فرادرسنقاشی سیاه قلم چیست؟ – راهنمای یادگیری، سبک ها و ابزارهای مورد نیاز
در نقاشی سیاه قلم با استفاده از قلم زغالی و ایجاد کنتراست بین رنگ سفید و مشکی، طرح خود را نقاشی می‌کنیم. زغال و مداد زغالی، مقوای با گرم بالا، پاک‌کن و محو کن، مهم‌ترین وسایل نقاشی سیاه قلم هستند. در این مطلب از مجله فرادرس بررسی می‌کنیم نقاشی سیاه قلم چیست و وسایل مورد نیاز برای این نوع نقاشی چه هستند. همچنین تکنیک‌ها و سبک‌های نقاشی سیاه قلم را با تصویر و نمونه‌های عملی توضیح می‌دهیم.
نقاشی سیاه قلم چیست؟
نقاشی سیاه قلم نوعی از نقاشی است که در آن از هیچ رنگی جز رنگ سیاه و سفید استفاده نمی‌کنیم و کنتراست (تضاد) بالایی که در این نوع نقاشی بین رنگ سیاه و سفید ایجاد می‌شود، طرح نهایی نقاشی را می‌سازد. در این نوع نقاشی از سبک‌هایی مانند رئالیسم و هایپررئال استفاده می‌کنیم و مهم‌ترین وسایل آن، مقوا با گرم بالا، زغال، محو کن و مدادهای طراحی هستند.
در ادامه مطلب همه این سبک‌ها و ابزار را معرفی می‌کنیم. پیش از آن با تماشای فیلم آموزش طراحی سیاه قلم مقدماتی در فرادرس می‌توانید با وسایل این نوع نقاشی و تکنیک‌های ابتدایی و اصول آن آشنا شوید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
جدول وسایل سیاه قلم و انواع و سبک های آن
وسایل نقاشی سیاه قلم و انواع و تکنیک‌های آن را در جدول زیر آورده‌ایم و در ادامه مطلب، هرکدام از آنها را به‌طور جداگانه و مفصل توضیح می‌دهیم.
| موارد | توضیح | |
| ابزار‌ها | مقوا، زغال، پاک‌کن، محوکن، چسب کاغذی، کاتر، لمینت، کف دریا، مداد مشکی، تخته شاسی، پالت | |
| انواع | ساده، چهره، حرفه‌ای، منظره و... | |
| تکنیک‌ها | هاشورزنی، سایش، محو کردن، پاک‌کن‌زنی | |
| سبک‌ها | رئال، فتورئال، هایپررئال | |
ابزار نقاشی سیاه قلم چیست؟
حالا که دانستیم نقاشی سیاه قلم چیست و به چه نوع نقاشی گفته می‌شود، در این بخش ابزار آن را معرفی می‌کنیم. در فهرست زیر، وسایل نقاشی سیاه قلم را آورده‌ایم.
- مقوا
- زغال
- قلم‌مو
- انواع مداد
- محو کن
- پاک‌کن
- چسب کاغذی
- کاتر
- پالت تخم‌مرغی
- کف دریا
- مدادتراش
- پنبه
- فیکساتیو (لمینت، قاب و...)
در ادامه هرکدام از این ابزار را با تصویر معرفی می‌کنیم. پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری این هنر، فیلم آموزش تکمیلی طراحی سیاه قلم در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
مقوا
برای سطح اجرای سیاه قلم باید از مقواهایی با گرم بالا استفاده کنیم که کلفت‌تر و بادوام‌تر هستند. مقواهای اشتنباخ و فابریانو برای این نقاشی مناسب هستند. مقوای نقاشی سیاه قلم باید هم صاف و هم مخملی باشد. باید صاف باشد تا محو کردن رنگ روی آن قابل انجام باشد و باید مخملی باشد تا زغال روی آن تثبیت و ماندگار شود.
تخته شاسی
پیش از شروع نقاشی باید مقوا را روی تخته شاسی مناسب با ابعاد مقوا بگذاریم تا فشارهای زغال یا مداد باعث پاره یا برجسته شدن کاغذ نشود. این ابزار از جنس چوب یا پلاستیک فشرده ساخته می‌شود. بهتر است پیش از شروع نقاشی، روی تخته و زیر مقوای نقاشی، چند ورق کاغذ قرار بدهیم تا استحکام تخته‌شاسی در هنگام نقاشی، اذیت‌کننده نباشد.
زغال یا پودر زغال یا مداد زغالی
ابزار اصلی در نقاشی سیاه قلم، زغال است که به سه شکل زغال فشرده، مداد غذالی و پودر زغال در بازار موجود است. تفاوت کاربرد و نوع استفاده از این سه نوع زغال را در جدول زیر آورده‌ایم.
تفاوت در کاربردهای انواع زغال
در جدول زیر تفاوت‌های انواع مختلف زغال را مشخص کرده‌ایم.
| ذعال فشرده و مداد زغالی | پودر زغال |
| ایجاد خطوط تیره | ایجاد طیف‌های خاکستری |
| قابل استفاده به‌تنهایی | استفاده با قلم موهای سرتخت |
معرفی انواع زغال
زغال های نقاشی سیاه قلم به سه نوع فشرده، پودر زغال و مداد با مغزی زغالی تقسیم می‌شوند که هر کدام از آنها کاربرد مخصوصی دارند.
درجه بندی مدادهای ذعالی
در ادامه درباره این سه نوع زغال بیشتر توضیح می‌دهیم.
زغال فشرده
زغال فشرده ناشی از سوزاندن درخت بید و تاک برای نقاشی سیاه قلم مناسب هستند زیرا نرمی آنها برای نقاشی مناسب است و باعث پخش شدن رنگ سیاه روی مقوا می‌شود. زغال‌های فشرده در سایزها و قطرهای مختلفی در بازار وجود دارند و می‌توانید آنها را تهیه کنید. در استفاده از زغال فشرده باید توجه کنید که با هر بار برخورد زغال با مقوا، مقداری پودر زغال نیز روی مقوا می‌ریزد و در صورت عدم توجه به این نکته، ممکن است رنگ از محدوده طرح ما خارج شود. بهترین کار این است که کاغذ را تکان بدهید تا این مقدار زغال اضافه از روی کاغذ بریزد.
مداد زغالی
مدادهای زغالی ظاهری شبیه به مدادهای سیاه معمولی یا مدادهای سیاه طراحی دارند اما مغزی آنها از زغال (و درصد کمی خاک رس و سفال) است. استفاده از مداد زغالی نسبت به خود زغال فشرده، راحت‌تر است زیرا نقاش بهتر می‌تواند آن را کنترل کند. اما باید دقت کنید که همیشه انتخاب یکسانی وجود ندارد زیرا هرکدام از این ابزار کاربرد خود را دارند. کاربرد اصلی مداد زغالی در کشیدن خطوط باریک‌تری است که نیاز به ظرافت زیادی دارند و نمی‌توانیم با زغال فشرده آنها را بکشیم.
پودر زغال
اگر در بخشی از نقاشی سیاه قلم خود، فقط به طیف‌های مختلف سیاه تا خاکستری نیاز داشته باشیم و ایجاد خطوط اهمیتی نداشته باشد یا بخواهیم خطوط را بعد از رنگ، ایجاد کنیم، می‌توانیم از پودر زغال استفاده کنیم. هنگام ریختن زغال روی کاغذ بسیار دقت کنید و آن را کم کم به روی کاغذ بریزید زیرا امکان پخش شدن آن روی مقوا زیاد است. برای طراحی با پودر زغال، باید از قلم‌موهای نقاشی استفاده کنیم و به‌وسیله آنها، پودر زغال را به‌صورت یکسان روی بخش مورد نظر پخش کنیم.
تا اینجا بررسی کردیم نقاشی سیاه قلم چیست و برخی از مهم‌ترین ابزارهای آن را معرفی کردیم. در ادامه مطلب، دیگر وسایل سیاه قلم و انواع این نقاشی و تکنیک‌های آن را توضیح می‌دهیم.
انواع مدادهای غیرزغالی
در نقاشی سیاه قلم، علاوه بر انواع زغال به دو نوع مداد دیگر نیز نیاز داریم. در ادامه این دو نوع را معرفی می‌کنیم.
مداد مشکی برای کشیدن طرح اولیه
پیش از شروع سیاه قلم و برای کشیدن طرح اولیه نقاشی خود به مدادهای مشکی ساده نیاز داریم که پاک کردن آنها نیز راحت باشد. زیرا در این مرحله امکان خطا زیاد است و مداد مورد استفاده نباید ردی روی مقوا جا بگذارد. بهترین کار این است که با مدادی که انتخاب کرده‌ایم روی قسمتی از مقوای طراحی که آن را بریده‌ایم و نیاز نداریم، بکشیم و سپس چگونگی پاک شدن آن با پاک‌کن را امتحان کنیم. اگر رد مداد روی کاغذ باقی نماند، انتخاب ما، درست بوده است.
مداد طراحی
در نقاشی سیاه قلم از مدادهای طراحی برای ایجاد بافت‌های ظریف استفاده می‌کنیم زیرا به دلیل شکننده بودن زغال نمی‌توانیم برای این موارد از آن استفاده کنیم. البته مدادهای زغالی که مغزی آنها از جنس زغال است نیز، برای انجام این طرح‌ها مناسب هستند. مدادهای برند کنته یکی از پرکاربردترین مدادها در نقاشی سیاه قلم است. مداد کنته نرم، سخت و سفید برای نقاشی سیاه قلم مناسب هستند. کنته نرم، تیرگی بیشتر و کنته سخت، تیرگی کمتری دارند و از کنته سفید نیز برای رسم کردن نور و درخشش استفاده می‌کنیم.
محوکن
محوکن سیاه قلم، ابزاری شبیه به مداد است که در واقع از کاغذهای فشرده‌شده با چسب کاغذ ساخته می‌شود که نوک آن تیز است و برای محو کردن اثر مداد یا پودر زغال روی نقاشی یا ایجاد سایه روی آن و طبیعی‌تر و نرم‌تر کردن سایه‌ها استفاده می‌کنیم. البته انجام این کار با نرمی انگشت‌های دست نیز قابل انجام است اما ممکن است انگشت‌ها برای بخش مورد نظر در نقاشی بزرگ باشند یا روی آنها تسلط کافی برای پخش یکسان رنگ نداشته باشیم. باکیفیت‌ترین برندهای محوکن، «کنته» (Conte) و کرتاکالر «Cretacolor» هستند. نکته مهم درباره استفاده از محو کن این است که باید برای تمیز شدن و تراشیدن نوک آن از سمباده نرم استفاده کنیم.
محو کن و پاک‌کن از مهم‌ترین ابزار در نقاشی سیاه قلم هستند و می‌توان گفت اهمیت آنها به اندازه زغال است زیرا مسئله در نقاشی سیاه قلم، ایجاد تضاد و تناسب بین رنگ سیاه و سفید است و وقتی از رنگ مشکی روی کاغذ سفید استفاده می‌کنیم، محوکن و پاک‌کن در حکم قلم سفید هستند.
لمینت نقاشی سیاه قلم چیست؟
لمینت کردن نقاشی سیاه قلم، چسباندن لایه‌ای پلاستیکی روی نقاشی سیاه قلم برای محافظت از آن و محو نشدن زغال از روی آن است. لمینت نقاشی سیاه قلم، یک لایه پلاستیکی است که بعد از اتمام نقاشی، روی آن قرار می‌دهند و با ایجاد حرارت یا پرس کردن، به مقوا می‌چسبد و از پخش و محو شدن زغال در طول زمان جلوگیری می‌کند.
نکته مهم درباره لمینت نقاشی سیاه قلم این است که بعد از لمینیت کردن، امکان اجرای هیچ تغییری در نقاشی وجود ندارد. بنابراین در همینجا روش‌های دیگری که برای تثبیت نقاشی سیاه قلم وجود دارند را توضیح می‌دهیم.
قاب کردن نقاشی
اگر بعد از اتمام نقاشی، آن را در قابی متناسب با سایز نقاشی قرار بدهیم و روی نقاشی، شیشه بگذاریم، هم رنگ‌های نقاشی حفظ می‌شوند و هم امکان ایجاد تغییر در نقاشی وجود خواهد داشت. زیرا هر زمان که بخواهید می‌توانید نقاشی را بدون آسیب از قاب دربیاورید.
اسپری فیکساتیو
استفاده از اسپری‌های فیکساتیو نیز یکی دیگر از روش‌های تثبیت نقاشی سیاه قلم است که پس از اتمام نقاشی و اطمینان از رفع ایرادات آن، مقوا را در جای ثابتی می‌گذاریم و اسپری را با فاصله مناسبی از آن، به‌صورت یکدست روی مقوا اسپری می‌کنیم.
پاک‌کن
یکی دیگر از ابزاهای مهم در نقاشی سیاه قلم، پاک‌کن است. در نقاشی سیاه قلم از پاک‌کن هم برای پاک کردن اشتباهات و هم برای ایجاد خطوط و جزئیات در خود نقاشی استفاده می‌کنیم. پاک‌کن‌ها داری انواع مختلفی هستند که هرکدام از آنها می‌توانند کاربردی متفاوت داشته باشند. پاک‌کن‌های لاستیکی، صابونی، وینیل، Factis، مدادی، اتودی، شارژی و خمیری برای استفاده در سیاه قلم مناسب هستند که کاربرد هرکدام را در ادامه توضیح می‌دهیم.
پاک کن خمیری
یکی از پرکاربردترین پاک‌کن‌ها در نقاشی سیاه قلم، پاک‌کن خمیری است. این نوع پاک‌کن از مخلوطی از آب، چسب، رنگ و پلاستیک ساخته می‌شود. پاک کن خمیری پاک‌کنی است که مانند خمیر قابل شکل‌دهی است و برای کشیدن روشنی‌ها در نقاشی سیاه قلم از آن استفاده می‌کنیم. بهترین برندهای پاک کن خمیری، فابرکاستل و میلان هستند. مزیت پاک کن خمیری نسبت به دیگر انواع آن، علاوه بر منعطف بودن و شکل‌پذیری، نداشتن فتیله است که کار را برای نقاش ساده‌تر می‌کند تا مجبور نباشد بعد از استفاده از پاک‌کن، فتیله‌های آن را از روی مقوا بردارد.
برای استفاده از این نوع پاک‌کن، نباید آن را روی کاغذ و مقوا بکشیم بلکه باید به صورت عمودی با پاک‌کن، به سطح کاغذ ضربه بزنیم. بعد از هربار استفاده از پاک‌کن خمیری باید آن را درون جعبه‌اش یا یک پلاستیک قرار بدهیم تا خشک نشود.
پاک کن اتودی
پاک‌کن اتودی مانند اتودهای معمولی است اما مغز آن پاک‌کن است و با کاتر یا سمباده می‌توانیم آن را نازک‌تر نیز بکنیم. بیشترین کاربرد این نوع پاک‌کن در نقاشی سیاه قلم، ترسیم تار مو است. یعنی با کشیدن این پاک‌کن روی بخش مشکی مو، تارهای روشن را ایجاد می‌کنیم.
پاک کن شارژی
پاک‌کن‌های شارژی مانند پاک‌کن‌های اتودی مغز پاک‌کنی دارند اما با باتری یا شارژ برقی کار می‌کنند و به‌جای تکان دادن دست روی کاغذ و ایجاد فشار، به‌صورت برقی تکان‌های ریزی ایجاد می‌کند و به همین دلیل قدرت پاک‌کنندگی این پاک کن بیشتر از سایر پاک‌کن‌ها است. برای نازک کردن نوک این پاک‌کن نیز می‌توانیم از کاتر یا سمباده استفاده کنیم. کاربرد این پاک‌کن در سیاه قلم، ایجاد روشنی زیاد مانند ترسیم درخشش روی چهره یا تابش نور به سطحی است.
پاک کن مدادی
ظاهر این پاک‌کن مانند مدادهای معمولی است اما مغزی آن از جنسی است که رنگ زغال و مداد را می‌گیرد. بعد از هر بار استفاده از این پاک‌کن، می‌توانیم با تراش کردن آن، دوباره از آن استفاده کنیم. کاربرد اصلی این پاک‌کن در بخش‌هایی از نقاشی مانند تار مو و بافت صورت است که می‌خواهیم خطوط و بافت‌های روشن کوچک و ظریفی ایجاد کنیم. همچنین همانطور که در تصویر زیر می‌بینید در بالای این نوع پاک‌کن، فرچه‌ای وجود دارد که فتیله‌های پاک‌کن را با آن از کاغذ خارج می‌کنیم. اما در هنگام استفاده از فرچه هم باید به پخش نشدن رنگ زغال دقت کنیم.
پاک کن مثلثی
پاک‌کن مثلثی نوعی پاک‌کن پلاستیکی است که کاربرد اصلی آن در نقاشی سیاه قلم، ایجاد بافت پوست است. برای این کار از بخش صاف این پاک‌کن‌ها استفاده می‌کنیم.
پاک کن معمولی
از این پاک‌کن‌های معمولی پلاستیکی، برای محو کردن، پاک‌کردن و ترسیم جزئیات در نقاشی سیاه قلم استفاده می‌کنیم. نکته مهم درباره استفاده از این نوع پاک‌کن این است که رد زغال روی آن می‌ماند و در استفاده مجدد ممکن است که رنگ روی پاک کن را به سطح مقوا منتقل کنیم. برای جلوگیری از پیش آمدن این مشکل، باید بعد از هر بار استفاده از این پاک‌کن، آن را به روی سطحی زبر مانند موکت بکشیم تا کاملاً تمیز شود.
پاک کن صابونی
پاک‌کن‌های صابونی، نرم و انعطاف‌پذیرند اما قدرت پاک‌کنندگی زیادی ندارند. فتیله و پسماند این نوع پاک‌کن نیز نسبتاً کم است و رنگ زغال را به خود نمی‌گیرد. بنابراین این نوع پاک‌کن برای جایی که به پاک‌کنندگی بسیار زیاد نیاز ندارد، کاربردی است.
پنبه
از پنبه برای پخش کردن زغال و خضوصاً پودر زغال روی مقوا استفاده می‌کنیم. می‌توانیم پنبه را از فروشگاه‌های لوازم هنری یا دروخانه‌ها تهیه کنیم. کاربرد اصلی پنبه زمانی است که از پودر زغال استفاده می‌کنیم و با استفاده از پنبه، این پودر را به طور کامل روی سطح مقوا پخش می‌کنیم.
چسب کاغذی
برای خارج نشدن رنگ سیاه از حاشیه‌های طرح باید پیش از شروع نقاشی، کادر مورد نظر خود در مقوا را با چسب کاغذی چهارچوب‌بندی کنیم و پس از اتمام نقاشی، آنها را برداریم. توجه کنید که اگر از چسبی جز چسب کاغذی (مانند چسب نواری شفاف) استفاده کنید، در هنگام جداسازی، به بافت مقوا آسیب خواهید زد.
کاتر
در نقاشی سیاه قلم، هم برای تنظیم کردن ابعاد مقوای نقاشی، هم برای تراش دادن زغال و مداد و هم برای تمیز کردن محوکن به کاتر نیاز داریم. می‌توانید کاتر را از فروشگاه‌های ابزار هنری یا از فروشگاه‌های ابزار صنعتی تهیه کنید.
کف دریا
کف دریا در واقع غضروفی در بدن یکی از جانوران دریایی است که بعد از مرگ او روی آب می‌آید و در نقاشی سیاه قلم در مواقعی استفاده می‌کنیم که می‌خواهیم سایه‌روشن ایجاد کنیم یا به بخشی از نقاشی خود حجم بدهیم. برای استفاده از این ابزار، کف دریا را از عطاری‌ها می‌خریم و آن را پودر می‌کنیم. سپس آن را با پودر زغال مخلوط می‌کنیم و قلم‌مو را در این پودر می‌زنیم و سپس روی مقوا می‌کشیم.
در تصویر زیر، نقاش، کف دریا را با پودر زغال مخلوط کرده و با قلم‌مو روی نقاشی خود کشیده است.
پالت
پالت از وسایل اصلی نقاشی سیاه قلم نیست و خرید آن الزامی نیست. اما اگر لازم باشد که برای بخشی از نقاشی خود، پودر زغال را با مواد دیگری مانند کف دریا مخلوط کنید، بهتر است این کار را در پالت رنگ انجام دهید تا کل پودر ساخته‌شده یکدست باشد.
تا اینجا یاد گرفتیم نقاشی سیاه قلم چیست و وسایل آن چه هستند. در ادامه مطلب، انواع آن، تکنیک‌ها و سبک‌های این نقاشی را با تصویر توضیح می‌دهیم.
فرق سیاه قلم با طراحی
فرق نقاشی سیاه قلم و طراحی با مداد این است که در طراحی، بدون کپی کردن باید نسبت‌های طلایی را در نقاشی رعایت کنیم و طرح اولیه نقاشی را بکشیم اما در سیاه قلم طرحی که می‌توانیم کپی کنیم را با سایه‌زدن به‌وسیله زغال، نقاشی می‌کنیم تا جزئیات آن را به تصویر بکشیم. پس طراحی به‌وسیله مداد، نسبت به نقاشی سیاه قلم، مفهومی پایه‌ای‌تر و گسترده‌تر است. طراحی در همه انواع نقاشی یکی از مراحل ضروری است اما سیاه قلم تنها یکی از انواع نقاشی است. برای یادگیری نیز باید ابتدا طراحی را یاد بگیریم و سپس به سراغ یادگیری انواع نقاشی مانند سیاه قلم، رنگ روغن، آبرنگ و... برویم.
برای یادگیری طراحی چهره در سبک‌های مختلف می‌توانید از مجموعه فیلم‌های آموزش نقاشی چهره با مداد و غیره در فرادرس استفاده کنید. لینک این مجموعه آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.
فرق سیاه قلم با طراحی چهره
فرق سیاه قلم با طراحی چهره نیز همان تفاوت سیاه قلم با طراحی با مداد است. در طراحی چهره از زغال استفاده نمی‌کنیم و مهم است که چهره و نسبت‌های طلایی آن را بدون کپی کردن رسم کنیم. درصورتی‌که نقاشی سیاه قلم منحصر به طرح چهره نیست و علاوه بر این، آنچه در این نوع نقاشی مهم است، به تصویر کشیدن جزئیات چهره با ایجاد کنتراست بین رنگ‌های سفید و سیاه است و کپی کردن یا نکردن طراحی خود چهره، اهمیتی ندارد.
در مطلب زیر از مجله فرادرس، طراحی آناتومی بدن انسان را به‌طور کامل و با ۲۲ اصل پایه توضیح داده‌ایم و همه نکات آن را به‌صورت مرحله‌ای و با تصویر معرفی کرده‌ایم.
یادگیری نقاشی با فرادرس
تا اینجا دانستیم نقاشی سیاه قلم چیست و ابزار آن چه هستند. برای یادگیری این هنر و تکنیک‌های نقاشی مشابه آن، باید ابتدا از آموزش‌های مناسب استفاده کنیم و سپس با تمرین و مداومت در آن، مهارت خود را در این هنرها افزایش دهیم. پس استفاده از آموزش صحیح، درست به اندازه تمرین، اهمیت دارد زیرا در صورت نداشتن آموزش کاربردی و مناسب، تمرین‌های بسیار زیاد هم کمکی به افزایش مهارت ما نخواهند کرد. به همین دلیل در این بخش، برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس در این حوزه را آورده‌ایم.
- فیلم آموزش طراحی مقدماتی سیاه قلم در فرادرس
- فیلم آموزش طراحی سیاه قلم چهره کودک در فرادرس
- فیلم آموزش تکمیلی طراحی سیاه قلم در فرادرس
- فیلم آموزش سیاه قلم طراحی چهره پیر به سبک هایپررئال در فرادرس
- فیلم آموزش رایگان مقدماتی طراحی چشم با خط افق و خط زاویه در طراحی سیاه قلم در فرادرس
- فیلم آموزش طراحی منظره سیاه قلم در فرادرس
- فیلم آموزش طراحی چهره خیس به سبک سیاه قلم در فرادرس
همچنین برای استفاده از آموزش‌های جامع‌تر نقاشی و هنری می‌توانید از مجموعه آموزش‌های زیر استفاده کنید.
- مجموعه فیلم‌های آموزش نقاشی سیاه قلم یا طراحی با مداد سیاه از مقدماتی تا پیشرفته در فرادرس
- مجموعه فیلم‌های آموزش مقدماتی تا پیشرفته طراحی چهره در فرادرس
انواع نقاشی سیاه قلم
تا اینجا یاد گرفتیم نقاشی سیاه قلم چیست و به چه وسایلی نیاز دارد. در این بخش نیز با انواع آن آشنا می‌شویم. نقاشی سیاه قلم متناسب با نوع سوژه یا میزان سادگی یا پیچیدگی تکنیک‌ها و طرح، به انواع زیر تقسیم می‌شود.
- نقاشی سیاه قلم آسان
- نقاشی سیاه قلم حرفه‌ای
- نقاشی سیاه قلم چهره
- نقاشی سیاه قلم منظره
در ادامه، هرکدام از آنها را با تصویر معرفی می‌کنیم. پیش از آن پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش رایگان نحوه طراحی چشم با خط افق و زاویه در طراحی سیاه قلم در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
نقاشی سیاه قلم آسان
در ابتدای مسیر یادگیری نقاشی سیاه قلم می‌توانید از کشیدن طرح‌های ساده‌ای چون اشکال هندسی مختلف شروع کنید. طرح‌هایی مانند چهره یا منظره‌های طبیعی، برای شروع یادگیری مناسب نیسیتند زیرا دارای جزئیات زیادی هستند که اجرای تکنیک‌های این جزئیات نیاز به مهارت و تمرین زیادی دارد و پس از یادگیری طرح‌های آسان و تمرین تکنیک‌های مختلف سیاه قلم به‌مرور می‌توانید طرح‌های پیچیده را نیز نقاشی کنید. مهم‌ترین نکته در تمرین طرح‌های ساده، توجه به نورپردازی و رسم کردن سایه‌ها و روشنی‌ها مطابق با زاویه و چگونگی تابش نور در طرح است.
نقاشی سیاه قلم حرفه ای
اگر طرح کلی نقاشی، پیچیده باشد یا برای اجرای جزئیات آن نیاز به اجرای تکنیک‌های سخت‌تر باشد، نقاشی حرفه‌ای خواهد بود. هرچه جزئیات نقاشی سیاه قلم بیشتر باشد و نقاش زمان بیشتری برای اجرای تکنیک‌ها درست صرف کند، نقاشی حرفه‌ای‌تر خواهد شد.
نقاشی سیاه قلم چهره
یکی از پرطرفدارترین طرح‌های نقاشی سیاه قلم، طرح چهره است. به‌خصوص نقاشی سیاه قلم کودکان که طرفداران زیادی دارد و یکی از پردرآمدترین حوزه‌ها در نقاشی سیاه قلم است.
در تصویر زیر نمونه‌ای از نقاشی سیاه قلم کودکان را آورده‌ایم.
نقاشی سیاه قلم منظره
نقاشی از منظره‌های طبیعی و غیرطبیعی، یکی دیگر از انواع سیاه قلم است که طرفداران مخصوص خود را دارد. نقاشی از منظره برای تمرین زاویه تابش نور و ایجاد سایه‌ها در نقاشی سیاه قلم بسیار مناسب است.
تکنیک‌های هنری در نقاشی سیاه قلم
تا اینجا بررسی کردیم نقاشی سیاه قلم چیست و وسایل مورد نیاز و انواع آن را معرفی کردیم. در این بخش مهم‌ترین تکنیک‌های این نقاشی را با تصویر توضیح می‌دهیم.
- هاشور زنی
- سایش
- محو کردن
- پاک کن زنی
در ادامه هرکدام از موارد فهرست بالا را توضیح داده‌ایم. پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش طراحی سیاه قلم چهره کودک در فرادرس، این تکنیک‌ها را یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.
مهم‌ترین تکنیک‌های نقاشی سیاه قلم را در جدول زیر آورده‌ایم.
| مراحل | توضیح |
| هاشور زدن | کشیدن خط‌های موازی به‌صورت تیره و روشن |
| سایش | ایجاد طرح با ساییدن زغال یا مداد روی سطح کاغذ |
| محو کردن | ایجاد سطحی صیقلی بین تیره و روشن |
| پاک‌کن‌زنی | ایجاد سایه‌‌های روشن با پاک‌کن‌های نرم |
در ادامه هرکدام از تکنیک‌های بالا را با تصویر توضیح می‌دهیم.
هاشور زدن
در این تکنیک، با کشیدن خطوط موازی روی مقوا با مداد، بافت‌های مختلفی را ترسیم می‌کنیم. معمولاً این تکنیک را در آغاز نقاشی استفاده می‌کنیم و بعد از آن با تکنیک‌های دیگر رنگ زغال را محو می‌کنیم تا خطوط موازی تا حدودی محو شوند و رنگ، روی بافت مقوا پخش شود.
سایش
در این تکنیک، نقاش زغال فشرده یا مداد زغالی را روی مقوای سطح کار می‌کشد و با این کار رنگ مشکی را روی طرح پخش می‌کند.
پاک کن زنی
در این تکنیک، نقاش با زدن ضربه‌های عمودی با پاک‌کن به روی بخش‌های تیره طرح، جزئیاتی را به نقاشی خود اضافه می‌کند. برای مثال در تصویر زیر، نقاش با استفاده از پاک‌کن اتودی رگه‌هایی سفید را در چشم ترسیم می‌کند و با این کار، جزئیات نقاشی خود را متناسب با تابش نور در طرح، افزایش می‌دهد.
محو کردن
محو کردن را با ابزارهایی چون محوکن، قلم‌مو، پنبه و... یا انگشت انجام می‌دهیم. در تصویر زیر، نقاش به کمک قلم‌مو، خطوطی را که با مداد زغالی روی مقوا هاشور زده، محو می‌کند تا رنگ زغال روی کل سطح مورد نظر پخش شود و تیز بودن خط‌های تیره، محو شود.
مراحل نقاشی سیاه قلم
اگر بخواهیم به صورت خلاصه مراحل نقاشی سیاه قلم را بگوییم، ترتیب آنها به صورت زیر خواهد بود:
- مشخص کردن ابعاد مقوای مورد نظر برای طرح و چارچوب‌بندی آن با چسب کاغذی
- طراحی سوژه مورد نظر
- تعیین زاویه تابش نور و سایه‌ها
- ترسیم سایه‌ها (تیرگی‌ها) با هاشور زدن با مداد یا سایش پودر زغال با قلم‌مو
- ترسیم جزئیات تیره با مداد زغالی یا کنته
- محو کردن فاصله بین بخش‌های تیره و روشن با محو کن یا انگشت
- ایجاد جزئیات در بخش‌های تیره با پاک‌کن، محو کن یا مداد کنته سفید
- تثبیت کردن نقاشی با اسپری فیکساتیو یا لمینیت کردن
نکته: دقت کنید که همه نقاشی‌های سیاه قلم مختلف، دقیقا به ترتیب جدول بالا انجام نمی‌شوند و متناسب با نوع طرح، امکان تغییر در این مراحل وجود دارد. برای مثال ممکن است نقاش برای رسم جزئیات طرح خود، چند مرحله را تکرار کند یا یکی از آنها را زودتر از مرحله قبلی آن انجام بدهد.
سبک های سیاه قلم چیست؟
حالا که یاد گرفتیم نقاشی سیاه قلم چیست و ابزار آن چه هستند، در این بخش با سبک های مختلف سیاه قلم آشنا می‌شویم. سبک‌های این تکنیک را در فهرست زیر آورده‌ایم و در ادامه، هرکدام را با تصویر توضیح می‌دهیم.
- رئالیسم
- فتورئال
- هایپررئال
پیش از آشنایی با این سه سبک در ادامه مطلب، پیشنهاد می‌کنیم با تماشای فیلم آموزش طراحی سیاه قلم چهره مرد به سبک هایپررئال در فرادرس، این سبک را به‌خوبی یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.
سبک رئالیسم
در این سبک، نقاش تلاش می‌کند تا جزئیات نقاشی را تا حد ممکن مشابه با واقعیت سوژه نقاشی در فضای خارجی به تصویر بکشد. در این سبک، نقاش باید دقیقاً و تنها چیزی را بکشد که می‌بنید یعنی هنرمند در این سبک، فقط آنچه می‌بیند را به همان صورتی که می‌بیند نقاشی می‌کند و چیزی را به آن اضافه نمی‌کند.
سبک فتورئال
نقاشی‌هایی که در سبک فتورئال کشیده می‌شوند باید از نظر سایه‌پردازی و جزئیات شبیه به عکس باشند. تلاش نقاش در این سبک این است که نقاشی او از یک عکس قابل تشخیص نباشد. تفاوت فتورئال با رئالیسم این است که نقاش در این سبک، علاوه بر رعایت ویژگی‌های سبک رئالیسم باید به سایه‌پردازی و کنتراست نیز توجه کند و جزئیات را در نظر بگیرد.
سبک هایپررئال
در نقاشی به سبک هایپر رئالیسم تأکید بسیاری بر به تصویر کشیدن واقعیت وجود دارد یعنی هنرمند جزئیاتی مانند پوست، مو، بافت‌های مختلف، نورپردازی و... آنچنان دقیق به تصویر می‌کشد که غرق در جزئیات می‌شود. نقاشی در سبک هایپررئال به مهارت زیادی نیاز دارد زیرا هنرمند باید جزئیات را به‌شکلی اغراق‌آمیز و شدید در نقاشی خود رعایت کند.
البته این سبک مخصوص نقاشی سیاه قلم نیست و نقاشی‌های با رنگ اکریلیک، رنگ روغن و... را نیز در این سبک می‌کشند. پس فرق سیاه قلم با هایپر رئال این است که هایپر رئال یکی از سبک‌های نقاشی سیاه قلم است و هر نقاشی سیاه قلمی به سبک هایپر رئال نیست و هر نقاشی به سبک هایپر رئال نیز با تکنیک سیاه قلم کشیده نشده است.
جمع بندی
در این مطلب از مجله فرادرس یاد گرفتیم نقاشی سیاه قلم چیست و وسایل و ابزار مورد نیاز آن مانند لمینت و زغال و... چه هستند. همچنین به معرفی سبک های نقاشی سیاه قلم پرداختیم و هرکدام را با نمونه تصویری، معرفی کردیم. اگر بخواهیم مروری کلی به آنچه گفته شد داشته باشیم کافی است موارد زیر را مطالعه کنید.
- نقاشی سیاه قلم چیست؟
- نقاشی با زغال و ترسیم جزئیات طرح با ایجاد کنتراست بین رنگ‌های مشکی و سفید
- ابزار سیاه قلم چیست؟
- انواع زغال، انواع مداد، مقوا، قلم‌مو، محو کن، پاک‌کن، چسب کاغذی، تخته شاسی، کاتر، کف دریا، فیکساتیو
- تکنیک‌های سیاه قلم چیست؟
- هاشور زنی، سایش، پاک کن زنی، محو کردن
- سبک‌های سیاه قلم چیست؟
- رئالیسم، فتورئال و هایپررئالیسم
