انواع نقشه های ساختمانی – معرفی ۳۱ نوع نقشه

نقشه‌ها و پلان‌ها، از مهم‌ترین اسناد مورد استفاده در پروژه‌های ساختمان‌سازی هستند. این اسناد تصویری، با نمایش جزئیات مربوط به المان‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای، امکان اجرای دقیق فعالیت‌های پروژه را فراهم می‌کنند. بر اساس کاربرد و زمان ترسیم، نقشه‌های ساختمانی به انواع مختلف تقسیم می‌شوند. شناخت این نقشه‌ها و آشنایی با نحوه خواندن آن‌ها، یکی از مهارت‌های ضروری برای مهندسان عمران و معماری است. البته، دیگر افراد حاضر در پروژه‌های ساختمانی نیز باید این مهارت را در خود تقویت کنند. در این مطلب از مجله فرادرس، قصد داریم به معرفی انواع نقشه های ساختمانی بپردازیم و کاربرد هر یک از آن‌ها را مورد بررسی قرار دهیم.

در ادامه، ضمن مرور دسته‌بندی انواع نقشه های ساختمانی بر اساس معیارهای مختلف، انواع نقشه های ساختمانی معماری، انواع نقشه های ساختمانی سازه‌ای، انواع نقشه های ساختمانی تاسیسات، بهترین نرم‌افزارهای رسم انواع نقشه های ساختمانی و انواع نقشه های ساختمانی متفرقه را معرفی می‌کنیم.

انواع نقشه های ساختمانی چه هستند؟

معیارهای مختلفی برای تقسیم‌بندی انواع نقشه های ساختمانی وجود دارد. یکی از این معیارها، زمان تهیه نقشه‌ها در فازهای مختلف پروژه است. بر این اساس، نقشه‌های ساختمانی به سه نوع نقشه‌های مطالعاتی، نقشه‌های فاز یک و نقشه‌های فاز دو تقسیم می‌شوند:

• نقشه‌های فاز مطالعاتی: نقشه‌های اولیه یا نقشه‌های تهیه شده در فاز مطالعاتی پروژه، بر روی کلیات سازه تمرکز می‌کنند. طرح‌های مفهومی، به عنوان یکی از نقشه‌های فاز مطالعاتی در نظر گرفته می‌شوند.
• نقشه‌های فاز یک: نقشه‌های اصلی یا نقشه‌های تهیه شده در فاز یک پروژه، جزئیات بیشتری از محدوده اجرای پروژه و ابعاد بخش‌های مختلف سازه را در اختیار ما قرار می‌دهند. این نقشه‌ها، زمینه‌ساز اجرای فعالیت‌های پروژه هستند. پلان‌های طراحی معماری، مقاطع معماری، نماها، طرح‌های تاسیسات و جزئیات مربوط به موقعیت قرارگیری بنا، به عنوان نقشه‌های فاز یک در نظر گرفته می‌شوند.
• نقشه‌های فاز دو: نقشه‌های نهایی یا نقشه‌های تهیه شده در فاز دوم پروژه، تمام جزئیات مورد نیاز برای اجرای المان‌های سازه‌ای نظیر ستون‌ها، تیرها، فونداسیون‌ها و غیره در اختیار تیم اجرایی می‌گذارند.

نقشه‌های متنوع و زیادی در پروژه‌های ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر یک از این نقشه‌ها، حاوی اطلاعات منحصر به فردی هستند که در نقشه‌های دیگر قابل مشاهده نیست. در فازهای اولیه پروژه، هدف اصلی از تهیه نقشه‌ها، نمایش کلیات پروژه و مطالعه بر روی آن است. با رفتن به فازهای بعدی، نقشه‌های ساختمانی، بیشتر جنبه محاسباتی پیدا می‌کنند. علاوه بر این، تیم‌های مختلف، نیاز به نقشه‌های مرتبط با فعالیت خود هستند. به عنوان مثال، اجرای تاسیسات بهداشتی ساختمان، بر اساس نقشه‌های تاسیسات انجام می‌شود. با توجه به کاربری، انواع نقشه های ساختمانی به پنج گروه نقشه‌های معماری، نقشه‌های سازه‌ای، نقشه‌های برق، نقشه‌های لوله‌کشی و نقشه‌های نازک‌کاری تقسیم می‌شوند:

1. نقشه‌های معماری مانند پلان موقعیت، پلان اجرایی، پلان مقطع، نقشه نماهای جانبی و غیره
2. نقشه‌های سازه‌ای مانند پلان گودبرداری، پلان ستون‌گذاری، پلان فونداسیون، پلان تیرریزی، نقشه دال و غیره
3. نقشه‌های برق مانند پلان سیم‌کشی، پلان روشنایی، پلان سیم‌کشی تلفن و غیره
4. نقشه‌های مکانیکی مانند پلان سرمایش، گرمایش و تهویه مطبوع، پلان لوله‌کشی، پلان ایمنی و غیره
5. نقشه‌های نازک‌کاری

آشنایی با اطلاعات موجود در نقشه‌های بالا، یکی از مهارت‌های تخصصی مهندسان عمران و معماری به شمار می‌رود. کسب این مهارت ارزشمند می‌تواند شما را چند قدم به پیشرفت و موفقیت شغلی نزدیک‌تر کند. به این منظور، فرادرس، یک فیلم آموزشی ارزشمند را با عنوان «آموزش اصول طراحی معماری و نقشه‌کشی ساختمان – ویژه نظام مهندسی و بازار کار» تهیه کرده است که می‌تواند شما را در یادگیری سریع، راحت و کاربردی اصول نقشه‌کشی ساختمان یاری دهد. لینک مشاهده این فیلم آموزشی در ادامه آورده شده است.

اهمیت آشنایی با انواع نقشه های ساختمانی چیست؟

نقشه‌های ساختمانی و اطلاعات موجود در آن‌ها، زبان مشترک افراد حاضر در پروژه هستند. این نقشه‌ها، مانند یک راهنمای تصویری، افراد را در جهت اجرای دقیق فعالیت‌ها هدایت می‌کنند. از دلایل اهمیت انواع نقشه‌های ساختمانی و لزوم آشنایی با آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برقراری ارتباط واضح و ایجاد هماهنگی بین واحدهای مختلف
• دسترسی به مستندات قانونی و قابل ارجاع در هنگام اختلاف نظر بین کارفرما و پیمانکار
• فراهم کردن اطلاعات دقیق و جزئیات مورد نیاز برای اجرای فازها و فعالیت‌های مختلف پروژه
• کاهش تاخیر و تعویق ناشی از عدم هماهنگی‌های مرتبط با نحوه اجرای فعالیت‌ها
• اطمینان از اجرای پیوسته فعالیت‌ها

به طور کلی، نقشه‌های ساختمانی، در صورت تهیه اصولی، باعث ارتقای کیفیت، ایمنی و هماهنگی در کل پروژه می‌شوند. بنابراین، هر مهندس عمران یا معمار باید با انواع این نقشه‌ها آشنا باشد.

روش های رسم انواع نقشه های ساختمانی چیست؟

رسم انواع نقشه های ساختمانی به یکی از دو روش دستی یا نرم‌افزاری صورت می‌گیرد. در اغلب موارد، نرم‌افزارهای طراحی به کمک کامپیوتر (CAD) و مدل‌سازی اطلاعات ساختمان (BIM)، به عنوان گزینه اول مهندسان و معماران برای نقشه‌کشی در نظر گرفته می‌شوند. ترسیم دستی نقشه‌های ساختمانی، بیشتر در فازهای مطالعاتی و برای تهیه طرح‌های مفهومی به کار می‌رود. آشنایی با روش‌های ترسیم دستی و نرم‌افزاری انواع نقشه های ساختمانی، یک مهارت باارزش و ضروری برای برخی از موقعیت‌های شغلی مرتبط با رشته‌های معماری و عمران است. در بخش‌های بعدی، به معرفی بهترین نرم‌افزارهای نقشه‌کشی خواهیم پرداخت.

چگونه انواع نقشه های ساختمانی را بخوانیم؟

نقشه‌خوانی ساختمان، مهارتی ارزشمند است که امکان درک مستندات پروژه‌های ساختمانی و تفسیر دقیق و کامل المان‌های موجود در انواع نقشه های ساختمانی نظیر نقشه‌های معماری، سازه‌ای، تاسیساتی و غیره پروژه‌های ساختمانی را فراهم می‌کند. تسلط بر نقشه‌خوانی ساختمان، مهارتی ضروری برای طراحان، پرسنل اجرایی، مهندسان ناظر دیگر کارشناسان حاضر در پروژه است که باعث درک بهتر کلیت فعالیت‌ها و جلوگیری از بروز اشتباهات و ناهماهنگی‌ها می‌شود.

برای یادگیری نحوه خواندن نقشه‌های ساختمانی، باید با اجزای اصلی این مستندات آشنا باشید. این اجزا عبارت هستند از:

• کادر نقشه: محدوده مشخص شده برای رسم المان‌های نقشه
• مشخصات نقشه: جدولی شامل اطلاعات کلی نقشه مانند نام تهیه‌کننده، نشانی شرکت تهیه‌کننده، تاریخ ترسیم، هدف و کاربری، کد، نسخه، مقیاس، ابعاد و غیره
• خطوط نقشه: اصلی‌ترین المان‌های ترسیمی برای نمایش اجزای مختلف سازه
• علائم اختصاصی نقشه: المان‌های گرافیکی مرسوم برای مشخص کردن نوع مصالح، ارجاع به نقشه‌های دیگر و نمایش آیتم‌های خاص

در مطلب «نقشه خوانی ساختمان — آموزش تصویری و به زبان ساده»، در مورد نحوه خواندن انواع نقشه های ساختمانی صحبت کردیم. در ادامه این مطلب از مجله فرادرس، ضمن بیان تفاوت بین پلان و نقشه، انواع نقشه های ساختمانی معماری را معرفی می‌کنیم.

تفاوت پلان و نقشه ساختمانی چیست؟

نقشه‌های ساختمانی، نمایش گرافیکی مشخصات ظاهری و فنی یک ساختمان هستند. به طور کلی، برای نشان دادن اطلاعات داخل یک سازه، برشی از آن را به عنوان مبنای ترسیم در نظر می‌گیرند. برش یا مقطع ساختمان می‌تواند افقی یا عمودی باشد. مقاطع عمودی، نمای جانبی یا دید از کنار را نمایش می‌دهند. مقاطع افقی، امکان نشان دادن اطلاعات ساختمان با نمای دید از را فراهم می‌کنند. به این مقاطع، پلان ساختمان نیز می‌گویند. بنابراین، پلان‌ها، یکی از انواع نقشه های ساختمانی به شمار می‌روند. از شناخته شده‌ترین پلان‌های ساختمانی می‌توان به پلان موقعیت، پلان کف‌سازی، پلان گودبرداری، پلان ستون‌گذاری، پلان تیرریزی، پلان فونداسیون، پلان آکس‌بندی، پلان سقف و پلان بام اشاره کرد.

انواع نقشه های ساختمانی معماری چه هستند؟

نقشه‌های معماری، طرح‌های اولیه برای نمایش اطلاعات کلی یک پروژه ساختمانی هستند. این نقشه‌ها، ایده‌های معمار را به دیگر افراد حاضر در پروژه (مخصوصا کارفرما) نمایش می‌دهند. طرح کلی ساختمان و نحوه چینش المان‌هایی نظیر اتاق‌ها، فضاها، دیوارها، درها، پنجره‌ها و غیره، از مهم‌ترین اطلاعات قابل ارائه در نقشه‌های معماری به شمار می‌روند.

اندازه المان‌های مختلف برای اطمینان از صحت قرارگیری آن‌ها در کنار یکدیگر و مشخصات تکمیلی مربوط به مصالح مورد استفاده، نازک‌کاری، لوازم و دیگر آیتم‌های اصلی درون ساختمان نیز از اطلاعات موجود در نقشه‌های محسوب می‌شوند. از مهم‌ترین و پرکاربردترین انواع نقشه های معماری ساختمان می‌توان به سایت پلان، پلان موقعیت، پلان کف، پلات پلان، نقشه جانبی و مقطع اشاره کرد. البته نقشه‌های معماری، انواع زیادی دارند که در ادامه به طور مختصر به معرفی ویژگی‌های آن‌ها می‌پردازیم.

۱. نقشه یا طرح مفهومی ساختمان چیست؟

«نقشه‌ها یا طرح‌های مفهومی» (Concept Drawings)، ترسیمات دستی ساده‌ای هستند که به منظور نمایش ایده‌های اولیه و طرح کلی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در نقشه‌های مفهومی، دقت ابعادی یا ارائه اطلاعات جزئی، اهمیت چندانی ندارد. وظیفه این نقشه‌ها، مطالعه بر روی جنبه‌های زیبایی‌شناسی ساختمان و ارائه ایده‌ها به کارفرما است.

فرادرس، یک آموزش مفید و کاربردی را با عنوان «آموزش عملی بیان معماری – اسکیس و راندو» تهیه کرده است که می‌تواند به شما در یادگیری سریع و کاربردی اصول ترسیم طرح‌های مفهومی کمک کند. لینک مشاهده این فیلم آموزشی در ادامه آورده شده است.

۲. سایت پلان چیست؟

«سایت پلان» (Site Plan)، نقشه‌ای است که وضعیت فعلی محدوده اجرای پروژه را نمایش می‌دهد. از اطلاعات قابل ارائه در این نقشه می‌توان به محدوده سازه‌های جدید، پروژه‌های اطراف، پارکینگ، توپوگرافی و عوارض طبیعی مانند گیاهان و درخت‌ها اشاره کرد.

سایت پلان‌ها، معمولا با مقیاس‌های ۱:۵۰۰ تا ۱:۲۰۰ رسم می‌شوند. بسیاری از افراد، به این نقشه‌های ساختمانی، پلان بلوکی نیز می‌گویند. البته در برخی از منابع، تعریف جداگانه‌ای برای پلان بلوکی ارائه شده است که در بخش بعدی به آن می‌پردازیم. به طور کلی، تهیه انواع نقشه های ساختمانی معماری، با رسم سایت پلان آغاز می‌گردد. این نقشه، یک دید کلی از ابعاد و شکل ساختمان را در محدوده اجرای پروژه فراهم می‌کنند.

۳. پلات پلان یا پلان بلوکی ساختمان چیست؟

«پلان بلوکی» (Block Plan) یا «پلات پلان» (Plot Plan)، نقشه‌ای است که مانند سایت پلان، اطلاعات مربوط به محل اجرای پروژه را نمایش می‌دهد. البته این نقشه، جزئیات بیشتری نسبت به سایت پلان دارد. پلان‌های بلوکی، معمولا به منظور مشخص کردن مرزهای ساختمان و محدوده ملک با زمین و سازه‌های اطراف و محاسبه مساحت دقیق ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از دیگر اطلاعات قابل نمایش در این نقشه‌های ساختمانی می‌توان به موقعیت جاده‌ها و مختصات جهانی (UTM) اشاره کرد. پلات پلان، دارای مقیاس ۱:۲۵۰۰ تا ۱:۵۰۰ است. این مقیاس، باید با نقشه‌های سازمان نقشه‌برداری مطابقت داشته باشد.

۴. پلان موقعیت ساختمان چیست؟

«پلان موقعیت» (Location Plan)، یکی دیگر از نقشه‌های مورد استفاده برای نمایش اطلاعات کلی ملک و نحوه قرارگیری آن در کنار دیگر سازه‌ها است. البته در این پلان، موقعیت پیشنهادی سازه در یک محدوده وسیع‌تر نشان داده می‌شود.

مقیاس پلان موقعیت معمولا بین ۱:۲۵۰۰ تا ۱:۱۰۰۰ است. از دیگر اطلاعات قابل مشاهده در این نقشه ساختمانی می‌توان به عوارض زمین‌شناسی ناحیه اجرای پروژه اشاره کرد.

۵. پلان کف ساختمان چیست؟

«پلان کف» (Floor Plan)، یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین انواع نقشه های ساختمانی معماری است که جزئیات مربوط به پیکربندی المان‌های هر طبقه ساختمان را با نمای دید از بالا نمایش می‌دهد. هدف اصلی این پلان، ارائه اطلاعات مربوط به کاربری اتاق‌ها، نحوه ارتباط فضاهای داخلی به یکدیگر، موقعیت و جهت‌گیری پله‌ها، موقعیت دیوارهای خارجی، محل قرارگیری بازشونده‌ها، مصالح مورد استفاده و فاصله بین المان‌های مختلف است. پلان کف ساختمان، معمولا با مقیاس ۱:۱۰۰ رسم می‌شود.

پلان کف، یکی از مهم‌ترین انواع نقشه های ساختمانی است. رسم اغلب نقشه‌ها نظیر نقشه‌های برق، لوله‌کشی، تاسیسات و غیره، بر اساس اطلاعات موجود در این پلان صورت می‌گیرد.

۶. مقطع معماری چیست؟

«مقطع معماری» (Architectural Section)، یکی از انواع نقشه‌های ساختمانی است که یک برش عمودی از فضاهای داخلی ساختمان را نمایش می‌دهد. این نقشه‌ها، نمایی از پروفیل خارجی و داخلی ساختمان (اتاق‌ها، دیوارها و غیره) هستند.

مقاطع ساختمان، معمولا با مقیاس ۱:۱۰۰ تا ۱:۵۰ رسم می‌شوند. البته برای ساختمان‌های کوتاه یا برای نمایش برش عمودی یک تا دو طبقه از ساختمان، امکان رسم این نقشه‌ها با مقیاس ۱:۲۰ تا ۱:۱۰ نیز وجود دارد. هرچه ابعاد پروژه بزرگ‌تر باشد، تعداد مقاطع مورد نیاز بیشتر خواهد بود. در پروژه‌های مسکونی کوچک، معمولا از مقاطع زیادی استفاده نمی‌شود؛ زیرا پیمانکاران حرفه‌ای به خوبی می‌توانند نحوه قرارگیری المان‌های مختلف در کنار یکدیگر را درک کنند. بنابراین، به اطلاعات اضافی نیاز نخواهند داشت.

۷. نقشه ارتفاعی ساختمان چیست؟

«نقشه ارتفاعی» (Elevation Drawing)، نقشه‌ای است که نمای جانبی ساختمان و المان‌های آن را نمایش می‌دهد. این نقشه‌ها، معمولا برای نشان دادن نمای بیرونی سازه و درک میزان مصالح مورد نیاز برای اجرای پروژه مورد استفاده قرار می‌گیرند. در برخی از نقشه‌های جانبی، موقعیت قرارگیری خورشید و قدرت وزش باد نیز مشخص می‌شود.

توجه کنید که نقشه نمای جانبی ساختمان با مقطع معماری تفاوت دارد. در نقشه‌های جانبی، المان‌های داخلی ساختمان قابل مشاهده نیستند. در صورتی که در مقطع معماری می‌توان رابطه بین فضاها و برخی از جزئیات مربوط به المان‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای داخل ساختمان را مشاهده کرد. تصویر بالا، تفاوت بین نقشه نمای جانبی و مقطع معماری را به خوبی نمایش می‌دهد. نمای جانبی، معمولا پس از تکمیل مقاطع و پلان‌های معماری رسم می‌شود. این نقشه‌ها در کنار یکدیگر، جزئیات کامل بسیاری از المان‌ها را در اختیار افراد حاضر در پروژه قرار می‌دهند.

۸. نقشه محوطه سازی ساختمان چیست؟

«نقشه محوطه‌سازی» (Landscape Drawing)، یکی از انواع نقشه های ساختمانی معماری است که برخلاف دیگر نقشه‌ها، به جای نمایش طرح کلی یا المان‌های سازه، بر روی محوطه اطراف ساختمان تمرکز می‌کند. این نقشه، بیشتر در پروژه‌های مسکونی و به طور محدود در پروژه‌های تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نقشه محوطه‌سازی، شباهت زیادی به سایت پلان دارد. با این وجود، تمرکز بر روی المان‌هایی نظیر فضای سبز، استخر/حوض، چراغ‌ها و دیگر امکانات رفاهی، به خوبی در این نقشه قابل مشاهده است. اطلاعات مربوط به فواصل و اندازه‌های کلی، در نقشه محوطه‌سازی گنجانده می‌شود. از دیگر اطلاعات قابل نمایش در این نقشه می‌توان به پیاده‌روها، جاده‌ها، پارکینگ‌ها و دیگر المان‌های طبیعی و مصنوعی محوطه اشاره کرد. اگر به یادگیری بیشتر راجع به اصول محوطه‌سازی علاقه دارید، مشاهده «فیلم آموزش اصول محوطه سازی ساختمان» را به شما پیشنهاد می‌کنیم. لینک مشاهده این فیلم آموزشی در ادامه آورده شده است.

۹. نقشه جزئیات ساختمان چیست؟

«نقشه جزئیات» (Detail Drawing)، معمولا ترکیبی از مقاطع معماری را به همراه نمای نزدیک المان‌های کوچک ساختمان را نمایش می‌دهد. این نقشه‌ها، اطلاعات دقیق‌تر و جزئی‌تری را از نحوه قرارگیری بخش‌های مختلف ساختمان در کنار یکدیگر ارائه می‌کنند. به عنوان مثال، چگونگی سرهم کردن تیرهای بتن‌آرمه یا طراحی‌های سفارشی مانند لبه بام و شکل پنجره‌ها، در نقشه جزئیات معماری آورده می‌شود.

۱۰. نقشه نازک کاری ساختمان چیست؟

«نقشه نازک‌کاری» (Finishing Drawing)، اطلاعات مربوط به پرداخت سطوح المان‌های مختلف نظیر جنس، رنگ و شکل سطح دیوار، کفپوش، گچ‌کاری، سقف کاذب و غیره را نمایش می‌دهند. این نوع از انواع نقشه های ساختمان، ارتباط بسیار نزدیکی با مقاطع معماری و نقشه‌های جزئیات دارند. با کنار هم قرار دادن این نقشه‌ها، امکان طراحی المان‌ها بر اساس اصول زیبایی‌شناسی فراهم می‌شود.

۱۱. نقشه سقف ساختمان چیست؟

«نقشه سقف منعکس شده» (Reflected Ceiling Drawing)، نقشه‌ای با نمای دید از پایین با بالا است که ظاهر و مشخصات سقف هر طبقه را از دید یک شخص ایستاده بر روی کف همان طبقه نمایش می‌دهد. لامپ‌ها، کانال‌های تهویه، سنسورهای تشخیص دود، دوربین‌ها، گچ‌بری‌ها و دیگر المان‌های قابل مشاهده بر روی سقف، در این نقشه رسم می‌شوند.

۱۲. نقشه ازبیلت ساختمان چیست؟

«نقشه ازبیلت» (As-built Drawing)، مقایسه گرافیکی المان‌های اجرا شده با المان‌های طراحی شده است. در برخی از موارد نظیر اصلاح طرح‌ها در حین اجرای پروژه یا خطای انسانی، خروجی کار با طرح‌های اصلی تفاوت خواهد داشت. نقشه‌های ازبیلت، مشخصات مربوط به این تفاوت‌ها را نمایش می‌دهد. این نقشه‌ها، پس از اتمام پروژه یا در حین اجرای پروژه، توسط پیمانکار ترسیم می‌شوند.

نقشه‌های ازبیلت را می‌توان هم به عنوان نقشه‌های معماری و هم نقشه‌های سازه‌ای در نظر گرفت. این تقسیم‌بندی، به اطلاعات آورده داده شده در نقشه بستگی دارد. برخی از دسته‌بندی‌ها، نقشه‌های ازبیلت را به عنوان انواع نقشه های ساختمانی تکمیلی در نظر می‌گیرند.

۱۳. نقشه کارگاهی چیست؟

«نقشه کارگاهی» (Shop Drawing)، راهنمای نصب، مونتاژ و یا ساخت المان‌های سازه‌ای است. در اغلب موارد، این نقشه توسط پیمانکار تهیه می‌شود و برای اطمینان از مطابقت قطعات با دستورالعمل‌ها و طرح‌های اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۱۴. پلان اجرایی چیست؟

«نقشه اجرایی» (Working Drawing) یا «پلان اجرایی» (Working Plan)، یک اصطلاح عمومی برای اشاره به مجموعه نقشه‌های معماری و سازه‌ای مورد استفاده جهت اجرای فعالیت‌های پروژه است. نقشه‌های اجرایی، ضمن نمایش معماری ساختمان، اطلاعات مورد نیاز برای پیشبرد فعالیت‌ها توسط پیمانکاران، سازندگان و تامین‌کنندگان را نیز ارائه می‌کنند.

چگونه در مورد تمام انواع نقشه های ساختمانی یاد بگیریم؟

بهترین راه برای آشنایی با تمام انواع نقشه های ساختمانی و یادگیری نحوه ترسیم آن‌ها، کار کردن در پروژه‌های ساختمانی و دخیل بودن در فرآیند تهیه مستندات و ترسیم نقشه‌ها است. بسیاری از دانشجویان رشته‌های معماری و عمران و حتی برخی از فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها، امکان انجام چنین کاری را ندارند؛ زیرا کار در پروژه‌های عمرانی، نیازمند تجربه و یا مهارت است. از این‌رو، گزینه بعدی برای آشنایی و یادگیری در رابطه با انواع نقشه های ساختمانی، استفاده از منابعی است که ضمن ارائه نکات و اصول تئوری، به صورت عملی، با مثال‌های واقعی و توسط نرم‌افزارهای استاندارد در این حوزه، به رسم نقشه‌های ساختمانی پرداخته باشند. فرادرس، مجموعه جامع و ارزشمندی از فیلم‌های آموزشی را در این زمینه تهیه کرده است که می‌توانند شما را به راحتی و به صورت کاربردی با انواع نقشه های ساختمانی و نحوه ترسیم آن‌ها آشنا می‌کنند. لینک‌های مشاهده این فیلم‌های آموزشی به ترتیب سطح یادگیری و مهارت در ادامه آورده شده‌اند:

• فیلم آموزش نقشه‌‌کشی عمومی ساختمان فرادرس
• فیلم آموزش مبانی نقشه‌‌کشی و طراحی پلان معماری فرادرس
• فیلم آموزش اصول طراحی معماری و نقشه‌کشی ساختمان ویژه نظام مهندسی و بازار کار فرادرس
• فیلم آموزش کاربردی ترسیم نقشه‌های فاز دو معماری با AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش ترسیم نقشه‌های سازه فلزی با AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش نقشه‌کشی سازه‌های بتنی با AutoCAD فرادرس

انواع نقشه های ساختمانی سازه ای چه هستند؟

نقشه‌های معماری، نمای ظاهری و ارتباط بین فضاهای ساختمان را به تصویر می‌کشند. با وجود اطلاعات ارزشمند ارائه شده در این نقشه‌ها، برای اجرای پروژه، به جزئیات اسکلت سازه نیاز داریم. اسکلت سازه، از المان‌هایی نظیر تیر و ستون تشکیل می‌شود. این المان‌ها، وظیفه تحمل بار را برعهده دارند. به نقشه‌هایی که اطلاعات مورد نیاز برای اجرای المان‌های سازه‌ای را در اختیار ما قرار می‌دهند، نقشه‌های سازه‌ای یا محاسباتی می‌گویند. دلیل این نام‌گذاری، لزوم انجام محاسبات و تحلیل‌های متعدد برای اطمینان از صحت ابعاد طراحی شده برای المان‌های سازه‌ای است.

پلان گودبرداری، پلان ستون‌گذاری، پلان فونداسیون، پلان تیرریزی و نقشه دال، از مهم‌ترین و پرکاربردترین انواع نقشه های ساختمانی سازه ای به شمار می‌روند. این نقشه‌ها، اطلاعاتی نظیر مشخصات فونداسیون، ابعاد و آرایش ستون‌ها، مشخصات تیرها، مشخصات اتصالات، نوع مصالح نوع مصالح به کار رفته در هر بخش از اسکلت، محاسبات بارگذاری، ظرفیت باربری و جزئیات اجرایی را نمایش می‌دهند.

ترسیم دقیق و صحیح نقشه‌های سازه‌ای، ضمن راهنمایی درست تیم اجرایی، ایمنی، کارایی و مصرف مصالح را بهبود می‌بخشد. در ادامه، به معرفی انواع نقشه های ساختمانی سازه ای می‌پردازیم.

۱۵. پلان گودبرداری چیست؟

«پلان گودبرداری» (Excavation Plan)، یکی از انواع نقشه های ساختمانی سازه‌ای است که قبل از شروع عملیات حفاری تهیه می‌شود و به طور دقیق عمق، ابعاد و توالی مراحل گودبرداری را مشخص می کنند. ترسیم این نقشه‌های ساختمانی، بر اساس طرح نهایی سازه و با در نظر گرفتن عواملی نظیر نوع خاک، سطح آب زیرزمینی، وضعیت سازه‌های مجاور و قوانین ایمنی انجام می‌گیرد.

از اصلی‌ترین اطلاعات موجود در پلان گودبرداری می‌توان به محدوده گودبرداری، عمق نهایی گود، شیب دیواره گود، ابعاد تونل/شفت، مصالح مورد نیاز برای دیواره و همچنین جزئیات مربوط به سیستم زهکشی و خروج خاک اشاره کرد. به طور کلی، نقشه گودبرداری، راهنمایی دقیق برای انجام ایمن و کارآمد عملیات حفاری و خاکبرداری است.

۱۶. پلان آکس بندی ساختمان چیست؟

«پلان آکس‌بندی» (Axis Plan)، نقشه‌ای است که محورهای اصلی المان‌های سازه‌ای نظیر تیر، ستون، فونداسیون و غیره را نمایش می‌دهد. آکس یا محور، خطی فرضی است که از مرکز سطح مقطع ستون، تیر و دیگر المان‌های سازه‌ای می‌گذرد. به همین دلیل، پلان آکس‌بندی با عنوان «پلان خط محوری» (Centerline Plan) نیز شناخته می‌شود.

پلان آکس‌بندی، درک خوبی را از موقعیت دقیق المان‌های سازه‌ای (مخصوصا ستون‌ها) در ساختمان فراهم می‌کند. این نقشه ساختمانی، در تهیه و ترسیم بسیاری از دیگر انواع نقشه های ساختمانی سازه‌ای نظیر پلان ستون‌گذاری، پلان تیرریزی و پلان فونداسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۱۷. پلان ستون گذاری چیست؟

«پلان ستون‌گذاری» (Column Layout Plan)، نقشه‌ای برای نمایش محل دقیق ستون‌ها و اطلاعات تکمیلی مربوط به آن‌ها نظیر نوع (تیپ‌بندی)، موقعیت قرارگیری، امتداد، فاصله‌ها، میزان بیرون‌زدگی و به طور کلی آرایش ستون‌ها است. ترسیم پلان ستون‌گذاری، طی فرآیند ستون گذاری پلان معماری و بر اساس پلان آکس‌بندی انجام می‌گیرد

ستون‌ها، اسکلت اصلی سازه را تشکیل می‌دهند. به همین دلیل، پلان ستون‌گذاری، نقش بسزایی در استحکام، ایمنی و کاربری نهایی سازه ایفا می‌کند. مهندسان سازه، وظیفه دارند با انجام محاسبات و اجرای تحلیل‌های مربوطه، نسبت به جانمایی بهینه ستون‌ها با در نظر گرفتن توزیع مناسب بار، ایجاد فضای مناسب برای کاربری سازه و رعایت الزامات فواصل حداقلی اقدام نمایند. پلان ستون‌گذاری، زمینه اجرای مراحل دیگر پروژه (پس از گودبرداری) را فراهم می‌کند.

۱۸. پلان تیرریزی ساختمان چیست؟

«پلان تیرریزی» (Beam Layout Plan)، یکی از انواع نقشه های ساختمانی سازه ای است که با نمایش دقیق موقعیت، اندازه، فواصل و دیگر مشخصات تیرها، به به برقراری ارتباط مناسب بین ستون‌ها و اجرای ایمن ساختمان کمک می‌کند. ترسیم پلان تیرریزی ساختمان، به کمک پلان آکس‌بندی و پلان ستون‌گذاری و بر اساس اطلاعاتی مانند ابعاد دهانه‌ها (فاصله بین ستون‌ها)، بار وارده بر هر تیر، نوع تیر (بر اساس جنس و قابلیت تحمل بار)، اتصال تیر به ستون و فواصل تیرها از دیوار انجام می‌گیرد.

ترسیم پلان ستون‌گذاری و پلان تیرریزی، به دقت بالایی نیاز دارد. یادگیری مهارت نقشه‌کشی سازه‌ها، می‌تواند باعث پیشرفت شما در این حوزه شود. فرادرس، دو آموزش مفید و کاربردی را تهیه کرده است که به صورت تخصصی و حرفه‌ای شما را با ترسیم نقشه‌ها و پلان‌های مختلف ساختمان آشنا می‌کند. لینک مشاهده این فیلم‌ها در ادامه آورده شده است:

• فیلم آموزش ترسیم نقشه‌های سازه فلزی با AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش نقشه‌کشی سازه‌های بتنی با AutoCAD فرادرس

۱۹. پلان فونداسیون ساختمان چیست؟

«پلان فونداسیون» (Foundation Plan)، راهنمایی برای نمایش نوع، تعداد، ابعاد و موقعیت پی‌ها، پایه‌‌ها، ستون‌ها، دیوارها و دیگر اطلاعات مربوط به فونداسیون و شناژها است. از اطلاعات مورد نیاز برای ترسیم این نقشه ساختمانی می‌توان به ابعاد و تعداد طبقات ساختمان، نوع اسکلت (بتنی، فولادی)، پراکندگی ستون‌ها، تحمل بار خاک و وضعیت آب زیرزمینی اشاره کرد.

ترسیم یک نقشه فونداسیون دقیق، توزیع مناسب بار بر زمین، جلوگیری از نشست سازه و عایق‌بندی خوب در برابر رطوبت را به همراه دارد. فونداسیون، پایه و اساس هر سازه‌ای است. پایداری این المان، نقش بسیار مهمی را در پایداری کل سازه بازی می‌کند. از این‌رو، مهندسان سازه و معماران باید با اصول طراحی پی و فونداسیون آشنا باشند. به این منظور، فرادرس، یک آموزش مفید و کاربردی را با عنوان «آموزش طراحی شالوده یا فونداسیون سطحی با نرم افزار SAFE» تهیه کرده است که می‌تواند به شما در یادگیری سریع و اصولی این مهارت کمک کند. لینک مشاهده این فیلم آموزشی در ادامه آورده شده است.

۲۰. نقشه دال ساختمان چیست؟

«نقشه دال» (Slab Drawing)، یکی از انواع نقشه های ساختمانی است که به منظور نمایش ابعاد، ضخامت، نوع و آرماتوربندی دال بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نقشه با نمایش موقعیت و ارتباط دال با ستون‌ها و دیوارها، زمینه را برای اجرای صحیح فرایند بتن‌ریزی و ایجاد سطحی صاف و مقاوم فراهم می‌آورد.

از اطلاعات مورد نیاز برای ترسیم نقشه دال می‌توان به ابعاد و ضخامت دال در بخش‌های مختلف، نوع کاربری فضا (مسکونی، تجاری و غیره)، محل قرارگیری بازشوها (درها و پنجره‌ها)، فواصل و آرایش میلگردهای اصلی و فرعی و جزئیات تکیه‌گاهی دال روی ستون‌ها و دیوارها اشاره کرد. این اطلاعات به مهندسان کمک می‌کند تا به طراحی دال با استحکام مناسب جهت تحمل بارهای مرده و زنده، کنترل لرزش‌ها و ایجاد سطحی آماده برای دریافت کف‌سازی نهایی بپردازند.

انواع نقشه های ساختمانی تاسیسات چه هستند؟

نقشه‌های تاسیسات ساختمان، ترسیماتی هستند که به منظور نمایش پیکربندی و مشخصات اجزای سیستم‌های مکانیکی، الکتریکی و لوله‌کشی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. به نقشه‌های تاسیسات ساختمان، «نقشه‌های ام‌ای‌پی» (MEP Drawings) نیز می‌گویند. عبارت «ام‌ای‌پی» «MEP»، مخفف «مکانیکی، الکتریکی، لوله‌کشی» (Mechanical, Electrical, Plumbing) است.

رسم نقشه‌های تاسیسات، توسط کارشناسان تاسیسات، مکانیک و برق صورت می‌گیرد. در رسم این مستندات از نقشه‌های معماری، نقشه‌های سازه‌ای و دستورالعمل‌های مربوطه استفاده می‌شود. از انواع نقشه های ساختمانی تاسیسات می‌توان به نقشه سیم‌کشی، نقشه روشنایی، نقشه سیم‌کشی تلفن، نقشه گرمایش، تهویه و تهویه مطبوع، نقشه لوله‌کشی، نقشه آتش‌نشانی و غیره اشاره کرد.

۲۱. نقشه گرمایش، تهویه و تهویه مطبوع چیست؟

سیستم «گرمایش، تهویه و تهویه مطبوع» (Heating, Ventilating and Air Conditioning) یا به اختصار «اچ‌وی‌اس‌سی» (HVAC)، یکی از تاسیسات مکانیکی ساختمان است که وظیفه ایجاد محیطی با دما و هوای مناسب را بر عهده دارد. «نقشه گرمایش، تهویه و تهویه مطبوع» (HVAC Drawing)، ساختار و عملکرد سیستم‌های مکانیکی ساختمان را نمایش می‌دهد.

از اطلاعات موجود در پلان گرمایش، تهویه و تهویه مطبوع می‌توان به موقعیت و مشخصات کانال‌های هوا، لوله‌های آب سرد و گرم، دستگاه‌های تهویه مطبوع و سایر تجهیزات اشاره کرد. محل قرارگیری دستگاه هواساز، چیلر و بویلر، ابعاد و مسیر کانال‌های هوا و لوله‌های آب، نوع و ظرفیت تجهیزات، محل قرارگیری دریچه‌های هوا و تجهیزات کنترلی، از داده‌هایی هستند که به منظور ترسیم این نقشه‌های ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آشنایی با نحوه خواندن نقشه‌های تاسیسات مکانیکی، از مهارت‌های مهم و ضروری برای افراد حاضر در فعالیت‌های مرتبط با اجرای این تاسیسات در ساختمان است. فرادرس، یک فیلم آموزشی جامع و کاربردی را با عنوان «آموزش نقشه‌خوانی تاسیسات مکانیکی و گازرسانی ساختمان در اتوکد» تهیه کرده است که این مهارت را به سادگی و به صورت عملی به شما آموزش می‌دهد. لینک مشاهده این فیلم آموزشی در ادامه آورده شده است.

۲۲. نقشه لوله کشی یا نقشه تاسیسات بهداشتی ساختمان چیست؟

نقشه تاسیسات بهداشتی یا «نقشه لوله‌کشی» (Plumbing Drawing)، از دیگر انواع نقشه های ساختمانی تاسیسات مکانیکی ساختمان است که پیکربندی و موقعیت دقیق لوله‌های آب سرد و گرم، ولوها، سیستم فاضلاب، لوازم بهداشتی و دیگر تجهیزات یا قطعات مرتبط با سیستم پایپینگ را نمایش می‌دهد. تهیه این نقشه، برای نصب، تعمیر و یا تغییر لوله‌کشی ساختمان ضروری است.

از اطلاعات مورد نیاز برای ترسیم نقشه لوله‌کشی ساختمان می‌توان به محل قرارگیری انواع شیرآلات، لوازم بهداشتی (توالت، روشویی و غیره)، مسیر و شیب لوله‌های فاضلاب، نقاط ورود و خروج آب شهری، محل قرارگیری پمپ‌های آب و سیستم گرمایش آب (در صورت وجود) اشاره کرد.

تاسیسات بهداشتی، از مهم‌ترین تاسیسات مکانیکی ساختمان هستند. مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان، نکات مرتبط با نحوه طراحی و اجرای این تاسیسات را شرح می‌دهد. این مبحث به عنوان یکی از منابع اصلی آزمون نظام مهندسی در رشته گرایش‌های عمران-اجرا، تاسیسات مکانیکی، معماری-نظارت و معماری اجرا در نظر گرفته می‌شود. فرادرس، یک فیلم آموزشی جامع و مفید را با عنوان «آموزش مبحث ۱۶ (مبحث شانزدهم) مقررات ملی ساختمان – تاسیسات بهداشتی ساختمان» تهیه کرده است که فصل‌ها و بخش‌های مختلف مبحث شانزدهم را به طور کامل توضیح می‌دهد. لینک مشاهده این فیلم در ادامه آورده شده است.

۲۳. نقشه برق ساختمان چیست؟

«نقشه برق» (Electrical Drawing)، یکی از انواع نقشه های ساختمانی تاسیسات الکتریکی است که ساختار، سیم‌کشی، اتصالات و قطعات لوازم برقی را نمایش می‌دهد. این نقشه، با نمایش موقعیت و مشخصات انواع کلیدها، پریزها، تابلوهای برق، سیستم‌های روشنایی و سایر تجهیزات برقی، زمینه تامین برق مورد نیاز برای سیستم‌های روشنایی و سیستم‌های ارتباطی فراهم می‌آورند. نقشه‌های روشنایی، سیم‌کشی برق و سیم‌کشی تلفن، از مهم‌ترین نقشه‌های برق ساختمان هستند.

برای ترسیم دقیق نقشه‌های برق، به اطلاعاتی مانند محل قرارگیری کلیدهای اصلی و فرعی، انواع پریزها (برق، تلفن، آنتن و غیره)، مسیر و ابعاد کابل‌های برق با سایزهای مختلف، محل نصب چراغ‌ها و جعبه‌های تقسیم، نقاط اتصال به سیستم برق شهری و سیم ارت نیاز است. مهندسان برق با تکیه بر این اطلاعات، نسبت سیستمی را طراحی می‌کنند که ضمن بهره‌مندی از ایمنی بالا و ظرفیت مناسب، باعث توزیع متعادل جریان برق در کل ساختمان می‌شود. نقشه‌های برق، برای تعمیر، تغییر یا ارتقای تاسیسات الکتریکی نیز ضروری هستند.

مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان، به طرح و اجرای تاسیسات برقی ساختمان‌ها اختصاص دارد. آشنایی با این فصل‌های این مبحث و همچنین نقشه‌خوانی و نقشه‌کشی تاسیسات برقی، برای مهندسان برق علاقه‌مند به فعالیت در حوزه ساختمان‌سازی ضروری است. فرادرس، چندین فیلم آموزشی مفید و کاربردی را تهیه کرده است که می‌توانند به شما در این زمینه کمک کنند. لینک مشاهده این فیلم‌های آموزشی در ادامه آورده شده است:

• فیلم آموزش مبحث ۱۳ (مبحث سیزدهم) مقررات ملی ساختمان برای طراحی و اجرای تاسیسات برقی ساختمان‌ها فرادرس
• فیلم آموزش عملی نقشه‌خوانی تاسیسات برقی ساختمان در AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش نقشه‌کشی، سیم‌کشی و تاسیسات الکتریکی ساختمان فرادرس

۲۴. نقشه تاسیسات آتش نشانی ساختمان چیست؟

«نقشه تاسیسات آتش‌نشانی» (Fire Protection Drawing)، اطلاعات مرتبط با سیستم‌های پیشگیری و اطفا حریق را نمایش می‌دهند. این نقشه‌ها با نمایش موقعیت و مشخصات آب‌پاش‌ها، شیرهای آتش‌نشانی، سیستم‌های اعلام حریق، توالی اعلام حریق، خروجی‌های اضطراری و سایر تجهیزات ایمنی، زمینه ایجاد محیطی ایمن در برابر آتش‌سوزی و کمک‌رسانی سریع به ساکنان در صورت وقوع آتش‌سوزی را فراهم می‌کنند.

مهندسان ایمنی با تکیه بر اطلاعات نقشه‌های تاسیسات آتش‌نشانی، نسبت به طراحی سیستمی کارآمد جهت تشخیص به موقع حریق، مهار آتش‌سوزی در مراحل اولیه، ایجاد مسیرهای خروج امن و سهولت دسترسی آتش‌نشانان برای اطفا حریق اقدام می‌نمایند.

سیستم‌های آتش‌نشانی، از تاسیسات مکانیکی ساختمان به شمار می‌روند. فرادرس، در یک فیلم آموزشی با عنوان «آموزش نقشه خوانی تاسیسات مکانیکی و گازرسانی ساختمان در اتوکد»، به خوبی شما را با نحوه خواندن نقشه‌های مرتبط با این سیستم‌ها آشنا می‌کند. لینک مشاهده این فیلم آموزشی در ادامه آورده شده است.

بهترین نرم افزارهای رسم انواع نقشه های ساختمانی کدام هستند؟

در بخش‌های قبلی، با بسیاری از انواع نقشه های ساختمانی و کاربرد آن‌ها آشنا شدیم. رسم این نقشه‌ها، معمولا توسط نرم‌افزارهای طراحی به کمک کامپیوتر یا مدل‌سازی مدیریت ساختمان صورت می‌گیرد. نرم‌افزارهای زیادی در حوزه نقشه‌کشی ساختمان وجود دارند که هر یک از قابلیت‌ها و ابزارهای مختص به خود بهره می‌برند. به طور کلی، بهترین نرم‌افزار عمومی برای ترسیم انواع نقشه های ساختمانی، «اتوکد» (AutoCAD) است.

نرم‌افزار اتوکد، به دلیل برخورداری از ابزارهای قدرتمند در حوزه طراحی دوبعدی و قابلیت‌های متناسب با نیاز مهندسان عمران و معماری، محبوبیت زیادی در حوزه ساخت و ساز دارد. این نرم‌افزار، یکی از بهترین نرم‌افزارهای مهندسی عمران و از کاربردی‌ترین نرم‌افزارهای معماری محسوب می‌شود. به همین دلیل، رسم بسیاری از انواع نقشه های دوبعدی ساختمان و تهیه مستندات طراحی، توسط اتوکد صورت می‌گیرد. البته نباید از قابلیت مدل‌سازی سه‌بعدی و رندر گرفتن در این نرم‌افزار نیز غافل شد.

آشنایی با اتوکد و یادگیری نحوه کار با ابزارهای مختلف آن، یکی از مهارت‌های ضروری برای مهندسان عمران و معماری به شمار می‌رود. این مهارت به قدری مهم است که در صورت کسب آن، یادگیری نرم‌افزارهای تخصصی حوزه طراحی و مدل‌سازی ساختمان برایتان ساده می‌شود. در طرف مقابل، عدم آشنایی با اتوکد، فرصت‌های شغلی پیش روی شما را بسیار محدود می‌کند. فرادرس، مجموعه جامعی از فیلم‌های آموزشی مرتبط با مهارت نقشه‌کشی ساختمان توسط اتوکد را تهیه کرده است که می‌توانند به شما در یادگیری آسان، سریع و عملی این مهارت ارزشمند یاری دهد. لینک مشاهده برخی از پرطرفدارترین فیلم‌های آموزشی این مجموعه در ادامه آورده شده است:

• فیلم آموزش ترسیم نقشه‌های فاز دو معماری با AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش ترسیم نقشه‌های سازه فلزی با AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش نقشه‌کشی سازه‌های بتنی با AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش طراحی و ترسیم پروژه‌های آپارتمانی در AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش طراحی و ترسیم پروژه‌های ویلایی در AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش طراحی پلان مدرسه در AutoCAD فرادرس

علاوه بر اتوکد، نرم‌افزارهای دیگری نیز وجود دارند که به طور تخصصی در حوزه نقشه‌کشی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. از بهترین نرم‌افزارهای نقشه‌کشی ساختمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• «اتودسک رِویت» (Autodesk Revit): یک نرم‌افزار تخصصی مدل‌سازی اطلاعات ساختمان در حوزه معماری که امکان ایجاد مدل‌های سه‌بعدی به وسیله اشیا هوشمند را فراهم می‌کند. اشیا هوشمند از قابلیت‌های جالب این نرم‌افزار، ذخیره‌سازی اطلاعات مربوط به ابعاد و مصالح المان‌های مختلف در اشیا هوشمند و رسم خودکار انواع نقشه های دوبعدی ساختمان است.
  • فیلم آموزش Revit Architecture در معماری فرادرس
• «آرشیکد» (ArchiCAD): یکی دیگر از نرم‌افزارهای BIM و رقیب رویت در مدل‌سازی سه‌بعدی ساختمان است که از قابلیت طراحی شی‌محور بهره می‌برد. ابزارهای آرشیکد، امکان رسم نقشه های ساختمانی دوبعدی را در اختیار طراحان قرار می‌دهد.
  • فیلم آموزش طراحی سه‌بعدی ساختمان با ArchiCAD فرادرس
• «اسکچ‌آپ» (SketchUp): از نرم‌افزارهای قدرتمند با رابط کاربری ساده در حوزه مدل‌سازی سه‌بعدی است. با استفاده از افزونه‌های تخصصی اسکچ‌آپ می‌توان قابلیت ترسیم مستندات ساختمانی از جمله انواع نقشه‌ها را به این نرم‌افزار افزود.
  • فیلم آموزش طراحی ﻣﻌﻤﺎﺭی ﻭ ﻣﺪﻝ‌ﺳﺎﺯی ﺳﻪ‌ﺑﻌﺪی با SketchUp و V-Ray فرادرس
• «وکتور ورکس» (Vectorworks): نرم‌افزاری با قابلیت‌های متعدد و متنوع است که به منظور طراحی دوبعدی و مدل‌سازی سه‌بعدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نسخه معماری این نرم‌افزار (Vectorworks Architect)، ابزارهای تخصصی مبتنی بر BIM و ترسیم نقشه‌های ساختمانی را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

دیگر انواع نقشه های ساختمانی چه هستند؟

نقشه‌های ساختمانی، به مواردی که در بخش‌های قبلی معرفی کردیم، محدود نمی‌شوند. برخی از نقشه‌های ساختمانی، به عنوان مستندات اضافی و تکمیل‌کننده اطلاعات نقشه‌های معماری، سازه‌ای و تاسیسات مورد استفاده قرار می‌گیرند. در منابع، از این نقشه‌ها با عنوان «نقشه‌های متفرقه» (Miscellaneous Drawings) یاد می‌شود.

از مهم‌ترین انواع نقشه های ساختمانی متفرقه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• «نقشه جزئیات» (Detail Drawings): اطلاعات اضافی مرتبط با طراحی ساختمان را به همراه ساختار هندسی آن نمایش می‌دهد. اطلاعات دقیق طراحی، مصالح، اندازه‌ها و دستورالعمل‌های مونتاژ، همگی در نقشه‌های جزئیات گنجانده می‌شوند تا خطای انسانی کاهش یابد و کیفیت ساخت و ساز به حداکثر برسد.
• «نقشه پرسپکتیو» (Perspective Drawing): پیکربندی سازه در حال ساخت را به صورت واقع‌گرایانه نمایش می‌دهد و به درک حجم سه‌بعدی ساختمان کمک می‌کند.
• «نقشه تولید» (Production Drawing): راهنمای کارکنان اجرایی است که داده‌های مربوط به مصالح، اندازه‌ها، قطعات مونتاژی و غیره را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.
• «نقشه تسلیمی» (Submission Drawing): مجموعه‌ای از نقشه‌های تهیه شده برای ارائه به کارفرما و مراجع قانونی به منظور دریافت مجوزها و تاییدیه‌ها است. نقشه جزئیات، نقشه ارتفاعی، پلان کف، مقاطع و دیگر مستندات فنی به عنوان نقشه‌های تسلیمی در نظر گرفته می‌شوند.
• «پلان زیست‌محیطی» (Environmental Plan): نقشه‌ای است که اثرات اجرای سازه بر روی محیط‌زیست اطراف را نمایش می‌دهد. اثراتی مانند رسوب‌گذاری خاک، فرسایش، برداشت گیاهان و روند تخلیه ضایعات شیمیایی در ترسیم این نقشه‌ها استفاده می‌شوند.
• «نقشه ارائه» (Presentation Drawing): به عنوان طرح پیشنهادی در جلسات، نمایشگاه‌ها و مقالات ارائه می‌شود. نقشه‌های ارائه، بیشتر بر روی نمایش جنبه‌های ظاهری و زیبایی‌شناختی سازه تمرکز می‌کنند.
• «نقشه برداشت» (Survey Drawing): اطلاعات دقیقی از وضعیت زمین اجرای پروژه (اندازه‌ها، پستی و بلندی‌ها و غیره) را نمایش می‌دهد. توپوگرافی، ارتفاع و شیب زمین‌های اطراف سازه نیز در نقشه‌های برداشت لحاظ می‌شوند.

در بخش آخر این مطلب از مجله فرادرس، بهترین مسیر برای یادگیری انواع نقشه‌های ساختمانی را به شما پیشنهاد می‌دهیم.

جمع بندی: قدم بعدی در یادگیری انواع نقشه های ساختمانی

در این مطلب، به معرفی برخی از مهم‌ترین و پرکاربردترین انواع نقشه های ساختمانی پرداختیم. اگر قصد فعالیت در حوزه‌های مرتبط با طراحی و اجرای سازه‌های عمرانی را دارید، باید با این نقشه‌ها آشنایی داشته باشید. فیلم‌های آموزشی زیر، شروع خوبی برای انجام این کار هستند:

• فیلم آموزش نقشه‌‌کشی عمومی ساختمان فرادرس
• فیلم آموزش مبانی نقشه‌‌کشی و طراحی پلان معماری فرادرس
• فیلم آموزش اصول طراحی معماری و نقشه‌کشی ساختمان ویژه نظام مهندسی و بازار کار فرادرس

در حین یادگیری مفاهیم اولیه و آشنایی با اصول ترسیم انواع نقشه های ساختمانی، بهتر است به سراغ یادگیری یک نرم‌افزار عمومی طراحی مانند اتوکد بروید. به این منظور می‌توانید از فیلم‌های آموزشی زیر استفاده کنید:

• فیلم آموزش ترسیم نقشه‌های فاز دو معماری با AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش ترسیم نقشه‌های سازه فلزی با AutoCAD فرادرس
• فیلم آموزش نقشه‌کشی سازه‌های بتنی با AutoCAD فرادرس

با تسلط بر روی اتوکد و کسب تجربه بیشتر، نوبت به یادگیری نرم‌افزارهای تخصصی مانند رویت می‌رسد. به این منظور، فیلم آموزشی زیر را پیشنهاد می‌کنیم:

• فیلم آموزش Revit Architecture در معماری فرادرس

با گذراندن تمام مراحل بالا، به مهارت فنی و نرم‌افزاری مورد نیاز برای انجام پروژه‌های واقعی می‌رسید. به این ترتیب، می‌توانید با ارسال رزومه خود برای کارفرماها، به فعالیت حرفه‌ای در پروژه‌های ساختمان‌سازی بپردازید.