معرفه و نکره در عربی – به زبان ساده + مثال و تمرین
اسم در زبان عربی یا معرفه است یا نکره. یعنی اگر مرجع کلمه برای گوینده یا شنونده شناخته شده باشد «معرفه» و اگر ناشناخته باشد «نکره» است. تمامی اسامی نکره میتوانند به معرفه تبدیل شوند اما همه اسمهای معرفه امکان نکره شدن را ندارند. در این نوشته انواع اسم معرفه و نکره را با مثال یاد میگیریم. در انتها، با استفاده از چند سوال دانستههایمان را درباره این موضوع را میسنجیم.
تعریف معرفه و نکره در عربی
به طور کلی، اسمی که مرجع آن برای گوینده یا شنونده شناخته شده نباشد اسم «نکره» است. به همین ترتیب، اسمی که خلاف این جریان باشد؛ یعنی، مرجع آن شناخته شده باشد «معرفه» نام میگیرد.
در زبان فارسی، اسم نکره با اضافه شدن کلمه «یک» به کلمهای دیگر یا افزودن «ی» به پایان یک کلمه آن را به حالت نکره و مجهول در میآورد. به مثالهای زیر توجه کنید.
دختری را در خیابان دیدم.
یک گربه دستم را چنگ زد.
در هر دوی این مثالها «دختر» و «گربه» برای گوینده ناشناخته هستند که در درک معنای کلی جمله تاثیر بسزایی هم ندارند.
اسم نکره و نشانههای آن
در زبان عربی، اسم در حالت عادی خودش میتواند نکره باشد؛ مگر اینکه یکی از نشانههای معرفه بودن را بپذیرد. در صورتی که هیچ یک از نشانههای معرفهساز وجود نداشته باشد، بسته به اعراب و نقش کلمه در جمله، یکی از تنوینهای (--ً--ٍ--ٌ-)، در انتهای آن مینشیند. به این ترتیب، مهمترین نشانه تشخیص نکره وجود تنوین در انتهای آن است.
انواع اعراب اسم نکره و شیوه نوشتن آنها | |
کلمه | صورت نکره کلمه |
کتاب | کتاباً، کتابٍ، کتابٌ |
سیارة | سیارةً، سیارةٍ، سیارةٌ |
رجل | رجلاً، رجلٍ، رجلٌ |
مدینة | مدینةً، مدینةٍ، مدینةٌ |
اسم نکره و جمله وصفیه
همانطور که در مبحث موصوف و صفت در عربی توضیح دادیم، جمله وصفیه، جمله اسمیه یا فعلیه عربی است که برای توصیف حالات و ویژگیهای یک اسم در جمله به کار میرود. در تمامی این جملهها باید یک ضمیر عربی باشد تا از نظر تعداد و جنس با موصوفش همسان باشد.
نکته ۱: مهمترین ویژگی موصوف جمله وصفیه این است که حتما و باید نکره باشد. در غیر این صورت ترکیب وصفی غلط است.
به مثال زیر توجه کنید.
دخلت بنتٌ إلی الصفِ اسمها فاطمةٌ.
دختری وارد کلاس شد که نامش فاطمه بود.
(در این مثال جمله وصفیه یک جمله اسمیه است و با حرف اضافه «که» در ابتدای آن به زبان فارسی ترجمه شدهاست.)
نکته ۲: جملات وصفیه برای اسم نکره حتما باید خبری باشند. جملات امری و جملههای نهی عربی از انجام کارها نمیتوانند نقش جمله وصفیه بگیرند. همچنین اعراب این جملات با تبعیت از موصوف «محلی» میشود. در مثال بالا جمله «اسمها فاطمة» جمله وصفیه برای کلمه «بنت» و محلا مرفوع است.
اسم معرفه و نشانههای آن
همان طور که بالاتر توضیح دادیم، اسم معرفه اسمی است که مرجع آن شناخته شدهباشد و گوینده و شنونده بدانند آن اسم به چه چیزی اشاره دارد.
در زبانی عربی سه نوع اسم معرفه وجود دارد که شامل موارد زیر میشود:
۱. اسمهایی که مرجع مشخص دارند. مثل ضمایر هو، هم، أنا، نحن و.... یا اسامی اشاره عربی هذا، هذه، اولئک، تلک و.... یا اسمهای موصول عربی مثل ألتی، ألذین، ألذی و...
تمامی این کلمات به خاطر اینکه برای جایگزینی یا توضیح و تکمیل اسمی دیگر به کار میروند مرجع مشخصی دارند و در نتیجه همواره معرفه هستند.
۲. اسمهایی که انسانها با استفاده از آنها سعی دارند به فرد، مکان یا موقعیتی خاص اشاره بکنند معرفه محسوب میشوند. به بیانی دیگر، اسم علم، یا همان اسم خاص، از اسامی معرفه هستند. مثل: أحمد، زینب، العراق، سوریا و...
نکته: اسمهای علم اگرچه تنوینپذیر هستند اما در این حالت باز هم معرفه به حساب میآیند.
۳. اسمهایی که به یکی از اسامی معرفه بالا اضافه میشوند یک ترکیب اضافی عربی میسازند و از حالت نکره بودن به معرفه تغییر شکل میدهند.
در همین زمینه شعر معروفی وجود دارد که انواع اسم معرفه را به خوبی توضیح میدهد.
معارف شش بود مضمر، اضافه
علَم، ذواللام، موصول و اشاره
در ادامه توضیح مرتبط با هر یک از انواع معرفه و مثالهای آنها را میخوانید.
الف و لام معرفهساز
یک راه مرسوم برای تغییر اسم نکره به معرفه این است که به ابتدای آن «ال» معرفهساز اضافه و تنوین انتهایی آن را به یکی از حرکات آوایی (--َ--ِ---ُ--) تغییر بدهیم. در جدول زیر نمونههایی از این تغییرات را مشاهده میکنید.
نحوه تبدیل اعراب اسم نکره به معرفه با «ال» | |
کلمه | صورت معرفه کلمه |
کتاب | الکتابَ، الکتابِ، الکتابُ |
سیارة | السیارةَ، السیارةِ، السیارةُ |
رجل | الرجلَ، الرجلِ، الرجلُ |
مدینة | المدینةَ، المدینةِ، المدینةُ |
در چنین حالتی برای توضیح اعراب کلمه میگویم: «اسم، معرفه به ال». البته توجه داشته باشید که «الـ» تعریف فقط یکی از انواع «الـ» است. در واقع، زبان عربی شامل انواع مختلفی از الف و لام است که با کاربردهای متنوعی مورد استفاده قرار میگیرند.
گاهیاوقات میتوان بدون گذاشتن «ال» بر سر یک اسم نکره آن را به معرفه تبدیل کرد.
نکته: برای معرفه ساختن بدون اضافه کردن «ال» باید اسم نکره را به یکی از شش معرفه بالا اضافه کرد تا از آنها «معرفه به اضافه» ساخت.
در ادامه انواع معرفه به اضافه و تغییرات ساختاری آن در کلمههای نکره را مرور خواهیم کرد.
معرفه به ضمیر «مضمر»
در مبحث معرفه به ضمیر هدف اضافهکردن یکی از ضمایر متصل به اسم نکره است تا از آن یک اسم معرفه بسازد. در جدول زیر انواع ضمایر متصل و ضمایر منفصل را مشاهده میکنید.
ضمایر منفصل | ضمایر متصل |
هو | ه |
هما | هما |
هم | هم |
هی | ها |
هما | هما |
هنَّ | هنَّ |
أنتَ | کَ |
أنتما | کما |
أنتم | کم |
أنتِ | کِ |
أنتما | کما |
أنتن | کنَّ |
أنا | ی |
نحن | نا |
به مثالهای جدول زیر توجه کنید.
نحوه تغییر اسم نکره به معرفه به ضمیر متصل | ||
نکره | ضمیر - معرفه | معرفه به ضمیر |
کتابٌ | أنا-ی | کتابی |
سیارةٌ | هی- ها | سیارتُها |
مدینة | نحن- نا | مدینتًنا |
همانطور که در جدول بالا دیدید با اضافه شدن ضمیر متصل به اسم نکره، ابتدا تنوین آن حذف و ضمیر به انتهای کلمه چسبید و آن را از اسمی با مرجع نامشخص به اسمی با مرجع معلوم و معرفه تبدیل کرد.
«مدینتًنا- اسم معرفه به «نا» ضمیر متصل متکلم معالغیر»
معرفه به عَلَم
فهمیدیم که اسم علم در عربی همان اسم خاص در فارسی است که با وجود تنوین گرفتن همواره و همیشه معرفه هستند. دقیقا به همین خاطر اگر به اسم نکرهای اضافه شوند آن را به «معرفه به اسم علم» تبدیل میکند. برای فهم بیشتر این مورد به جدول مثالهای زیر توجه کنید.
مثال اسم معرفه اضافه به اسم علم | ||
نکره | معرفه | ترکیب اضافی معرفه |
کتابٌ | سعید | کتابُ سعید |
سیارةٌ | زینب | سیارةُ زینبً |
مدینةٌ | تهران | مدینةُ تهران |
معرفه به اسم اشاره
اسم اشاره یکی از اسامی همواره معرفه در زبان عربی است. در ترکیب معرفه به اضافه هم مثل موارد بالا، در شرایطی که یک اسم نکره در جمله به یک اسم اشاره اضافه شود، تبدیل به اسم معرفه میشود. برای درک بهتر این نکته بهتر است به مثالهای جدول زیر دقت کنید.
مثال اسم معرفه به اسم اشاره | ||
نکره | معرفه | ترکیب اضافی اسم اشاره |
کتابٌ | هذا | کتابُ هذا الولد |
سیارةٌ | هذه | سیارةُ هذه المرأة |
مدینةٌ | هولاء | مدینةُ هولاء رجال |
دو اسم اشاره «هولاء» و «اولئک» برای مذکر و مونث به صورت یکسان به کار میرود.
هولاء الطلاب نظیفون.
این دانشآموزها پاکیزه هستند.
اما اگر کلمه بعد از اسم اشاره بدون الف و لام باشد، آن را در صیغهای که استفاده شده به صورت مفرد، مثنی یاجمع ترجمه میکنیم.
هولاء طلابٌ نظیفون.
اینها دانشآموزان پاکیزهای هستند.
معرفه به موصول
اسمهای موصول همگی معرفه هستند. دو نوع اسم موصول داریم. نوع اول، اسامی موصول عام هستند که عبارتند از : «من» به معنی «کسی که..» و «ما» به معنی «چیزی که..». به جملهای که بعد از اسم موصول بیاید صله موصول میگویند. این دو اسم موصول برای تمامی کلمات، صرف نظر از تعداد آنها در مفرد، مثنی یا جمع بودن استفاده میشود.
نوع دوم اسامی موصول، اسامی موصول خاص هستند که با در نظر گرفتن تعداد یک کلمه نحوه و نوع استفاده آنها در جمله فرق میکند. مثلا برای مفرد مونث از یک اسم موصول خاص و برای جمع مذکر از موصول خاص مختص به خودش استفاده میکنیم. در جدول زیر اسامی موصول خاص به تفکیک جنس و تعداد نوشته شده است.
جدول اسم موصول خاص | ||
مذکر | مونث | نوع |
ألذی | ألتی | مفرد |
أللذان- أللذین | أللتان- أللتین | مثنی |
ألذین | أللاتی | جمع |
نکته: اگر یک کلمه نکره قبل از جملهای قرار بگیرد که ابتدای آن با یکی از موصولات آغاز شده باشد، آن کلمه از حالت نکره بودن خارج و به اسم معرفه تبدیل میشود.
به مثالهایی که در جدول زیر آمده توجه کنید.
مثال اسم معرفه به موصول | ||
نکره | معرفه | معرفه به موصول |
کتابٌ | ألذی | کتاب ألذی فی الصف |
سیارةٌ | ألتی | سیارة ألتی فی الشارع |
مدینةٌ | ألذین | مدینة ألذین یدرسون فی الجامعه |
در تمامی مثالهای بالا تمامی اسمهایی که موصول به آنها اضافه شده از حالت نکره در آمده و معرفه شدهاند.
معرفه به ال
پیشتر توضیح دادیم که یکی از نشانههای معرفه بودن اسم وجود «ال» بر سر آن است. اسم یا باید ال داشته باشد یا تنوین. داشتن هر دوی اینها با هم امکانپذیر نیست.
نکته: در شرایطی که یک اسم نکره به اسم معرفه به ال اضافه شود، آن کلمه هم معرفه میشود.
برای درک بیشتر به مثالهای جدول توجه کنید.
مثال اسم معرفه به «ال» | ||
نکره | معرفه | معرفه به ال |
کتابٌ | المعلم | کتاب المعلم |
سیارةٌ | الرجل | سیارة الرجل |
مدینةٌ | العلماء | مدینة العلماء |
معرفه به اضافه
حالا شرایطی را در نظر بگیرید که در آن یک اسم نکره به یکی از ترکیبهای معرفه بالا (یعنی معرفه به ضمیر، معرفه به اسم اشاره، معرفه به اسم موصول و معرفه به ال) اضافه شود. در این حالت، آن اسم نکره هم معرفه به اضافه محسوب میشود.
به عنوان مثال در ترکیب اضافی «دفترُ تلمیذُ الصف» کلمه دفتر، معرفه به اضافه است چون به تلمیذ اضافه شده است. کلمه تلمیذ هم به الصف که معرفه به ال است اضافه شده. در نتیجه ترکیبی این چنینی میسازند «معرفه به اضافه+ معرفه به اضافه+ معرفه به ال». برای فهم بیشتر این مبحث به جدول مثالهای زیر توجه کنید.
مثال ترکیبهای معرفه به اضافه | ||
نکره | معرفه | معرفه به اضافه |
کتابٌ | مدرس الریاضیات | کتاب مدرس الریاضیات |
سیارةٌ | صدیقتی | سیارة صدیقتی |
مدینةٌ | طلاب الجامعة | مدینة طلاب الجامعة |
سوالات رایج درباره معرفه و نکره در عربی
اسم معرفه و نکره در عربی چیست؟
اسمها در عربی یا معرفه هستند یا نکره. در صورتی که مرجع آن اسم به کار برده شده در جمله برای گوینده و شنونده شناخته شده باشد، آن اسم معرفه و در شرایطی که کلمه به کار برده شده مرجعش ناشناخته باشد، آم اسم نکره میشود.
روش تشخیص معرفه و نکره در عربی گونه است؟
مهمترین و پر کاربردترین نشانه معرفه بودن یک اسم، آمدن با «ال» یا همان الف و لام معرفهساز است. همچنین اگر کلمه به یکی از کلمات همواره معرفه اضافه شود (مثل ضمایر، اسم اشاره و...) آن اسم معرفه به اضافه میشود. در مقابل، میتوان اسم نکره را از روی تنوینی که در آخر کلمه قرار گرفته به راحتی تشخیص داد.
اسم معرفه بر چند نوع است؟
دستهای از اسمها هستند که مرجعشان در جمله همواره شناخته شدهاند. در نتیجه همیشه معرفه هستند. این اسامی عبارتند از: ضمیر (متصل و منفصل)، اسم اشاره، اسم علم، اسم موصول و اسم اضافه. تمامی اینها به علاوه اسم «ال»دار در دسته اسامی معرفه قرار میگیرند.
تمرین معرفه و نکره در عربی
برای ارزیابی خود در رابطه با «معرفه و نکره»، میتوانید از تمرینهایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته استفاده کنید. این آزمون شامل ۷ سوالچند گزینهای است که بعد از اتمام پاسخگویی میتوانید میزان معلومات خودتان را بسنجید.
۱. کدام گزینه بیشترین تعداد اسم نکره را دارد؟
تَعیشُ حَیواناتٌ مائیَّةُ فی أعماقِ المُحیطِ
کثیرٌ مِن المؤمنینَ یذهبونَ إلی مکّة المُکَرّمةِ
هذانِ الفریقانِ قَد تَعادَلا مرَّةً ثانیَّةً بلا هَدفٍ
۲. کدام کلمه معرفه نیست؟
أنا
العراق
الطالب
طفل
۳. در جمله «الحسين مصباحُ الهدي و سفينة النجاة» چند اسم معرفه وجود دارد؟
دو
چهار
پنج
۴. در کدام جمله خبر اسم نکره است؟
ألذی عصی الرسول فرعون
العلم خزائن یکشفها العلما
هذه اصفهان، المدینة الجمیلة و التاریخیة!
۵. در جمله «فی بعض الاوقات قدرة الکلام أقوی من السلاح» چند اسم نکره وجود دارد؟
یک
دو
چهار
۶. کدام جمله بیشترین تعداد اسم نکره را دارد؟
هذه الشجرة تختلف عن باقی الأشجار.
عالم ینتفع بعلمه خیر من الف عابد.
یعجبنا حارس مرمی هذا الفریق.
۷. در کدام جمله مبتدا اسم نکره است؟
البعید عن العین بعید عن القلب
فریقنا فائز فی مباراة کرة القدم.
للفیروزآبادی معجم مشهور باسم القاموس.
جمعبندی
در این نوشته یاد گرفتیم که اسم معرفه و نکره به چه نوع اسمهایی گفته میشود و روش تشخیص آنها را آموختیم. همچنین فهمیدیم که برخی از اسمها در زبان عربی مثل ضمیرها، اسامی اشاره، اسمهای موصول، اسم علم همواره معرفه هستند و اگر به یک کلمه نکره اضافه شوند آن را معرفه میسازند. علاوه بر اینها، یاد گرفتیم که مهمترین مشخصه یک اسم نکره، تنوینی است که در انتهای آن قرار میگیرد که باعث میشود آن را در فارسی با آوردن کلمه «یک» ترجمه کنیم. به این ترتیب نشان میدهیم که مرجع آن کلمه برایمان ناشناخته و نامشخص است.
به به عالی
به شدت مفید و کاربردی بود. سپاسگزارم.
سلام و عرض تشکر. خیلی خوب بود
مطلب عالی توضیح شد باتشکر