سیاوش شهشهانی کیست؟ – بیوگرافی، دستاوردها و آثار
سیاوش میرشمس شهشهانی یکی از مهمترین محققان و اساتید ریاضیات در ایران است که در زمینه اینترنت نیز نقش مهمی داشته است. جبر خطی و فلسفه ریاضی از مهمترین مباحث ریاضی تدریسشده توسط شهشهانی است. شهشهانی، که تحصیلات دانشگاهی خود را تا مدرک دکترا در دانشگاههای آمریکا انجام داده و مدتی به تدریس در آن کشور مشغول بوده، اکنون استاد بازنشته دانشگاه شریف است. او استاد مریم میرزاخانی نیز بوده است. بیشترین فعالیت او در زمینه ریاضیات سیستمهای دینامیکی است. در این مطلب از مجله فرادرس، به طور کامل و خلاصه توضیح میدهیم سیاوش شهشهانی کیست و بیوگرافی او، مسئولیتها، دستاوردها، کتاب های سیاوش شهشهانی و مباحث مهمی چون جبر خطی را معرفی میکنیم.
سیاوش شهشهانی کیست؟
سیاوش میرشمس شهشهانی استاد و محقق ریاضیات است که از آغاز شروع به کار اینترنت در ایران، مسئولیت ثبت دامنه «ir.» را به عده داشته و در حال حاضر، استاد بازنشسته دانشگاه شریف است. سیاوش شهشهانی که یکی از مهمترین چهرههای ایرانی علم ریاضی است، متولد ایران است و تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاههایی چون برکلی «Berkeley» و نورث وسترن «Northwestern» آمریکا تکمیل کرده است. او بعد از بازگشت به ایران در سال ۱۳۵۸، عضو هیئت علمی دانشگاه شریف شد، سپس به مقام ریاست دانشکده علوم ریاضی این دانشگاه رسید. شهشهانی یکی از چهرههای ماندگار ایرانی است که دستاوردها و آثار او، در زمینه علم ریاضیات و اینترنت در ایران، پیشرفتهایی شگرف ایجاد کرده است.
بیوگرافی سیاوش شهشهانی
در جدول زیر، مهمترین اتفاقات زندگی، آثار و دستاوردهای دکتر شهشهانی را به صورت خلاصه و با خط زمانی آوردهایم.
بیوگرافی سیاوش شهشهانی | توضیح |
تولد | دهم خرداد سال ۱۳۲۱ در تهران |
تحصیلات پیش از دانشگاه | ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۹ در ایران |
کارشناسی | ۱۳۳۹: کالج «هوپ (Hope)» در ایالت میشیگان آمریکا (رشته ریاضیات) |
۱۳۴۰ تا ۱۳۴۳: دانشگاه «برکلی» آمریکا (رشته ریاضیات) | |
تحصیلات تکمیلی | ۱۳۴۸: دفاع از رساله دکتری |
تدریس در آمریکا | ۱۳۴۸ تا ۱۳۴۹: دانشگاه برکلی |
۱۳۴۹ تا ۱۳۵۰: دانشگاههای «نورثوسترن» و «ایلینوی ( Illinois)» | |
۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲: دانشگاه «ویسکانسین (Wisconsin)» | |
۱۳۵۲ تا ۱۳۵۳: دانشگاه «اناربر (Ann Arbor)» | |
بازگشت به ایران و عضویت هیئت علمی دانشگاه شریف | سال ۱۳۵۳ |
رسیدن به رتبه «استاد» در دانشگاه صنعتی شریف | سال ۱۳۵۸ |
ازدواج | سال ۱۳۵۸: با خانم «الهه الهی» |
فرزندان | سهراب شهشهانی و سپهر شهشهانی |
ریاست دانشکده علوم ریاضی دانشگاه شریف | سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۷ |
ریاست بخش ریاضی «مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات (پژوهشگاه دانشهای بنیادی)» | سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ |
قائم مقام مرکز «تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات» دانشگاه شریف | سال ۱۳۶۸ |
آغاز به کار اینترنت در ایران توسط مرکز «تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات» | از سال ۱۳۶۸ |
مسئولیت ثبت دامنه فارسی «ir.» | از سال ۱۳۶۸ |
عضویت در هیئت تحریریه مجله «نشر ریاضی» | از سال ۱۳۶۷ |
مدیر مسئول مجله «نشر ریاضی» | سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۴ |
عضویت در گروه «زبان و رایانه» در «فرهنگستان زبان و ادب فارسی» | از سال ۱۳۸۲ |
استعفا از مسئولیت دامنه «ir.» | سال ۱۳۸۹ |
دستاوردها | سال ۱۳۸۲: چهره ماندگار ریاضایت کشور |
سال ۱۳۸۲: لوح تقدیر انجمن ترویج علم ایران برای راهاندازی اولین ارتباط اینترنتی در ایران و تلاش برای ثبت دامنه «ir.» در ایران | |
سال ۱۴۰۲: برنده جایزه انجمن ریاضی ایران | |
برخی از مهمترین آثار | کتابها: حساب دیفرانسیل و انتگرال / اسرار مکعب روبیک |
مقالهها: خمهای جبری / سیر تاریخی فلسفه ریاضیات | |
ترجمهها: «نظریه اعداد» از «آندره ویل (Andre Weil)» |
ارتباط سیاوش شهشهانی و مریم میرزاخانی
درباره ارتباط سیاوش ششهانی و مریم میرزاخانی باید بگوییم که در دوران تحصیل مریم میرزاخانی در دانشگاه صنعتی شریف، شهشهانی یکی از اساتید او بوده است.
مریم میرزاخانی مشهورترین ریاضیدان ایرانی و اولین زنی است که جایزه فیلدز (مهمترین جایزه جهانی ریاضیات) را دریافت کرده است. او کارشناسی خود را در دانشگاه شریف و تحصیلات تکمیلی خود را تا دکترا در دانشگاه هاروارد «Harvard» تکمیل کرده است. این ریاضیدان ایرانی در دانشگاه پرینستون «Princeton» و استنفورد «Stanford» به تدریس ریاضیات میپرداخت و در سال ۱۳۹۶ و در چهلسالگی به دلیل سرطان پستان درگذشت.
نظر سیاوش شهشهانی در رابطه با فلسفه ریاضی
از نظر شهشهانی فلسفه ریاضیات مشتمل بر مقولههای وجود (هستیشناسی)، معرفت (شناختشناسی) و روششناسی است. در مبحث وجود، به بررسی مفاهیم ریاضی و نحوه وجود آنها پرداخته میشود. در مباحث معرفت و روششناسی، به بررسی مسائلی مانند ماهیت اثبات ریاضی، منشأ اعتقاد ما به قضیههای ریاضی و فرآیند رشد نظریههای ریاضی میپردازند.
بررسی تاریخ فلسفه ریاضی توسط شهشهانی
شهشهانی برای بررسی تاریخ فلسفه ریاضی، سه دوره را در نظر میگیرد و تغییرات ایجاد شده در ریاضی را با توجه به بافت تاریخی آنها بررسی میکند.
- دوران باستان: از دوران باستان تا اواخر قرن هفدهم میلادی
- دوره دوم: از ابداع حساب دیفرانسیل و انتگرال توسط نیوتن «Newton» و لایبنیتس «Leibniz» (قرن هجدهم و نوزدهم)
- دوره سوم: از دقیقسازی مبانی آنالیز ریاضی توسط وایرشتراس «Weierstrass» و دیگران (تا اکنون)
نقد مکاتب سهگانه توسط شهشهانی
مهمترین مسائل فلسفه ریاضی از نظر شهشهانی در دورههای مختلف، «وجود» و «یقین» هستند. پیش از این با مفهوم وجود آشنا شدیم. منظور از یقین نیز قطعیت درستی نظریهها و مفاهیم ریاضی است. شهشهانی، مکاتب سهگانه فلسفه ریاضیات یعنی مکتبهای شهودگرایی، صورتگرایی و منطقگرایی را نقد میکند و اشکال این مکاتب را در رویگردانی از تجربه عینی علم ریاضی میداند و خود این مسئله نیز از نظر شهشهانی، نتیجه تلاش بیش از اندازه این مکتبها برای بازگرداندن یقین به ریاضیات است.
سیاوش شهشهانی از اساتید برجسته در زمینه جبر خطی
شهشهانی یکی از اساتید مطرح در زمینه جبر خطی است. در این علم با یادگیری ابزارهای مهمی مانند ماتریسها و بردارها و با الهام گرفتن از برخی پدیدههای طبیعی، مدلهای مختلفی توسعه داده میشوند که از آنها در پیشبینی امور مختلفی در علم و زندگی استفاده میکنیم.
برخی از مباحث تدریس شده توسط شهشهانی در زمینه جبر خطی که پرطرفدار هستند را در فهرست زیر آوردهایم.
- فضای برداری و خطی
- میدان برداری و خطی
- تبدیل خطی (پایه و بعد)
- تبدیل خطی (پایه و نگاشت)
- فضای ماتریسی
- قطریسازی ماتریسها
- تابع الحاقی و پایه دوگان
- دترمینان (تقارن - ضد تقارن)
- نمایش ماتریسی تبدیل خطی و دترمینان
- بردار و مقدار ویژه
- قضیه طیفی
- چندجملهای مینیمال
- مختلطسازی تابع
- ضرب داخلی
- نگاشت ایزومتری
- نگاشت یگانه
- تابع دوخطی متقارن
- قضیه بالا مثلثی
- توابع نمایی
- ماتریس مثبت
- روشهای جبری در هندسه
یادگیری ریاضی عمومی با فرادرس
تا اینجا بررسی کردیم سیاوش شهشهانی کیست و همانطور که تا اینجا متوجه شدید، این فرد، ریاضیدانی مهم است و مهمترین زمینه فعالیت او نیز ریاضیات عمومی و پایهای است.
- فیلم آموزش جامع جبر خطی در فرادرس
- فیلم آموزش جامع و کاربردی ریاضی پایه دانشگاهی در فرادرس
- فیلم آموزش ریاضی عمومی ۲ با مرور و حل تمرین در فرادرس
- فیلم آموزش معادلات دیفرانسیل همراه با حل سؤالات کنکور کارشناسی ارشد در فرادرس
- فیلم آموزش محاسبات عددی با متلب (MATLAB) در فرادرس
- فیلم آموزش مبانی ماتریسها و جبر خطی در فرادرس
- فیلم آموزش جبر خطی با متلب در فرادرس
- فیلم آموزش جامع و کاربردی مبانی آنالیز ریاضی در فرادرس
همچنین برای یادگیری ریاضیات دانشگاه و دوره متوسطه میتوانید از مجموعه آموزشهای زیر استفاده کنید.
- مجموعه فیلمهای آموزش مقدماتی تا پیشرفته ریاضیات در فرادرس
- مجموعه فیلمهای آموزش ریاضی و فیزیک دوره متوسطه فرادرس
کتاب های سیاوش شهشهانی
کتاب های سیاوش شهشهانی دو کتاب به زبان فارسی، یک کتاب به زبان انگلیسی و دو کتاب ترجمه هستند که همه آنها را در فهرست زیر آوردهایم.
کتابهای فارسی
دو اثر زیر، کتابهای فارسی او هستند.
- اسرار مکعب روبیک، نشر نو، تهران، ۱۳۶۱
- حساب دیفرانسیل و انتگرال، نشر فاطمی، تهران، ۱۳۶۱
کتب انگلیسی
شهشهانی کتاب زیر را به زبان انگلیسی نگاشته است.
- An Introductory Course on Differentiable Manifolds, Courier Dover Publications, 2016
کتابهای ترجمه شده
در فهرست زیر به نام و مشخصات کتابهای ترجمه شده توسط او اشاره شده است:
- توپولوژی از دیدگاه حساب دیفرانسیل، جان میلنر «John Milnor»، مؤسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ۱۳۵۸
- نظریه اعداد، آندره ویل، همراه با محمد جلوداری ممقانی، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، تهران، ۱۳۶۹
فهرست مقاله های سیاوش شهشهانی
سیاوش شهشهانی مقالههای بسیار زیادی را به زبان فارسی و انگلیسی منتشر کرده است. در این بخش، آن ها را معرفی میکنیم تا در صورت نیاز بتوانید از آنها برای تحقیقهای خود استفاده کنید.
مقالههای به زبان فارسی
مقالههای فارسی او را در فهرست زیر آوردهایم.
- المپیاد، اعزام دانشجو و فرار مغزها، نشر ریاضی، سال هشتم، شماره اول، ۱۳۷۵، صص ۷۶-۷۵
- بیست و پنج سال واقعگرایی: حماسه پیروزی لاکپشت، یادنامه بیستوپنج سال کنفرانس ریاضی، دانشگاه صنعتی شریف، ۱۳۷۳، صص ۸۳-۷۹
- پدیده هشترودی تکرارشدنی نیست، نشر ریاضی، سال چهارم، شماره اول و دوم، ۱۳۷۰، صص ۷۳-۷۲
- تصویرهایی از برکلی، پیک ریاضی، شماره سوم و چهارم، ۱۳۶۵، صص ۱۷۰-۱۵۱
- خمهای جبری، نشر ریاضی، سال اول، شماره دوم، ۱۳۶۷، صص ۹۶-۸۵
- درباره راهبری اینترنت، سومین نشست تخصصی علمی برنامههای مشارکت ایران در دومین مرحله اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی، ۱۳۸۳
- در دفاع از المپیاد، نشر ریاضی، سال هشتم، شماره دوم، ۱۳۷۶، صص ۳-۲
- ریاضیات چیست؟، نشر ریاضی، سال دوازدهم، شماره اول و دوم، ۱۳۸۰، ۷۰-۶۸
- ریاضیات عمومی برای رشته ریاضی لازم است، نشر ریاضی، سال سوم، شماره سوم، ۱۳۶۹، صص ۱۰۳-۹۹
- زنده باد دترمینان!، نشر ریاضی، سال هشتم، شماره دوم، ۱۳۷۶، صص ۴۶-۴۵
- سیر تاریخی فلسفه ریاضیات، فرهنگ و اندیشه ریاضی، شماره اول، ۱۳۶۵، صص ۴۰-۱۵
- سیر و سفری در جهان اعداد، نشر ریاضی، سال نهم، شماره دوم، ۱۳۷۷، صص ۵۷-۵۴
- سیوسه مسئله قدیمی از مجله مانتلی، نشر ریاضی، سال دوم، شماره سوم، ۱۳۶۸، صص ۲۳۰-۲۲۸
- گزارشی از بحرانهای مجلههای پژوهشی ریاضی، نشر ریاضی، سال دهم، شماره اول، ۱۳۷۸، صص ۷۲-۷۱
- مجلههای ریاضی جهان و کتابخانههای ریاضی ایران، نشر ریاضی، سال چهارم، شماره سوم، ۱۳۷۱، صص ۵۱-۴۵
- همینگ، روئل و سیاره دوردست، نشر ریاضی، سال یازدهم، شماره اول، ۱۳۷۸، صص ۷۲-۷۱
مقالههای انگلیسی سیاوش شهشانی
مقالات او با زبان انگلیسی را در فهرست زیر مشاهده کنید.
- A new mathematical framework for the study of linkage and selection, Mem, Amer. Math. Soc. 17, 1979
- Periodic solutions of polynomial first order differential equations, Nonlinear Anal.5, 1981
- Second order ordinary differential equations on differentiable manifolds, Global Analysis, Amer. Math. Soc. Providence, R.I, 1970
- Some example of dynamical system, Control Theory and Topics in Functional Analysis, Vol. Internet. Atomic Energy Agency, Vienna, 1976
- Symplectic structures on integral manifolds, Indian Univ. Math. J. 23, 1973/74
مقالات ترجمه شده
در فهرست زیر، نام و مشخصات مقالههایی را آوردهایم که توسط سیاوش شهشانی ترجمه شدهاند:
- آیا ریاضیات نوین اشتباهی آموزشی و فلسفی است؟، رنه توم «Rene Thom»، بولتن انجمن ریاضی ایران، شماره پنچم، صص ۲۳-۷
- مدالهای فیلدز سال ۱۹۷۴، آلمرگن و منتمگری، بولتن انجمن ریاضی ایران، شماره سوم، ۱۳۵۳، صص ۵۲-۳۸
جمع بندی
در این مطلب از مجله فرادرس بررسی کردیم سیاوش شهشهانی کیست و بیوگرافی او، کتاب های سیاوش شهشهانی و دیگر آثار او مانند مقالههای فارسی و انگلیسی او را معرفی کردیم. همچنین به بیان ارتباط شهشهانی و مریم میرزاخانی پرداختیم. مسائل مهمی در علم ریاضیات که شهشهانی در آن سرآمد بوده است را نیز توضیح دادیم. مانند جبر خطی سیاوش شهشهانی و فلسفه ریاضی که هر دو از دروس مورد توجه او در سالهای تدریس بودهاند.