مدیریت استراتژیک چیست؟ + از تعریف تا فرآیندها به زبان ساده

مدیریت شاخه‌ها و وظایف گوناگونی دارد که هرکدام به نحوی در پیشبرد اهداف سازمان موثر هستند. یکی از رویکردهای مدیریت که در همه انواع سازمان‌ها و شرکت‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد، مدیریت استراتژیک است. پیش از این در «مجله فرادرس» با مفهوم استراتژی آشنا شده‌اید. حالا در این مطلب می‌خواهیم به این سوال که مدیریت استراتژیک چیست پاسخ دهیم و با فرآیندهای آن آشنا شویم.

مدیریت استراتژیک چیست ؟

مدیریت استراتژیک یا مدیریت راهبردی، به برنامه‌ریزی، مدیریت و به‌کارگیری منابع برای دستیابی صحیح و بهره‌ورانه به اهداف مشخص گفته می‌شود. این نوع مدیریت همچنین شامل بررسی فرآیندهای درونی و عوامل بیرونی که روی کسب‌وکار تاثیر دارند نیز هست.

فیلم آموزش اصول مدیریت – جامع و با مفاهیم کلیدی در فرادرس

کلیک کنید

به‌طور خلاصه در سازمان،‌ مجموعه مدیریت به نمایندگی از صاحبان سهام، اهدافی را تعیین می‌کند. در گام بعد استراتژی‌های لازم برای دستیابی به این اهداف تدوین شده و به اجرا گذاشته می‌شوند. البته اموری مانند ارزیابی استراتژی، تخصیص منابع، تحلیل رقبا و ارزیابی ساختار داخلی حین فرآیند تدوین و اجرای برنامه استراتژیک انجام می‌شوند.

مدیریت راهبردی مختص سازمان‌ها و شرکت‌های تولیدی نبوده و مجموعه‌های دولتی، دانشگاه‌ها، موسسات خیریه و در کل هر نوع سازمان دیگری که برای رسیدن به هدف یا اهدافی خاص تلاش می‌کند، نیازمند توسعه برنامه‌های استراتژیک و مدیریت آن‌هاست.

با استفاده از مدیریت استراتژیک، سازمان درباره مسیر آینده و عملکرد خود تصمیم می‌گیرد. همچنین مدیران سازمان از این طریق ضمن بررسی شکست‌های پیشین، برای برنامه‌ریزی عملیاتی هم آماده می‌شوند. مدیریت راهبردی باعث می‌شود اهمیت شناسایی تهدیدها و فرصت‌های بالقوه بیش از پیش مشخص شده و سازمان همواره به دنبال فرصت‌های بهبود عملیاتی باشد. برای آشنایی بیشتر با سایر مهارت‌های حوزه مدیریت، پیشنهاد می‌کنیم فیلم‌های مجموعه آموزش مهارت های مدیریتی فرادرس را مشاهده کنید.

فرهنگ سازمانی، مهارت‌ها و شایستگی‌های کارکنان و ساختار سازمانی از جمله عوامل تاثیرگذار روی نحوه مدیریت استراتژیک و دستیابی به اهداف سازمانی هستند. با اینکه سطوح بالای سازمان در نهایت مسئولیت تدوین استراتژی و مدیریت آن را بر عهده دارند، نقطه آغاز شکل‌گیری راهبردها معمولاً مدیران سطوح پایین و کارکنان شرکت هستند. به همین خاطر رهبران سازمانی روی یادگیری از گذشته و دید کلی به مجموعه تمرکز می‌کنند.

با کسب اطلاعات از مجموعه افراد حاضر در سازمان، این دانش تجمیعی برای توسعه راهبردهای آینده مورد استفاده قرار گرفته و رفتار کارکنان را در جهت تضمین دستیابی به اهداف، هدایت می‌کند.

موضوع دیگر درباره مدیریت استراتژیک، رویکردهای مختلف نسبت به آن است. به‌صورت کلی دو رویکرد تجویزی و توصیفی را می‌توان برای مدیریت راهبردی در نظر گرفت. در رویکرد تجویزی، چگونگی تدوین استراتژی مورد تاکید قرار می‌گیرد. اما در رویکرد توصیفی، نحوه پیاده‌سازی راهبرد است که اهمیت دارد. با این حال اغلب سازمان‌ها برای دستیابی به اهداف خود، ترکیبی از رویکردهای مختلف را به کار می‌گیرند.

اهمیت مدیریت استراتژیک چیست ؟

در کنار آماده‌سازی شرکت‌ها برای بازار رقابتی، فرآیند مدیریت راهبردی شناسایی فرصت‌ها را تسهیل کرده و نسبت به تهدیداتی که ممکن است در آینده سازمان را دچار مشکل کنند دید خوبی ایجاد می‌کند. از طریق توسعه و به‌کارگیری گام به گام استراتژی‌های مناسب، سازمان‌ها می‌توانند چالش‌های پیش رو را پشت سر گذاشته و به شکل کارآمدی پیشرفت کنند.

بعضی از مواردی که باعث می‌شوند مدیریت راهبردی به یکی از جنبه‌های مهم کسب‌وکارها تبدیل شود عبارتند از:

• باعث بهبود عملکرد سازمانی می‌شود.
• برنامه‌های مبتنی بر مدیریت استراتژیک روندهای بازار را مد نظر قرار داده و در بازار متغیر، برای سازمان مزیت رقابتی ایجاد می‌کنند.
• فرآیند گام به گام استراتژی، دستیابی به اهداف را امکان‌پذیرتر می‌کند.
• مدیریت راهبردی موجب شناسایی افراد موثر و تلاش‌های آن‌ها شده و به همین خاطر باعث رشد سازمانی ایشان می‌شود.
• همگام‌سازی فرآیندها، نیروی کار و استراتژی‌ها باعث یکپارچگی منابع برای رسیدن به اهداف سازمانی می‌شود.

فرآیندهای مدیریت استراتژیک

مدیریت راهبردی در همه سازمان‌ها به یک شکل پیاده‌سازی نمی‌شود. با این حال فرآیندهای اصلی که همواره در این زمینه وجود دارند عبارتند از:

فیلم آموزش استراتژی کسب و کار در فرادرس

کلیک کنید

۱. تعیین اهداف

در اولین گام، سازمان باید اهدافی شفاف و واقع‌گرایانه برای خود تعریف کند. اهداف تعیین شده باید به‌خوبی خواسته‌ها و دلیل تمایل سازمان به آن‌ها را نشان دهند. پس از مشخص شدن اهداف، باید گام‌های دستیابی به هر هدف تعریف شوند. در مرحله تعیین اهداف، سازمان می‌تواند چشم‌انداز کوتاه‌مدت و بلندمدت خود را مشخص کند.

۲. تجزیه و تحلیل صنعت و سازمان

در گام بعد، سازمان باید تمامی عوامل بیرونی و درونی که روی کسب‌وکار و اهداف آن تاثیر دارند را شناسایی، بررسی و طبقه‌بندی کند. در این مرحله آن‌چه برای رقابت در بازار موردنیاز است مشخص شده و ابزارهایی مانند ماتریس SWOT برای تحلیل صحیح وضعیت مورداستفاده قرار می‌گیرند.

۳. تدوین استراتژی

بر اساس تحلیل‌های مرحله قبل، فرآیند تدوین استراتژی و نحوه دستیابی به اهداف آغاز می‌شود. سازمان در این گام افراد، فناوری و سایر منابع موردنیاز را شناسایی کرده و نحوه تخصیص این منابع برای انجام وظایف را تعیین می‌کند. نکته بعدی در زمان تدوین استراتژی، مشخص کردن معیارهای سنجش عملکرد و موفقیت بوده که در مراحل بعد مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ضمن جلب نظر و رضایت سهام‌داران و ذینفعان در این مرحله حیاتی است تا راهبرد موردنظر برای اجرا آماده باشد.

۴. اجرای استراتژی

پس از تدوین استراتژی، نوبت به اجرای آن می‌رسد. در این مرحله تمامی برنامه‌ها بر اساس جدول زمانی مشخص اجرایی شده و منابع موردنیاز هم در اختیار افراد و واحدهای مجری قرار می‌گیرد.

۵. ارزیابی، نظارت و کنترل استراتژی‌ها

مرحله نهایی در مدیریت استراتژیک، ارزیابی اثرگذاری استراتژی‌های مورداستفاده بر اساس معیارهای سنجش عملکرد مشخص است. در این گام سازمان راهبردهای نامطلوب را شناسایی و در صورت نیاز جایگزین می‌کند. فرآیند ارزیابی، نظارت و کنترل دائمی بوده و سازمان همواره با اشراف بر عملیات‌های درونی و روند کسب‌وکار، استراتژی‌های موثر را حفظ می‌کند.

مثالی از مدیریت استراتژیک

شرکتی را تصور کنید که می‌خواهد فروش آنلاین خود را به شکل قابل توجهی افزایش دهد. برای رسیدن به این هدف، شرکت ابتدا شرایط و امکانات موجود را بررسی کرده، سپس استراتژی دستیابی به هدف را تدوین می‌کند. در گام بعد این استراتژی در سطح مجموعه به اطلاع واحدها رسیده و مسئولیت‌ها و اهداف کارکنان با این راهبرد جدید هم‌راستا می‌شوند.

در صورتی که استراتژی به‌درستی تدوین و اجرا شود، شرکت توانسته در یک فرآیند هماهنگ به هدف خود دست یابد. مجموعه مراحلی که در این مثال طی شدند، حوزه عملکرد مدیریت استراتژیک هستند.

جمع‌بندی

مدیریت استراتژیک به معنی جمع‌آوری و اداره منابع سازمانی برای دستیابی به اهداف است. مدیریت راهبردی باعث می‌شود سازمان‌ها اهداف خود را درست تعیین کنند، مزیت رقابتی به دست بیاورند و منابع را هم بهتر مدیریت کنند. نسخه واحدی برای همه وجود ندارد و هر سازمانی باید بسته به ساختار و شرایط خود، فرآیند مدیریت استراتژیک مخصوصی را در پیش گیرد.

سوالات متداول

در این بخش سعی کرده‌ایم برخی از سوالات متداول و رایج در مورد مدیریت استراتژیک را پاسخ دهیم.

گام های مدیریت استراتژیک کدامند؟

مدیریت راهبردی پنج گام اصلی دارد که عبارتند از: تعیین هدف، تحلیل صنعت و سازمان، تدوین استراتژی، اجرای استراتژی و ارزیابی استراتژی.

مزایای مدیریت استراتژیک چیست ؟

ایجاد مزیت رقابتی، همگام‌سازی فرآیندها، نیروی کار و استراتژی‌ها، کمک به حصول اهداف و بهبود عملکرد سازمانی از جمله مزایای مدیریت راهبردی هستند.