مدیریت محصول چیست؟ — آنچه باید بدانید + مسیر یادگیری

هنگام انجام تمام این کارها نیز، آن‌ها راهکار مد نظر خود را در سراسر شرکت رواج می‌دهند و حمایت ذینفعان کلیدی را به دست می‌آورند تا از دستیابی به موفقیت حداکثری، اطمینان حاصل شود. شاید برایتان این سوال پیش آید که «مگر مدیران عامل یا مدیران ارشد به تصمیم‌گیری راجع به آنچه در یک شرکت ساخته می‌شوند نمی‌پردازند؟». این موضوع کاملا حقیقت دارد، اما چنین تصمیماتی معمولا براساس اطلاعات و نظراتی اتخاذ می‌شوند که از سوی تیم محصول به اشتراک گذاشته شده.

مدیریت محصول چه چیزی نیست؟

اکنون به شکلی ابتدایی و بنیادین می‌دانیم که مدیریت محصول چه شکل و شمایلی داشته و مدیر محصول باید به چه وظایفی رسیدگی کند. اما مدیریت محصول چه چیزی نیست و چه ذهنیت‌های اشتباهی راجع به آن وجود دارد؟

مدیریت محصول با مدیریت پروژه تفاوت دارد

در بخش‌های جلوتر این مقاله به تفاوت‌های اساسی میان مدیریت محصول و مدیریت پروژه خواهیم پرداخت، اما اگر بخواهیم به شکلی موجز اشاره کنیم، مدیریت محصول شامل چیدن استراتژی و تحویل کار می‌شود و مدیریت پروژه صرفا بر تحویل کار تمرکز دارد.

مدیریت محصول به معنای بازاریابی نیست

در حیطه مدیریت محصول شاهد گستره متنوعی از فعالیت‌ها و مسئولیت‌های گوناگون هستیم که برخی از آن‌ها شاید با بازاریابی نیز هم‌پوشانی داشته باشند. از جمله این موارد می‌توان به ساخت پرسونا برای کاربران، مصاحبه با کاربران، نوشتن اسناد محصول و قابلیت‌ها و وظایف مشابه اشاره کرد.

کارکرد اصلی بازاریابی، حصول اطمینان از این است که افراد درست از وجود محصول باخبر شده‌اند و دقیقا می‌دانند که چطور می‌توانند از آن نفع ببرند. این فرایند شامل ساخت محتوای مورد نیاز برای بازاریابی، برنامه‌های افزایش‌ آگاهی، کمپین‌های جلب تمایل مشتریان و موارد این چنینی می‌شود.

اگرچه یک تیم مدیریت محصول در این زمینه‌ها به تیم بازاریابی کمک می‌رساند، مسئولیت اصلی آن تیم، حصولی اطمینان از این است که در حال ساخت راه حل‌های لازم برای چیزهایی هستند که باعث سردرد مشتریان شده‌اند و بنابراین در مسیر دستیابی به این هدف گام برمی‌دارند.

تیم محصول تمام تلاش خود را برای ساخت راهکارهای درست به کار می‌بندد. از سوی دیگر، تیم بازاریابی اطمینان حاصل می‌کند که مشتریان می‌دانند چنین راهکارهایی وجود دارند و چرا باید به بهره‌گیری از آن‌ها مشغول شوند. 

اگر تاکنون راجع به سمت «مدیر بازاریابی محصول» شنیده باشید، لازم است بدانید این سمتی تخصصی در دنیای بازاریابی به حساب می‌آید که وظیفه‌اش، رسیدگی به محصول است. علاوه بر برقراری روابط عمومی و جمع‌آوری بازخوردهای مشتریان، مدیران بازاریابی محصول اطمینان حاصل می‌کنند که شرکت‌ها هنگام عرضه محصول خود، به اسناد، فرایند‌ها و استراتژی‌های ارتباطی صحیح دسترسی دارند.

مدیریت محصول به معنای فروش، موفقیت مشتری یا پشتیبانی مشتری نیست

تیم‌های فروش، موفقیت مشتری (Costumer Success) و پشتیبانی مشتری (Costumer Support)، هر یک وظایف مخصوص به خود را دارند که به نحوی به محصول مرتبط می‌شوند.

تیم فروش مسئولیت فروختن محصول به مشتریان صحیح را برعهده دارد. تیم موفقیت مشتری باید اطمینان حاصل کند مشتریان به شکلی موفقیت‌آمیز قادر به استفاده از محصول هستند و تیم پشتیبانی مشتری هم باید برای برطرف‌سازی مشکلات و انتقال اطلاعات به تیم‌هایی که مسئولیت پشتیبانی فنی را برعهده دارند، تلاش کند.

مدیران محصول به طرق گوناگون به هر یک از تیم‌ها یاری می‌رسانند تا به موثرترین شکل ممکن قادر به رسیدگی به وظایف خود باشند. به عنوان مثال:

• تیم فروش را آموزش می‌دهند تا به خوبی با ارزش محصول، موارد استفاده از آن و چگونگی مکالمه با مشتریان آشنا شوند.
• به برقراری ارتباط با تیم موفقیت مشتری مشغول می‌شوند تا هر یک از اعضا به خوبی با نقشه راه محصول و تغییراتی که در آینده پشت سر خواهد گذاشت آشنا باشند.
• جلساتی مداوم با تیم پشتیبانی مشتریان برگزار می‌کنند تا درکی بهتر از مشکلات حیاتی مشتریان به دست آید و از سوی دیگر بتوان به اولویت‌بندی مشکلاتی پرداخت که باید برطرف شوند.

دانش فنی

مدیر محصول باید درکی جامع از نحوه کارکرد نرم‌افزار و تکنولوژی داشته باشد. دانش فنی بدین معنا نیست که یک مدیر محصول باید خود توسعه‌دهنده‌ای ماهر باشد. در عوض او باید آنقدر خردمند باشد که بتواند مکالمه‌ای موثر با تیم‌های توسعه برقرار کند و براساس اطلاعاتی که از سوی آن‌ها به دست می‌آورد، تصمیماتی صحیح اتخاذ کند.

مدیریت ذینفعان

مدیران محصول باید با ذینفعان تعامل و همکاری کنند. این ذینفعان معمولا مدیران اجرایی یک کسب‌وکار، توسعه‌دهندگان، طراحان، اعضای تیم فروش، اعضای تیم موفقیت مشتری و افرادی از این دست هستند.

آن‌ها به همکاری نزدیک با این ذینفعان مشغول می‌شوند تا درکی جامع از نیازها و نگرانی‌های آن‌ها به دست آورند، قادر به جمع‌آوری ایده‌های مرتبط با محصول و روش‌های بهبود باشند و در نهایت کاری کنند که هر تیم یا شخص، در انجام وظایف خود به موفقیت برسد.

مدیران محصول اثرگذار ضمنا رهبری این تیم‌ها را به دست گرفته و مثل چسبی عمل می‌کنند که تمام دپارتمان‌های گوناگون را کنار هم و متمرکز بر اهداف و محصول نگه می‌دارد.

تصمیم‌گیری داده‌محور

اگرچه مدیران محصول به رصد کردن شرایط مشغول شده و با نوآوری‌های خود در مسیری مشخص قدم می‌گذارند، اما هیچوقت جمع‌آوری داده و تصمیم‌گیری براساس آن‌ها را از یاد نمی‌برند. این داده‌ها شکلی کیفی دارند و شامل مواردی نظیر مصاحبه‌های یک به یک، مطالعه نقدهای محصول و برگزاری جلسات گروه تمرکز (Focus Group) می‌شود.

زمانی که داده‌های کیفی و کمی با یکدیگر ادغام می‌شوند، اطلاعاتی ارزشمند به دست می‌آید. 

اولویت‌بندی موثر

تیم محصول، لیستی بلندبالا از خواسته‌های گوناگون را از منابع مختلف دریافت می‌کند: مشتریانی که خواستار گزینه‌های متعدد هستند، اعضای تیم فروشی که کارکردی تازه را طلب می‌کنند، اعضای تیم موفقیت مشتری به دنبال قابلیت‌های هرچه بیشتر می‌گردند، توسعه‌دهندگان هم می‌خواهند لایه‌های زیرین محصول را بیش از پیش بهبود بخشند.

مدیر محصول باید به جمع‌آوری تمام این بازخوردها و درخواست‌ها مشغول شود و سپس براساس انبوهی از فاکتورهای مختلف مانند اهداف کسب‌وکار، منابع در دسترس، فعالیت‌های رقبا و همینطور فعالیت‌های بازار به تعیین این بپردازد که در هر لحظه باید روی چه چیزی کار کرد و در آینده نیز تلاش‌ها روی چه چیزی متمرکز می‌شوند. به همین ترتیب، باید به شناسایی این مشغول شد که چه مواردی اصلا ارزش توجه ندارند. البته که باید پشت تمام این تصمیمات، منطقی صحیح نیز باشد.

۱. متمرکز ماندن بر مشتریان

مدیر محصول در واقع نماینده و قهرمان مشتریان درون کسب‌وکار خود است. 

او ارتباطی بسیار نزدیک با کاربران و مشتریان برقرار می‌کند. او در هر زمان باید از مشکلات کلیدی که برای مشتریان دردسرساز شده‌اند باخبر باشد، بداند که چه خواسته‌هایی از محصول دارند، اصلا چه افرادی جزو قشر مخاطبان هستند و مواردی از این دست.

او ضمنا دوشادوش آن‌ها به پژوهش و اکتشاف مشغول می‌شود، نسخه‌های آزمایشی (پروتوتایپ‌ها) را می‌آزماید و بازخوردها را جمع‌آوری می‌کند تا عمر محصول را به بیشترین میزان ممکن برساند.

۲. تصمیم‌گیری مبتنی بر داده

مدیران محصول هم از داده‌های کیفی و هم داده‌های کمی برای اتخاذ تصمیماتی بهره می‌برند که نه‌تنها بر کاربران و مشتریان تاثیر می‌گذارند، بلکه کسب‌وکار را هم تحت الشعاع قرار می‌دهند. 

درحالی که شغل یک مدیر محصول تعریف «چیستی» و «چرایی» است، از داده‌ها می‌توان برای توجیه «چرایی» و همینطور تعیین مقیاس «چیستی» استفاده کرد.  مدیران محصول ضمنا از داده برای تنظیم «شاخص کلیدی عملکرد» (Key Performance Indicators یا به اختصار KPI)، اندازه‌گیری میزان موفقیت و همینطور اتخاذ تصمیمات آگاهانه در آینده بهره می‌گیرند.

فیلم آموزش کاربرد شاخص عملکرد (KPI) در داشبوردهای مدیریتی اکسل (رایگان) در فرادرس

کلیک کنید

۳. مدیریت ذینفعان

مدیریت ذینفعان به معنای همکاری موثر با تمام افراد دخیل در رویه و مراحل توسعه محصول است تا بتوان به موفقیت دست یافت.

این کار می‌تواند به معنای همکاری با رهبران برای تعیین بودجه هر پروژه به خصوص، همکاری با طراحان و توسعه‌دهندگان برای آوردن محصول به حیات و یا فراهم آوردن فونداسیون لازم برای عرضه چیزی کاملا جدید از سوی کسب‌وکار باشد.

مسئولیتی بزرگ با فشار کاری فراوان

مدیران محصول با بی‌شمار ذینفع وارد همکاری می‌شوند تا دستیابی به اهداف تجاری را امکان‌پذیر سازند. به همین دلیل و همینطور به خاطر مهارت‌های متنوعی که در اختیار دارند، سمت مدیران محصول گاهی با دیگر سمت‌ها و کارکردهای درون کسب‌وکار ادغام می‌شود.

این احتمالا یکی از دلایلی باشد که باعث می‌شود بسیاری از افراد، ذهنیتی روشن راجع به کاری که مدیر محصول به انجام می‌رساند، نداشته باشند. نکته بسیار مهمی که باید به خاطر بسپرد این است که مدیران محصول اثرگذار، به جای تخصص در تنها یک رشته، معلوماتی عمومی و گسترده دارند. 

اگرچه این افراد ممکن است متخصصینی در برخی حوزه‌های خاص بوده و برای مثال آشنایی خوبی با طراحی تجربه کاربر (UX)، تحویل پروژه یا تحلیل داده داشته باشند، اما در عین حال دانشی کافی راجع به دیگر ابعاد کسب‌وکار و همینطور نرم‌افزار و تکنولوژی نیز دارند.

چرا این موضوع مهم است؟ زیرا مدیران محصول به این ترتیب قادر به برقراری ارتباط و همکاری موثر با دیگر ذینفعان پروژه خواهند بود که آن‌ها نیز به صورت مداوم با پروژه تعامل می‌کنند و هدفی یکسان در راستای دستیابی به موفقیت دارند.