فرادرستلسکوپ چیست؟ | انواع و راهنمای انتخاب تلسکوپ
در این مطلب در مورد تلسکوپ و انواع آن صحبت خواهیم کرد. همچنین پرفروش‌ترین تلسکوپ‌ها را معرفی می‌کنیم. بدین ترتیب اگر به تازگی نجوم آماتوری را آغاز کرده‌اید در فکر تهیه تلسکوپ هستید خواندن این مطلب را از دست ندهید.
تلسکوپ چیست؟
تلسکوپ ها ابزاری هستند که برای دیدن اجسامی که در فاصله دور قرار دارند استفاده می‌شوند. از این ابزار اغلب برای مشاهده سیارات و ستارگان استفاده می‌شود. برخی از فناوری‌های نوری که در تلسکوپ‌ها استفاده می‌شوند برای ساخت دوربین‌های شکاری و دوربین‌های عکاسی نیز به کار می‌روند.
تلسکوپ را چه کسی اختراع کرد؟
اولین تلسکوپی که اختراع شد یک نوع تلسکوپ شکستی بود که توسط لنزساز هلندی «هانس لیپرشی» (Hans Lippershey)، در سال 1608 اختراع شد. بعد از آن گالیله روی این دستاورد تغییراتی انجام داد و برای اولین بار از این محصول در زمینه نجوم و ستاره‌شناسی استفاده کرد. مجدداً در سال ۱۶۱۱ ستاره‌شناس آلمانی «یوهانس کپلر» (Johannes Kepler)، روی این تلسکوپ تغییراتی اعمال کرد و آن را بهینه کرد.
کپلر از لنز محدب برای چشمی استفاده کرد. اگر چه این تغییر باعث می‌شد تا تصویر به صورت وارونه ظاهر شود اما قابلیت استفاده از تلسکوپ را بهبود می‌بخشید. در اواخر دهه 1600 آیزاک نیوتن تلسکوپ بازتابی را به جامعه علمی معرفی کرد.
نیوتن با استفاده از آینه‌ها به جای لنزها توانست یک تلسکوپ بهبودیافته بسازد که فاقد برخی مشکلات مربوط به شکست نور مانند ابیراهی رنگی باشد.
کاربرد تلسکوپ‌ها چیست؟
از مهمترین ویژگی‌های تلسکوپ‌ها باید به دو نکته اشاره کرد:
- توانایی جمع کردن نور: هرچه یک تلسکوپ بتواند نور را بهتر جمع کند بهتر می‌توانید ستاره‌های دور دست و اشیای کم نور را در آسمان شب ببینید. این ویژگی معمولاً با اندازه دهانه تلسکوپ تعیین می‌شود. در حقیقت هرچه دیافراگم بزرگتر باشد تلسکوپ نور بیشتری را می‌تواند جمع‌آوری کند.
- بزرگنمایی: بزرگنمایی تلسکوپ توصیف می‌کند که تلسکوپ چه قدر می‌تواند اجسام را بزرگتر کند.
چند دسته تلسکوپ وجود دارد؟
سه نوع اصلی تلسکوپ وجود دارد: انکساری، بازتابی و ترکیبی. نوع اول تلسکوپ‌ها از لنزها برای بزرگنمایی تصویر استفاده می‌کنند. به این دسته از تلسکوپ‌ها «تلسکوپ‌های انکساری» (Refracting Telescopes) گفته می‌شود.
نوع دیگر از تلسکوپ‌ها از آینه‌ها برای همگرایی نور استفاده می‌کنند. این نوع تلسکوپ‌ها را «تلسکوپ های بازتابی» (Reflecting Telescopes) می‌نامیم.
نوع سوم تلسکوپ‌ها، تلسکوپ‌های ترکیبی هستند که از عدسی و آینه در ساختار آنها استفاده می‌شود و به آنها تلسکوپ‌های کاتادیوپتریک یا ترکیبی می‌گوییم.
تلسکوپ‌های انکساری یا شکستی
تلسکوپ‌های انکساری از عدسی‌ها برای منحرف کردن نور در یک فاصله کانونی مشخص استفاده می‌کنند تا بدین ترتیب برای بیننده بزرگنمایی جسم اتفاق افتد.
یک تلسکوپ انکساری اولیه دارای دو عدسی است، اولین عدسی را عدسی هدف می‌نامند. این عدسی یک عدسی محدب است که پرتوهای نور ورودی را به یک نقطه کانونی درون تلسکوپ خم می‌کند.
عدسی دوم عدسی چشمی نام دارد. این عدسی نور را از نقطه کانونی گرفته و آن را در سراسر شبکیه چشم شما پخش می‌کند. این امر سبب می‌شود تا شی بسیار نزدیکتر از آنچه واقعاً قرار گرفته به نظر برسد.
معایب و مزیت‌های تلسکوپ‌های انکساری
تلسکوپ‌های انکساری مزیت‌هایی دارند که آنها را در ادامه معرفی می‌کنیم:
- برای مشاهده اجسام روی زمین بسیار خوب هستند.
- طراحی بسیار ساده دارند و کار کردن با آنها آسان است.
- در حقیقت به هیچ نوع تنظیمات یا تعمیرات نیاز ندارند.
- دارای طراحی محکمی هستند.
- محفظه محکم و طراحی شده آن سبب می‌شود تا دستگاه از لحاظ اندازه‌گیری پارامترهای اپتیکی مطمئن باشد.
از معایب این نوع تلسکوپ‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برای مشاهده اجسام کم نور مناسب نیست.
- نسبت به تلسکوپ‌های دیگر سنگین‌تر و حجیم‌تر است.
تلسکوپ‌های بازتابی
در تلسکوپ‌های بازتابی برای همگرا کردن نور به جای لنزها از آینه استفاده می‌کنند. در حقیقت در این مدل از تلسکوپ‌ها از آینه مقعر برای جمع‌آوری و بازتاب نور به یک نقطه کانونی استفاده می‌شود.
همچنین برای خروج نور از تلسکوپ و هدایت آن به چشم ناظر از آینه دیگری استفاده می‌شود. امروزه مدل‌های مختلفی از تلسکوپ‌های بازتابی وجود دارد اما طرح اولیه این نوع از تلسکوپ‌ها که توسط آیزاک نیوتن طراحی و معرفی شد همچنان از محبوبیت بسیاری برخوردار است.
معایب و مزیت‌های تلسکوپ‌های بازتابی
تلسکوپ‌های بازتابی مزیت‌هایی دارند که آنها را در ادامه معرفی می‌کنیم:
- دارای طراحی کم حجم و سبک است.
- برای مشاهده اجسام کم نور مناسب است.
- از تلسکوپ‌های شکستی گرانتر است.
- تصویری با کیفیت بالا را می‌توان مشاهده کرد.
از معایب این نوع تلسکوپ‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لوله نوری و محفظه این نوع تلسکوپ باز است و گرد و غبار می‌تواند به راحتی وارد محفظه شود و کارکرد تلسکوپ را تضعیف کند.
- این نوع تلسکوپ انتخاب خوبی برای مشاهده اجسام روی سطح زمین نیست.
- نیاز دارد که به طور منظم چک و بازبینی شود.
تلسکوپ‌های ترکیبی
سومین سبک اصلی تلسکوپ‌ها، تلسکوپ‌های ترکیبی یا مرکب هستند که در آنها از آینه و عدسی به صورت همزمان استفاده شده است و به عنوان تلسکوپ کاتادیوپتریک نیز شناخته می‌شوند.
برخلاف سایر مدل‌های تلسکوپ این نوع تلسکوپ دارای دو آینه است که در جلو و عقب قرار دارند. این دو آینه همراه با عدسی برای تولید تصویری با کیفیت بالا به کار می‌روند.
معایب و مزیت‌های تلسکوپ‌های ترکیبی
تلسکوپ‌های ترکیبی مزیت‌هایی دارند که آنها را در ادامه معرفی می‌کنیم:
- لوله اپتیکی و محفظه این تلسکوپ برای جلوگیری از تجمع گرد و غبار مهر و موم شده است.
- این نوع تلسکوپ بهترین انتخاب برای عکاسی نجومی است.
- این تلسکوپ برای مشاهده اجسام روی زمین به خوبی عمل می‌کند.
- این تلسکوپ انتخاب مناسبی برای مشاهده اشیا با نور ضعیف است.
از معایب این نوع تلسکوپ‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- این نوع تلسکوپ‌ها بزرگ و حجیم هستند.
- از دیگر مدل‌های تلسکوپ گرانتر هستند.
- روشنایی تصویر توسط آینه اضافی کاهش می‌یابد.
تلسکوپ فضایی هابل
یکی از معروف‌ترین تلسکوپ‌های جهان تلسکوپ فضایی هابل است. این تلسکوپ در سال 1990 توسط شاتل فضایی در مدار زمین قرار گرفت. قرار گرفتن در خارج از جو زمین به هابل اجازه می‌دهد تا فضای بیرونی را بدون نور پس زمینه مشاهده کند. این امر باعث شده است که هابل بتواند از ستاره‌های دور و کهکشان‌ها عکس‌های شگفت‌انگیزی بگیرد.
حقایقی جالب درباره تلسکوپ‌ها
- جانشین تلسکوپ هابل تلسکوپ فضایی جیمز وب است که قرار است در سال ۲۰۲۱ در مدار قرار بگیرد.
- اولین تلسکوپ‌ها توسط بازرگانان دریایی و ارتش مورد استفاده قرار گرفته است.
- بیشتر رصدخانه‌ها در بالای کوه‌ها ساخته می‌شوند زیرا جو در آن نقطه نازک‌تر و تمیزتر است.
- بسیاری از ستاره‌شناسان امروزه از راه دور از تلسکوپ‌های واقعی استفاده می‌کنند. آنها تلسکوپ‌ها را با استفاده از رایانه‌های خود و از طریق اینترنت کنترل می‌کنند.
- بزرگترین تلسکوپ شکستی و انکساری جهان در «رصدخانه یرکس» (Yerkes Observatory) در ویسکانسین آمریکا واقع شده است.
