ریزش مو | دلایل، جلوگیری و درمان | هر آنچه باید بدانید

سبک زندگی امروزی، با عدم فعالیت بدنی کافی و مصرف انواع دخانیات و غذاهای فراوری شده، از یک سو و وجود استرس ناشی از فشارهای روانی، از سوی دیگر، آسیب‌های جسمی و روحی مختلفی را برای نوع بشر، به ارمغان آورده است. کاهش سن ابتلا به انواع سرطان‌ها، کاهش سن مرگ و میر ناشی از ایست قلبی-تنفسی، چاقی، فشار خون بالا و دیابت، همگی، به نوعی، محصولات این سبک زندگی هستند. در کنار این موارد پر اهمیت، عوارض دیگری نیز از این زندگی ماشینی، منشا گرفته‌اند که در جای خود،‌ قابل بحث و مطالعه هستند. کاهش سن آغاز ریزش مو مثالی از این دست است که امروزه، بیش از 85 درصد مردان و 40 درصد زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در این نوشتار، به معرفی انواع ریزش مو و علت آن‌ها می‌پردازیم و برخی از روش‌های درمان ریزش مو،‌ مثل جراحی فلپ و پیوند مو را بررسی می‌کنیم. توصیه‌هایی ساده و کاربردی برای جلوگیری از ریزش مو، پایان‌بخش این مقاله خواهند بود.

ریزش مو چیست؟

آکادمی پوست آمریکا (AAD) خاطرنشان می‌کند که 80 میلیون زن و مرد در آمریکا ریزش موی ارثی یا آلوپسی (Alopecia) دارند. این نوع ریزش، ممکن است فقط به موهای موجود در پوست سر،‌ محدود شود یا تمام بدن را تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه آلوپسی، در میانسالان، شیوع بیشتری دارد، اما ریزش بیش از حد مو، ممکن است در کودکان نیز رخ دهد.

از دست رفتن روزانه، 50 تا 100 تار مو طبیعی است. با حدود 100 تا 150 هزار تار مو روی سر، این ضرر کوچک، قابل توجه نیست. موهای جدید، به طور معمول، موهای از دست رفته را جایگزین می‌کنند، اما این اتفاق، همیشگی نیست. ریزش مو، ممکن است به تدریج، در طی سال‌ها ایجاد شود یا به طور ناگهانی رخ دهد. همچنین، ریزش مو ممکن است دائمی یا موقت باشد.

شمارش موهای ریخته شده در یک روز، غیرممکن است. اما به طور کلی می‌توان گفت، اگر بعد از شستن موها یا شانه کردن آن‌ها، حجم زیادی از موها روی برس یا حوله، باقی بماند، احتمالا، فرد، دچار ریزش مو شده است نازکی موها یا وجود لکه‌های طاسی بر روی سر، نشانه‌های دیگری از آغاز فرایند ریزش موها به شمار می‌روند.

در مواردی که موها بیش از حد معمول، از دست می‌روند، باید مشکل را با پزشک، در میان گذاشت تا پس از شناسایی علت اصلی ریزش، برنامه‌های درمانی مناسبی تجویز شود.

علت انواع ریزش مو چیست؟

پیش از آغاز درمان،‌ ابتدا پزشک یا متخصص پوست، سعی خواهد کرد دلیل اصلی ریزش مو را تعیین کند. شایع‌ترین علت ریزش مو، «طاسی ارثی» (Hereditary Baldness) یا آلوپسی آندروژنتیک (Androgenetic Alopecia) است که یک ویژگی ژنتیکی است و باعث کاهش مدت زمان رشد فعال موها می‌شود.

ریزش موی ارثی؛‌ صفتی تحت تاثیر جنسیت

جالب است بدانید که این نوع ریزش،‌ تحت تاثیر ژنی است که الگوی وراثت آن در زن و مرد، با هم متفاوت است. به این معنی که آلل جهش‌یافته (عامل ریزش) در مردان، به صورت غالب یا بارز عمل می‌کند. اما نحوه تاثیر و وراثت آن در زنان، به صورت مغلوب یا نهفته است.

فیلم آموزش مبانی علم ژنتیک – جامع و با نکات مهم در فرادرس

کلیک کنید

فرض کنید،‌ آلل سالم این صفت را با B و آلل جهش‌یافته را با b نشان دهیم. و بخواهیم وضعیت ظاهری یک مرد Bb و یک زن Bb را بررسی کنیم. در علم ژنتیک، به این وضعیت ظاهری، فنوتیپ گفته می‌شود. وضعیت ژنتیکی افراد، ژنوتیپ، نام دارد. در این مثال،‌ ژنوتیپ این مرد و زن، یکسان است. اما فنوتیپ آن‌ها متفاوت است.

با شروع میانسالی، ریزش موهای مرد، با یک الگوی منظم - که در ادامه به آن می‌پردازیم - آغاز می‌شود و ممکن است در حدود 80 سالگی، به یک طاسی کامل، تبدیل شود. در همین دوره، موهای سر زن، کمی نازک و کم‌پشت می‌شوند و در طی دوران پیری، به این روند، ادامه می‌دهند. به صفاتی از این دست، صفات تحت تاثیر جنسیت گفته می‌شود و یکی از حوزه‌های پرطرفدار علم ژنتیک را به خود اختصاص می‌دهد.

الگوهای ریزش موی ارثی

همانطور که گفتیم، طاسی ارثی، با دو با الگوی زنانه یا مردانه، نمود می‌یابد. در ادامه، این دو الگو را بررسی می‌کنیم.

طاسی با الگوی مردانه (Male Pattern Baldness | MPB)

در طاسی با الگوی مردانه، ابتدا مو در شقیقه‌ها و خط رویش پیشانی، شروع به ریزش می‌کند. موهای موجود در تاج سر نیز، رفته رفته، نازک‌تر می‌شوند. سرانجام، خط مو آنقدر پسروی می‌کند که به بخش تاج می‌رسد و یک پوست سر کاملا طاس ایجاد می‌شود.

طاسی با الگوی زنانه (Female Pattern Baldness | FPB)

در این الگوی ریزش، که در زنان دیده می‌شود، موها از همه قسمت‌های سر، شروع به ریزش می‌کنند. این نوع ریزش، معمولا از خط تقسیم، در وسط سر، شروع می‌شود. سپس، موهای موجود در ناحیه شقیقه‌ها نیز ممکن است نازک و کم‌پشت شوند. کمتر احتمال دارد که زنان، کاملا طاس شوند، اما موارد بیشماری از نازک‌شدن موی کل سر، در آن‌ها گزارش شده است.  پزشکان، طاسی با الگوی زنانه را به سه دسته تقسیم می‌کنند:

• نوع I: موهای اطراف سر، کمی نازک می‌شوند.
• نوع II: ناحیه حاوی موهای نازک، گسترده می‌شود و نواحی اطراف را نیز در بر می‌گیرد.
• نوع III: همه موهای سر، نازک می‌شوند، به طوری که می‌توان، از بالا، به راحتی، پوست سر را دید.

اگر فرد، دارای سابقه خانوادگی طاسی باشد، احتمالا به این نوع ریزش مو، دچار شده است. برخی از هورمون‌های جنسی می‌توانند این ریزش موی ارثی را تحریک کنند. این تحریک‌ها ممکن است در اوایل بلوغ شروع شود.

در برخی موارد، ریزش مو در اثر یک توقف ساده در چرخه رشد مو رخ می‌دهد. بیماری‌های عمده، جراحی‌ها یا حوادث آسیب‌زا، از جمله عواملی هستند که می‌تواند باعث این نوع ریزش مو شوند. با این حال، در چنین مواردی، معمولا موها بدون نیاز به درمان، دوباره رشد می‌کنند. علاوه بر دوران بلوغ، تغییرات هورمونی، در شرایط دیگر نیز می‌توانند باعث ریزش موی موقتی شوند. مثالهایی از این موارد،‌ عبارتند از:

• بارداری
• زایمان
• قطع مصرف قرص های ضد بارداری
• یائسگی

علاوه بر این،‌ گفتیم که برخی شرایط پزشکی نیز می‌توانند باعث ریزش مو شوند. مثال‌هایی از این دست، عبارتند از:

• بیماری تیروئید
• «آلوپسی آرئاتا» (Alopecia Areata) - یک بیماری خود ایمنی که طی آن، سیستم ایمنی به فولیکولهای مو حمله می‌کند.
• عفونت‌های پوست سر مانند کرم حلقه‌ای

بیماری‌هایی که باعث ایجاد جای زخم در سطح پوست می‌شوند مانند سندرم «لیکن پلان» (Lichen planus)، پسوریازیس و برخی از انواع لوپوس، ممکن است به ریزش دائمی مو، منجر شوند. ریزش مو، همچنین ممکن است به دلیل داروهای مورد استفاده در درمان بیماری‌های زیر، رخ دهد.

• سرطان
• فشار خون بالا
• آرتریت (التهاب مفاصل)
• افسردگی
• مشکلات قلبی

شوک جسمی یا عاطفی نیز ممکن است ریزش موی قابل توجهی را ایجاد کند. نمونه‌هایی از این نوع شوک عبارتند از:

• مرگ یکی از اعضای خانواده
• کاهش شدید وزن
• تب بالا

افراد مبتلا به تریکوتیلومانیا (اختلال در کشیدن مو) به طور معمول، عادت دارند موهای ناحیه سر، ابرو یا مژه‌ها را بیرون بکشند. این اختلال، با گذشت زمان، منجر به ریزش و کم‌پشت شدن موهای این نواحی می‌شود. ریزش مو بر اثر کشش، ممکن است به نوع و حالت موها نیز مربوط باشد. افرادی با موهای خشک یا فرِدار، بیشتر با این مشکل، روبه‌رو هستند. رژیم غذایی فاقد پروتئین، آهن و سایر مواد مغذی نیز می‌تواند منجر به ریزش مو شود.

ریزش مو چگونه تشخیص داده می شود؟

ریزش موی مداوم، در بیشتر موارد، حاکی از یک مسئله اساسی در زمینه سلامت است. پزشک یا متخصص پوست، بر اساس معاینه جسمی و سابقه سلامتی افراد، علت ریزش مو را تعیین می‌کند. در بعضی موارد، تنها ایجاد چند تغییر ساده در رژیم غذایی، به کنترل و کاهش میزان ریزش، کمک می‌کند. گاهی نیز لازم است داروها یا مکمل‌های غذایی تجویز شوند یا داروهای قبلی،‌ تغییر کنند.

اگر متخصص پوست، به بیماری خود-ایمنی یا بیماری پوستی مشکوک باشد، ممکن است از پوست سر، بیوپسی بگیرد. این کار، نمونه‌برداری نام دارد و با برداشتن بخش کوچکی از پوست برای انجام آزمایش‌های تکمیلی انجام می‌شود. مهم است به خاطر داشته باشید که رشد مو، یک روند پیچیده است. ممکن است تعیین علت دقیق ریزش مو، کمی زمان‌بر باشد.

روش های درمان ریزش مو چیست؟

متناسب با نوع و علت ریزش مو،‌ شیوه‌های مختلفی برای درمان آن به کار گرفته می‌شوند. داروها، کرم‌ها و روش‌های جراحی، مثال‌هایی از درمان‌های رایج هستند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

فیلم آموزش فرمولاسیون محصولات آرایشی و بهداشتی در فرادرس

کلیک کنید

داروهای ریزش مو

به احتمال زیاد، داروها اولین روش درمانی ریزش مو هستند. بعضی از این داروها را می‌توان بدون نیاز به نسخه،‌ از داروخانه‌ها تهیه کرد. اما برای تهیه گروه دیگر، نسخه پزشک، الزامی است.

داروهای بدون نسخه برای درمان ریزش مو

داروهای بدون نسخه (OTC)، به طور کلی شامل کِرِمهای موضعی و ژل‌هایی هستند که به طور مستقیم، روی پوست سر استفاده می‌شوند. رایج‌ترین گروه این داروها، حاوی ترکیبی به نام مینوکسیدیل هستند. طبق دستورالعمل آکادمی پوست آمریکا، پزشك، ممكن است مینوكسیدیل (Minoxidil) را همراه با سایر روشهای ریزش مو توصیه كند. عوارض جانبی مینوکسیدیل، شامل تحریک و سوزش پوست سر و رشد مو در نواحی مجاور، مانند پیشانی یا صورت است.

داروهای تجویزی برای درمان ریزش مو

داروهای تجویزی نیز در درمان ریزش مو موثر هستند. پزشکان، داروی خوراکی فیناستراید (Finasteride) را برای طاسی الگوی مردانه تجویز می کنند. مصرف روزانه این دارو، ریزش مو را کاهش می‌دهد و منجر به رشد موهای جدید در برخی از مردان می‌‌شود.

عوارض جانبی نادر فیناستراید، شامل کاهش میل جنسی و اختلال در عملکرد جنسی است. همچنین، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که ممکن است بین استفاده از فیناستراید و نوع جدی‌تر (درجه بالای) سرطان پروستات، ارتباط وجود داشته باشد.

گروه دیگری از داروهای تجویزی، انواعی از کورتیکواستروئیدها مثل پردنیزون هستند. افراد مبتلا به آلوپسی آرئاتا می‌توانند از این روش برای کاهش التهاب و سرکوب سیستم ایمنی بدن استفاده کنند. کورتیکواستروئیدها، هورمونهای ساخته شده توسط غدد فوق کلیوی را تقلید می‌کنند.

همانطور که گفتیم، افزایش میزان کورتیکواستروئید در بدن، باعث کاهش واکنش‌های التهابی ناشی از عملکرد سیستم ایمنی خواهد شد. اما باید عوارض جانبی این داروها را با دقت کنترل شود. عوارض احتمالی، شامل موارد زیر است:

• گلوکوما: مجموعه‌ای از بیماری‌های چشم، که منجر به آسیب عصب بینایی و از بین رفتن بینایی می‌شود.
• احتباس مایعات و تورم در پاهای پایینی
• افزایش فشار خون
• آب مروارید
• افزایش قند خون

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده از کورتیکواستروئید، ریسک ابتلا به موراد زیر را افزایش می‌دهد:

• عفونت
• حذف کلسیم از استخوان‌ها، که منجر به پوکی استخوان ‌می‌شود.
• نازکی پوست و کبودی آسان
• گلو درد
• کوفتگی

درمان ریزش مو با روش های جراحی

بعضی اوقات، داروها برای متوقف کردن ریزش مو کافی نیستند. در این موارد، از انواع روش‌های جراحی برای درمان طاسی، استفاده می‌شود.

جراحی کاشت مو

در «جراحی کاشت مو» (Hair Transplant Surgery) بلوک‌های کوچکی از پوست، که هر کدام، حاوی یک تا چهار تار مو هستند، به بخش‌های طاس سر، منتقل می‌شوند. این روش، برای افراد دارای طاسی ارثی، موثر است. چراکه آن‌ها معمولا، موهای بالای سر خود را از دست می‌دهند. اما از آنجا که این نوع ریزش مو، پیشرونده است و به مرور، به بخش‌های پایین‌تر سر نیز، سرایت می‌کند، این افراد، در طول زمان، به چندین عمل جراحی از این نوع، نیاز خواهند داشت.

در حال حاضر، دو نوع غالب پیوند مو وجود دارد که هر دو شامل پیوند فولیکول‌های موی فرد هستند. این دو روش عبارتند از:

• پیوند واحد فولیکولار (Follicular Unit Transplantation | FUT)
• استخراج واحد فولیکولار (Follicular Unit Extraction I FUE)

در روش FUT، جراح یک نوار پوست را از قسمت پشت یا دو طرف سر، جدا و فولیکول‌های مو را از آن استخراج می‌کند. سپس این فولیکول‌ها در قسمت‌های طاس پوست سر، جاسازی می‌شوند.

این روش، موفق‌ترین شیوه درمان در پوشش ناحیه طاسی ناشی از الگوی مردانه است. اما در سال‌های اخیر، جای خود را به روش FUE داده است. طی این روش،‌ فولیکول‌ها مستقیما از پوست سر فرد جدا می‌شوند و نیازی به بریدن بخشی از پوست سر نیست. برخی از مزایای FUE عبارتند از:

• زمان بهبودی سریعتر
• درد کمتر بعد از عمل
• جای زخم‌های جزئی
• امکان برداشت مو از سایر قسمت‌های بدن
• امکان پیوند مو، حتی با وجود چگالی موی پایین

کاهش پوست سر

در روش «کاهش پوست سر» (Scalp Reduction)، جراح بخشی از ناحیه طاس، با ابعاد حدود ۵ سانتیمتر‌ را برمی‌دارد. سپس بخش‌های اطراف را که حاوی مو هستند، به سمت هم می‌کشد و این ناحیه را بخیه می‌زند.

اگر، ناحیه طاس، کوچک باشد، این روش، به تنهایی کافیست. اما اگر وسعت ناحیه فاقد مو، بیشتر باشد، پس از این عمل، ناحیه باقی مانده، با یکی از روش‌های کاشت مو، پر خواهد شد. این نوع جراحی، برای رفع طاسی مناطق بلندی از پشت و بالای سر،‌ مناسب است. اما به دلیل ایجاد جای زخم، برای ناحیه جلوی سر، استفاده نمی‌شود.

در این روش، جراح، پس از تزریق داروی بی‌حسی در سر، یک نوار پهن از پوست را به شکل U یا Y برش می‌دهد. سپس پوست این ناحیه، برداشته شده و برش‌ها به یکدیگر متصل و بخیه می‌شوند.

• فلپ 

گزینه دیگر، «فلپ» (Flap) است، که برای درمان طاسی‌های گسترده به کار می‌رود و انجام آن ممکن است نیازمند بیهوشی فرد باشد. این روش، در گروه جراحی‌های کاهش پوست سر قرار دارد. اما در آن، قطعه بزرگ حاوی مو، به طور کامل، از سر، جدا نمی‌شود. بلکه فقط، کمی در جای خود، چرخانده می‌شود تا ناحیه مجاور را که فاقد مو بوده و برداشته شده است، پوشش دهد.

بخش‌های اطراف نیز،‌ دوباره به هم، متصل و بخیه می‌شوند. به همین دلیل، روش فلپ، در مقایسه با روش کاهش پوست سر، خونریزی کمتری را ایجاد خواهد کرد. از این شیوه،‌ برای درمان ریزش موی جلوی سر نیز استفاده می‌شود، اما آنچه که ممکن است مشکل‌ساز باشد،‌ وجود خط جای زخم و همچنین، تغییر در جهت رشد موهاست.

• گسترش بافت

روش جراحی دیگر در پوشاندن نواحی طاس، «گسترش بافت» (Tissue Expansion) نام دارد. این روش، بر پایه دو عمل جراحی پشت سر هم استوار است. در اولین جراحی، پزشک، ابزاری به نام «منبسط کننده بافتی» (Tissue Expander) را در زیر پوست ناحیه‌ای از سر قرار می‌دهد که حاوی فولیکول‌های مو است و در کنار لکه طاس قرار دارد.

این کار موجب می‌شود پوست این ناحیه، به تدریج، گسترش یابد. بعد از چند هفته، جراحی دوم انجام می‌شود و طی آن، جراح، منبسط‌کننده بافتی را خارج می‌کند و ناحیه حاوی مو را که حالا گسترش یافته و بخش بزرگ‌تری را ایجاد کرده است، بر روی لکه طاسی، می‌اندازد.

با وجود انجام همه اقدامات پزشکی لازم، باز هم ممکن است پیوند مو، در مواردی به شکست، منجر شود. این بدان معنی است که عمل جراحی، باید دوباره تکرار شود. از طرفی، درمان‌های بر پایه جراحی، برای طاسی، بسیار گران هستند، مشمول بیمه نمی‌شوند و عوارضی را به همراه دارند. بخشی از این عوارض احتمالی، عبارتند از:

• رشد موی تکه تکه و در جهت‌های نامنظم
• خون‌ریزی
• به جای ماندن جای زخم‌های گسترده
• عفونت

PRP

درمان «پلاسمای غنی از پلاکت» (Platelet-Rich Plasma | PRP)، یک روش درمانی سه مرحله‌ای است که در آن خون فرد، استخراج، پردازش و سپس به پوست سر تزریق می شود.

فیلم آموزش تئوری تزریقات – جامع و با نکات کلیدی در فرادرس

کلیک کنید

به نظر برخی از پزشکان، تزریق PRP با افزایش خون‌رسانی به فولیکول مو، باعث رشد طبیعی مو، حفظ آن و افزایش ضخامت ساقه مو می‌شود. گاهی اوقات، پزشکان، این روش را با سایر روش‌های ریزش مو ترکیب می‌کنند.

هنوز، تحقیقات کافی وجود ندارد تا ثابت کند PRP یک درمان موثر برای ریزش مو هست یا خیر. با این حال ، PRP درمانی از دهه 1980 استفاده شده است و موارد گوناگونی از کاربرد درمانی آن در مشکلاتی مانند بهبودی تاندون‌های آسیب‌دیده، رباط‌ها و ماهیچه‌ها وجود دارد.

روش های جلوگیری از ریزش مو چیست؟

کارهای ساده‌ای وجود دارند که در جلوگیری از ریزش مو، بسیار موثرند. برخی از این موارد،‌ در ادامه، ذکر شده‌اند.

• از بستن مو خودداری کنید. انواع مدل‌های بستن مو، باعث کشیده شدن ساقه مو و فشار آمدن به فولیکول‌ها می‌شوند و با گذشت زمان، به طور دائمی به آن‌ها آسیب می‌رسانند.
• از بافتن، کشیدن و ایجاد اصطحکاک در موها خودداری کنید.
• از یک رژیم غذایی متعادل و شامل مقدار کافی آهن و پروتئین، استفاده کنید. برخی از رژیم‌های خاص زیبایی و لاغری، ریزش مو را تحریک می‌کنند.
• اگر در حال حاضر، با مشکل ریزش مو، روبرو هستید، از شامپوی ملایم کودک برای شستن موهای خود استفاده کنید. از شستن روزانه موها با شامپو خودداری کنید، مگر اینکه جنس موهای شما، بسیار چرب باشد.
• همیشه موهای خود را به آهستگی و با نرمی خشک کنید و از کشیدن سریع حوله بر روی سر، خودداری کنید.
• ورزش کنید. حرکات منظم ورزشی، تنفس عمیق را تحریک می‌کند و حجم بیشتری از خون حاوی اکسیژن را به سلول‌ها می‌رساند.

علاوه بر برخی از عادت‌های غلط، گروهی از محصولات و ابزارهای آرایشی نیز در ریزش مو موثر هستند. نمونه‌هایی از این محصولات عبارتند از:

• انواع سشوار
• شانه‌های حرارتی
• اتوی مو
• محصولات رنگ‌آمیزی مو (Coloring)
• مواد رنگ‌زدایی از مو (Bleaching)
• انواع فر مو
• نرم‌کننده‌ها

سخن پایانی

هرچند ریزش مو، از جمله موارد کاهش‌دهنده طول زندگی بشر، محسوب نمی‌شود، اما ممکن است کیفیت آن را تحت تاثیر قرار دهد. از طرفی،‌ شادابی پوست و مو، بازتابی از سلامتی عمومی بدن و عملکرد صحیح دستگاه گردش خون، کبد و بافت‌های دیگر است. به همین دلیل، توجه به وضعیت رشد و ریزش مو، ضروری به نظر می‌رسد. در مورد طاسی‌های با منشا بیماری، می‌توان با درمان تهاجمی، ریزش مو را متوقف یا حتی آن را معکوس کرد. درمان ریزش موی ارثی، ممکن است مشکل‌تر باشد. با این حال، روش‌های خاصی مانند کاشت مو، در کاهش علائم ظاهری طاسی، موثر هستند. برای شناسایی گزینه‌های درمانی مناسب، با پزشک، مشورت کنید.