فرادرسضمایر متصل در عربی چیست؟ – توضیح به زبان ساده
ضمایر متصل در عربی همان مبحثی است که می‌تواند یادگیری بخش ضمایر عربی را پیچیده و دشوار کند. همراهی این ضمیرها با فعل عربی و اسم عربی، بایدها و نبایدهایی دارد که باید هنگام مواجهه با آنها و یا در مواقع استفاده، دقت زیادی به کار ببریم. در این نوشته قصد داریم این قسمت از ضمایر عربی را به صورت جزئی و همراه با مثال مورد بررسی قرار دهیم. در انتهای متن نیز تمرین‌هایی قرار دارد که می‌توانیم با استفاده از آنها میزان یادگیری‌مان از مبحث ضمایر متصل عربی را محک بزنیم.
نقش ضمایر متصل عربی در جمله
در هر زبانی، از ضمیر برای جلوگیری از تکرار اسم در جملات استفاده می‌شود. بر اساس همین تعریف، ما زمانی باید به سراغ ضمیر برویم که اسم یا مرجع ضمیر را پیش از آن به کار برده باشیم. در زبان عربی ضمیرها ۱۴ صیغه دارند که شامل جنسیت (مذکر و مونث)، تعداد (مفرد، مثنی و جمع) و همچنین غائب یا مخاطب بودن این ضمایر می‌شود. در کنار این صیغه‌های عربی باید به خاطر بسپاریم که ما در این زبان با دو نوع ضمیر سر و کار داریم. ضمایر منفصل عربی و ضمایر متصل عربی.
همان‌طور که از اسمش پیداست، ضمایر منفصل، ضمایری هستند که به صورت جداگانه از سایر کلمات و با هویتی مستقل در جمله ظاهر میشوند. ضمایر منفصل میتوانند به عنوان مبتدا در جملات اسمیه یا مفعول‌به در جملات فعلیه به کار بروند. برای درک بهتر این ضمایر به مثال‌های زیر توجه کنید.
هُما یُحِّبانِ المُوسیقيْ و الرَّقْصْ.
آنها موسیقی و رقص را دوست دارند.
(«هما» در این جمله، ضمیر منفصل مرفوعی در جایگاه مبتدا و محلا مرفوع قرار گرفته است.)
نَحنُ في مَرکَزِ التَسَوُّقْ.
ما در مرکز خرید هستیم.
(در این جمله نیز از «نحن»، به عنوان ضمیر متکلم مع‌الغیر در جایگاه مبتدا و محلا مرفوع استفاده شده‌است.)
هُمْ یَحتاجُونَ إِلَی المَزیدِ مِنَ التَمرینْ.
آنها به تمرین بیشتری نیاز دارند.
(در این جمله علاوه بر هم که ضمیر منفصل مرفوعی هست، ضمیر دیگری نیز وجود دارد و آن «واو» چسبیده به فعل است که در این نوشته آن را بررسی خواهیم کرد.)
اگرچه تا به این جای توضیحات واضح است و پیچیدگی در آن مشاهده نمی‌شود اما وقتی به سراغ صیغه‌های مختلف ضمیر برویم، باب تازه‌ای در زمینه لزوم استفاده درست و تشخیض این ضمایر در جملات عربی باز می‌شود.
در مقابل، ضمایر متصل، به ضمیرهایی گفته می‌شود که همراه فعل و اسم و حرف می‌آیند و محدودیتی در این همراهی ندارند. از این رو میتوانند نقش‌های متفاوتی در جمله بازی کنند. در ادامه، ضمایر متصل عربی را با جزئیات بیشتر و مثال بررسی می‌کنیم.
انواع ضمایر متصل در عربی
مبحث ضمایر متصل در عربی دقیقا همان نقطه‌ای است که می‌تواند یادگیری مبحث ضمایر را مشکل کند. چرا که این نوع از ضمایر با نوع منفصل آن شباهت‌هایی دارد که ممکن است موجب اشتباه شود.
پیش از هر چیز باید اشاره کنیم که از ضمایر متصل به عنوان ضمایر مفعولی نیز یاد می‌شود. چون میتوانند به فعل بچسبند و نقش مفعول‌به و محلا منصوب را بازی کنند. اما قبل از پرداختن به آن باید ضمایر متصل مرفوعی را در جملات شناسایی کنیم.
ضمیر متصل مرفوعی
این نوع از ضمایر متصل در جملاتی که فعل حضور دارند به چشم می‌خورند. به عبارت دیگر مهم نیست که جمله اسمیه عربی باشد یا فعلیه، همین که در جملات فعل باشد می‌توانیم به دنبال ضمایر متصل مرفوعی بگردیم.
بر اساس توضیحات بالا می‌توانیم نتیجه بگیریم که حضور ضمایر متصل مرفوعی در جملات عربی، ارتباط مستقیمی با صرف فعل در عربی دارد. از این رو برای شناسایی آنها باید از جدول افعال در دو زمان ماضی و مضارع که در ادامه نوشته شده، کمک بگیریم.
| جدول شناسایی ضمیر متصل مرفوعی برای فعل ماضی | |
| صیغه | فعل |
| للغائب - مفرد مذکر | کتب (مستتر هو) |
| للغائبَینِ - مثنی مذکر | کتبا |
| للغائبینَ - جمع مذکر | کتبوا |
| للغائبة - مفرد مونث | کتبتْ (مستتر هی) |
| للغائبتینِ - مثنی مونث | کتبتا |
| للغائبات - جمع مونث | کتبنَ |
| للمخاطب - مفرد مذکر | کتبتَ |
| للمخاطبینِ - مثنی مذکر | کتبتما |
| للمخاطبین - جمع مذکر | کتبتم |
| للمخاطبة - مفرد مونث | کتبتِ |
| للمخاطبتینِ - مثنی مونث | کتبتما |
| للمخاطبات - جمع مونث | کتبتنَّ |
| للمتکلم‌الوحده - مفرد | کتبتُ |
| للمتکلم مع‌الغیر - جمع | کتبنا |
در این جدول، ضمایر متصل مرفوعی با رنگ قرمز نشان داده شده‌است. از این رو می‌توانیم ضمایر متصل مرفوعی را به عنوان ضمایر متصل به فعل نیز شناسایی کنیم. نقش این ضمایر در جمله عموما فاعل و محلا مرفوع است. در صیغه‌های یک و چهار (للغائب و للغائبة) به دلیل آنکه ضمیری با فعل همراه نشده، فاعل آنها به صورت مستتر در فعل حضور دارد. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.
أَنْتُمْ کَتَبوا عَلی اللَّوْحَةْ.
شما روی تخته می‌نویسید.
(در این مثال دو نوع ضمیر وجود دارد. اولی، أنتم، ضمیر منفصل مرفوعی است که نقش مبتدا و محلا مرفوع دارد. دومی، واو موجود در فعل کتبوا است. این واو نقش فاعل را برای فعل دارد.)
هُنَّ ذَهَبنَ إِلَی اللجامِعَةْ.
آنها به دانشگاه رفتند.
(در این جمله نیز «ن» موجود در فعل ذهبنَ به عنوان ضمیر متصل مرفوعی نقش فاعل و محلا مرفوع را دارد.)
در ادامه به جدول ضمایر متصل مرفوعی مخصوص به فعل مضارع توجه کنید.
| جدول ضمایر متصل مرفوعی فعل مضارع | |
| صیغه | فعل |
| للغائب - مفرد مذکر | یکتبُ (هو مستتر) |
| للغائبَینِ - مثنی مذکر | یکتبان |
| للغائبینَ - جمع مذکر | یکتبون |
| للغائبة - مفرد مونث | تکتبُ (هی مستتر) |
| للغائبتینِ - مثنی مونث | تکتبان |
| للغائبات - جمع مونث | یکتبنَ |
| للمخاطب - مفرد مذکر | تکتبُ (أنتَ مستتر) |
| للمخاطبینِ - مثنی مذکر | تکتبان |
| للمخاطبین - جمع مذکر | تکتبون |
| للمخاطبة - مفرد مونث | تکتبین |
| للمخاطبتینِ - مثنی مونث | تکتبان |
| للمخاطبات - جمع مونث | تکتبنَ |
| للمتکلم‌الوحده - مفرد | أکتبُ (أنا مستتر) |
| للمتکلم مع‌الغیر - جمع | نکتبُ (نحن مستتر) |
در این جدول نیز ضمایر «ا - واو - ي - ن» در نقش فاعل، ضمیر متصل و محلا مرفوع برای فعل مضارع ظاهر شده‌اند. صیغه‌های ۱، ۴، ۷، ۱۳ و ۱۴ از جمله صیغه‌هایی هستند که فاعل برای آنها به صورت مستتر شناسایی می‌شود. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.
التِلمیذاتُ یَخْرَجنَ و التَّلامیذُ یَخرُجونْ.
دانش‌آموزان دختر و دانش‌آموزان پسر خارج شدند.
(در این مثال هر دو کلمه التلمیذات و التلامیذ در ابتدای جمله ذکر شده‌اند. در نتیجه مبتدا و مرفوع هستند. اما فاعل برای فعل یخرجنَ ضمیر «ن» متصل به فعل است و برای تخرجون ضمیر «واو» فاعل محسوب می‌شود.)
هُوَ یُمارسُ دُروسَهِ في البَیتِ.
او درس‌هایش را در خانه می‌خواند.
(در این مثال هو، مبتدا و محلا مرفوع است و فاعل فعل یمارسُ، هو مستتر در فعل و محلا مرفوع است. هو در ابتدای جمله نمی‌تواند فاعل باشد، چرا که فاعل هیچ‌وقت قبل از فعل نمی‌آید.)
فاطِمةُ و زَیْنَبُ تَغسِلانِ الملابِسَ.
فاطمه و زینب لباس‌ها را می‌شویند.
(فاطمه و زینب در این جمله هر دو مبتدا و مرفوع به اعراب ظاهری هستند. فاعل در فعل تغسلان، ضمیر الف متصل به فعل و محلا مرفوع است.)
ضمیر متصل منصوبی/مجروری
در کنار ضمایر متصل مرفوعی باید از یک سری ضمیر که قابلیت همراهی به اسم و فعل و حرف دارند یاد کنیم. این ضمایر متصل، برای چسبیدن به کلمات محدودیتی ندارند. تنها در صورتی که بخواهند به فعل بچسبند، باید قبل از آنها از یک نون با عنوان «نون وقایه» استفاده کرد. در ادامه به برخی از مثال‌های فعل با نون وقایه توجه کنید.
نقش( اِني رَاَیتُ ) چی میشه؟!
معنیش میشه همانا من تورا دیدم اون (تُ) میشه مفعول یا فاعل؟ بعد اون ي وقتی به (اِنَّ) بچسبه نقشش چی میشه؟
سلام و وقت به‌خیر؛
«ي» در فعل «رَأیتُ»، ضمیر متصل مفعولی هست.
«ي» در «اِنَّي» هم اسم حرف مشبة بالفعل «اِنَّ» محسوب می‌شود.
سپاس از همراهی شما با مجله فرادرس.