رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه |‌ معرفی گرایش ها، حقوق و درآمد و بازار کار

در این مطلب از مجموعه مطالب معرفی رشته‌های دانشگاهی مجله فرادرس، به رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه می‌پردازیم و سعی می‌کنیم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در این رشته باید در آن‌ها پایه‌ای قوی داشته باشید، گرایش‌های آن، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی قرار دهیم.

رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه مناسب چه کسانی است؟

رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، یکی از شاخه‌های مجموعه مهندسی کشاورزی است که بر پایه «به‌کارگیری اصول علوم زراعی و ژنتیک در تولید محصولات غذایی» استوار است. تمرکز این رشته بر حفظ منابع طبیعی و محیط زیست و بهره‌برداری مطلوب از نهاده‌های کشاورزی است. دانش‌آموختگان این رشته، به عنوان کارشناس، در عرصه‌های تولید زراعی و محیط‌های تولید محصولات کشاورزی و گلخانه‌ای، فعالیت می‌کنند.

فیلم آموزش مبانی بیوتکنولوژی گیاهی در فرادرس

کلیک کنید

رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، در حال حاضر، در دو مقطع کاردانی و کارشناسی پیوسته، دانشجو می‌پذیرد. هر دو رشته در زیرگروه ۵ گروه آزمایشی تجربی قرار دارند. در مقطع کاردانی، این رشته با عنوان «تکنولوژی تولیدات گیاهی» و کد ردیف رشته 71 شناخته می‌شود و پذیرش آن به صورت استانی است. در حالی که پذیرش دانشجو در این رشته، در مقطع کارشناسی پیوسته، به صورت قطبی صورت می‌گیرد.

فیلم آموزش اصلاح نباتات در فرادرس

کلیک کنید

رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، سرشار از درس‌های حفظی و محاسباتی است که بیشتر آن‌ها با زیست گیاهی و اصول زراعت مرتبط هستند. علاوه بر این، گرایش‌های مختلف مجموعه مهندسی کشاورزی، به دلیل ماهیت خود، نیازمند کار در مزارع، گلخانه‌ها و باغ‌ها هستند که به نوبه خود، آمیخته‌ای از صبر و پشتکار و نیروی جسمانی متناسب با این حوزه را می‌طلبد.

از سوی دیگر، رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، به معرفی اصول دستورزی ژنتیکی گیاهان می‌پردازد و در این راه، ابزارهای مهتلفی را به کار می‌گیرد.

ویژگی دیگر این رشته، مبتنی بودن آن بر پایه تفکر خلاق و پشتکار است. چرا که روش‌های سنتی کشاورزی، دیگر پاسخگوی نیاز بشر نیست و توسعه کشاورزی، نیازمند نیروی انسانی ماهری است که بتواند عملیات کشاورزی مربوط به محصولات زراعی و باغی را بر اساس یافته‌های جدید علمی انجام دهد و بیشترین بازدهی و محصول را در بهره‌گیری از منابع به دست آورد.

در کلاس درس بسیاری از رشته‌های مرتبط با طبیعت، تنها اصول و قوانین حاکم بر سیستم‌های زیستی و آزمایشگاهی، همراه با مثال‌هایی از کاربردهای فعلی آن‌ها تدریس می‌شود. اما آنچه پیش روی ماست، به مراتب گسترده‌تر، پیچیده‌تر و در عین حال، هیجان‌انگیزتر است.

به بیان دیگر، آنچه در این رشته دانشگاهی، تدریس می‌شود، تنها، به منزله جرقه‌ای در ذهن دانشجویان است و سرنوشت این جرقه‌ها، به خود آن‌ها بستگی دارد. خواه، آن را به خاموشی بکشانند، خواه، از آن نوری بگیرند و طرحی نو دراندازند!

از سوی دیگر، انتظار می‌رود هر فارغ‌التحصیل این رشته دانشگاهی، به ویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی، بتواند یک گلخانه یا مزرعه نوین را تاسیس و اداره کند، یا به عنوان مجری طرح‌های تحقیقاتی، در مراکز پژوهشی، مشغول به کار شود. هرچند، در سال‌های اخیر، حمایت‌های دولت از بخش کشاورزی، افزایش یافته است، اما هنوز کافی نیست.

بنابراین، می‌بایست خود افراد، سرمایه مالی کافی برای شروع یک فعالیت اقتصادی را داشته باشند، یا بتوانند با تدوین یک طرح تجاری مناسب، سرمایه‌گذاران را متقاعد به سرمایه‌گذاری بر روی پیشنهاد خود کنند. بیشتر دانش‌آموختگان رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، گزینه دوم را انتخاب می‌کنند. تدوین یک طرح تجاری مناسب، مذاکره با سرمایه‌گذاران و عقد قرارداد،‌ همه و همه، مواردی هستند که برای ورود به بازار کار، باید به خوبی در آن‌ها خبره شوید.

پس اگر

• نسبت به مشکلات روش‌های سنتی کشاورزی، دغدغه‌مند هستید.
• از شکست، نمی‌ترسید.
• از کار در مزرعه، گلخانه و باغ، لذت می‌برید.
• تفکر خلاق دارید.
• از ورود به کارهای چالشی، لذت می‌برید.
• تمایل به تاسیس یک کار خصوصی و ورود به میدان رقابت دارید.
• عاشق زیست هستید.
• عاشق کار با گل و گیاه هستید.
• صبور، مقاوم و با پشتکار هستید.

رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، به احتمال زیاد، انتخاب مناسبی برای شماست.

کدام دروس دبیرستان در رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه بیشتر کاربرد دارند؟

همانطور که می‌دانید رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه (کشاورزی)، در زیرگروه 5 از گروه آزمایشی علوم تجربی قرار دارد. این زیرگروه، علاوه بر مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، شامل رشته‌های گوناگونی است که در مقطع کارشناسی عبارتند از:

فیلم مجموعه آموزش دروس دوره اول و دوم متوسطه – از دروس دانشگاهی تا کاربردی در فرادرس

کلیک کنید

علوم و مهندسی صنایع غذایی، آموزش تربیت بدنی، اقتصاد کشاورزی، امنیت بین الملل، امنیت نرم، حفاظت اطلاعات، تربیت مروج سیاسی، ترویج و آموزش کشاورزی پایدار، پژوهشگری امنیت، ضد تروریسم،‌ علوم دامی، علوم فنی امنیت،‌ علوم و مهندسی باغبانی، علوم و مهندسی جنگل، علوم و مهندسی خاک، علوم و مهندسی شیلات، علوم و مهندسی محیط زیست، علوم ورزشی، کتابداری در شاخه پزشکی،‌ مددکاری اجتماعی، مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، مربیگری عقیدتی،‌ ، مهندسی صنایع چوب و فراورده‌های سلولزی، مهندسی صنایع مبلمان، مهندسی طبیعت، مهندسی فضای سبز.

علاوه بر تکنولوژی تولیدات گیاهی، رشته‌های دیگر زیرگروه ۵ علوم تجربی، در مقطع کاردانی عبارتند از:

امور اراضی، امور زراعی و باغی، تکنولوژی صنایع غذایی، تکنولوژی محیط زیست، تولید و فراوری خرما، تکنولوژی مرتع و آبخیزداری، تکنولوژی مواد غذایی، تولید و بهره برداری از گیاهان دارویی و معطر و علوم ورزشی.

ضرایب دروس، در زیرگروه ۵ علوم تجربی، در طی سال‌های اخیر، مطابق با جدول زیر بوده است.

همانطور که از این جدول و عناوین رشته‌های دیگر زیرگروه 5 پیداست، شالوده این زیرگروه بر درس ریاضی استوار است. بنابراین برای قبولی در هریک از رشته‌های این زیرگروه، کسب نمره تراز بالا در درس ریاضی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و درس‌های زیست، شیمی و فیزیک، در اولویت‌های بعدی قرار دارند.

از طرفی، بر خلاف رشته‌هایی مثل علوم و صنایع غذایی، پزشکی و دندانپزشکی، که در زیرگروه یک قرار دارند و درس زمین شناسی، برای آن‌ها ضریب صفر گرفته است، در زیرگروه 5، نمره تراز این درس با ضریب یک تخصصی،‌ محاسبه و در امتیاز نهایی داوطلبان، اعمال می‌شود.

نوع گزینش رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، به صورت قطبی است. یعنی پس از کسر سهمیه ایثارگران، ۲۰ درصد از بقیه ظرفیت‌های موجود، به داوطلبان آزاد و مابقی،‌ به نسبت شرکت‌کنندگان هریک از سهمیه‌ها (مناطق و خانواده شهدا)،‌ به کل شرکت‌کنندگان آن بوم، ‌در گروه آزمایشی تجربی، تقسیم می‌شود. به بیان ساده‌تر، اگر یکی از دانشگاه‌های قطب خود را برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، انتخاب کنید، از شانس بیشتری، نسبت به داوطلبان دیگر مناطق، برخوردار خواهید بود.

همانطورکه می‌دانید، دانش‌آموزان، صرف نظر از نوع دیپلم خود و تنها بر حسب علاقه، می‌توانند در هریک از گروه‌های آزمایشی آزمون سراسری،‌ شرکت کنند. اما علاوه بر نمره آن‌ها در آزمون سراسری، معدل آن‌ها در پایه‌های تحصیلی متوسطه نیز، در امتیاز نهایی، لحاظ می‌شود. در زیرگروه 5، برای دانش‌آموزان نظام جدید آموزشی (نظام ۳-۳-۶)، سوابق تحصیلی و معدل دیپلم، مطابق جدول زیر، در نمره نهایی آزمون، اعمال می‌شود.

درس‌های عمومی، برای همه گروه‌ها با ضریب یک، در فرمول محاسبه امتیاز نهایی، لحاظ می‌شوند. اما اگر نوع دیپلم داوطلب، با گروه آزمایشی او متفاوت باشد، تنها نمره آن دسته از درس‌های تخصصی، در این فرمول، اعمال می‌شوند که با زیرگروه آزمایشی داوطلب، تناسب داشته باشند. میزان این تاثیر، حداکثر ۳۰ درصد است.

گرایش های رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه برای ادامه تحصیل چه هستند؟

دانش‌آموختگان رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، در مقطع کارشناسی، می‌توانند با شرکت در آزمون کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی این رشته، در یکی از گرایش‌های زیر، ادامه تحصیل دهند:

گرایش‌های رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، در مقطع کارشناسی ارشد عبارتند از:

فیلم مجموعه آموزش علم ژنتیک Genetics – مقدماتی تا پیشرفته در فرادرس

کلیک کنید

• اگروتکنولوژی
  با گرایش‌های چهارگانه:
  
  • اکولوژی گیاهان زراعی
  • (+) فیزیولوژی گیاهان زراعی
  • علوم و تکنولوژی بذر
  • علوم علف‌های هرز
• ژنتیک و به نژادی گیاهی 
• بیوتکنولوژی کشاورزی
• اگرواکولوژی
  گرایش اگرواکولوژی یا کشاورزی اکولوژیک، شاخه‌ای از علوم کشاورزی است که دانش اکولوژی را برای استفاده هرچه کمتر مواد شیمیایی در زراعت، به کار می‌گیرد و به این ترتیب، با حفظ سلامت گیاهان و تولید محصول سالم، باعث حفظ محیط زیست می‌شود.

گرایش‌های رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، در مقطع دکتری تخصصی عبارتند از:

• اصلاح نباتات (با دو گرایش ژنتیک بیومتری، و ژنتیک مولکولی و مهندسی ژنتیک
• اگروتکنولوژی (با دو گرایش اکولوژی گیاهان زراعی و فیزیولوژی گیاهان زراعی)

فیلم آموزش بوم شناسی کشاورزی اگرواکولوژی Agroecology در فرادرس

کلیک کنید

مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه چه هستند؟

در دوران چهار ساله مقطع کارشناسی،‌ در مجموع،‌ حدود 138 واحد درسی ارائه می‌شود. علاوه بر درس‌های پایه و عمومی که تقریبا بین همه رشته‌ها در مقطع کارشناسی، یکسان هستند، رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، به عنوان یکی از شاخه‌های مهندسی کشاورزی،‌ دربرگیرنده درس‌های تخصصی این رشته است که مهم‌ترین آن‌ها در جدول زیر،‌ آورده شده‌اند.

برای آشنایی بیشتر با دروس دانشگاهی این رشته، مشاهده فیلم‌های آموزشی زیر پیشنهاد می‌شود.

فیلم آموزش اصول کنترل آفات و بیماری های گیاهی در فرادرس

کلیک کنید

فارغ التحصیل رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

متخصصان ژنتیک گیاهی برای درک، بهبود یا ایجاد انواع جدید گیاهان یا محصولات تحقیقاتی انجام می‌دهند. با نگاهی به DNA یک گیاه، آن‌ها می‌توانند راه‌هایی را برای بهبود شکل، اندازه، سطح تولید، تحمل آفت‌کش‌ها و بیماری‌ها بررسی کنند. متخصصان ژنتیک گیاهی می‌توانند برای شرکت‌های بذر کشاورزی و مواد شیمیایی کار کنند. برخی نیز در محیط دانشگاه به انجام تحقیق و تدریس مشغول هستند. همچنین فرصت کار در بخش خصوصی برای انجام تحقیقات جهت بهره‌مندی از کسانی که در مناطقی که رشد گیاهان و محصولات در آن‌ها دشوار است وجود دارد. با پیش‌بینی صنعت کشاورزی و چالش‌های بیشتری برای محیط‌های رشد گیاهان و محصولات، متخصصان ژنتیک گیاهی برای اطمینان از اینکه می‌توانیم به تولید مواد غذایی به روشی پایدار برای آینده ادامه دهیم، افرادی کلیدی هستند. دانش‌آموختگان این رشته دانشگاهی، می‌توانند در موقعیت‌های شغلی مختلفی، به ارائه خدمت بپردازند. بخشی از مشاغل مرتبط با رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، عبارتند از:

•  مدیر یا مجری واحدهای تولیدی دولتی و خصوصی کشاورزی
• کارشناس متخصص و برنامه‌ریز در زمینه‌های مختلف زراعت و به‌نژادی، در واحدهای اجرایی، از جمله وزرات کشاوزی، وزارت جهاد سازندگی و غیره.
• مربی در مراکز آموزشی کشاورزی
• مجری امور تحقیقاتی در واحدهای تحقیقات کشاورزی

توجه داشته باشید که حجم عمده‌ای از درس‌های کلیدی و کاربردی در این رشته، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی،‌ عرضه می‌شود. بنابراین، بدیهی است که دانش‌آموختگان این مقاطع، در مقایسه با فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی، از شانس بسیار بالاتری برای به دست آوردن موقعیت‌های شغلی بهتر، برخوردار هستند.

اما به طور کلی، انتظار می‌رود دانش‌آموختگان رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، در زمینه روش‌ها و ابزارهای مرتبط با حفظ و بهبود ویژگی‌های تجاری گیاهان، از مهارت‌های کافی برخوردار باشند و بتوانند به صورت مستقل، یک گلخانه یا مزرعه را تاسیس و آن را اداره کنند.

بازار کار رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه به چه صورت است؟

رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، به دلیل ماهیت چندبعدی خود،‌ علوم مختلف را از حوزه‌های زیست‌شناسی، ژنتیک و اکولوژی به هم پیوند می‌زند و از این جهت، یک دانش بین رشته‌ای به شمار می‌رود.

سه نوع حوزه فعالیت برای رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی در نظر گرفته شده است که هر کدام از آن‌ها، دربرگیرنده زیرشاخه‌های مختلفی هستند. این حوزه‌های فعالیتی عبارتند از:

• باغبانی (در شاخه‌های گل‌کاری ، سبزی‌کاری و میوه‌کاری)
• طراحی، احداث و نگهداری از فضای سبز و گلخانه‌ها
  • (+) آموزش آشنایی با اصول طراحی بام سبز یا روف گاردن
• پرورش انواع محصولات غذایی

برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارت‌های تخصصی رشته مورد نظر باید با سایر مهارت‌های فردی هم آشنایی داشته باشید. در حقیقت، این مهارت‌های فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز می‌کنند و سبب موفقیت او در زمینه‌ها و موقعیت‌های شغلی می‌شوند.

امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه در داخل ایران چگونه است؟

ظرفیت دانشگاه‌ها برای رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، در مقطع کارشناسی، در سال 1398، در جدول زیر آمده است.

علاوه بر این، گرایش‌های جدیدی نیز در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی (PhD) در رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، ایجاد شده است و هرساله به تعداد گرایش‌ها، دانشگاه‌های پذیرنده و ظرفیت پذیرش آن‌ها افزوده می‌شود.

جالب است بدانید در بین دانشگاه‌های مطرح پذیرنده رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، در جهان، در سال 2019، دانشگاه تهران،‌ در گروه رتبه‌های بین 701 تا 750 جای داشته است و طبق جدیدترین رتبه‌بندی در سال ۲۰۲۱، جایگاه این دانشگاه تا گروه رتبه‌های بین 591 تا 600، ارتقا یافته است.

امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه در خارج از کشور به چه صورت است؟

10 دانشگاه برتر دنیا از نظر رشته‌های مرتبط با مهندسی کشاورزی، عبارتند از:

• واگِنینگِن (هلند)
• دانشگاه کالیفرنیا (داویس، آمریکا)
• دانشگاه علوم کشاورزی سوئد (سوئد)
• آگروپاریس تِک (فرانسه)
• انستیتو تکنولوژی زوریخ (ETH، سوییس)
• دانشگاه کورنل (آمریکا)
• دانشگاه کالیفرنیا (UCB، آمریکا)
• دانشگاه ویسکونزین- مادیسون (آمریکا)
• دانشگاه ریدینگ (انگلیس)
• دانشگاه کشاورزی چین (چین)

همانطور که از این فهرست پیداست، بهترین کشورها برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه، عبارتند از هلند، آمریکا، سوئد، فرانسه، ‌انگلیس، سوییس و چین. در بسیاری از کشورها، مهندسان شاخه‌های مختلف کشاورزی، از درآمد خوبی برخوردارند و با تحصیل در این رشته دانشگاهی، حتی می‌توانید در برخی از کشورها، اقامت بگیرید. توجه داشته باشید که در بیشتر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید با زبان‌ خارجی کشور مورد نظر و همچنین زبان انگلیسی آشنایی خوبی داشته باشید.

فیلم مجموعه آموزش زبان انگلیسی – مقدماتی تا پیشرفته در فرادرس

کلیک کنید

دروس دانشگاهی رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه تا چه میزان نیازهای بازار کار را مرتفع می‌کنند؟

در بخش‌های پیش، مهم‌ترین درس‌های ارائه شده در رشته مهندسی تولید و ژنتیک گیاه را مطرح کردیم. هرچند گذراندن این واحدهای تئوری و عملی، دانشجویان را آماده ورود به بازار کار می‌کند،‌ اما برای تبدیل شدن به یک پژوهشگر یا مدیر پروژه موفق، باید علاوه بر توانمندی‌های بالا، مهارت‌های زیر را هم کسب کنید.

برای آشنایی بیشتر و بهتر با سایر رشته‌های دانشگاهی روی این لینک کلیک کنید.

عجله نکنید! برای یادگیری و تقویت این مهارت‌ها دست کم چهار سال وقت دارید.

• مهارت‌های مرتبط با کارآفرینی، به ویژه بازاریابی و فروش
  • (+) آموزش مدیریت فروش و تحویل
  • (+) آموزش اصول و تکنیک های متقاعد سازی افراد
• آشنایی با نرم‌افزارها، دستگاه‌ها و روش‌های نوین دستورزی گیاهان
• مهارت در گفتگو و ارتباط با سازمان‌ها، کشاورزان و کارفرمایان
  • (+) آموزش مهارت های برقراری ارتباط موثر در سازمان ها
• توانایی راهنمایی و آموزش دیگران
• به‌روز بودن همیشگی به واسطه بهره‌گیری از پایگاه‌های اطلاعاتی موثق
• آشنایی با پژوهش‌های علمی و عملی در زمینه کاری خود
• آشنایی از استانداردهای ملی و جهانی
• شناسایی اولویت‌های پژوهشی در منطقه خود
• شناسایی ارقام استراتژیک گیاهی
• شناسایی راهکارهای مناسب برای دستورزی ارقام گیاهی حائز اهمیت و حفظ قابلیت‌های گیاه مهندسی شده.