. این باعث شده که درست مثل آنچه در مراکز داده تجاری رخ داده است، لینوکس در کاربردهای تحقیقاتی ابرکامپیوترها هم جایگزین سیستم‌های اختصاصی یونیکسی شود.
در میان سایر موارد، ابرکامپیوترهایی مثل Summit متعلق به IBM نقش مهمی را در توسعه واکسن‌های کووید ۱۹ ایفا کرده‌اند و در شناسایی گونه‌های مختلف این ویروس نیز از آن‌ها کمک گرفته می‌شود. بنابراین می‌توان به نوعی نتیجه گرفت که لینوکس در نجات جان انسان‌ها به واسطه کاربرد در تولید واکسن نقش بسزایی داشته است.
کاربرد لینوکس در کامپیوترهای تک بُردی
درست است که لینوکس به ابرکامپیوترها قدرت بخشیده است، اما برای استفاده در کامپیوترهای ساده‌تر هم بهترین گزینه محسوب می‌شود. شناخته‌شده‌ترین کامپیوتر لینوکسی تک‌بُردی، «رزبریپای» (Raspberry Pi) به حساب می‌آید.
رزبریپای در حوزه تحصیلات مربوط به علوم کامپیوتر کودکان محبوبیت پیدا کرده، زیرا قیمت آن به میزانی پایین است که کودکان می‌توانند آن را در اختیار داشته باشند و امتحانش کنند. همچنین به علت سادگی و قیمت کم، هر فرزندی می‌تواند یک رزبریپای داشته باشد و والدین دیگر نگرانی بابت این مسئله نخواهند داشت که بچه‌ها کامپیوتر اصلی و گران قیمت خانوادگی را خراب کنند.
علاوه‌بر این، رزبریپای برای استفاده در پروژ‌های کامپیوتری «تعبیه‌ای» (Embedded) نیز بسیار محبوبیت دارد و به طور کلی تعداد کاربردهای رزبریپای غیر قابل تصور است. دلیل این محبوبیت این است که تطبیق لینوکس با بسیاری از معماری‌های مختلف پردازنده از این طریق تسهیل می‌شود.
استفاده از لینوکس ابتدا در پردازنده اینتل ۸۰۳۸۶ آغاز شد، اما اکنون این سیستم عامل تقریباً با تمام پردازنده‌های موجود تطبیق داده شده است. این شامل چیپ ARM هم می‌شود که قدرت دهنده رزبریپای به حساب می‌آید.
کاربرد لینوکس در تغییر کاربری کامپیوترهای قدیمی
اولین نسخه از یونیکس در آزمایشگاه‌های Bell روی یک کامپیوتر Digital PDP-7 اجرا می‌شد که حتی در آن زمان هم سیستمی ضعیف به حساب می‌آمد. سُنت تغییر کاربری کامپیوترهای قدیمی همچنان با اینکه یونیکس جای خود را به توزیع‌های لینوکس داده، همچنان پابرجا است.
توزیع‌های لینوکس برای استفاده در کامپیوترهای قدیمی معمولاً زمانی مناسب هستند که پشتیبانی رسمی از سوی اپل یا مایکروسافت به اتمام می‌رسد و فرد امکان تقبل هزینه بابت خرید دستگاه جدید را ندارد و نسخه‌های جدیدتر سیستم عامل از سخت‌افزار مربوطه پشتیبانی نمی‌کنند.
استفاده از توزیع‌های ساده و بسیار کوچک لینوکس برای این منظور، یعنی برای تغییر کاربری کامپیوترهای قدیمی، امری بسیار مفید و کاربردی است. مثلاً شرکت گوگل Chrome OS Flex را عرضه کرده است که نسخه مخصوصی از Chrome OS به حساب می‌آید و برای کامپیوترهای شخصی و مک‌بوک‌های معمولی به منظور استفاده به جای سیستم عامل‌های اصلی این دستگاه‌ها ارائه شده است.
بنابراین در صورت داشتن کامپیوتر قدیمی به جای دور انداختن آن، می‌توان یک توزیع کم‌حجم لینوکس را روی آن نصب کرد. سپس می‌توان آن را به عنوان یک کامپیوتر دوم و دمِ دستی استفاده کرد یا آن را به شخصی داد که نیاز به کامپیوتر دارد.
کاربرد لینوکس برای اجرای بازی های قدیمی چیست ؟
افرادی که از بازی‌های کامپیوتری کلاسیک و قدیمی لذت می‌برند، ممکن است از این مسئله شگفت زده شوند که لینوکس و دنیای اپن سورس در کمک به بازیابی بازی‌های قدیمی نقش بسزایی دارند.
شبیه‌سازهای منبع آزادی مثل Nestopia ،MAME و Stella امکان اجرای بازی‌های کلاسیک کنسولی و بازی‌های قدیمی دستگاه‌های بازی سکه‌ای یا همان «Arcade» را در پلتفرم‌های مختلفی از جمله لینوکس فراهم کرده‌اند.
نه تنها داوطلبان دنیای منبع آزاد ارزش بازی‌های کلاسیک را درک می‌کنند، بلکه شرکت‌ها هم از لینوکس و شبیه‌سازهای اپن سورس به عنوان بخشی از محصولات تجاری عرضه شده خود استفاده می‌کنند. اگر فردی مالک کنسول بازی NES Classic نینتدو باشد، طبق اعلام اوبونتو، در واقع یک ماشین لینوکسی را در اختیار دارد.
اگر یک رزربری‌پای داشته باشیم و از فلسه تکیه به خود تبعیت کنیم، می‌توانیم آن را به یک کنسول بازی‌های کلاسیک تبدیل کنیم. اگر هم کمی بیشتر دست به آچار باشیم، حتی می‌توانیم کنسول بازی را که با رزربری‌پای ایجاد کرده‌ایم، برای ساخت کابینت Arcade به کار ببندیم و حتی ویدیوی آموزشی آن هم در یوتیوب در دسترس است.
کاربرد لینوکس در پشتیبان گیری و بازیابی اطلاعات
کامپیوترها به خوبی کار می‌کنند، مگر اینکه اتفاق خاصی بیوفتد و اشکالی بوجود بیاید. در صورتی که به مشکلی برخورد کنیم، لینوکس می‌تواند به کار آید و مشکل را برطرف سازد.
در حالی که می‌توان از مثلاً سی‌دی نصب سیستم عامل خود به منظور تلاش برای رفع مشکل سیستم استفاده کرد، توزیع‌های لینوکسی خاصی هم مثل «SystemRescue» وجود دارند که می‌توانند بسیاری از مشکلات بوت شدن سیستم‌ها از یک جدول پارتیشن آسیب‌دیده گرفته تا رمز ادمین فراموش شده را رفع کنند.
در صورتی که هارد دیسک یا SSD ما دچار مشکل شده باشد و به درستی کار نکند، می‌توان با لینوکس فایل‌های مهم را به یک درایو خارجی انتقال داد. برای استفاده از این ابزارها هم حتماً لازم نیست کاربر حرفه‌ای لینوکس باشیم و افراد عادی هم می‌توانند این کارها را انجام دهند.
حتی می‌توان با استفاده از توزیع لینوکس SystemRescue، پسوردهای ویندوز را بازنشانی و ریست کرد. این یکی از دلایلی است که افراد باید داشتن یک توزیع لینوکس قابل بوت شدن را روی یک فلش مموری اضافی مد نظر قرار دهند، چون هر زمانی ممکن است نیاز به استفاده از آن بوجود بیاید.
جمع‌بندی
لینوکس فقط برای هکرها کاربرد ندارد، بلکه کاربردهای لینوکس در دنیای واقعی برای کار، بازی و غیره بی‌شمار است. از اجرای وبسرورها گرفته تا عملیات محاسبات عددی بزرگ تا بازی‌های کلاسیک و قدیمی و هر چه فکرش را بکنیم از لینوکس بهره گرفته شده است.
