بیماری ام اس و علت ابتلا به آن چیست؟ — علائم و درمان Multiple Scelerosis چه هستند؟

مبتلا به بیماری ام اس شده‌اید و هزاران سوال در ذهن‌تان می‌چرخد و فکر می‌کنید تمام آرزوهایتان بر باد رفته است. با عصبانیت با خودتان تکرار می‌کنید چرا من؟ فرزندتان بیماری ام اس گرفته و شما به عنوان مادر یا پدرش هر بار او را می‌بینید اشک در چشمانتان حلقه می‌زند و در ذهن‌تان می‌گویید بچه‌ام از دست رفت. فکر می‌کنید دیگر طعم مادر شدن یا پدر شدن را با بیماری ام اس نخواهید چشید، سال‌هاست ام اس دارید و با آن زندگی کردن را یاد گرفته‌اید یا بدن‌تان بی حس شده است و نگرانید که بیماری ام اس دارید یا خیر؟ در هر یک از گروه‌های بالا قرار می‌گیرید این مطلب مختص شما نوشته شده است.

بیماری ام اس چیست؟

مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام اس یک عارضه خود ایمنی است که در آن بدن حمله به خود را به مبارزه با دشمن خارجی ترجیح می‌دهد. به این دلیل پیام‌هایی غیرطبیعی از سیستم ایمنی بدن به سمت سیستم عصبی مرکزی منتقل می‌شوند. سیستم عصبی مرکزی در حقیقت مغز-نخاع و اعصاب بینایی است که به آن CNS نیز می‌گویند. این پیام‌های غیرطبیعی باعث آسیب به میلین، رشته‌های عصبی و سلول‌های خاصی که میلین را می‌سازند می‌شود.

فیلم آموزش فیزیولوژی سیستم عصبی مرکزی در فرادرس

کلیک کنید

میلین چیست؟

میلین یک غلاف چربی است که رشته‌های عصبی را می‌پوشاند و از آن‌ها محافظت می‌کند. در بیماری ام اس میلین یا رشته‌های عصبی آسیب می‌بینند و این موضوع سبب می‌شود تا پیام‌هایی که سیستم عصبی وظیفه انتقال آن‌ها را برعهده دارد درست منتقل نشوند و یا به طور کلی ارسال نشوند. در حقیقت در ام اس سیم‌های اتصال بین گیرنده و فرستنده اندام‌های بدن درست عمل نمی‌کنند.

به همین دلیل بسته به اینکه کدام قسمت از سیستم عصبی آسیب دیده است علائم در بیماری ام اس متفاوت می‌شود و مبتلایان ام اس روزهای مختلفی با ام اس را تجربه می‌کنند. رایج ترین علائم گزارش شده در ایران و سایر کشورها شامل دو‌بینی، تاری‌ دید، بی حسی، گزگز، عدم تعادل در راه رفتن، سرگیجه و ... است. احتمالاً بعد از خواندن علائم با هر گزگز یا بی حسی در بدنتان این سوال را با خود تکرار می‌کنید «نکند ام اس گرفته باشم؟».

ولی هر نوع گزگز یا بی حسی نشانه بیماری ام اس نیست و می‌تواند دلایل ساده‌ای مانند بد قرار گرفتن بدن در خواب یا قرار گرفتن بدن‌تان در حالت نامناسب باشد. از دیگر دلایل گزگز و بی حسی می‌توان به کم‌خونی، فشارها و استرس‌های عصبی اشاره کرد.

پلاک در ام اس چیست؟

قسمت‌های آسیب دیده در سیستم عصبی تبدیل به یک بافت زخمی می‌شوند که به آن‌ها در اصطلاح عامیانه پلاک می‌گویند و به همین دلیل این بیماری به نام مولتیپل اسکلروزیس یا زخم‌های چندگانه شناخته می‌شود.

پلاک‌ها یا زخم‌ها در تصویربرداری‌ها یا MRI به صورت نقاط سفید دیده می‌شوند.

علت بوجود آمدن بیماری ام اس چیست؟

این سوال مهمی هست که هر کس بتواند با دلایل علمی آن را پاسخ دهد نوبل پزشکی را از آن خود خواهد کرد در نتیجه اگر کسی با یقین از دلیل ابتلا به ام اس صحبت کرد حتماً از او بخواهید به جای آزمایش روش‌هایش روی شما به عنوان مبتلا به ام اس، خود را به کمیته نوبل معرفی کند.

در حال حاضر دلیل قطعی رخداد پدیده‌ای به نام ام اس هنوز ناشناخته است ولی دلایل مختلفی به عنوان نظریه در مورد دلایل ابتلا به بیماری ام اس در حال بررسی هستند که شامل عوامل ژنتیکی، عوامل عفونی و شرایط محیطی هستند. در ادامه برخی تحقیقات انجام شده در مورد دلایل ابتلا به بیماری ام اس را معرفی می‌کنیم.

نقش عوامل محیطی در ابتلا به بیماری ام اس

یکی از عوامل محیطی که تا کنون در بروز بیماری ام اس مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته‌ مختصات جغرافیایی است. تحقیقات تا کنون نشان داده‌اند ام اس عموماً در مناطقی بیشتر مشاهده می‌شود که از خط استوا دورتر هستند.

اپیدومولوژیست‌ها (کسانی که الگوی یک بیماری را در مقیاس بزرگی از جامعه مطالعه می‌کنند) در حال بررسی جغرافیای مختلف و شرایط جوامع مختلف از لحاظ سن، جنسیت و دیدگاه‌های دینی هستند. همچنین محققین در حال بررسی ژن‌های مختلف، عوامل عفونی مختلف و الگوی مهاجرتی هستند.

نتایجی که از این بررسی‌ها به دست آمده نشان می‌دهد که اگر شما در منطقه‌ای با خطر بالای ابتلا به بیماری ام اس متولد شوید (منظور از مناطقی با ریسک بالای ابتلا فاصله مکان تولد با خط استوا است) سپس به منطقه دیگری مهاجرت کنید که احتمال ابتلا در آن منطقه کمتر باشد (منظور فاصله مکان جدید از خط استوا است)؛ اگر مهاجرت قبل از ۱۵ سالگی رخ دهد خطر ابتلای شما به ام اس نسبت به جای جدید سنجیده می‌شود و کاهش می‌یابد.

تحقیق دیگری که محققان انجام داده‌اند شامل بررسی جامعه خوشه‌ای مبتلایان ام اس است. منظور از جامعه خوشه‌ای افرادی هستند که در یک بازه زمانی معین مانند دوران جنگ مبتلا به بیماری ام اس شده‌اند. این نتایج تاکنون بیانگر الگوی خاصی در ابتلا به ام اس نبوده است.

نقش ویتامین دی در ام اس

تحقیقات نشان می‌دهند که ویتامین دی نقش مهمی در بیماری ام اس دارد. پایین بودن ویتامین دی در آزمایش خون به عنوان یک عامل خطرناک در بروز ام اس شناخته می‌شود. بعضی از محققین معتقدند که کمبود دریافت نور خورشید که منبع غنی ویتامین دی است می‌تواند دلیلی بر ابتلای بیماری ام اس در قسمت‌هایی که دور از خط استوا هستند باشد زیرا افراد در این مناطق نور آفتاب کمتری در سال دریافت می‌کنند و سطح ویتامین دی بدن آن‌ها پایین است و این موضوع خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد.

فیلم آموزش تغذیه – اصول رژیم و تغذیه در فرادرس

کلیک کنید

معمولاً سطح ویتامین دی مبتلایان ام اس در آزمایش‌های دوره‌ای مرتب چک می‌شود و در صورت نیاز پزشک برای شما دریافت ویتامین دی را به صورت خوراکی یا عضلانی تجویز می‌کند.

نقش دخانیات در بیماری ام اس

حتی با کنار گذاشتن تمام کلیشه‌ها باید بیان کرد دخانیات برای فرد مبتلا به بیماری ام اس مضر است. تحقیقات نشان می‌دهد استفاده از دخانیات احتمال خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد. نکته بسیار مهمی که پزشکان بسیار روی آن تاکید دارند این است که مصرف دخانیات در ام اس باعث تشدید بیماری می‌شود و سرعت پیشرفت بیماری را افزایش می‌دهد. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که متوقف کردن مصرف دخانیات در هر زمانی در افراد مبتلا به ام اس باعث کند شدن روند پیشرفت بیماری می‌شود.

نقش چاقی در ام اس

عامل دیگری که در ابتلا و سرعت پیشرفت بیماری ام اس مورد بررسی قرار گرفته چاقی است. تحقیقات نشان داده است چاقی در کودکی و در سن بلوغ مخصوصاْ در دختران خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد. مطالعات دیگری وجود دارد که نشان می‌دهد چاقی در ابتدای دوران بزرگسالی ممکن است در ابتلا به ام اس موثر باشد.

همچنین محققین بر این باورند که چاقی برای مبتلایان به ام اس می‌تواند باعث فعال شدن بیشتر علائم بیماری ام اس باشد در کنار اینکه باعث کند شدن حرکت و فعالیت‌های فرد مبتلا می‌شود. به همین دلیل رژیم غذایی سالم یکی دیگر از توصیه‌های پزشکان به مبتلایان ام اس است.

نقش جغرافیای زندگی و ابتلا به ام اس

بیان کردیم که بر اساس تحقیقات ام اس در مناطقی که از خط استوا دورتر هستند بیشتر مشاهده می‌شود. با این حال گزارش شده است در مناطقی با یک عرض جغرافیایی و فاصله یکسان از خط استوا تعداد مبتلایان در یک ناحیه به طرز قابل توجه‌ای کاهش یا افزایش پیدا کرده است. به عنوان مثال در میان اسکیموها و نیوزیلندی‌ها ام اس گزارش نشده یا نرخ ابتلای بیماری ام اس بسیار کم گزارش شده است. به همین دلیل محققین معتقدند پیشینه قومیتی و جغرافیا رابطه پیچیده‌ای در ابتلا به ام اس دارد.

نقش مهاجرت و ابتلا به ام اس

مهاجرت از یک منطقه جغرافیایی به منطقه دیگر از جمله مواردی است که می‌تواند احتمال ابتلای فرد به ام اس را افزایش دهد. در صورت رخداد مهاجرت در سنین پایین احتمال ابتلای شخص و مهاجرت در سنین بالا احتمال ابتلای نسل بعد را افزایش می‌دهد.

نقش جنسیت در ابتلا به بیماری ام اس

از هر سه نفر مبتلا به بیماری ام اس دو نفر آن‌ها خانم هستند. فرضیه‌ها بیان می‌کنند که ممکن است هورمون‌ها نقش مهمی در ابتلا به ام اس ایفا کنند. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد از هر چهار نفر بیمار ام اس سه نفر آن‌ها خانم هستند. در واقع در قدیم تعداد خانم‌های مبتلا به ام اس شصت و شش درصد بود ولی تحقیقات اخیر نشان می‌دهد اخیراً این مقدار به هفتاد و پنج درصد افزایش پیدا کرده است.

نقش ژنتیک در ابتلا به بیماری ام اس

عوامل ژنتیکی نقش مهمی در ابتلا به ام اس دارند، این جمله به معنای وراثتی بودن ام اس نیست، لطفاً ادامه مطلب را تا انتها بخوانید.

تحقیقات نشان داده است که :

• اول اگر شما آمریکایی باشید احتمال ابتلای بیماری ام اس در شما یک به هفتصد و پنجاه یعنی یک دهم درصد است.
• دوم برای بستگان درجه اول افراد مبتلا به ام اس یعنی کودکان، خواهر و برادر یا دوقلوهای غیرهمسان احتمال بروز ام اس بین دو تا پنج درصد است. این احتمال برای کسانی که چند عضو مبتلا در خانواده دارند کمی بیشتر می‌شود. محققان معتقدند دلیل این موضوع می‌تواند قرار گرفتن افراد یک خانواده در شرایط محیطی یکسان باشد.
• سوم دوقلوهای همسان یک فرد مبتلا به ام اس بیست و پنج درصد احتمال ابتلا به ام اس را دارند.

ولی به هر حال ژن تنها عامل احتمال ابتلا به بیماری ام اس نیست چون در این صورت یک دوقلوی همسان از یک فرد مبتلا به ام اس صد در صد احتمال ابتلا به ام اس را داشتند و این موضوع نشان می‌دهد که با تحقیقات انجام شده مجموعه‌ای از عوامل ذکر شده در ابتلا به ام اس نقش دارند.

نقش قومیت در ابتلا به ام اس

تحقیقات نشان می‌دهند که ام اس در بین قومیت های آفریقایی-آمریکایی، آسیایی و لاتین شیوع بیشتری دارد. ولی بیشترین احتمال ابتلا مربوط به قفقازها در شمال اروپا است. احتمال و نرخ ابتلا در میان گروه‌های نام برده متفاوت است ولی تحقیقات و یافته‌های اخیر بیشترین احتمال میزان ابتلا را متعلق به زنان آفریقایی-آمریکایی می‌داند.

سن افراد مبتلا به ام اس

ام اس برای بیشتر افراد در سنین 20 تا 50 سالگی تشخیص داده می‌شود اگر چه تشخیص ام اس می‌تواند در کودکان خردسال و بزرگسالان رخ دهد ولی احتمال بروز آن در بازه سنی ۲۰ تا ۵۰ بیشتر است.

انواع بیماری ام اس چه هستند؟

گروهی از پزشکان انواع ام اس را در چهار دسته و عده‌ای دیگر در سه دسته قرار می‌دهند. این تقسیم‌بندی اولین بار در سال ۱۹۹۶ منتشر شد و بعد از آن در سال ۲۰۱۳ با توجه به پیشرفت‌هایی که در زمینه ام آر آی و پزشکی وجود داشت مجدداً توسط محققین بازبینی شد. انواع بیماری ام اس شامل چهار دسته زیر هستند:

• پیش ام اس یا سندروم علائم بالینی یا CIS
• ام اس عود کننده - بهبود یابنده یا RRMS
• ام اس پیشرونده اولیه یا PPMS
• ام اس پیشرونده ثانویه یا SPMS

فیلم آموزش اصول و افزارهای توان بخشی در فرادرس

کلیک کنید

دلیل اختلاف نظر بین سه یا چهار نوع ام اس وجود پیش ام اس در دسته‌های تقسیم بندی شده است. در ادامه به معرفی هر یک از گونه‌های ام اس می‌پردازیم.

پیش ام اس یا CIS

پیش ام اس یا CIS به حالتی گفته می‌شود که علائمی مثل بی حسی، گزگز یا هر نشانه‌ دیگری که به عنوان علائم ام اس شناخته می‌شود بیش از چند روز برای فرد رخ دهد (دقت کنید تداوم علائم در هر مرحله‌ای از ام اس مهم هست، بی حسی‌های لحظه‌ای یا چند ساعته در این مورد موجب نگرانی از بابت ابتلا به بیماری ام اس نیست و بهتر است موارد دیگر بررسی شود). علائم ذکر شده می‌تواند به دلیل التهاب یا دمیلینه شدن سیستم اعصاب مرکزی رخ دهد. در مرحله پیش ام اس فرد می‌تواند یک (برای مثال تاری دید) یا چند علامت (برای مثال تاری دید به همراه بی‌حسی) را به صورت همزمان تجربه کند. این علائم در صورتی که بدون تب یا عفونت باشند و بعد از مدت زمانی کاملاً یا تا حدی بهبود پیدا کنند به عنوان علائم پیش ام اس شناخته می‌شوند.

آیا CIS همان ام اس است؟

ممکن هست پیش ام اس در شما تبدیل به ام اس شود و ممکن هست فرد هیچ‌گاه ام اس را تجربه نکند. در موضوع پیش ام اس یا CIS پزشکان با دو موضوع رو به رو هستند:

• اول، آیا دلیل علائم به خاطر آسیب پوشش رشته‌های عصبی در فرد هست یا خیر؟
• دوم، احتمال اینکه پیش ام اس در فرد به ام اس تبدیل شود چه قدر هست؟

این دو سوال مهمی است که پزشکان در این مرحله مورد بررسی قرار می‌دهند و با پاسخ به این سوالات افرادی که علائم پیش ام اس را تجربه کرده‌اند به دو دسته تقسیم می‌کنند:

1. دسته اول افرادی هستند که با احتمال بالای تبدیل پیش ام اس به ام اس رو به رو هستند. این گروه علاوه بر علائم بالینی یافته‌هایی در تصاویر ام آر آی خود به همراه دارند، یعنی در تصاویر ام آر آی ضایعه‌هایی در مغز دیده می‌شود که شبیه به پلاک‌ها در ام اس هستند. این افراد به احتمال ۶۰ تا ۸۰ درصد علائم بالینی دوم را تجربه می‌کنند و CIS در آن‌ها به ام اس تبدیل می‌شود.
2. دسته دوم افرادی هستند که احتمال پایین تبدیل پیش ام اس به ام اس را دارند. در این افراد علائم بالینی با یافته های تصویربرداری یا MRI همراه نیست و احتمال تبدیل CIS به MS در این حالت تنها ۲۰ درصد است.

درمان در CIS چگونه است؟

بر طبق پروتکلی که در سال ۲۰۱۷ منتشر شده است زمانی می‌توان CIS را بیماری ام اس نامید که علائم بالینی با یافته‌هایی در ام آر آی همراه باشد که نشان دهنده پلاک یا زخم‌های قدیمی بوده و تایید کند که آسیب به رشته‌های عصبی در زمانی قبل‌تر نیز برای فرد اتفاق افتاده است. در حقیقت علائم بالینی به همراه پلاک یا اسکار جدید در ام آر آی تایید کننده CIS و در صورت وجود اسکار و پلاک‌های جدید و قدیم تایید کننده ام اس است. تشخیص قدیم یا جدید بودن پلاک یا اسکار را به پزشک متخصص خود بسپارید.

تشخیص دقیق پیش ام اس در مراحل اولیه بسیار مهم است زیرا بهتر است افرادی که احتمال بالای تبدیل CIS به MS را دارند در این مرحله درمان را شروع کنند. شروع درمان سریع و درست در این مرحله سبب می‌شود مرحله دوم آشکار شدن علائم بالینی به تاخیر افتاده یا از آن جلوگیری شود. به علاوه برای این گروه شروع سریع درمان احتمال ناتوانی‌های آینده را که به دلیل التهابات یا آسیب‌های رشته عصبی است و ممکن است در آینده پدیدار شود را کاهش دهد.

برای این مرحله داروهای زیادی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شده است که نقش تعدیل کننده سیستم ایمنی را دارند و عبارتند از:

• آوانکس(اینترفرون بتا -1a)
• بتاسرون(اینترفرون بتا -1b)
• اکستاویا
• مایزنت (با نام تجاری سیپونمود)

داروهای اشاره شده به صورت تزریقی و خوراکی هستند.

ام اس عود کننده - بهبود یابنده یا RRMS

رایج ترین نوع ام اس عودکننده - بهبودیابنده است. این نوع از بیماری ام اس توسط عود به صورت علائم جدید یا شدید شدن علائم قبلی مشخص می‌شود.  این عود‌ها یا بازه‌های ظهور یا بدترشدن علائم معمولاً با دوره‌هایی از بهبودی کامل یا بخشی از علائم همراه است که به آن دوره فروکشی یا بهبودی می‌گوییم (برای درک بهتر این موضوع یک آتشفشان را تجسم کنید که در بازه‌هایی فعال شده و در بازه‌های زمانی دیگر خاموش است). در بازه بهبودی ام اس ممکن است تمام علائم بهبود یابند و گاهی ممکن است بعضی از علائم باقی بمانند. با این حال خوشبختانه در این دوره هیچ پیشرفتی در بیماری حاصل نمی‌شود.

در زمان‌های مختلفی این نوع از ام اس می‌تواند فعال شود به این معنی که در ام آر آی شما پلاک‌های جدیدی مشاهده شود و یا فرد ظهور علائم جدید را تجربه کند. برای درک بهتر مدل RR شکل زیر را ملاحظه کنید.

قطع دارو در ام اس عودکننده - بهبود یابنده

حدود ۸۰ درصد از مبتلایان ام اس در ایران به این نوع از ام اس مبتلا هستند. یکی از اشتباهات رایج مبتلایان در این نوع از ام اس قطع دارو در دوران بهبود یا خاموش بودن ام اس است. در حقیقت چون فرد ممکن است در دوران خاموشی هیچ نوع علامتی را تجربه نکند با تصور اینکه بهبود یافته و یا ام اس را شکست داده است، داروهایش را به طور خودسرانه قطع می‌کند. در بسیاری از موارد قطع خودسرانه دارو سبب می‌شود که فرد بعد از مدتی با دوره‌های شدیدی از علائم روبه‌رو شود که در این حالت کنترل کردن بیماری بسیار سخت و دشوار است. در حقیقت نداشتن علائم در دوره‌هایی از ام اس به معنای بهبود بیماری نیست و داروهای مورد استفاده نباید بدون مشورت و اجازه پزشک قطع شوند.

درمان در ام اس عودکننده - بهبودیابنده

تاکنون سازمان غذا و دارو آمریکا بیش از دوازده دارو را برای کنترل انواع بیماری ام اس تایید کرده است. درمان و داروها در ام اس سه نقش مهم را بر عهده دارند:

• تعداد عودها را کاهش می‌دهد. عود؛ حمله، اتک یا تشدید نیز نامیده‌ می‌شود که در ادامه در مورد آن صحبت خواهیم کرد.
• محدود کردن فعالیت‌های جدید MS در ایجاد پلاک یا اسکارهای جدید در سیستم عصبی مرکز
• کند یا آهسته کردن روند پیشرفت بیماری

تحقیقات نشان داده است که شروع یکی از این داروها بلافاصله پس از تشخیص موثرترین روش برای مدیریت روند بیماری ام اس است. این داروها را اصطلاحاً تعدیل کننده سیستم ایمنی بدن می‌نامند. هر یک از درمان‌های اصلاح کننده بیماری دارای عوارض جانبی است ولی در یک موازنه ساده می‌توان تشخیص داد که کنترل بیماری مهم‌تر از عوارض جانبی است که ممکن است فرد تجربه کند.

ام اس پیشرونده ثانویه یا SPMS

در برخی موارد ممکن است در طول زمان به دلایل مختلف، ام اس نوع عود کننده - بهبود یابنده به پیشرونده ثانویه تبدیل شود.

قبل از کشف و ظهور روش‌های درمانی تعدیل کننده بیماری ام اس مطالعات دانشمندان نشان می‌داد که 50 درصد از کسانی که به ام اس عودکننده - بهبودیابنده مبتلا می‌شود بعد از ۱۰ سال به ام اس پیشرونده ثانویه تغییر فاز پیدا می‌کنند و برای ۹۰ درصد افراد مبتلا به ام اس عودکننده - بهبودیابنده این تغییر فاز در ۲۵ سال رخ می‌دهد. با پیشرفت علم پزشکی و دارویی روند پیشرفت بیماری در سال‌های اخیر بسیار کند شده است و بسیاری از مبتلایان هیچ‌گاه فاز دوم یعنی پیشرونده ثانویه را تجربه نمی‌کنند هر چند از نظر محققان نظر دادن و ارائه آمار و ارقام برای پیشرفت‌های حاصل هنوز زود است. در شکل زیر دوره‌های مختلف بیماری نوع ام اس پیشرونده ثانویه قابل مشاهده است.

مشاهدات و بررسی‌ها نشان داده است که افراد مبتلا به ام اس پیشرونده ثانویه ضایعات یا پلاک‌های کمتری در مغز در مقایسه با افراد مبتلا به ام اس عودکننده - بهبودیابنده دارند و ضایعات و پلاک‌های این گروه بیشتر در نخاع مشاهده می‌شود.

درمان در ام اس پیشرونده - ثانویه

درمان‌های تایید شده برای ام اس عودکننده - بهبودیابنده در کنترل ام اس در این دسته از مبتلایان نیز استفاده می‌شود. هر دو گروه داروهای تعدیل کننده و سرکوب‌کننده سیستم ایمنی در کنترل ام اس برای این گروه نیز به کار می‌رود.

ام اس پیشرونده اولیه یا PPMS

حدود ۱۰ درصد از مبتلایان به ام اس این نوع از ام اس را از ابتدای بیماری تجربه می‌کنند.در این نوع بیماری ام اس روند بیماری از ابتدای ابتلا پیشرونده است و عود و خاموشی علائم رخ نمی‌دهد. با این حال ممکن است فرد مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه دوره‌هایی را تجربه کند که در آن بیماری پایدار است یا عود و علائم جدیدی در MRI فرد مشاهده شود. روند و دوره‌های ام اس پیشرونده اولیه را می‌توانید در شکل زیر مشاهده کنید.

درمان در ام اس پیشرونده اولیه

اخیراً داروی اوکرووس یا اکرلیزوماب توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای کنترل ام اس پیشرونده اولیه مورد تایید قرار گرفته است. نتایج بررسی‌ها نشان داد که این دارو برای حالت‌هایی که در آن‌ها آسیب به رشته عصبی فراتر از التهاب است و تخریب اتفاق افتاده است کارایی ندارد. به همین دلیل تاثیر این دارو بر روی شکل پیشرونده ام اس که علائم و یافته های تصویر برداری آن ناشی از تخریب رشته عصبی است هنوز اثبات نشده است.

علاوه بر داروهای تعدیل کننده و سرکوبگر سیستم ایمنی در انواع مختلف ام اس فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ... می‌تواند در بهبود علائم فرد موثر واقع شود.

داروها و درمان در ام اس چه هستند؟

متاسفانه هنوز درمان قطعی برای ام اس کشف نشده است. با این حال گروه‌های زیادی از دانشمندان در حال مطالعه و بررسی ترکیب‌ها و درمان‌های مختلف برای ام اس هستند. با این حال از سال ۱۹۹۳ که اولین دارو برای کنترل ام اس توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شد، پیشرفت‌های زیادی در زمینه دارو‌های کنترل کننده بیماری ام اس صورت گرفته و سبب شده است تا افراد مبتلا به ام اس بتوانند به خوبی زندگی عادی خود را داشته باشند. در جدول زیر سال تایید دارو برای استفاده، نام علمی دارو، نام تجاری دارو، نحوه استفاده، دوز دارو و نوع عملکرد این داروها بیان شده است.

فیلم آموزش حرکات اصلاحی در تربیت بدنی در فرادرس

کلیک کنید

درمان‌ها و دارو‌ها در ام اس به سه دسته داروهای خط اول، دوم و سوم تقسیم‌بندی می‌شوند. معمولاً اگر فرد مبتلا به داروهای خط اول و دوم جواب ندهد پزشک تصمیم به استفاده از داروهای قوی‌تر یا خط سوم مبارزه با بیماری خواهد گرفت.

برای کاهش علائم و عوارض جانبی معمولاً استفاده از داروهایی برای تسکین درد و کاهش علائم برای شما تجویز می‌شود.

روش‌های تشخیص بیماری ام اس

چند سالی است که تعداد مبتلایان ام اس در ایران رشد چشمگیری داشته است. تا سال ۹۸ تعداد افرادی که برای آن‌ها تشخیص بیماری ام اس گذاشته شده است از طرف انجمن ام اس ایران ۷۲ هزار نفر اعلام شده است. یکی از دلایل این رشد می‌تواند پیشرفت روش‌ها و دستگاه‌های تشخیصی و آگاهی بیشتر افراد نسبت به این عارضه باشد. با این حال اولین سوال این است که به چه روشی می‌توان از اینکه مبتلا به ام اس هستیم یا خیر مطمئن شویم. به ترتیب به چهار روش می‌توان احتمال ام اس را بررسی کرد که این روش‌ها را در ادامه توضیح می‌دهیم.

برای تشخیص ام اس به چه پزشکی مراجعه کنم؟

اگر مشکوک به ام اس هستید و می‌خواهید این احتمال بررسی شود باید به متخصص داخلی مغز و اعصاب یا نورولوژیست مراجعه کنید. تخصص داخلی مغز و اعصاب تخصصی متفاوت از جراح مغز و اعصاب است. خوشبختانه مدتی است فلوشیپ ام اس در ایران به وجود آمده است و متخصصان داخلی مغز و اعصاب با گذراندن دوره‌هایی به صورت تخصصی به حوزه ام اس وارد می‌شوند.

معاینه بالینی در ام اس

در این مرحله متخصص داخلی مغز و اعصاب یا نورولوژیست با انجام تمرینات و آزمایش‌هایی تعادل، رفلکس‌های بدن فرد، توانایی فرد در انجام تعدادی از حرکات خاص، تغییرات یا ضعف در حرکات چشم، هماهنگی دست و پا و ... را بررسی می‌کند. در این مرحله متخصص نمی‌تواند به صورت قطعی احتمال ام اس را در شما رد یا تائید کند و نیاز به انجام آزمایش و تصویربرداری‌های دیگر وجود دارد.

ام آر آی MRI (Magnetic Resonance Imaging) در ام اس

اسکنر MRI از یک میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصویری دقیق از داخل مغز و نخاع شما استفاده می‌کند. این روش بسیار دقیق است و می‌تواند محل و اندازه دقیق هرگونه التهاب، آسیب یا زخم را مشخص کند. توسط تصاویر به دست آمده از MRI می‌توان تا $$90\%$$ احتمال ام اس را رد یا تایید کرد.

برای به دست آوردن تصویر مغز و نخاع از شما خواسته می‌شود دراز بکشید و وارد یک تونل کوچک در مرکز اسکنر MRI شوید. این روند ممکن است بین 10 تا 60 دقیقه طول بکشد و بدون درد است.

ام آر آی با تزریق چیست؟

اول از هم مهم است نترسید قرار نیست در روند عادی ام آر آی تغییر فاحشی رخ دهد تنها در میان ام آر آی شما را از داخل دستگاه خارج کرده و از شما می‌خواهند بدون حرکت بمانید و از طریق سرنگ و آنژیوکت ماده‌ای به نام «گادولینیوم» (Gadolinium) به بدن شما تزریق می‌شود. گادولینیوم  یا ماده حاجبی که در حین MRI به صورت وریدی تزریق می‌شود به تشخیص مناطق التهاب جدید کمک می‌کند. از آنجا که گادولینیوم دارای مولکول‌های بزرگ است به طور معمول نمی‌تواند از سد خونی مغز (سلول‌هایی در دیواره رگ‌های خونی اطراف مغز و نخاع که از عبور مواد از جریان خون به سیستم عصبی مرکزی جلوگیری می‌کنند) عبور کند. با این حال هنگامی که در سیستم اعصاب مرکزی التهاب فعال وجود داشته باشد سد خونی مغز دچار اختلال می‌شود و گادولینیوم می‌تواند به مناطق ملتهب وارد شده و در تصاویر به دست آمده تشکیل نقاط روشن دهد.

آزمون‌های پتانسیل برانگیخته در ام اس

این آزمایش بدون هر گونه درد است و طی آن زمان لازم برای دریافت پیام از مغز، گوش و پوست برای مغز شما اندازه‌گیری می‌شود. در این روش الکترودهای کوچکی روی سر شما قرار می‌گیرد، این الکترودها نحوه واکنش مغز شما را نسبت به صداهایی که در هدفون می‌شنوید، یا الگوهایی که روی صفحه می بینید یا احساساتی که روی پوست خود احساس می‌کنید بررسی می‌کند. درصورتی که MS به پوشش میلین شما آسیب رسانده باشد ارسال پیام به مغز ممکن است کندتر باشد و واکنش شما با تاخیر رخ دهد.

آزمایش مایع نخاعی در ام اس

در این روش یک بی حسی موضعی در ناحیه کمر برای شما صورت می‌گیرد سپس یک سوزن در پایین کمر شما وارد فضای اطراف نخاع می‌شود و یک نمونه کوچک از مایع نخاع شما را می‌گیرند تا علائم بیماری ام اس را آزمایش کنند. افراد مبتلا به ام اس اغلب در این مایع آنتی بادی دارند که نشان می‌دهد سیستم ایمنی بدن در مغز و نخاع فعال است. افرادی که به ام اس مبتلا نیستند به طور معمول این موارد را ندارند. بعد از انجام این آزمایش ممکن است دچار سردرد شوید که معمولاً مواردی توسط پزشک به شما گفته می‌شود تا بتوانید این درد را مدیریت کنید. با کمال خرسندی با پیشرفت دستگاه‌های تصویربرداری و MRI از مایع نخاعی کمتر برای تشخیص ام اس استفاده می‌شود.

آزمایش خون برای بررسی سایر شرایط

همچنین ممکن است پزشک متخصص شما بخواهد با انجام برخی آزمایشات دیگر شرایطی را که شبیه MS است را بررسی کرده و تایید یا رد کند. این موارد می‌تواند شامل آزمایش خون برای بررسی آنتی بادی‌های خاص و آزمایش‌های مایع گوش میانی برای بررسی تعادل شما باشد.

عود یا حمله در ام اس چیست؟

عود، حمله یا اتک در بیماری ام اس شدت گرفتن یا پدیدار شدن علائم جدید در فرد مبتلا است. فرض کنید در ابتدای ابتلا یا در طول روند درمان ام اس یک روز متوجه می‌شوید که دوبینی پیدا کرده‌اید یا قسمتی از بدنتان بی حس شده است، به پدیدار شدن علائم جدید در این حالت عود یا اصطلاحاً حمله می‌گوییم. نکته مهم این است که پدیدار شدن علائم جدید در صورت طولانی شدن نیاز به مراجعه به پزشک دارد. متخصصین داخلی مغز و اعصاب مدت زمان ظهور علائمی که نیاز به بررسی پزشکی دارد را تقریباً دو روز اعلام می‌کنند.

فیلم آموزش حرکات اصلاحی در تربیت بدنی در فرادرس

کلیک کنید

این موضوع بدین معنی است که اگر شما بی حسی، سرگیجه، گزگز، دوبینی یا علائم دیگر را به صورت لحظه‌ای یا برای چند ساعت تجربه کردید نگران و آشفته نشوید. در این مواقع تنها لازم است این علائم را در جایی یادداشت کرده و در مراجعه بعدی خود به پزشک در مورد این علائم و شدت آن‌ها با او صحبت کنید.

در زمان عود ام اس چه کنیم؟

پزشکان در زمان عود دو روش درمانی را تجویز می‌کنند:

1. اگر عود و علائم جدید شما جدی یا شدید نباشد و باعث عدم تعادل یا اختلال در زندگی روزمره شما نباشد. در این حالت نیازی به مراجعه به بیمارستان و دریافت کورتون به صورت وریدی ندارید و پزشک از شما می‌خواهد بیشتر استراحت کنید و از داروهای کورتون به صورت تزریق عضلانی و دسته‌ای داروهای خوراکی برای تسریع در روند بهبودی کمک می‌گیرد.
2. اگر عود و علائم ایجاد شده موجب اختلال یا عدم تعادل در شما شده باشد: بسته به اینکه بهبود شما با دریافت کورتون چه قدر است سه تا پنج روز برای شما دریافت پالس کورتون تجویز می‌شود که از طریق سرم یا وریدی دریافت خواهید کرد. در این روش لازم است که ضربان قلب شما چک شود به همین دلیل احتمالاً در اولین دوره پالس تراپی دکتر به شما توصیه می‌کند در بیمارستان بستری شوید ولی برای دوره‌های دیگر می‌توانید دوز تجویزی کورتون خود را که معمولاً روزانه ۱ میلی‌گرم است دریافت کنید و به خانه برگردید. همچنین می‌توانید از پرستارتان بخواهید که آنژیوکت را در دستتان نگه دارید که برای روز بعد نیازی به رگ گرفتن و پیدا کردن رگ نداشته باشید (این توصیه مخصوصاً برای کسانی که رگ‌های نازکی دارند و هر بار پیدا کردن رگ‌ دست‌شان با مشقت و مکافات است مفید خواهد بود).

پالس تراپی چیست؟

در بیماری ام اس دوره‌های چند روزه دریافت کورتون یا متیل پردنیزولون به صورت وریدی را اصطلاحاً پالس تراپی می‌گویند. بهتر است در زمان دریافت پالس کورتون از خوردن غذاهای پرنمک و چرب پرهیز کنید و از آب‌میوه‌های طبیعی استفاده کنید.

به خاطر داشته باشید کورتون باید با سرعت کم وارد بدن شما شود، پس اگر حوصله‌تان سر رفت سرعت ورود دارو به بدنتان را زیاد نکنید. از دوستی بخواهید همراهتان باشد تا در زمان دریافت دارو زمان را حس نکنید یا ابزار سرگرمی که موجب آزار دیگران نشود با خودتان به همراه داشته باشید.

چه کسانی ام اس می‌گیرند؟

بر خلاف تصور عام و محتوای بعضی مطالب زرد و غیر علمی هیچ ارتباطی میان عصبی بودن، زود رنج بودن و درونگرا بودن افراد با ام اس وجود ندارد. دلیل ام اس هنوز شناخته شده نیست و بعضی تحقیقات علمی احتمال چند فاکتوری بودن این بیماری را تایید می‌کنند. با این حال صراحتاً می‌توان نظریه میان خلق و خوی افراد با ام اس را رد کرد زیرا این موارد در خلق و خوی افراد نسبی بوده و به صورت مطلق فاکتوری برای اندازه‌گیری آن وجود ندارد.

آیا با بیماری ام اس فلج می‌شوم؟

سالهای طولانی با اولین جستجو در اینترنت برای کلمه ام اس با تصاویر ویلچیر و افرادی ناتوان مواجه می‌شدید که وجود فرد مبتلا را پر از ترس و وحشت می‌کرد. با افزایش مبتلایان و پیشرفت علم پزشکی افراد مختلف در زمینه‌های متفاوت تلاش کردند تا ترادف میان ام اس و ناتوانی را در جامعه اصلاح کنند.

این موضوع خصوصاً با توجه به اینکه افراد در عنفوان جوانی نسبت به وجود ام اس آگاه می‌شدند بسیار مهم بود. تلاش‌ها از اواسط دهه ۸۰ آغاز شد و به عنوان یکی از اولین حرکت‌های نمادین خانم «بهناز محرم‌زاده» کوهنورد مبتلا به ام اس تصمیم به برگزاری مراسم عقد خود در قله دماوند گرفت. بعد از آن به مرور زمان افراد مختلفی از جامعه ام اس تلاش کردند تا دید جامعه را نسبت به ام اس عوض کنند و تصویر درستی از ام اس ارائه دهند.

در ادامه این فعالیت‌ها در سال ۹۱ چهار نفر از افراد مبتلا به ام اس با شعار «با ورزش سبک و مداوم بر ام اس غلبه کنیم» فاصله بین مشهد تا تهران را با دوچرخه رکاب زدند و مستند این سفر را در فیلمی تحت عنوان میلین ارائه کردند. گروه کوهنوردی ام اس سنتر نیز که متشکل از مبتلایان به بیماری ام اس بود در سال ۱۳۹۰ فعالیت خود را آغاز کرد، هدف کلى این گروه علاوه بر ترویج ورزش کوهنوردى، اصلاح دید جامعه نسبت به بیمارى ام اس بود و تلاش این گروه بر این است که دیگر کسى بیمارى ام اس را برابر با ناتوانى نداند. این گروه برنامه‌های مختلف کوهنوردی را مختص مبتلایان و همراهان آن‌ها در طول سال برنامه‌ریزی می‌کند.

سال ۱۳۹۶ یکی دیگر از افراد جامعه ام اس و فعال اجتماعی در زمینه ام اس با شعار «ام اس ناتوانی نیست» به عنوان پرچمدار المپیک زمستانی ۲۰۱۸ کره جنوبی انتخاب شد و در این المپیک برای حمل مشعل المپیک حضور پیدا کرد. در سال ۱۳۹۷ نیز یکی دیگر از افراد جامعه ام اس با شعار «ام اس مرا متوقف نخواهد کرد» به قله اورست صعود کرد. این‌ها نمونه‌های کمی از تلاش‌ جامعه ام اس ایران برای مبارزه با ناامیدی در میان مبتلایان و شناخت صحیح جامعه به ام اس بوده است.

شاید با مشاهده این تلاش‌ها بتوان کمی قانون احتمالات را نادیده گرفت و در جواب این سوال که «آیا با ام اس ناتوان می‌شوم؟» پاسخ خیر را تحویل داد. در حال حاضر $$80\%$$ افراد جامعه ام اس زندگی طبیعی خود را دارند و با ام اس به خوبی زندگی می‌کنند. $$10\%$$ از جامعه ام اس به اصطلاح بیماری ام اس خوش‌خیم دارند و هیچ‌گاه عود دوم را تجربه نمی‌کنند و در این میان متاسفانه داروهای موجود در بازار روی $$10\%$$ از افراد مبتلا به ام اس جوابگو نیست که از طرف ارگان‌های دارویی و حمایتی نیاز به توجه ویژه‌ای دارند.

آیا ام اس درمان دارد؟

متاسفانه تا این لحظه درمانی برای بیماری ام اس معرفی نشده است ولی داروهای موجود به خوبی می‌توانند روند بیماری را کنترل کنند به نوعی که فرد می‌تواند سال‌ها با کیفیت زندگی عادی خود را ادامه دهد. لیست تمام داروهای موجود برای کنترل ام اس را می‌توانید در قسمت دارو و درمان در ام اس ملاحظه کنید.

متاسفانه از لحظه‌ای که برای فرد تشخیص قطعی ام اس قرار داده می‌شود، پیشنهاد درمان‌های قطعی با روش‌های عجیب نیز برای فرد به ارمغان می‌آید و فرد مبتلا در این شرایط به دلیل ناراحتی و امید خلاصی همیشگی از موجودی به نام ام اس ممکن است به امتحان آن‌ها و قطع داروی اصلی روی آورد. قطع خودسرانه دارو و درمان در بلند مدت برای سلامت و توانایی حرکتی و جسمی فرد خطرات و صدمات جبران ناپذیری را به همراه خواهد آورد. در این مطلب چند روش که به اشتباه به افراد مبتلا به ام اس پیشنهاد می‌شود را معرفی می‌کنیم. این بحث در بین فعالان و متخصصان ام اس ایران با عنوان شارلاتانیسم دارویی در ام اس مدتی است که مورد توجه رسانه‌های مختلف برای آگاهی رسانی به مبتلایان ام اس قرار گرفته است.

آیا زنبور درمانی ام اس را درمان می‌کند؟

خیر، این موضوع هیچ پایه علمی ندارد. حدود شش سال پیش مرکز تحقیقات ام اس بیمارستان سینا با توجه به ادعاهای مطرح شده از طرف بعضی افراد در زمینه طب سنتی که سبب شده بود افراد زیادی از مبتلایان به بیماری ام اس را از مسیر اصلی درمان دور کند، از این گروه درخواست کرد که تحقیقات خود را به صورت علمی در مرکز تحقیقات انجام داده و نتایج را به صورت مستند اعلام کنند. با این حال این گروه هیچ‌گاه برای انجام تحقیقات علمی ابراز تمایل و آمادگی نکردند.

آیا گانودرما ام اس را درمان می کند؟

خیر، هیچ نتایج مستند و علمی برای تاثیر گانودرما برای درمان ام اس وجود ندارد. گانودرما به عنوان یک قهوه از وزارت بهداشت مجوز دریافت کرده است ولی متاسفانه در بازه‌ای تبلیغات گسترده‌ای در زمینه درمان ام اس را در فضای مجازی و بازار به سبب وجود نتورکینگ‌های بازاریابی آغاز کرد و از این طریق و مانور تبلیغاتی بر روی گواهینامه وزارت بهداشت افراد زیادی از مبتلایان را از مسیر اصلی درمان منحرف کرد تا اینکه در سال ۱۳۹۷ کمیته علمی انجمن ام اس ایران هر نوع تاثیر درمانی این محصول را رد کرده و از مبتلایان خواسته شد در مسیر درمان به پزشک و داروی خود اعتماد کنند.

آیا انرژی درمانی ام اس را درمان می‌کند؟

انرژی درمانی و مدیتیشن می‌تواند به آرامش روحی فرد مبتلا کمک نماید ولی جای داروهای اصلی ام اس را نمی‌گیرد و فرد می‌تواند از این روش تنها برای بهبود شرایط روحی خود استفاده کند. قراردادن تصویرهای ام آر آی شما در برابر فردی که ادعا می‌کند با قرار دادن انگشت خود روی عکس‌های پلاک شما و بهبود و ترمیم آن‌ها شما را از ام اس رهایی خواهد داد چیزی غیر از سو استفاده از ناچاری فرد و ناآگاهی مبتلا نیست. برای جلوگیری از اینکه اسیر تبلیغات نشوید بهترین سلاح شما این است که خود را هر چند سخت با علم روز مرتبط با بیماری خود آشنا کنید.

طب سنتی و گرمیجات ام اس را درمان می‌کند؟

مسلماً شاید اگر فردی که سال‌ها با ام اس زندگی کرده است این مطلب را بخواند این نقد را وارد کند که چرا مطالبی به این وضوح و جواب روشن در مطلب گنجانده شده است. ولی واقعیت این است که معمولاً افرادی که به تازگی مبتلا شده‌اند و این پیشنهادات را دریافت می‌کنند دچار سردرگمی و تردید برای امتحان این روش‌ها می‌شوند، ولی باور کنید شما اولین نفری نیستید که این پیشنهادات را دریافت می‌کنید و این مطلب امید دارد که بتواند تا کمی از سردرگمی شما در روزهای ابتدایی ابتلایتان بکاهد.

بر اساس نظر پزشکان و متخصصان ام اس ایران، هیچ رابطه‌ای بین گرمی و سردی طبع شما با ابتلا به ام اس وجود ندارد. ام اس سردی مغز شما نیست و با خوردن ارده و شیره یا موادی از این دست پلاک‌های شما از بین نخواهد رفت. طبق نظر دکتر صحراییان فلوشیپ ام اس در ایران و نائب رییس انجمن ام اس ایران، اگر فردی حس می‌کند با خوردن موادی مانند ماست، ماهی یا به اصطلاح مواد غذایی سرد در طب سنتی احساس بی‌حالی یا ضعف می‌کند کمتر آن ماده غذایی را مورد استفاده قرار دهد ولی طبیعتاً از ارده و شیره انتظار درمان ام اس را نداشته باشید و اگر به این ماده غذایی علاقه دارید از خوردن آن لذت ببرید. هرچند گزارش‌هایی از مبتلایان به دست می‌رسد که برای مثال از ترس سردی لبنیات یا مواد غذایی از این دست در فراق آن‌ها ناراحت و سردرگم هستند و این موضوع را به شانس بد خود و ابتلا به ام اس ربط می‌دهند.

این در حالی است که رژیم غذایی مطلقی برای ام اس وجود ندارد و فرد مبتلا می‌تواند بنا به ذائقه خود از مواد غذایی مختلف استفاده کند. تنها توصیه صورت گرفته این است که بهتر است فرد مبتلا از مصرف غذاهای چرب و سنگین خودداری کند و بیشتر به مصرف مواد غذایی تازه و سبک روی آورد.

با ام اس می‌توانم ازدواج کنم؟

بله شما با بیماری ام اس می‌توانید ازدواج کنید. فرد مبتلا به ام اس می‌تواند مانند هر فرد دیگری تصمیم بگیرد که آینده خود را چگونه بسازد ولی نکته بسیار مهم در این موارد این است که ام اس یک عارضه کوتاه مدت و بدون نشانه نیست که فرد بخواهد آن‌ را از طرف مقابل خود که قصد همراه شدن با او را دارد پنهان کند. این پنهان‌کاری علاوه بر فشار و استرس فراوانی که بر خود فرد مبتلا وارد می‌کند از نظر اخلاقی در هیچ مرجعی مورد تائید نیست. طبق نظر متخصصین بهتر است فرد مبتلا در اوایل آشنایی این موضوع را با طرف مقابل مطرح کند و از او بخواهد قبل از اعلام هر تصمیمی یک جلسه با او به متخصص مغز و اعصاب فرد مبتلا مراجعه کنند تا در جریان جزئیات و روند درمان همسر احتمالی آینده خود قرار گیرد و سپس نسبت به این موضوع اعلام نظر و موضع کند.

با این حال شواهد نشان می‌دهد که درصد بالایی از افراد مبتلا به ام اس تا آخر عمر خود می‌توانند با مصرف داروها و رعایت برخی نکات که در ادامه این مطلب آورده می‌شود مانند یک فرد عادی زندگی کنند و از آن لذت ببرند.

با ام اس می‌توانم بچه دار شوم؟

بله شما با ام اس می‌توانید بچه‌ دار شوید. ام اس از طریق مادر یا پدر به فرزند منتقل نمی‌شود به این معنی که ارثی نیست و تنها احتمالی که توسط دانشمندان اعلام شده این است که فرزند والد مبتلا به ام اس نسبت به افراد دیگر جامعه $$2-5\%$$ شانس بالاتر ابتلا به ام اس را دارد. ولی شما به عنوان یک والد مبتلا به ام اس چه وظایفی دارید؟

1. زمانی که شما قصد بچه‌دار شدن دارید باید پزشک متخصص مغز و اعصاب خود را در جریان قرار دهید تا شرایط بیماری شما چک شود.
2. در یک بازه زمانی قبل از بارداری متخصص ام اس شما داروی شما را قطع می‌کند و در مواردی ممکن است داروی شما را به داروهای بی خطر در زمان بارداری تغییر دهد.
3. اگر مادر آینده مبتلا به ام اس هستید و در زمان بارداری دچار عود ام اس شدید هر چه سریع به پزشک خود مراجعه کنید تا شرایط شما بررسی شود و اقدامات لازم انجام شود.
4. بعد از به دنیا آمدن فرزند دلبندتان مراجعه به پزشک متخصص ام اس و شروع مجدد دارو را پشت گوش نیندازید، شما به عنوان یک مادر شاید بسیار دوست داشته باشید که فرزندتان از شیر خودتان تغذیه کند که در بسیاری موارد پزشک با بررسی شرایط شما این اجازه را برای مدتی برای شما صادر می‌کند ولی اگر این اجازه با توجه به شرایط شما داده نشد، فرزند شما غیر از شیر نیاز به یک والد قوی و سالم دارد.
5. اگر برای مادر بعد از تولد فرزند دستور ام آر آی با تزریق داده شده است، نگران نباشید. اگر فرزندتان از شیر شما تغذیه می‌کند شیر خود را به مدت نصف روز برای او بدوشید و کنار بگذارید و بعد از انجام ام آر آی بهتر است تا چند ساعت به خاطر موادی که به شما در طول ام آر آی تزریق می‌شود از او دور باشید (طول عمر این مواد طولانی نیست و چند ساعت دوری از فرزند کافی است).
6. مهمترین نکته این است که برای همه مراحل بالا همواره با پزشک معالج‌تان در ارتباط باشید و با او مشورت کنید.
7. واضح است که این مطالب تنها در مورد مسائل مرتبط با ام اس شما است و موارد مربوط به فرزند دلبندتان در طول بارداری بر عهده متخصص زنان و زایمان است.

یک فرد مبتلا به ام اس به صورت مرتب از لحاظ درمانی چه مواردی را باید انجام دهد؟

خوشبختانه تعداد بسیار زیادی از داروهای بیماری ام اس در حال حاضر تحت پوشش بیمه هستند. هزینه اصلی فرد مبتلا به ام اس داروی اصلی او است که معمولاً به صورت ماهیانه باید از داروخانه‌ها تهیه کند. در کنار این موضوع ام آر آی معمولاً به صورت شش ماه درمیان یا سالی یکبار برای چکاپ فرد و بررسی شرایط او ضروری است. همچنین با توجه به داروهای دریافتی توسط فرد آنزیم‌های کبدی فرد مبتلا باید به صورت چهار تا شش ماه یکبار توسط آزمایش خون بررسی شود. معمولاً بعد از تشخیص قطعی ام اس و تجویز دارو مراجعه ماهیانه به پزشک متخصص نیاز نیست و معمولاً پزشک با توجه به شرایط شما به شما خواهد گفت که مراجعه بعدی شما چه زمانی باید باشد.

گاهی برای قدرتمند شدن عضلات و جلوگیری از خشکی عضلات ممکن است پزشک شما برای شما فیزیوتراپی، آب‌درمانی، گفتاردرمانی یا کاردرمانی تجویز کند. این موارد را به عنوان یک پیشنهاد اختیاری در نظر نگیرید و حتماً طبق تجویز پزشک آن‌ها را انجام دهید.

چه ورزش‌هایی برای بیماری ام اس مناسب است؟

ورزش برای هر فرد باید با توجه به شرایط و توانایی فرد مبتلا انجام شود ولی انجام تمرین‌های ورزشی منظم و تکرار آن برای فرد مبتلا به ام اس بسیار ضروری است و از خشکی عضلات فرد جلوگیری می‌کند. ورزش‌هایی نظیر:

• یوگا
• شنا
• پیلاتس
• پیاده روی
• دوچرخه‌سواری

فیلم آموزش حرکات اصلاحی در تربیت بدنی در فرادرس

کلیک کنید

می‌تواند برای شروع گزینه‌های خوبی باشد. دقت کنید برای فرد مبتلا به ام اس ورزش یکی از اجزای مهم کنترل بیماری است و به بهبود شرایط جسمی و روحی فرد کمک فراوانی می‌کند.

آیا با ام اس می‌توانم جراحی‌های زیبایی انجام دهم؟

انجام عمل‌های زیبایی در بیماری ام اس با اجازه پزشک متخصص خودتان و مشورت با او در اکثر موارد بلامانع است ولی مهم است که قبل از انجام آن حتماً با پزشکتان مشورت کنید و سپس تصمیم به انجام تغییر در ظاهر خود را عملی کنید.

من ام اس دارم چه کاری انجام دهم؟

1. اول باور کنید که هنوز زندگی جریان دارد و طبیعی است که در ابتدای امر ناراحت باشید.
2. دوم باور کنید قرار نیست شما ناتوان بشوید تنها مسیر زندگی شما کمی متفاوت شده است و قرار است شما بیشتر مراقب خودتان باشید.
3. سوم یک پزشک متخصص داخلی مغز و اعصاب انتخاب کنید که به او اعتماد دارید و با او راحت هستید (اگر از پزشکتان می‌ترسید یا راحت نمی‌توانید در مورد بیماری‌تان با او صحبت کنید پزشکتان را تغییر دهید چون قرار است سالهای سال او را ببینید).
4. در انتخاب ابتدایی دارو کاملاً دقیق باشید و به نظرات پزشک خود خوب توجه کنید. داروی شما قرار است برای مدت زمان طولانی با شما همراه باشد، پس اگر فوبیای داروهای تزریقی دارید حتماً این موضوع را با پزشک مطرح کنید تا اگر امکان دارد برای شما داروی خوراکی تجویز شود.
5. تنها کسی که می‌تواند در مورد قطع یا تغییر داروی اصلی ام اس شما نظر دهد پزشک شما است نه همسایه یا حکیم فلان میدان در فلان نقطه شهر. پس به هیچ عنوان خودسرانه داروی خود را قطع نکنید.
6. روزانه نیم ساعت ورزش کنید حتی اگر این نیم ساعت را به شش زمان پنج دقیقه‌ای تقسیم کنید عالی است.
7. حفظ روحیه در کنترل بیماری شما بسیار مهم است، پس اگر حس می‌کنید برای مدت زمان زیادی است که کسل یا بی حوصله هستید از یک مشاور یا روانپزشک برای حل این موضوع کمک بگیرید.
8. با ام اس کنار بیایید، نکته اصلی در بیماری‌های مزمن این است که بازه زمانی طولانی مدتی با شما هستند پس اگر گاهی از وجودش عصبانی و خشمگین می‌شوید طبیعی است، یک مشاور قابل اعتماد داشته باشید تا بتوانید در این مواقع با او صحبت کنید.
9. باور کنید زندگی برای هیچ کس راحت نیست شاید این موضوع کمک کند سختی‌های ام اس را راحت‌تر پذیرش کنید.

داروهای ام اس چگونه استفاده می‌شوند؟

در حال حاضر بیشتر داروهای موجود در بازار به صورت تزریقی، خوراکی یا تزریق وریدی هستند. بعد از مشخص شدن داروی شما روش استفاده آن توسط پرستار دارو باید به شما توضیح داده شود؛ چون بسیاری از داروها به صورت تزریق زیرجلدی هستند از منشی پزشک بخواهید در مورد یافتن پرستار آن شرکت دارویی شما را راهنمایی کند تا نحوه تزریق و بقیه موارد به شما آموزش داده شود. در مورد داروهای تزریقی که فرد به خود تزریق می‌کند معمولاً پیشنهاد می‌شود تزریق در شب صورت بگیرد تا علائمی مانند بدن درد، تب یا لرز و ... در خواب سپری شود و فرد بتواند در طول روز به زندگی عادی خود بپردازد.

کورتون می‌تواند به عنوان داروی اصلی ام اس استفاده شود؟

خیر، کورتون داروی اصلی بیماری ام اس نیست و تنها برای بهبود سریعتر علائم در زمان عود استفاده می‌شود و مصرف طولانی مدت آن عوارض زیادی دارد.

سلول‌های بنیادی در ام اس

در ابتدا ذکر این نکته ضروری است که چیزی تحت عنوان قرص سلول بنیادی برای درمان بیماری ام اس وجود ندارد. نکته دیگر این است که این روش هنوز تحت عنوان روش درمانی مورد تایید در سازمان غذا و دارو تایید نشده است و محققان در حال بررسی این روش برای درمان ام اس هستند.

سلول‌های بنیادی می‌توانند به سلول‌های مختلفی در بدن شما تبدیل شوند. سلول‌های بنیادی خونساز سلول‌های خونی ایجاد می‌کنند. بعضی از پزشکان برای درمان بعضی از مبتلایان ام اس که به درمان‌های موجود جواب نداده‌اند از پیوند نوعی از سلول‌های بنیادی به نام سلول‌های بنیادی خون ساز یا HSCT استفاده می‌کنند. اما این روش نیازمند تحقیقات بیشتری است.

ساز و کار درمان با سلول‌های بنیادی در ام اس به چه صورت است؟

با HSCT پزشکان به شما دارو می‌دهند تا به شما کمک کند سلول‌های بنیادی مغز استخوان بیشتری در بدن‌تان تولید شود. سپس مقداری خون از شما می‌گیرند و سلول‌های بنیادی آن نگهداری می‌شود تا بعداً مورد استفاده قرار گیرد. در مرحله بعدی شما دوزهای زیادی از شیمی درمانی و سایر داروهای قوی دریافت خواهید کرد تا سیستم ایمنی بدن خود را به شدت کاهش دهید. این کار در بیمارستان انجام می شود و ممکن است لازم باشد تا 11 روز در بیمارستان بستری باشید.

سپس پزشک شما سلول‌های بنیادی را در جریان خون شما تزریق می‌کند تا این سلول‌ها به گلبول‌های سفید جدید تبدیل شوند و به بدن شما کمک کنند تا یک سیستم ایمنی جدید و سالم بسازد. همچنین تا زمانی که سیستم ایمنی بدن دوباره بتواند کار خود را به صورت کامل انجام دهد داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک برای کمک به مقابله با عفونت‌ها و سایر بیماری‌ها دریافت خواهید کرد.

در این روش، درمان معمولاً چند هفته طول می‌کشد. اگر درمان موفقیت آمیز باشد سیستم ایمنی بدن شما در عرض 3 تا 6 ماه به قدرت کامل خود می‌رسد.

آیا این روش ایمن است؟

درمان سلول‌های بنیادی خطراتی دارد زیرا در طول این فرآیند سیستم ایمنی بدن شما کاملاً ضعیف می‌شود که این موضوع احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد. به همین دلیل برخی از متخصصان تاکید دارند که قبل از اینکه درمان سلول‌های بنیادی به یک درمان استاندارد برای بیماری ام اس تبدیل شود باید تحقیقات بیشتری روی این روش انجام شود.

آیا روش سلول‌های بنیادی توسط FDA برای MS تأیید شده است؟

خیر. این روش هنوز یک روش تجربی محسوب می‌شود. برخی از کلینیک‌ها در دنیا از HSCT برای MS استفاده می‌کنند و این روش فقط برای افرادی پیشنهاد می‌شود که شرایط خاصی از بیماری را دارند.

پلاسمافرزیس در ام اس چیست؟

تعویض پلاسما که به عنوان پلاسمافرزیس نیز شناخته می‌شود راهی برای تمیز کردن خون شما است، این کار به نوعی مانند دیالیز کلیه است. در طول درمان پلاسما (قسمت مایع خون شما) با یک پلاسمای دیگر جایگزین می‌شود.

در مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام اس گاهی از تعویض پلاسما برای مدیریت عودهای ناگهانی و شدید استفاده می‌شود. پلاسما حاوی پروتئین‌های خاصی است که به دلیل اختلال در سیستم ایمنی بدن که ناشی از ام اس است می‌تواند به خود حمله کند. وقتی پلاسما خارج می‌شود از شر پروتئین‌های مخرب خلاص می‌شوید و این موضوع سبب می‌شود تا علائم بهبود یابند.

تعویض پلاسما در بیمارستان یا مراکز درمانی صورت می‌گیرد. این روند دردناک نیست و نیازی به بیهوشی ندارید. در این روش یک پرستار یا یک متخصص سوزنی را که به یک لوله نازک به نام کاتتر متصل شده است داخل رگ هر بازو قرار می‌کند. خون شما از طریق یکی از لوله‌ها خارج شده و وارد دستگاهی می‌شود که پلاسمای شما را از سلول‌های خونی جدا می‌کند. سپس سلول‌های خونی شما با پلاسمای تازه مخلوط می‌شوند و مخلوط خون جدید از طریق لوله دیگر به بدن شما بازمی‌گردد.

این روش بسته به وزن و اندازه فرد مبتلا و میزان جابجایی پلاسما 2 تا 4 ساعت طول می‌کشد. به صورت معمول این کار باید دو تا سه بار در هفته و به مدت دو یا چند هفته انجام شود.

عوارض جانبی و خطرات پلاسمافرزیس

در هنگام تعویض پلاسما فشار خون شما کمتر از حد معمول است. این موضوع می‌تواند باعث ضعف، سرگیجه یا حالت تهوع شود. در روزهای قبل از شروع این روش مقدار زیادی آب بنوشید زیرا این امر می‌تواند از بروز این علائم جلوگیری کند.

ممکن است بعد از تعویض پلاسما احساس خستگی کنید اما اکثر افراد می‌توانند بلافاصله به فعالیت‌های عادی خود برگردند.

این روش برای عودهای شدید در ام اس و در صورتی که پالس تراپی یا کورتون تراپی علائم را بهبود ندهند توسط پزشک در دستور کار قرار می‌گیرند. هنوز شواهدی برای تاثیر این روش بر روی MS پیشرونده اولیه یا ثانویه وجود ندارد.