فرادرسفعل لیس در عربی – صرف و کاربرد با مثال و تمرین
«لیس» یکی از فعل‌های ناقصه عربی است که بر سر جمله‌های اسمیه قرار می‌گیرد. این فعل، مبتدا را مرفوع باقی می‌گذرد اما خبر جمله را منصوب می‌کند. با خواندن این مطلب از مجله فرادرس می‌آموزید که فعل لیس در عربی چگونه صرف و ترجمه می‌شود. در مرحله بعد، با مثال و تمرین، کاربرد آن را نیز یاد می‌گیرید.
فعل لیس در عربی و کاربرد آن
فعل «لَیْسَ»، نوعی فعل ناقصه است و بر معنای نفی دلالت می‌کند. این فعل مانند سایر افعال ناقصه، در ابتدای جمله‌های اسمیه قرار می‌گیرد و مبتدای جمله را به‌عنوان «اسم فعل ناقصه» مرفوع باقی می‌گذارد اما خبر جمله را به‌عنوان «خبر فعل ناقصه» منصوب می‌کند. با دقت به مثال زیر، کاربرد فعل لیس را بهتر یاد می‌گیرید.
در مثال زیر مشاهده می‌کنید که «لَیْسَ» بر سر جمله اسمیه «الشَّقَّةُ غالیَّةٌ.» قرار گرفته است. این فعل «الشَّقَّةُ» را بهصورت «اسم لَیسَ» و «غالیَّةٌ» را بهصورت «خبر لَیسَ» درآورده است. لیس اعراب اسم خود را تغییر نداده است اما خبر خود را از حالت مرفوع، به حالت منصوب درآورده است.
الشَّقَّةُ غالیَّةٌ. (آپارتمان گران است.)
لَیْسَ الشَّقَّةُ غالیَّةً. (آپارتمان گران نیست.)
لیس و به‌طور کلی فعل‌های ناقصه عربی، یکی از موضوع‌های اصلی کتاب عربی یازدهم است. برای یادگیری بهتر این مبحث توصیه می‌کنیم به فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۲ رشتههای ریاضی و تجربی فرادرس مراجعه کنید. لینک دسترسی به این فیلم آموزشی را در ادامه آورده‌ایم.
صرف فعل لیس در عربی
فعل لیس متناسب با صیغه‌های مختلف صرف می‌شود. البته این فعل فقط بهصورت ماضی می‌آید. در جدول زیر، صرف لیس و حالت‌های گوناگون آن را نشان داده‌ایم.
| صیغه (ضمیر) | صرف فعل لیس (معنی) |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | لَيْسَ (آن مرد نیست.) |
| مفرد مؤنث غائب (هي) | لَيْسَتْ (آن زن نیست.) |
| مثنی مذکر غائب (هُما) | لَيْسَا (آن دو مرد نیستند.) |
| مثنی مؤنث غائب (هُما) | لَيْسَتَا (آن دو زن نیستند.) |
| جمع مذکر غائب (هُم) | لَيْسُوا (آن چند مرد نیستند.) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | لَسْنَ (آن چند زن نیستند.) |
| مفرد مذکر مخاطب (أَنتَ) | لَسْتَ (تو نیستی.) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أَنتِ) | لَسْتِ (تو نیستی.) |
| مثنی مذکر مخاطب (أَنْتُما) | لَسْتُمَا (شما دو مرد نیستید.) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أَنْتُما) | لَسْتُمَا (شما دو زن نیستید.) |
| جمع مذکر مخاطب (أَنْتُم) | لَسْتُمْ (شما چند مرد نیستید.) |
| جمع مؤنث مخاطب (أَنْتُنَّ) | لَسْتُنَّ (شما چند زن نیستید.) |
| متکلم وحده (أَنا) | لَسْتُ (من نیستم.) |
| متکلم مع الغیر (نَحْنُ) | لَسْنَا (ما نیستیم.) |
ترجمه فعل لیس
گفتیم که فعل «لَیْسَ» بر معنای نفی دلالت دارد. به همین علت، در فارسی آن را با صورت‌های صرف شده فعل «نیست» ترجمه می‌کنیم. مثالی از روش ترجمه این فعل را در کادر زیر نشان داده‌ایم.
لَسْتُ مُدَرِّسَةُ الْمَعْهَدِ.
معلم آموزشگاه نیستم.
نکته: در زبان عربی برای نشان دادن مالکیت از حرف «لِ‍ـ» یا اسم «عِنْدَ» استفاده می‌شود. اگر قبل از این کلمه‌ها، فعل «لَیسَ» بیاید، هر دوی آن‌ها با هم بهصورت «ندارم، نداری، ندارد و...» ترجمه می‌شوند. (مثال: لَیْسَ لي ساعَةٌ. «ساعتی ندارم.»)
آموزش انواع فعل های عربی در فرادرس
«لیس» فقط یک مورد از فعل‌های متنوع زبان عربی است. در این زبان، انواع و اقسام فعل‌های ثلاثی، فعل‌های مزید، افعال لازم و متعدی، فعل‌های معلوم و مجهول و... نیز به کار می‌روند. برای یادگیری انواع فعل‌های عربی می‌توانید از فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس کمک بگیرید.
- فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۱ پایه دهم فرادرس
- فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۱ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس
- فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۲ رشتههای ریاضی و تجربی فرادرس
- فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۲ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس
- فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس
البته اگر می‌خواهید علاوه‌بر افعال عربی، اسم‌ها و حروف این زبان را نیز یاد بگیرید و با ده‌ها نکته دستوری زبان عربی آشنا شوید، مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزشی را پیشنهاد می‌کنیم.
- مجموعه فیلم‌های آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس
- مجموعه فیلم‌های آموزش زبان عربی مقدماتی تا پیشرفته فرادرس
مثال فعل لیس در عربی
در بخش‌های قبلی قواعد و روش ترجمه لیس در عربی را یاد گرفتید. در این بخش، با مثالهای آن در جمله‌های عربی آشنا می‌شوید. در فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۲ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس، مثالهای بیشتری از این فعل بررسی شده است. برای مشاهده این فیلم آموزشی روی لینک زیر کلیک کنید.
مثال اول
در این مثال «لَیْسَ» بر سر جمله اسمیه آمده است و جمله را بهصورت منفی درآورده است.
لَیْسَ کِتابي فِي الْحَقیبَتي.
کتابم در کیفم نیست.
اعراب اسم و خبر لیس را در ادامه نشان داده‌ایم.
- کِتاب: اسم لیس و مرفوع تقدیراً
- فِي الْحَقیبَتي: خبر لیس و منصوب تقدیراً.
اعراب «کتاب» بهصورت تقدیری درآمده است، چون ضمیر «ي» در انتهای این اسم قرار گرفته است. برای اینکه اعراب اسم و خبر لیس یا سایر افعال ناقصه را به‌خوبی یاد بگیرید، لازم است، با مبحث انواع اعراب در عربی آشنا باشید. این مبحث را در مطلب «اعراب در عربی چیست؟» از مجله فرادرس به‌طور کامل آموزش داده‌ایم.
مثال دوم
در مثال زیر، کاربرد «لیس» را به‌عنوان یکی از افعال ناقصه نشان داده‌ایم.
لَیْسَتِ الطّاوَلَةُ نَظیفَةً.
میز تمیز نیست.
اعراب اسم و خبر لیس را در ادامه مشاهده می‌کنید.
- الطّاوَلَةُ: اسم لیس و مرفوع
- نَظیفَةً: خبر لیس و منصوب.
نکته: در این مثال، «لَیْسَتْ» برای تلفظ راحت‌تر بهصورت «لَیْسَتِ» درآمده است.
مثال سوم لیس در عربی
با دقت به مثال زیر، نحوه به‌کارگیری فعل ناقصه «لیس» را به‌خوبی یاد می‌گیرید.
أَعْمَلُ في المُسْتَشْفَیٰ. لَستُ طِالِباً.
در بیمارستان کار می‌کنم. دانشجو نیستم.
در ادامه، اعراب اسم و خبر لیس را مشخص کرده‌ایم.
- ضمیر بارز «تُ»: اسم لیس و مرفوع محلّاً
- طِالِباً: خبر لیس و منصوب.
مثال چهارم
در جمله زیر، برای منفی کردن معنای جمله از فعل ناقصه «لَیْسَ» استفاده شده است.
لَیْسَ الجَوُّ مُشْمِساً.
هوا آفتابی نیست.
در ادامه، اسم و خبر لیس و اعراب آن‌ها را نشان داده‌ایم:
- الجَوُّ: اسم لیس و مرفوع
- مُشْمِساً: خبر لیس و منصوب.
مثال پنجم
جمله زیر، مثال دیگری از فعل ناقصه «لیس» است که کاربرد آن را نشان می‌دهد.
لَيْسَتَا طالِبَتَي الصَّفِ الأَوَّلِ.
شما دو نفر دانش‌آموزان کلاس اول نیستید.
اعراب اسم و خبر لیس را در ادامه مشخص کرده‌ایم.
- ضمیر بارز «تَا»: اسم لیس و مرفوع
- طالِبَتَيْنِ: خبر لیس و منصوب.
نکته: ازآنجایی‌که «طالِبَتَيْنِ» مضاف واقع شده است، «ن» از انتهای آن حذف شده است.
مثال ششم لیس در عربی
در این مثال، فعل «لیس» بر سر جمله اسمیه قرار گرفته است و اعراب خبر را تغییر داده است.
لَیْسَتِ الفَواکِهُ رَخیصاً.
میوه ارزان نیست.
اعراب اسم خبر لیس را در ادامه نشان داده‌ایم.
- الفَواکِهُ: اسم لیس و مرفوع
- رَخیصاً: خبر لیس و منصوب.
مثال هفتم
«لَسْتَ» در مثال زیر، یکی از صورت‌های فعل «لَیْسَ» است که برای مخاطب مفرد مذکر به کار می‌رود.
لَسْتَ کَسولاً.
تنبل نیستی.
اعراب اسم و خبر این فعل ناقصه را در ادامه آورده‌ایم.
- ضمیر بارز «تَ»: اسم لیس و مرفوع محلّاً
- کَسولاً: خبر فعل لیس و منصوب.
مثال هشتم
در این مثال، فعل لیس برای منفی کردن جمله اسمیه بعد از خود آمده است.
لَیْسَتِ الْمِمْحاةُ جَنْبَ السَّبّورَة.
تخته‌پاک‌کن کنار تخته نیست.
اعراب اسم و خبر لیس را در ادامه مشخص کرده‌ایم.
- الْمِمْحاةُ: اسم لیس و مرفوع
- جَنْبَ: خبر لیس و منصوب.
مروری بر افعال ناقصه در نحو
در بخش‌های قبلی، به این نکته اشاره کردیم که لیس یکی از فعل‌های ناقصه است. برای آشنایی بیشتر با این نوع از فعل‌ها، در این بخش، آن‌ها را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم. فعل‌های ناقصه بر سر جمله‌های اسمیه می‌آیند. این فعل‌ها، مبتدای جمله را به‌عنوان «اسم فعل ناقصه»، مرفوع باقی می‌گذارند اما خبر جمله را به‌عنوان «خبر فعل ناقصه» منصوب می‌کنند. رایج‌ترین افعال ناقصه را در جدول زیر معرفی کرده‌ایم. البته این مبحث را می‌توانید بهصورت گسترده‌تر با مشاهده فیلم آموزش عربی زبان قرآن رشتههای ریاضی و تجربی فرادرس بیاموزید.
| فعل‌های ناقصه در عربی | مثال |
| کانَ | کانَ الجَوُّ حارّاً. (هوا گرم بود.) |
| صارَ | صارَ الجَوُّ بارِداً. (هوا سرد شد.) |
| أَصْبَحَ | أَصْبَحَ الجَوُّ مُمْطِراً. (هوا بارانی شد.) |
| لَیْسَ | لَیْسَ الجَوُّ مُعْتَدِلاً. (هوا معتدل نیست.) |
| مازالَ | مازالَ الشّاي دافِئَ. (چای همچنان گرم است.) |
| مادامَ | لا تَذْهَب إلَی الشاطِئ مادامَ الجَوُّ بارِداً. (تا زمانی که هوا سرد است به ساحل نرو.) |
تمرین فعل لیس در عربی
در این بخش، برای اینکه کاربرد لیس در عربی را بهتر یاد بگیرید، ۱۰ تمرین چهارگزینه‌ای را ارائه کرده‌ایم. برای جواب دادن به هر سؤال، باید یکی از گزینه‌ها را علامت بزنید. بعد از جواب دادن به هر سؤال، با کلیک روی گزینه «مشاهده گزینه صحیح»، جواب درست آن نشان داده می‌شود. بعد از جواب دادن به همه سؤال‌ها، با کلیک روی گزینه «دریافت نتیجه آزمون» می‌توانید تعداد امتیازهایتان را مشاهده کنید.
۱- کدام گزینه در مورد قواعد «لیس» درست است؟
خبر آن همیشه مرفوع است.
اسم آن همیشه مرفوع است.
در همه صیغه‌های ماضی صرف می‌شود.
از آن به‌عنوان فعل آینده یا مستقبل استفاده می‌شود.
۲- همه گزینه‌ها در مورد صرف فعل «لیس» صحیح هستند، به‌جز...
مثنی مؤنث غائب: لَيْسَتَا
جمع مذکر مخاطب: لَسْتُمْ
متکلم وحده: لَسْتُ
مثنی مؤنث مخاطب: لَسْتُنَّ
۳- فعل لیس در صیغه «جمع مذکر غائب» چگونه صرف می‌شود؟
لَيْسُوا
لَسْتِ
لَسْنَ
لَسْنَا
۴- ترجمه لیس در جمله زیر چگونه است؟
لَيْسَتِ الطّالِبَةُ نَشیطاً.
نیستی
نیستم
نیست
نیستند
۵- کدام گزینه در مورد جمله زیر درست است؟
«لَستُ في البَیْتِ.»
اسم لیس «محلّاً مرفوع» است.
خبر لیس مرفوع است.
«لَستُ» بهصورت «نیستیم» ترجمه می‌شود.
«لَستُ» در صیغه مفرد مؤنث مخاطب صرف شده است.
۶- «لَسْتَ» در کدام صیغه صرف شده است؟
مثنی مؤنث مخاطب
مفرد مذکر مخاطب
جمع مؤنث غائب
جمع مذکر مخاطب
۷- با قرار گرفتن «لیس» بر سر جمله اسمیه، جمله مورد نظر چه تغییری می‌کند؟
مبتدا و خبر هر دو منصوب می‌شوند.
مبتدا منصوب می‌شود اما خبر مرفوع باقی می‌ماند.
مبتدا مرفوع می‌ماند اما خبر منصوب می‌شود.
مبتدا و خبر هر دو مرفوع می‌مانند.
۸- جمله زیر چگونه ترجمه می‌شود؟
«اَلْیَوْم لَسْتُ مَشْغولاً.»
امروز مشغول بودم.
مشغول خواهم بود.
امروز مشغول هستم.
امروز مشغول نیستم.
۹- خبر «لیس» را در جمله زیر مشخص کنید.
«لَیْسَ الشّارِعُ مُزدَحِماً هذه الْأَیّام.»
الشّارِعُ
مُزدَحِماً
هذه
الْأَیّام
۱۰- کدام کلمه در جمله زیر، اسم «لیس» است؟
«الطّالِبونَ لَیسوا جاهِزینَ في الصَّفِ.»
الطّالِبونَ
ضمیر بارز «و»
جاهِزینَ
الصَّفِ
جدول خلاصه نکته های فعل لیس
در این مطلب از مجله فرادرس، تمامی قواعد مربوط به فعل لیس در عربی را بررسی کردیم. در تصویر زیر، خلاصه‌ای از مهم‌‌ترین نکته‌های این فعل را مشاهده می‌کنید.
