رشته بیوتکنولوژی |‌ معرفی گرایش ها، حقوق و درآمد و بازار کار

در این مطلب از مجموعه مطالب معرفی رشته‌های دانشگاهی مجله فرادرس، به رشته بیوتکنولوژی می‌پردازیم و سعی می‌کنیم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در این رشته باید در آن‌ها پایه‌ای قوی داشته باشید، گرایش‌های آن، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی قرار دهیم.

رشته بیوتکنولوژی مناسب چه کسانی است؟

بیوتکنولوژی، یکی از شاخه‌های علم زیست شناسی است که بر پایه «استفاده صنعتی از روش‌ها و سوژه‌های زیستی» استوار است. رشته زیست فناوری، در حال حاضر، از طریق آزمون سراسری،‌ در دو مقطع کارشناسی و دکتری تخصصی پیوسته، دانشجو می‌پذیرد. این رشته، سرشار از درس‌های حفظی و محاسباتی است که بیشتر آن‌ها با زیست و شیمی مرتبط هستند و با دنیایی از اصطلاحات علمی و اسامی تخصصی سر و کار دارد که ورود به آن، نیازمند داشتن مهارت کافی در زبان انگلیسی است.

فیلم مجموعه آموزش زیست شناسی – از دروس دانشگاهی تا کاربردی در فرادرس

کلیک کنید

رشته بیوتکنولوژی، به دلیل ماهیت چند وجهی خود، با تمام علوم زیست شناسی، شیمی، ریاضی و فیزیک، سر و کار دارد و در این راه، ابزارهای مختلف کامپیوتری را به کار می‌گیرد.

ویژگی دیگر این رشته، مبتنی بودن آن بر پایه تفکر خلاق و پشتکار است. چرا که در کلاس درس رشته بیوتکنولوژی، تنها اصول و قوانین حاکم بر دستگاه‌های زیستی و آزمایشگاهی، همراه با مثال‌هایی از کاربردهای فعلی آن‌ها تدریس می‌شود. اما آنچه پیش روی ماست، به مراتب گسترده‌تر، پیچیده‌تر و در عین حال، هیجان‌انگیزتر است.

به بیان دیگر، آنچه در این رشته دانشگاهی، تدریس می‌شود، تنها، به منزله جرقه‌ای در ذهن دانشجویان است و سرنوشت این جرقه‌ها، به خود آن‌ها بستگی دارد. خواه، آن را به خاموشی بکشانند، خواه، از آن نوری بگیرند و طرحی نو دراندازند!

از سوی دیگر، انتظار می‌رود هر فارغ‌التحصیل این رشته دانشگاهی، به ویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی، بتواند یک شرکت دانش بنیان زیست فناورانه را تاسیس و اداره کند، یا به عنوان مسئول کنترل کیفیت در آزمایشگاه‌های کارخانجات صنعتی، مشغول به کار شود. هرچند، در سال‌های اخیر، حمایت‌های دولت از شرکت‌های زیستی، افزایش یافته است، اما هنوز کافی نیست.

بنابراین، می‌بایست خود افراد، سرمایه مالی کافی برای شروع یک فعالیت اقتصادی را داشته باشند، یا بتوانند با تدوین یک طرح تجاری مناسب، سرمایه‌گذاران را متقاعد به سرمایه‌گذاری بر روی پیشنهاد خود کنند. بیشتر دانش‌آموختگان رشته بیوتکنولوژی، گزینه دوم را انتخاب می‌کنند. تدوین یک طرح تجاری مناسب، مذاکره با سرمایه‌گذاران و عقد قرارداد،‌ همه و همه، مواردی هستند که برای ورود به بازار کار، باید به خوبی در آن‌ها خبره شوید.

پس اگر

• نسبت به ویژگی‌های موجودات مختلف و کاربرد آن‌ها در زندگی انسان، کنجکاو هستید.
• نسبت به مشکلات فعلی سبک زندگی بشر، مثل آلاینده‌ها و سوخت‌های فسیلی، کنجکاو هستید.
• از شکست، نمی‌ترسید.
• از کار گروهی، لذت می‌برید.
• تفکر خلاق دارید.
• از ورود به کارهای چالشی، لذت می‌برید.
• حوصله محاسبات سنگین، یادگیری انواع نرم افزارها و طرز کار دستگاه‌های پیچیده آزمایشگاهی را دارید.
• عاشق زیست و شیمی هستید.
• تمایل به تاسیس یک کار خصوصی و ورود به میدان رقابت دارید.
• در زبان انگلیسی، مهارت کافی را دارید.

رشته بیوتکنولوژی، به احتمال زیاد، انتخاب مناسبی برای شماست.

کدام دروس دبیرستان در رشته بیوتکنولوژی بیشتر کاربرد دارند؟

همانطور که می‌دانید بیوتکنولوژی، در هر دو مقطع کارشناسی و دکتری پیوسته، در زیرگروه ۱ از گروه آزمایشی علوم تجربی قرار دارد. این زیرگروه، علاوه بر بیوتکنولوژی، شامل رشته‌های مختلفی است که عبارتند از:

فیلم مجموعه آموزش دروس متوسطه اول و دوم – از درس تا کنکور در فرادرس

کلیک کنید

پزشکی، دامپزشکی، دندانپزشکی، آموزش ابتدایی، آموزش زیست شناسی، آموزش کودکان استثنایی، اتاق عمل، اعضای مصنوعی، بهداشت مواد غذایی،‌ بهداشت و بازرسی گوشت، بینایی سنجی، پرستاری، تکنولوژی پرتوشناسی،‌تکنولوژی پرتودرمانی، روانشناسی، زیست شناسی (جانوری، دریا، سلولی و مولکولی، گیاهی، زیست فناوری) شنوایی شناسی، علوم آزمایشگاهی، علوم آزمایشگاهی دامپزشکی، علوم تربیتی، علوم تغذیه، علوم و صنایع غذایی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، مامایی، گفتاردرمانی، میکروبیولوژی و هوشبری.

ضرایب دروس، در زیرگروه ۱ علوم تجربی، در طی سال‌های اخیر، مطابق با جدول زیر بوده است.

همانطور که از این جدول و عناوین رشته‌های دیگر زیرگروه ۱ پیداست، شالوده این زیرگروه بر درس‌های شیمی و زیست استوار است. بنابراین برای قبولی در هریک از رشته‌های این زیرگروه، کسب نمره تراز بالا در درس‌های زیست و شیمی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و درس‌های ریاضی و فیزیک، در اولویت‌های بعدی قرار دارند.

از طرفی، بر خلاف دیگر زیرگروه‌های دیگر گروه آزمایشی تجربی، که زمین شناسی، برای آن‌ها، دست کم، ضریب یک تخصصی گرفته است، در زیرگروه ۱، نمره تراز این درس با ضریب صفر،‌ محاسبه می‌شود و در امتیاز نهایی داوطلبان، هیچ تاثیری ندارد.

نوع گزینش رشته بیوتکنولوژی، به صورت کشوری است. یعنی پس از کسر سهمیه ایثارگران، بقیه ظرفیت‌های موجود،‌ به نسبت شرکت‌کنندگان هریک از سهمیه‌ها (مناطق و خانواده شهدا)،‌ به کل شرکت‌کنندگان گروه آزمایشی تجربی، تقسیم می‌شود.

در چند سال اخیر، علاوه بر نمره داوطلبان در آزمون سراسری، معدل آن‌ها در پایه‌های تحصیلی متوسطه نیز، در امتیاز نهایی آن‌ها لحاظ می‌شود. در زیرگروه یک، برای دانش‌آموزان نظام جدید آموزشی (نظام ۳-۳-۶)، سوابق تحصیلی و معدل دیپلم، مطابق جدول زیر، در نمره نهایی آزمون، لحاظ می‌شود.

همانطورکه می‌دانید، درس‌های عمومی، برای همه گروه‌ها با ضریب یک، در فرمول محاسبه امتیاز نهایی، لحاظ می‌شوند. اما اگر نوع دیپلم داوطلب، با گروه آزمایشی او متفاوت باشد، تنها نمره آن دسته از درس‌های تخصصی، در این فرمول، اعمال می‌شوند که با زیرگروه آزمایشی داوطلب، تناسب داشته باشند. میزان این تاثیر، حداکثر ۳۰ درصد است.

گرایش های رشته بیوتکنولوژی برای ادامه تحصیل چه هستند؟

دانش‌آموختگان رشته زیست فناوری، در مقطع کارشناسی، می‌توانند با شرکت در آزمون کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی این رشته، در یکی از شش گرایش زیر، ادامه تحصیل دهند:

• بیوتکنولوژی فراورش زیستی (Bio-remediation)
  این گرایش به طراحی انواع رآکتورهای زیستی در مقیاس کوچک تا صنعتی می‌پردازد. روند تولید و استخراج آنزیم‌ها و متابولیت‌های صنعتی و دارویی، از جمله مباحث این گرایش هستند. رآکتورهای زیستی از قطعات مختلفی تشکیل می‌شوند که شرایط بسیار دقیقی برای رشد میکروب‌ها و متابولیت‌های خاص فراهم می‌کنند. امروزه برای نتیجه‌گیری بهتر و جلوگیری از هدر رفت زمان، به‌جای کشت سلول توسط کاربر که امکان آلوده شدن محیط کشت و از بین رفتن سلول‌ها وجود دارد؛ از انواع رآکتورهای زیستی استفاده می‌شود.

فیلم آموزش بیوتکنولوژی میکروبی – جامع و با مفاهیم کلیدی

کلیک کنید

• بیوتکنولوژی میکروبی
  استفاده از انواع باکتری‌ها، قارچ‌ها و مخمرها به منزله کارخانه‌های تولید پلی‌ساکارید، پروتئین و لیپید، از جمله مباحث مهم این گرایش، به شمار می‌روند. در کنکور کارشناسی ارشد این گرایش، درس‌های زیست شناسی، میکروبیولوژی و ژنتیک دارای ضریب ۳ هستند که اهمیت بالایی دارند. رشته بیوتکنولوژی میکروبی در سطح جهان بازارکار خوبی دارد. فارغ‌التحصیلان ارشد رشته بیوتکنولوژی میکروبی در ایران می‌توانند در شرکت‌های تولید دارو و صنایع غذایی مشغول به کار شوند.
• بیوتکنولوژی مولکولی
  به کارگیری ابزارهای مهندسی‌ ژنتیک‌ و مهندسی‌ پروتئین‌، به منظور تولید آنتی‌ بادی‌‌های‌ منوکلونال‌، غشا و حسگرهای زیستی، بخش عمده مباحث این گرایش را به خود اختصاص می‌دهند. زیست شناسی مولکولی مطالعه مولکول‌های درون سلولی است و بیوتکنولوژی برای تولید محصولات مفید مانند داروها از نحوه عملکرد سیستم های بیولوژیکی استفاده می‌کند. فارغ‌التحصیلان ارشد رشته بیوتکنولوژی مولکولی می‌توانند به عنوان محقق در بیمارستان‌ها، کارشناس فنی در آزمایشگاه‌ها به خصوص در آزمایشگاه‌های صنایع غذایی و کارشناس فروش محصولات دارویی مشغول به کار شوند.
• بیوتکنولوژی پزشکی
  اهداف گوناگون بالینی، از جمله، تشخصی سرطان، تولید انواع واکسن، تعیین نقشه ژنی، درمان‌های مولکولی و تولید پروتئین‌های نوترکیب دارویی، عمده مباحث این گرایش بیوتکنولوژی هستند. فارغ‌التحصیلان این رشته محققینی هستند که در محیط آزمایشگاهی درباره بیماری‌ها و نحوه بهبود آن‌ها به پژوهش می‌پردازند و در نتیجه محصولات دارویی تولید می‌کنند.

فیلم آموزش مبانی بیوتکنولوژی گیاهی – جامع و با نکات مهم

کلیک کنید

• بیوتکنولوژی کشاورزی
  کشت‌ سلول‌ و بافت‌ گیاهی‌، تعیین‌ نقشه‌ ژنی‌ گیاهی‌، مهندسی‌ ژنتیک‌ گیاهی‌، تولید بذر و نهال‌ مقاوم‌ در برابر شرایط‌ نامناسب‌ محیط‌، بیماری‌‌های‌ متداول‌ و حشرات‌ و آفات‌ عمده‌، تولید کودهای‌ زیستی‌ و همچنین آنزیم‌‌ها و هورمون‌ های با منشا گیاهی، بخش عمده‌ای از مباحث این گرایش، محسوب می‌شوند. محصولات بیوتکنولوژی به طور قابل توجهی به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کنند.
• بیوتکنولوژی محیطی
  استخراج‌ معادن‌ به روش‌های زیستی، تصفیه‌ پساب‌ها و رفع آلاینده‌‌های‌ خطرناک‌ و جامد، رفع‌ آلودگی‌ دریاها و بازسازی‌ زیستی محیط، مباحث عمده این گرایش،‌ به شمار می‌روند. بیوتکنولوژیست‌های زیست محیطی میکروب‌های مناسب را برای اصلاح یک منطقه خاص و آلاینده‌های منحصر به فرد آن شناسایی، استفاده و توسعه می‌دهند. خاک آلوده ممکن است در محل اصلاح شود، یا در ظروف قرار داده شود و برای اصلاح به منطقه دیگری حمل می‌شود.

لازم به یادآوری است که رشته بیوتکنولوژی در مقطع دکترای پیوسته نیز،‌ شامل سه مرحله آموزشی مجزاست که به ترتیب، دربرگیرنده دروس کارشناسی، ارشد و دکترای این رشته هستند. دانشجویان این رشته، پس از طی مراحل اول و دوم، در یکی از شش گرایش یاد شده، به تحصیل خود، ادامه می‌دهند.

مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته بیوتکنولوژی چه هستند؟

علاوه بر درس‌های پایه و عمومی که تقریبا بین همه رشته‌ها در مقطع کارشناسی، یکسان هستند، رشته بیوتکنولوژی، به عنوان یکی از شاخه‌های زیست‌شناسی، دربرگیرنده درس‌های تخصصی این رشته است که مهم‌ترین آن‌ها در جدول زیر، آورده شده‌اند.

گفتیم که رشته بیوتکنولوژی، در مقطع دکترای پیوسته نیز، دانشجو می‌پذیرد. این رشته، در حال حاضر، تنها در دانشگاه تهران، ارائه می‌شود و دانشجویان، معمولا از بین رتبه‌های برتر آزمون سراسر‌ی و برگزیدگان المپیاد‌های دانش‌آموزی، پس از انجام مصاحبه، انتخاب می‌شوند. در هریک از مراحل سه‌گانه این دوره آموزشی، ‌درس‌های مختلفی ارائه می‌شوند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها در جدول زیر آورده شده‌اند.

فیلم مجموعه آموزش زیست شناسی – از دروس دانشگاهی تا کاربردی در فرادرس

کلیک کنید

فارغ التحصیل رشته بیوتکنولوژی در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

بیوتکنولوژی، یک رشته نوظهور از شاخه‌های زیست شناسی است و بسیاری از دانشمندان، از آن با عنوان پاک‌ترین و سودآورترین صنعت حال حاضر، یاد می‌کنند. این رشته، به دلیل ماهیت چندبعدی خود،‌ علوم مختلف را به هم پیوند می‌زند و از این جهت، یک دانش بین رشته‌ای به شمار می‌رود.

دانش‌آموختگان این رشته، به ویژه در مقطع دکتری تخصصی، از مهارت‌های بالایی برای طراحی انواع آزمایش‌ها و تحلیل و تفسیر نتایج آن‌ها برخوردارند. همچنین، بر حسب گرایش انتخابی خود، به خوبی با جنبه‌های مختلف زیستی و دستورزی موجودات مختلف، مانند میکروب‌ها، گیاهان، سلول‌های جانوری و غیره، آشنایی دارند.

آن‌ها،‌ برای رسیدن به اهداف گوناگون، از این مهارت‌ها برای دستورزی ژنتیکی سلول‌های مختلف، بهره می‌گیرند. به همین جهت، می‌توان گفت دانش‌آموختگان رشته بیوتکنولوژی، به ویژه در سال‌های اخیر، از موقعیت‌های شغلی خوبی برخوردار بوده‌اند و پیش‌بینی می‌شود که این روند، همچنان ادامه داشته باشد. بخشی از حوزه‌های کاری متناسب با رشته بیوتکنولوژی، در ادامه آمده‌اند.

• حذف آلاینده‌های زیستی از پساب کارخانه‌ها
• تولید سوخت‌های زیستی
• بازیافت به روش زیستی
• تولید آنزیم یا هر پروتئین دیگر برای مصارف دارویی/کشاورزی/صنعتی
• تولید گیاهان مقاوم به انواع تنش‌های شوری/آفات/علف‌کش‌ها
• توسعه سویه‌های صنعتی
• افزایش سطح تولید فراورده‌های مختلف در ارتباط با محصولات کشاورزی/دامی/میکروبی

توجه داشته باشید همانطور که از جدول بالا پیداست، حجم عمده‌ای از درس‌های کلیدی و کاربردی در این رشته، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی،‌ عرضه می‌شود. بنابراین، بدیهی است که دانش‌آموختگان این مقاطع، در مقایسه با فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی، از شانس بسیار بالاتری برای به دست آوردن موقعیت‌های شغلی، برخوردار هستند.

بازار کار رشته بیوتکنولوژی به چه صورت است؟

همانطور که در بخش پیش، گفتیم، بیوتکنولوژی، یکی از رشته‌های نوین زیستی به شمار می‌رود و نقش کلیدی آن در صنعت، به تدریج، در حال روشن شدن است. در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، ساز و کارهای مناسب برای بهره‌گیری از خدمات و محصولات بر پایه بیوتکنولوژی، فراهم شده است.

در کشور ما نیز، در سال‌های اخیر، تولید سویه‌های صنعتی، حذف آلاینده‌ها، تولید سوخت‌های زیستی و انواع روش‌های بازیافت زیستی، در اولویت قرار گرفته‌اند و روند تاسیس و فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان زیستی نیز، شتاب گرفته است. با این همه، هنوز، مسیر فناوری‌های زیستی در ایران، بسیار پر نشیب و فراز است و بی‌شک، لازمه عبور از آن، صبر، پشتکار، خلاقیت، داشتن ایده‌های نو و یادگیری مهارت‌های مختلف، ‌از جمله فنون مذاکره، بازاریابی و قدرت حفظ سرمایه است.

بسیاری از دانش‌آموختگان دانشگاهی، به ویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی،‌ از توانایی علمی، بهره هوشی و پشتکار کافی برخوردارند. اما آنچه رمز موفقیت عده کمی از آن‌هاست، مهارت‌های کارآفرینی است که به ویژه در مورد رشته‌هایی مثل بیوتکنولوژی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

اکیدا توصیه می‌کنیم دانشجویان بیوتکنولوژی، در دوران تحصیل خود، با سازمان‌ها و مشاغل مختلف و همچنین با دانشجویان رشته‌های دیگر آموزشی، در ارتباط باشند. چنین تعاملی، از یک سو، آن‌ها را با بخشی از مشکلات حرفه‌های مختلف، آشنا می‌کند که به روش‌های زیستی، قابل حل هستند و  از سوی دیگر،‌ دانشجویان را با پتانسیلی که در دیگر رشته‌ها، برای حل همان مسائل، نهفته است،‌ آشنا می‌سازد. به بیان دیگر، به آن‌ها یاد می‌دهد که از زاویه‌های مختلفی به یک موضوع، نگاه کنند. این مهارت، کلید حل بسیاری از مشکلات، در حوزه‌های مختلف کاری است.

برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارت‌های تخصصی رشته مورد نظر باید با سایر مهارت‌های فردی هم آشنایی داشته باشید. در حقیقت، این مهارت‌های فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز می‌کنند و سبب موفقیت او در زمینه‌ها و موقعیت‌های شغلی می‌شوند. چنین مهارت‌هایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیط‌های کاری خواهد شد و به طور معمول با نام «مهارت‌های نرم» از آن نام می‌برند.

امکان ادامه تحصیل در رشته بیوتکنولوژی در داخل ایران چگونه است؟

در حال حاضر، رشته بیوتکنولوژی در مقطع دکتری پیوسته،‌ تنها در دانشگاه تهران، ارائه می‌شود و ظرفیت آن در سال 1398، دوازده نفر بوده است. ظرفیت دانشگاه‌ها برای رشته زیست فناوری، در مقطع کارشناسی، در سال 1398، در جدول زیر آمده است.

همانطور که از این جدول پیداست، ظرفیت پذیرش این رشته در سال‌های اخیر، به شدت افزایش یافته است و با وجود رقابت جدی داوطلبان، می‌توان گفت هریک از آن‌ها از شانس خوبی برای پذیرفته شدن در این رشته پرطرفدار برخوردار است. علاوه بر این، گرایش‌های متعددی نیز در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی (PhD) در رشته زیست فناوری، ایجاد شده است و هرساله به تعداد گرایش‌ها، دانشگاه‌های پذیرنده و ظرفیت پذیرش آن‌ها افزوده می‌شود.

امکان ادامه تحصیل در رشته بیوتکنولوژی در خارج از کشور به چه صورت است؟

10 دانشگاه برتر دنیا از نظر رشته‌های مرتبط با علوم زیستی عبارتند از:

• هاروارد (آمریکا)
• انستیتو تکنولوژی ماساچوست (MIT، آمریکا)
• کمریج (انگلیس)
• آکسفورد (انگلیس)
• استنفورد (آمریکا)
• دانشگاه کالیفرنیا (UCB، آمریکا)
• انستیتو تکنولوژی زوریخ (ETH، سوییس)
• یِل (آمریکا)
• دانشگاه کالیفرنیا (UCLA، آمریکا)
• انستیتو تکنولوژی کالیفرنیا (آمریکا)

همانطور که از این فهرست، پیداست، بهترین کشورها برای ادامه تحصیل در رشته بیوتکنولوژی، عبارتند از آمریکا، ‌انگلیس و سوییس. در بسیاری از کشورها، بیوتکنولوژی، شغلی پردرآمد محسوب می‌شود و با تحصیل در این رشته دانشگاهی، حتی می‌توانید در برخی از کشورها، اقامت بگیرید. توجه داشته باشید که در بیشتر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید با زبان‌ خارجی کشور مورد نظر و همچنین زبان انگلیسی آشنایی خوبی داشته باشید.

فیلم مجموعه آموزش زبان انگلیسی – مقدماتی تا پیشرفته در فرادرس

کلیک کنید

دروس دانشگاهی رشته بیوتکنولوژی تا چه میزان نیازهای بازار کار را مرتفع می‌کنند؟

در بخش‌های پیش، مهم‌ترین درس‌های ارائه شده در رشته بیوتکنولوژی را مطرح کردیم. هرچند گذراندن این واحدهای تئوری و عملی، دانشجویان را آماده ورود به بازار کار می‌کند،‌ اما برای تبدیل شدن به یک بیوتکنولوژیست موفق، باید علاوه بر توانمندی‌های بالا، مهارت‌های زیر را هم کسب کنید.

برای آشنایی بیشتر و بهتر با سایر رشته‌های دانشگاهی روی این لینک کلیک کنید.

عجله نکنید! برای یادگیری و تقویت این مهارت‌ها دست کم چهار سال وقت دارید.

• مهارت‌های مرتبط با کارآفرینی، به ویژه بازاریابی و فروش
  • (+) فیلم مجموعه آموزش بازاریابی و تبلیغات
• مهارت در علم ریاضی به دلیل محاسبات پیچیده در زمان طراحی و تفسیر آزمایش‌ها
• مهارت در گفتگو و ارتباط با مراجعین، سازمان‌ها، رقیبان و سرمایه‌گذاران
  • (+) آموزش مهارت های برقراری ارتباط موثر در سازمان ها
• توانایی راهنمایی و آموزش دیگران
  • (+) آموزش روش‌ ها و فنون راهنمایی و مشاوره
• به‌روز بودن همیشگی به واسطه بهره‌گیری از پایگاه‌های اطلاعاتی موثق
• آشنایی با پژوهش‌های علمی و عملی در زمینه کاری خود
• آشنایی از اولویت‌های پژوهشی سازمان‌ها و نهادهای مختلف
• برقراری ارتباط موثر با کارخانجات و صاحبان مشاغل مختلف