موثرترین تکنیک های مدیریت ریسک در بورس — به زبان ساده

«مدیریت ریسک» (Risk Management) در مفهوم کلی شامل فرآیند شناسایی، ارزیابی و کنترل تهدیدات برای سرمایه و درآمد سازمان است. این ریسک‌ها از منابع مختلفی مانند عدم قطعیت‌های مالی، بدهی‌های قانونی، مسائل مربوط به فناوری، خطاهای مدیریت استراتژیک، حوادث و بلایای طبیعی ناشی می‌شوند. مدیریت ریسک در بورس شامل شناسایی و ارزیابی تهدیداتی است که دارایی‌های سرمایه‌گذار را تهدید می‌کنند. مدیریت ریسک در بورس مستلزم شناسایی این تهدیدها و اتخاذ استراتژی‌هایی در جهت خنثی‌سازی یا کم کردن اثرات این تهدیدها برای دارایی‌های سرمایه‌گذار است. در این نوشتار تلاش خواهد شد تا موثرترین تکنیک‌های مدیریت ریسک در بازارهای مالی و از جمله بورس، بررسی و تحلیل شود.

مدیریت ریسک در بورس چیست ؟

فعالیت در بازارهای مالی مانند بورس همیشه با ریسک همراه است. وظیفه مدیریت ریسک شناسایی سیستماتیک فرصت‌ها و ریسک‌های بازار بورس و ارزیابی آن‌ها برای کاهش یا خنثی‌سازی اثرات ریسک بر دارایی اشخاص حقیقی و حقوقی در این بازار است. یک برنامه مدیریت ریسکِ موفق در بورس به فرد کمک می‌کند تا طیف کاملی از ریسک‌هایی که با آن مواجه است را شناسایی کند. ابزارهای مختلفی برای مدیریت ریسک در بازار بورس برای افراد حقیقی و حقوقی وجود دارند.

ابزارهای مدیریت ریسک به معامه‌گران اجازه می‌دهد تا احساسات بازار را از طریق تکنیک‌های مدیریت ریسک یا گزارش‌های دوره‌‌ای شرکت‌ها تشخیص دهند. یکی از وظایف مدیریت ریسک در بورس، کاهش نوسانات سود معامله‌گر و افزایش امنیت کلی برنامه‌ریزی برای حفظ سرمایه است. مدیریت ریسک در بورس اثرات مثبتی برای معامله‌گران در این بازار دارد. از جمله مهم‌ترین مزایای مدیریت ریسک در بورس می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد.

• کاهش نوسانات در سود که تأثیر مثبتی بر سطح بازده مورد انتظار دارد.
• کاهش نوسانات مرتبط با ریسک در جریان‌های نقدی آتی که هزینه‌های تامین سرمایه را کاهش می‌دهد و تأثیر مثبتی بر ارزش شرکت دارد.
• پایداری عملکرد سود که به کل نفع بازار سرمایه است.
• پایداری عملکرد سود همچنین توانایی تحمل ریسک فرد و شرکت را بالا برده و احتمال ورشکستگی را کاهش می‌دهد.
• پایداری عملکرد سود، احتمال ورشکستگی فرد یا شرکت را کاهش می‌دهد. این کار همچنین به نفع کارکنان، معامله‌گران و تامین‌کنندگان است که به ایجاد روابط بلندمدت با مشتریان و تامین‌کنندگان کمک می‌کند.

ریسک در بورس چیست ؟

«ریسک» (Risk) در بورس و بازار سهام به احتمال تفاوت بین سود واقعی و بازده مورد انتظار اشاره دارد. ریسک همچنین شامل احتمال از دست دادن بخشی یا تمام سرمایه اولیه فرد است. به طور کمی (یا مقداری)، ریسک معمولاً با در نظر گرفتن رفتارها و نتایج تاریخی ارزیابی می‌شود. در امور مالی، «انحراف معیار» (Standard Deviation) رایج‌ترین مفهوم برای تعریف ریسک است. انحراف معیار شاخصی برای نشان دادن نوسان قیمت دارایی‌ها در مقایسه با میانگین آن‌ها در یک بازه زمانی معین است.

ریسک را می‌توان به صورت مثبت (فرصت‌های صعودی) یا منفی (تهدیدهای منفی) درک کرد. ریسک، پتانسیل یک موقعیت یا رویداد برای تأثیرگذاری بر دست‌یابی به اهداف خاص است. ریسک می‌تواند خود را به صورت ریسک مطلق، ریسک نسبی یا ریسک نکول نشان دهد. تعریف این ریسک‌ها به صورت زیر است.

• ریسک مطلق: این معیار ریسک با نوسانات سهام تعریف می‌شود و همان‌طور که اشاره شد به راحتی با معیارهای رایج مانند انحراف استاندارد قابل محاسبه است.
• ریسک نسبی: این معیار ریسک از نسبت نوسان قیمت یک دارایی به شاخص بورس یا شاخص سهام مربوط به آن صنعت سنجیده می‌شود.

مدیریت سرمایه و ریسک در بورس

همه افراد فعال در بورس و بازارهای مالی هر روز در معرض ریسک قرار می‌گیرند. عوامل مختلفی بر مدیریت ریسک در بورس تاثیرگذار هستند. هدف مدیریت ریسک، کاهش ریسک‌هایی است که می‌تواند به اشخاص حقیقی یا حقوقی در بورس آسیب برساند.

به طور کلی، مدیریت ریسک‌ و سرمایه در بورس با درک اصول اولیه ریسک و نحوه اندازه‌گیری آن در ارتباط است. مدیریت ریسک در بورس به تمامی سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی کمک می‌کند تا از زیان‌های غیرضروری و پرهزینه در بورس جلوگیری کنند. مهم‌ترین عوامل موثر بر مدیریتِ ریسکِ افراد به شرح زیر است.

• شخصیت
• سبک زندگی
•  سن
• ریسک‌پذیر یا ریسک‌گریز بودن فرد
• تحصیلات
• جنسیت
• آموزش
• سابقه

هر فرد سرمایه‌گذار در بازارهای مالی، دارای یک پروفایل ریسک منحصر‌به‌فرد است که تمایل و توانایی او را برای مقاومت در برابر ریسک تعیین می‌کند. به طور کلی، با افزایش ریسک‌های سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران انتظار دارند بازده بالاتری برای جبران این ریسک‌ها وجود داشته باشد. یک ایده اساسی در امور مالی، رابطه بین ریسک و بازده است.

هر چه میزان ریسکی که سرمایه‌گذار مایل به پذیرش آن است بیشتر باشد، فرد انتظار بازده بالاتری خواهد داشت. البته ذکر این نکته ضروری است که ریسک بالاتر به طور خودکار با بازده بالاتر برابر نیست. تبادل ریسک و بازده فقط نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری با ریسک بالاتر، امکان کسب بازدهی بالاتری دارد اما هیچ تضمینی برای بازدهی بالاتر وجود ندارد.

ریسک‌ها می‌توانند از راه‌های مختلفی به وجود بیایند و سرمایه‌گذاران باید بابت ریسک‌های اضافی، تا حد زیادی از جنبه بازده جبران شوند. به عنوان مثال، اوراق قرضه خزانه‌داری در بیشتر کشورهای یکی از امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها در نظر گرفته می‌شود و در مقایسه با اوراق قرضه شرکتی، نرخ بازده کمتری ارائه می‌دهد. احتمال ورشکستگی یک شرکت بسیار بیشتر از ورشکستگی یک دولت است. از آنجا که ریسک پیش‌فرض سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه شرکتی بیشتر است، به سرمایه‌گذاران نرخ بازده بالاتری نیز پیشنهاد می‌شود.

انواع ریسک در بورس

افراد، مشاوران مالی و شرکت‌های حقوقی همگی می‌توانند استراتژی‌های مدیریت ریسک در بورس را برای کمک به مدیریت ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌های تجاری خود توسعه دهند. از نظر «آکادمیک» (Academic) چندین نظریه و استراتژی برای اندازه‌گیری، تحلیل و مدیریت ریسک‌ها وجود دارد. برخی از این نظریات شامل موارد زیر هستند.

• انحراف استاندارد
• «بتا» (Beta)
• «ارزش در معرض ریسک» (Value at Risk | VaR)
• «مدل قیمت‌گذاری دارایی سرمایه» (Capital Asset Pricing Model | CAPM)

اندازه‌گیری و کمی‌سازی ریسک، به سرمایه‌گذاران، معامله‌گران و مدیران کسب‌وکار اجازه می‌دهد تا با استفاده از استراتژی‌های مختلف از جمله تنوع‌سازی و موقعیت‌های مشتقه، از برخی ریسک‌ها جلوگیری کنند. هر اقدام به پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، ریسک‌ها و بازده‌های مختلفی را در بر می‌گیرد. به طور کلی، براساس نظریات مالی، ریسک‌های سرمایه‌گذاری که بر ارزش دارایی‌ها تأثیر می‌گذارند به دو دسته اصلی شامل ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک طبقه‌بندی می‌شوند.

ریسک سیستماتیک در بورس

«ریسک‌های سیستماتیک» (Systematic Risks) که ریسک‌های بازار نیز نامیده می‌شوند به ریسک‌هایی اشاره دارند که می‌توانند کل بازار اقتصاد یا درصد زیادی از بازار را تحت تاثیر قرار دهند. ریسک بازار، ریسک از دست دادن سرمایه‌گذاری‌ها به دلیل عواملی مانند ریسک‌های سیاسی و اقتصاد کلان است که بر عملکرد کل بازار تأثیر می‌گذارد. ریسک‌های سیستماتیک را نمی‌توان به راحتی از طریق ایجاد تنوع در «پرتفوی» (Portfolio) کاهش داد. سایر انواع ریسک سیستماتیک را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد.

• ریسک نرخ بهره
• ریسک تورم
• ریسک ارز
• ریسک نقدینگی بانک‌های کشور
• ریسک اجتماعی-سیاسی

با توجه به اهمیت موضوع تکنیک‌های مدیریت ریسک در بازار بورس و نقش آن در کاهش اثرات منفی ریسک بر بازدهی و موجودی سرمایه افراد حقیقی و حقوقی، «فرادرس» اقدام به انتشار فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی آن کرده که لینک آن در ادامه آورده شده است.

• برای مشاهده فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی + اینجا کلیک کنید.

ریسک غیرسیستماتیک در بورس

«ریسک‌ غیرسیستماتیک» (Unsystematic Risk) که ریسک خاص یا منحصربه‌فرد نیز نامیده می‌شود، دسته‌ای از ریسک‌ها است که فقط بر یک صنعت یا یک شرکت خاص تأثیر می‌گذارد. ریسک غیر سیستماتیک، ریسک از دست دادن سرمایه‌گذاری به دلیل ریسک‌های خاص در فعالیت‌های یک شرکت یا صنعت است. از جمله ریسک‌های غیرسیستماتیک می‌توان به ریسک‌های زیر اشاره کرد.

• تغییر در مدیریت شرکت
• فراخوان محصولاتی که ممکن است دارای عیب یا نقص مهم باشند.
• تغییر قانون که می‌تواند فروش شرکت را کاهش دهد
• ورود رقیب جدید به بازار برای شرکت که پتانسیل تصاحب بخشی از سهم بازار شرکت را دارد.

سرمایه‌گذاران اغلب از تنوع در سبد سرمایه‌گذاری برای مدیریت ریسک غیرسیستماتیک از طریق سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف استفاده می‌کنند.

سایر انواع ریسک در بورس

علاوه بر ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک، چندین نوع دیگر از ریسک وجود دارد که در ادامه دسته‌بندی شده است. در ادامه سایر انواع ریسک فهرست شده است.

• ریسک کسب‌وکار
• ریسک اعتباری
• ریسک نرخ ارز
• ریسک نرخ بهره
• ریسک سیاسی

در ادامه به صورت مختصر این ریسک‌ها توضیح داده خواهند شد.

ریسک کسب و کار

ریسک کسب‌وکار به دوام یا طول عمر یک کسب‌و‌کار اشاره دارد. ممکن است برخی از کسب‌وکارها تنها در یک دوره خاص با اسقبال روبه‌‌رو شوند و پس از مدتی از چرخه تولید حذف شوند.

ریسک اعتباری

ریسک اعتباری به ریسکی اشاره دارد که وام‌گیرنده قادر به پرداخت اصل یا سود تعهدات بدهی خود نباشد. این نوع ریسک به ویژه برای سرمایه‌گذارانی که اوراق قرضه را در پرتفوی خود نگه می‌دارند، نگران‌کننده است. اوراق قرضه دولتی کمترین میزان ریسک و در نتیجه کمترین بازدهی را دارند. از سوی دیگر، اوراق قرضه شرکتی، دارای بالاترین میزان ریسک و همچنین نرخ بهره بالاتری هستند. سرمایه‌گذاران می‌توانند با بررسی این اوراق، مشخص کنند کدام اوراق دارای درجه اعتبار بیشتر و کدام یک دارای درجه اعتبار پائین‌تری هستند.

ریسک نرخ ارز

هنگام سرمایه‌گذاری در بورس کشورهای خارجی، توجه به این واقعیت مهم است که نرخ ارز می‌تواند قیمت دارایی را تغییر دهد. ریسک ارز خارجی (یا ریسک نرخ ارز) برای همه ابزارهای مالی که به ارزی غیر از واحد پول داخلی سرمایه‌گذار هستند، اعمال می شود.

ریسک نرخ بهره

ریسک نرخ بهره  به ریسکی اشاره دارد که ارزش سرمایه‌گذاری به دلیل تغییر در سطح مطلق نرخ‌های بهره، افزایش یا کاهش داشته باشد. این نوع ریسک به طور مستقیم بر ارزش اوراق قرضه نسبت به سهام تأثیر می‌گذارد و ریسک قابل توجهی برای تمامی دارندگان اوراق قرضه ایجاد می‌کند. با افزایش نرخ بهره، قیمت اوراق در بازار ثانویه کاهش می‌یابد و برعکس.

ریسک سیاسی

ریسک سیاسی، به ریسکی گفته می‌شود که بازده یک سرمایه‌گذاری ممکن است به دلیل بی‌ثباتی یا تنش‌های سیاسی در یک کشور کاهش یابد. این نوع ریسک می‌تواند ناشی از تغییر در دولت، نهادهای قانون‌گذاری و سایر تنش‌های سیاسی باشد. این ریسک به «ریسک ژئوپلیتیکی» (Geopolitical Risk) نیز مشهور است. با طولانی‌تر شدن افق زمانی سرمایه‌گذاری، امکان رخداد این ریسک نیز بیشتر خواهد شد.

ریسک نقدشوندگی

ریسک نقدشوندگی به شکلی خاص از ریسک اشاره دارد که درباره فروش و نقد کردن یک سهم یا اورق قرضه وجود دارد. هر اندازه ریسک نقدشوندگی برای سهام یا اوراق قرضه کمتر باشد، سهم یا اوراق قرضه با سهولت بیشتری به پول نقد تبدیل می‌شود.

ریسک تورم

ریسک تورم به ریسک کاهش یا از دست دادن قدرت خرید اشاره دارد. ریسک تورم به این دلیل است که ارزش سرمایه‌گذاری‌های شما با نرخ تورم سازگار نیست. تورم قدرت خرید پول را در طول زمان کاهش می‌دهد. به عبارتی با مقداری ثابت از پول، نمی‌توانید به اندازه سال قبل خرید کنید. برای مثال با ۱ میلیون تومان در امسال نمی‌توانید همان کالا و خدمات خریداری شده سال قبل را دوباره خریداری کنید. بنابراین قیمت سهام باید متناسب با تورم یا بیشتر از آن افزایش یابد. املاک و مستغلات نیز برخی از محافظت‌ها را در برابر تورم ارائه می‌دهند، زیرا مالکان خانه می‌توانند اجاره‌ها را در طی زمان افزایش دهند.

ریسک زمانی

افق زمانی و نقدینگی سرمایه‌گذاری‌ها اغلب یک عامل کلیدی موثر بر ارزیابی و مدیریت ریسک در بورس است. اگر سرمایه‌گذار نیاز به دسترسی فوری به وجوه نقد داشته باشد، احتمال کمی دارد که به سرمایه‌گذاری‌هایی با ریسک بالا یا افق‌های زمانی بلندمدت وارد شود. چنین فردی احتمال دارد که پول خود را در اوراق بهادار بدون ریسک قرار دهد.

بنابرین، افق زمانی، عامل مهمی برای پرتفوی سرمایه‌گذاری فردی خواهد بود. سرمایه‌گذاران جوان با افق‌های زمانی طولانی‌تر تا بازنشستگی، ممکن است مایل به سرمایه‌گذاری با ریسک‌های بالاتر و بازده بالقوه بالاتر باشند. سرمایه‌گذاران مسن‌تر، تحمل ریسک متفاوتی دارند، زیرا دوره زمانی به مراتب کمتری نسبت به افراد جوان در اختیار دارند.

آموزش مدیریت ریسک و سرمایه در بورس

چه یک شرکت حقوقی یا یک شخص حقیقی باشید، از ریسک‌های موجود در بازارهای مالی در امان نیستید. بهترین راه برای مدیریت ریسک در بورس و کاهش تاثیرات ریسک‌ بر سرمایه‌گذاری و معاملات، آموزش مدیریت ریسک و سرمایه در بورس است. برای این منظور باید موثرترین تکنیک‌های مدیریت ریسک در بورس را یاد بگیرید تا بتوانید استراتژی‌ بهینه معاملاتی خود را تهیه کنید. در این بخش مهم‌ترین تکنینک‌های مدیریت ریسک در بورس و بازارهای مالی مرور خواهد شد. مراحل کلیدی در فرآیند آموزش مدیریت ریسک و سرمایه در بورس ریسک شامل موارد زیر است.

• شناسایی ریسک‌ها: فرآیند آموزش و مدیریت ریسک با شناسایی ریسک‌ها آغاز می‌شود. شناسایی ریسک‌ها باید قبل از ورود به بازار انجام شود و نباید در میانه یا در طول پروژه انجام شود، زیرا ممکن است خیلی دیر شده باشد. شناسایی ریسک‌ها از طریق شناسایی علل ریشه‌ای و تاثیرات آن‌ها و همچنین شناسایی و انجام کارکردهای اساسی این ریسک‌ها است.
• تجزیه و تحلیل ریسک‌ها: پس از شناسایی ریسک‌ها، گام بعدی این است که ریسک‌ها را ارزیابی کنید تا ببینید چه نوع تاثیری بر معاملات و ارزش سرمایه شما در بازار بورس دارند. با تجزیه و تحلیل صحیح ریسک‌ها، می‌توانید اولویت‌بندی کنید که کدام ریسک بیشترین تأثیر را بر سهام یا اوراق قرضه مدنظر شما دارد. تحلیل ریسک‌ها به دو صورت کمی و کیفی انجام می‌شود انجام می‌شود. در تحلیل کیفی، ریسک‌ها بر اساس احتمال وقوع آن‌ها و تأثیرات احتمالی آن‌ها تجزیه‌ و‌ تحلیل می‌شوند. در تحلیل کمی، فرد نتایج احتمالی را به صورت عدد بیان می‌کند و احتمال دست‌یابی به اهداف را ارزیابی می‌کند.
  
• برنامه‌ریزی برای کاهش ریسک: در مرحله برنامه‌ریزی برای کاهش ریسک باید به دنبال راه‌حل‌هایی برای کاهش یا کنترل ریسک بود. از ریسک‌های شروع کنید که شدیدترین تأثیر را بر سهام یا اوراق قرضه شما دارند. در انتها باید به این نتیجه برسید که چگونه تأثیر ریسک‌های شناسایی شده را به حداقل برسانید.

به صورت کلی فرآیند آموزش و یادگیری در زمینه مدیریت ریسک و سرمایه در بازار بورس باید شامل موارد کلیدی زیر باشد.

• استراتژی معاملاتی خود را در رابطه با ریسک‌هایی که ممکن است آن را تحت تاثیر قرار دهند، مشخص کنید.
• گروه‌های اصلی ریسک مرتبط با صنعتی که سهام آن را خریده‌اید، شناسایی و اهمیت نسبی آن‌ها را مشخص کنید.
• با ابزارهای کمی و کیفی «نسبت ریسک به پاداش» (Risk to Reward Ratio) را برای سهام مورد نظر خود محاسبه کنید.
• مقررات مربوط به کنترل ریسک در بازار بورس و چگونگی تکامل آن را مطالعه کنید.
• روش‌های مختلف مورد استفاده برای نظارت بر سرمایه و الزامات نقدینگی در نمادهای بورسی خود را مطالعه کنید.
• نحوه مدیریت ریسک‌ اضافی در شرایط ویژه مانند ریسک‌های ناشی اپیدمی کرونا را مرور کنید.
• مقالات، کتاب‌ها و فیلم‌های آموزشی که در زمینه مدیریت ریسک، شناخته شده و معتبر هستند را تهیه و مطالعه کنید.
• هبه صورت دوره‌ای، استراتژی‌های مدیریت ریسک خود در بازار بورس از نو ارزیابی کنید.
• عملکرد استراتژی‌های خود را در طی زمان آزمون کنید تا از بهینه بودن آن اطمینان حاصل کنید.

ریسک پذیری در بورس

افراد در مواجه با ریسک‌پذیری در بازار بورس در سه دسته متفاوت قرار می‌گیرند. این سه دسته به شرح زیر هستند.

• افراد ریسک‌پذیر
• افراد ریسک‌گریز
• افراد ریسک‌خنثی

در ادامه درباره این سه دسته به صورت مختصر توضیحاتی داده می‌شود.

افراد ریسک پذیر

واژه ریسک‌پذیر، سرمایه‌گذار یا افرادی را توصیف می‌کند که فرصت‌ها را در نوسانات بازار می‌بینند و به دنبایل نرخ‌های بازدهی بالا، ریسک‌های زیادی را تقبل می‌کنند. افراد ریسک‌پذیر به سرمایه‌گذاری‌های پرریسک با پتانسیل بازدهی و ضرر بالا تمایل دارند. آن‌ها با سرمایه‌گذاری در گزینه‌های سرمایه‌گذاری با ریسک بالا، ریسک بازار را برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کارتر کاهش می‌دهند.

افراد ریسک گریز

اصطلاح ریسک‌گریز، سرمایه‌گذار یا فردی را توصیف می‌کند که حفظ سرمایه را بر پتانسیل بازدهی بالاتر از حد متوسط، ترجیح می‌دهد. در سرمایه‌گذاری، ریسک برابر با نوسان قیمت است. یک سرمایه‌گذاری بی‌ثبات می‌تواند شما را ثروتمند کند یا منجر به ضرر سنگین برای شما شود. در مقابل یک سرمایه‌گذاری محافظه‌کارانه، در طی زمان به آرامی و پیوسته رشد خواهد کرد.

افراد ریسک خنثی

ریسک خنثی اصطلاحی برای توصیف نگرش افراد یا سرمایه‌گذارانی است که احتمالاً در حال ارزیابی گزینه‌های سرمایه‌گذاری هستند. اگر فرد یا سرمایه‌گذار فقط بر روی منافع بالقوه سرمایه‌گذاری بدون توجه به ریسک آن تمرکز کند، گفته می شود که آن فرد ریسک‌خنثی است. چنین رفتاری، برای ارزیابی پاداش بدون فکر به ریسک، ممکن است به صورت ذاتی خطرناک به نظر برسد. به عنوان مثال در صورت وجود دو فرصت سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذار ریسک‌خنثی فقط به سود بالقوه هر سرمایه‌گذاری نگاه می‌کند و ریسک را در تصمیم‌گیری خود وارد نمی‌کند

ریسک فری در بورس چیست؟

«نرخ بازده بدون ریسک» (Risk-Free Rate) یا ریسک فری، نرخ بازده نظری یک سرمایه‌گذاری با ریسک صفر است. نرخ بازده بدون ریسک نشان‌دهنده سودی است که سرمایه‌گذار از یک سرمایه‌گذاری کاملاً بدون ریسک در یک دوره زمانی مشخص انتظار دارد. نرخ بازده بدون ریسک در عمل وجود ندارد، زیرا هر  نوع سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، حداقل مقدار کمی ریسک به همراه دارد. به صورت تئوریک، نرخ بازدهی بدون ریسک، حداقل بازدهی است که سرمایه‌گذار برای هر سرمایه‌گذاری انتظار دارد.

فرد ریسک فری، ریسک اضافی را نمی‌پذیرد مگر این‌که نرخ بازده بالقوه، بیشتر از نرخ بازده بدون ریسک باشد. با این‌حال، در عمل، نرخ بازدهی بدون ریسک وجود ندارد، زیرا مطمئن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها نیز دارای مقدار بسیار کمی ریسک هستند. یک نمونه نزدیک به نرخ بازده بدون ریسک، نرخ بهره اسناد سه‌ماهه خزانه‌داری ایالات متحده است که اغلب به عنوان نرخ بازده بدون ریسک برای سرمایه‌گذاران مستقر در ایالات متحده استفاده می‌شود.

اسناد سه‌ماهه خزانه‌داری ایالات متحده یک جایگزین مفید برای نرخ بازده بدون ریسک است، زیرا بازار در عمل هیچ شانسی برای عدم تعهد دولت ایالات متحده به تعهدات خود در نظر نمی‌گیرد. اندازه بزرگ و نقدینگی عمیق بازار به درک ایمنی کمک می‌کند. با این‌حال، سرمایه‌گذار خارجی که دارایی‌هایش به دلار نیست، هنگام سرمایه‌گذاری در اسناد خزانه‌داری ایالات متحده، ریسک ارز را متحمل می‌شود.

تکنیک‌های مدیریت ریسک در بورس

تکنیک‌های مدیریت ریسک در بازار بورس به کاهش ضرر سهامداران و عملکرد معاملاتی بهتر آنان کمک می‌کند. این تکنیک‌ها همچنین می‌توانند به محافظت از حساب‌های معامله‌گران در برابر از دست دادن بخش بزرگی از سرمایه خود کمک کند. مدیریت ریسک در بازار بورس، ضمن کاهش ضرر، می‌تواند عملکرد معاملاتی افراد را بهبود ببخشد. مدیریت ریسک در بورس، پیش‌نیازی ضروری است، اما در بشتر اوقات نادیده گرفته می‌شود.

علاوه بر این ممکن است فردی از معاملات خود سود قابل تجهی کسب کرده باشد، اما به دلیل عدم مدیریت ریسک، تمام سود و سرمایه خود را در یک معامله دیگر واگذار کند. بنابراین باید هر فردی برای مدیریت ریسک در بورس، مهم‌ترین تکنیک‌های مربوط به آن را شناسایی کند تا به یک سیستم بهینه معامله‌گری دست یابد. در ادامه برخی از مهم‌ترین تکنیک‌های مدیریت ریسک در بازار بورس مرور خواهد شد.

تکنیک ۱

در مرحله اول مطمئن شوید که کارگزار شما برای انجام معاملات، دارای سرعت و محیط مناسبی است. برخی کارگزاری‌ها ممکن است به دلیل تعداد داشتن تعداد زیادی کاربر، سرعت بسیار کمی داشته باشند. این کارگزاری‌ها ممکن است سفارشات شما را با تاخیر ثبت کنند و فرصت‌های خرید در قیمت‌های پائین یا فروش در قیمت‌های بالا را از شما سلب می‌کنند. همچنن محیط پیچیده تاثیر منفی بر عملکرد و بازدهی افراد دارد. در مقابل هرچه محیط کارگزاری ساده‌تر و دارای پیچیدگی کمتری باشد، به مان اندازه سردرگمی معامله‌گر نیز کاهش خواهد یافت.

تکنیک ۲

برای خود اهداف قیمتی،  حد ضرر و حد سود تعیین کنید. در صورت نداشتن حد ضرر ممکن است دچار ضررهای سنگین شوید. همچنین در صورت نداشتن حد سود، ممکن است بخش بزرگی از سودی که کسب کرده‌اید را از دست بدهید. یکی از بهترین تکنیک‌های حد ضرر و حد سود استفاده از خطوط روند و تعیین نقاط حمایتی و مقاومتی مربوط به سهم است. نقاط حمایتی و مقاومتی را می‌توانید به عنوان نقاط حد ضرر و حد سود خود در نظر بگیرد. همچنین در صوررت تشحیص روند بازار به صورتی صحیح، تا حد زیادی ریسک خود را کاهش دهید.

تکنیک ۳

بدون برنامه معاملاتی وارد معلاملات نشوید. تحت تاثیر احساسات و هیجانات بازار قرار نگیرید و به برنامه معاملاتی خود پایبند باشید. نداشتن یک برنامه معاملاتی، منجر به خرید و فروش‌های پی‌در‌پی و پرداخت کارمزدهای بالای معاملاتی می‌شود.

تکنیک ۴

سبد خود را متنوع کنید. باید اطمینان حاصل کنید که از معاملات خود بیشترین استاده را کرده‌اید. تنوع‌بخشی به سبد به این معنی است که هرگز «تمام تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد قرار ندهید» (Never Putting Your Eggs in One Basket). اگر تمام سرمایه خود را در یک سهام قرار دهید، خود را برای ضرر بزرگ آماده کرده‌اید. بنابراین به یاد داشته باشید که سرمایه‌گذاری‌های خود در صنایع و نمادهای مختلف متنوع کنید. با داشتن یک سبد سهام متنوع، در صورت ضرر در یک نماد خاص، ممکن است این ضرر توسط نمادی دیگر جبران شود. تنوع‌بخشی به سبد نه تنها به شما در مدیریت ریسک در بورس کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های بیشتری برای کسب سود در اختیار شما قرار می‌دهد.

تکنیک ۵

معامله‌گران همیشه باید همیشه قبل از ورود به معامله، زمان ورود و خروج خود را مشخص کنند. داشتن زمان ورود و خروج به یک نماد معاملاتی از ورود خروج‌های بی‌دلیل و پرداخت کارمزدهای سنگین معاملاتی جلوگیری می‌کند.

تکنیک ۶

«قانون یک درصد» (One-Percent Rule) را در نظر بگیرید. بسیاری از معامله‌گران از قانون یک درصدی پیروی می‌کنند. این قانون سرانگشتی نشان می‌دهد که هرگز نباید بیش از ۱ درصد از سرمایه یا حساب معاملاتی خود را در یک معامله وارد کنید. بنابراین اگر ۱۰۰ میلیون تومان در حساب معاملاتی خود دارید، شما نباید در یک معامله بیش از ۱ میلیون تومان وارد کنید.

البته قانون ۱ درصد بیشتر برای معاملات در بازار فارکس است که اهرم‌های سنگینی در اختیار معامله‌گر قرار می‌دهد. مقادیر بین ۵ تا ۱۰ درصد از حساب معاملاتی، معیاری منطقی برای معاملات بورس هستند. البته گاهی ممکن است موجودی حساب‌های معامله‌گران بسیار زیاد باشد که حتی کمتر از یک درصد را در یک موقعیت معاملاتی وارد کنند.

معرفی فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی

با توجه به اهمیت تکنیک‌های مدیریت ریسک در بورس به منظور شناسایی، تحلیل و کاهش اثرات منفی ریسک‌ها در بازار بورس، فرادرس اقدام به تهیه یک فیلم آموزشی ۳ ساعت و ۲۸ دقیقه‌ای در زمینه آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی کرده است. این فیلم آموزشی شامل ۷ درس است.

در درس اول، مقدماتی در زمینه آشنایی اولیه با بازار بورس و سهام ارائه شده است. در درس دوم  مهم‌ترین نکاتی که یک معامله‌گر در بدو ورود به بازار بورس باید بداند تدریس می‌شود. درس سوم، ورود به سایت‌های مربوط به سازمان بورس و ثبت نام در سجام را آموزش می‌دهد. درس چهارم در زمینه آشنایی با اصطلاحات و انواع قرارداد و صندوق‌های موجود در بورس است.
در درس پنجم نیز مفاهیم سرمایه‌گذاری، انواع بورس و عرضه اولیه مورد بررسی قرار می‌گیرد. درس ششم، مروری بر ابزارهای تحلیل تکنیکال در بورس و بازارهای مالی را را ارائه می‌دهد. درس پایانی نیز در زمینه آشنایی با سامانه کدال و و کارگزاری‌ها است.

• برای مشاهده فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی + اینجا کلیک کنید.

جمع‌بندی

افراد حقیقی و حقوقی فعال در بازار بورس هر روز با ریسک‌های مختلفی در بازار بورس روبه‌رو می‌شوند. در بازارهای مالی مانند بورس، ریسک به احتمال تفاوت بین بازده واقعی و بازده مورد انتظار اشاره دارد. موثرترین راه برای مدیریت ریسک در بورس و سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، ارزیابی مستمر و منظم ریسک و همچنین تنوع‌بخشی به سبد دارایی است. اگرچه تنوع‌بخشی به سبد دارایی تضمین‌کننده سود یا تضمینی در برابر ضرر نیست، اما پتانسیل بهبود بازده را بر اساس اهداف و سطح ریسک هدف شما فراهم می‌کند.

یافتن تعادل مناسب بین ریسک و بازده به سرمایه‌گذاران و مدیران کسب‌وکار کمک می‌کند تا از طریق سرمایه‌گذاری‌هایی که انجام می‌دهند به اهداف مالی خود برسند. تمامی این موارد مستلزم داشتن یک برنامه منظم و یک استتراتژی موفقیت برای مدیریت ریسک در بورس و بازارهای مالی است. در این نوشتار تعاریف و مفاهیم مرتبط با مدیریت ریسک در بورس مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.

در ابتدا مفهوم ریسک و رویکردهای مختلف به آن مرور شد. در ادامه نیز انواع مختلف ریسک و ویژگی‌های مربوط به آن‌ها مرور شدند. در پایان نیز موثرترین تکنیک‌های مدیریت ریسک در بورس مورد بحث و بررسی قرار گرفت. تکنیک‌های مختلفی برای مدیریت ریسک در بازار بورس وجود دارد که تنوع‌بخشی به سبد در مرکز همه این تکنیک‌ها قرار دارد.

تنوع‌بخشی به سبد دارایی به شدت مبتنی بر مفاهیم همبستگی و ریسک است. یک سبد دارایی با تنوع مناسب شامل انواع مختلف اوراق بهادار از صنایع مختلف است که درجات مختلفی از ریسک و همبستگی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. اگرچه اکثر متخصصان سرمایه‌گذاری موافقند که تنوع نمی‌تواند تضمینی در برابر ضرر باشد، اما مهم‌ترین تکنیک برای کمک به سرمایه‌گذار برای رسیدن به اهداف بلندمدت مالی و در عین حال به حداقل رساندن ریسک است.