فرادرسدیتابیس چیست؟ – تعریف، کاربرد و انواع به زبان ساده
دیتابیس یا همان پایگاه داده که به آن بانک اطلاعاتی هم می‌گویند، پیشینه‌ای طولانی دارد و دیتابیس‌ها از سال ۱۹۶۰ میلادی (۱۳۳۸ خورشیدی) که برای اولین بار مفهوم‌سازی و خلق شدند، تا کنون پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند. اخیراً برای پاسخ‌دهی و واکنش به ظهور اینترنت و نیاز به سرعت بالاتر و حجم ذخیرهسازی بیشتر، دیتابیس‌های خودکار (خودران) و دیتابیس‌های ابری پدید آمده‌اند و به واسطه آن‌ها بنای تازه‌ای آغاز شده است. اما دقیقاً دیتابیس چیست و چه کاربردی دارد؟ در ادامه این مطلب سعی شده است به طور جامع به این پرسش پاسخ داده شود. همچنین به سایر مباحث و موضوعات مهم پیرامون دیتابیس از جمله چیستی دیتابیس سایت، دیتابیس تلگرام، انواع دیتابیس و بسیاری از موارد دیگر نیز پرداخته شده است.
سازمانهای آینده‌نگر از دیتابیس یا پایگاه دادهها اینگونه به نفع خود بهره می‌برند که پا را از نیاز به ذخیرهسازی ابتدایی دادهها و نیازهای مربوط به تراکنش‌ها فراتر می‌گذارند و داده‌های خود را از طریق چندین سیستم مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. برای اینکه بتوان به این پرس مهم پاسخ داد که دیتابیس چیست ابتدا باید بدانیم که داده چیست و چه مفهومی دارد.
داده چیست ؟
به بیان ساده، «داده» (دیتا | Data) اطلاعاتی است که در قالب‌ها یا فرمت‌های مختلفی مثل اعداد، متن، چندرسانه‌ای و سایر موارد جمع‌آوری و نگهداری میشود و همچنین پس از جمع‌آوری، مورد استفاده‌های مختلفی قرار می‌گیرد.
در حیطه محاسبات، داده را می‌توان به شکل دودویی (باینری) دیجیتال تبدیل کرد که این کار انعطاف‌پذیری لازم را فراهم میکند تا بتوان دادهها را انتقال داد و به طور بهینه‌تری آن‌ها را پردازش کرد. برای مثال، یک پلتفرم آموزش آنلاین داده‌هایی مثل نام، سن، مقطع و مدارک تحصیلی و جزئیات مربوط به دوره‌های خریداری شده کاربران خود را در اختیار دارد و می‌تواند این اطلاعات را به صورت دیجیتالی جمع‌آوری کند.
اصطلاح داده را می‌توان هم به صورت مفرد و هم به صورت جمع به کار برد. گاهی هم اصطلاح «داده خام» (Raw Data) را می‌شنویم. داده خام در واقع ساده‌ترین نوع داده دیجیتالی است. در روزهای اولیه، وقتی میزان اهمیت دادهها شروع به شتاب گرفتن کرده بود، اصطلاحاتی مثل «پردازش داده‌های الکترونیکی» یا همان «پردازش داده» (Data Processing) در صنعت و جامعه IT به میزان وسیعی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
با رشد تولید دادهها در طول این سال‌ها، واحدهای اندازه‌گیری دادهها به رشد خود ادامه داده‌اند. PwC بیان داشته است که ۴.۴ «زتابایت» (zettabytes | ZB) داده در سال ۲۰۱۹ در سطح جهان تولید شده است.
از طرف دیگر، IDC اقدام به پیش‌بینی کرده و اعلام داشته است که تا سال ۲۰۲۵ میزان داده‌های تولید شده به ۱۷۵ زتابایت خواهد رسید. دیتابیس‌ها، «سیستم‌های مدیریت دیتابیس» (DBMS) و «سیستم‌های مدیریت دیتابیس‌های رابطه‌ای» (RDBMS) به سرعت ظهور پیدا کرده‌اند تا بتوان این حجم عظیم دادهها را مدیریت و سازماندهی کرد.
دیتابیس چیست ؟
دیتابیس مجموعه‌ای نظام‌یافته یا سازمان‌یافته از اطلاعات مرتبط است که ذخیرهسازی شده‌اند، به‌گونه‌ای که به راحتی بتوان به دادهها دسترسی پیدا کرد، بازیابی آن‌ها را انجام داد، مدیریتشان کرد و همچنین به‌روزرسانی آن‌ها را انجام داد. دیتابیس محلی است که تمام دادهها در آن ذخیره می‌شوند، بسیار شبیه به یک کتابخانه که میزبان بازه وسیعی از کتاب‌ها با موضوعات و ژانرهای مختلف است. در این تشبیه، کتاب‌ها در واقع همان دادهها هستند.
در یک پایگاه داده یا همان دیتابیس، می‌توان دادهها را در سطرها و ستون‌ها و در واقع در قالب جدول‌هایی سازماندهی کرد که البته این ساختار جدولی تنها در دیتابیس‌های رابطه‌ای وجود دارد. شاخص‌گذاری (اندیس‌گذاری | ایندکس‌گذاری) دادهها، پیدا کردن و بازیابی دوباره آن‌ها را در زمان نیاز آسان می‌سازد.
بسیاری از وب‌سایت‌ها در دنیای وب به کمک دیتابیس مدیریت می‌شوند. برای ایجاد دیتابیسی که به وسیله آن دادهها تنها از طریق مجموعه خاصی از برنامه‌های نرم‌افزاری برای کاربران در دسترس باشند، از «گرداننده‌های دیتابیس» (Database Handler) استفاده میشود. در ادامه برخی از رایج‌ترین دیتابیس‌ها یا در واقع همان سیستم‌های مدیریت دیتابیس فهرست شده‌اند.
- MySQL
- SQL Server
- MongoDB
- دیتابیس اوراکل
- PostgreSQL
- informix
- Sybase
- سایر موارد
دیتابیس‌های مُدرن و امروزی به وسیله سیستم‌های مدیریت دیتابیس یا همان DBMSها مدیریت و کنترل می‌شوند. «زبان پُرسمان ساختارمند» (Structured Query Language) که اکثراً با مخفف SQL از آن یاد میشود و البته بسیار شناخته شده و پر استفاده است، برای انجام عملیات مختلف روی دادهها در دیتابیس مورد استفاده قرار می‌گیرد. دیتابیس‌ها معمولاً با استفاده از شمایلی استوانه‌ای نمایش داده می‌شوند.
دیتابیس واتساپ چیست ؟
پوشه Databases در اپلیکیشن «واتس‌اَپ» (WhatsApp) حاوی فایل‌های پشتیبان (بک‌آپ) است. حجم و اندازه این فایل‌ها و پوشه دیتابیس واتساپ به تعداد گفتگوهایی بستگی دارد که کاربر در این اپلیکیشن با دیگران داشته است. نرمافزار واتساپ، پشتیبان‌گیری را در حدود هر ۷ روز انجام می‌دهد. بنابراین، بر اساس میزان استفاده فرد، اندازه و حجم فایل دیتابیس افزایش خواهد داشت.
نمی‌توان ایجاد دوباره فایل‌های بک‌آپ را متوقف کرد. پشتیبان‌گیری از چت‌ها در واتساپ هر روز در ساعت ۲ بامداد انجام می شود. کاری که می‌توان برای آزادسازی فضای حافظه دستگاه انجام داد این است که تمام فایل‌های داخل پوشه Databases را به غیر از آخرین فایل حذف کنیم. بهتر است آخرین فایل را حذف نکنیم، زیرا وقتی بخواهیم چت‌های خود را بازیابی کنیم، مورد نیاز خواهد بود.
دیتابیس تلگرام چیست ؟
تلگرام هم دارای یک دیتابیس محلی در داخل دستگاه‌های کاربران است که بسیاری از داده‌های مربوط به کاربران مثل گفتگوها و سایر موارد در آن ذخیره می‌شوند. باید در خصوص حذف داده‌های دیتابیس تلگرام مراقب بود، چرا که در صورت حذف برخی موارد، دیگر امکان بازیابی آن‌ها وجود نخواهد داشت.
ممکن است منظور از دیتابیس تلگرام، «Telegram Database Library» (کتابخانه دیتابیس تلگرام) باشد که به اختصار آن را TDLib خطاب می‌کنند. TDLib یک کلاینت تلگرام محسوب میشود که چندپلتفرمی و کاملآً کاربردی است. این ابزار توسط خود تلگرام طراحی و ساخته شده تا به واسطه آن برنامه نویسان امکان ساخت اپلیکیشن‌های سفارشی و دلخواه خود را با استفاده از پلتفرم تلگرام داشته باشند.
دیتابیس وردپرس چیست ؟
دیتابیس وردپرس محل ذخیرهسازی تمام داده‌های وبسایت وردپرسی با استفاده از سیستم اپن سورس مدیریت دیتابیس MySQL است. در دیتابیس وردپرس، اطلاعاتی شامل پُست‌ها، صفحات وب، برچسب‌ها، داده‌های کاربران، دیدگاه‌ها و بسیاری از موارد دیگر ذخیرهسازی و مدیریت می‌شوند.
دیتابیس گوشی چیست ؟
دیتابیس گوشی، دیتابیسی است که به طور خاص برای نگهداری از دادهها در اپلیکیشن‌های موبایل اغلب در خودِ دستگاه به عنوان ذخیره‌گاه محلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کاربرد و استفاده از دیتابیس گوشی برای این منظور است که حتی در صورت عدم اتصال گوشی به شبکه، اپلیکیشن همچنان کار کند. همچنین از دیتابیس گوشی به عنوان حافظه موقت برای بارگذاری دادهها در صورت کندی اتصال استفاده میشود.
دیتابیس سایت چیست ؟
دیتابیس سایت، سیستم ذخیرهسازی اطلاعات است که امکان دسترسی از طریق وبسایت را دارد. در دیتابیس سایت اطلاعاتی مثل نام کاربری، پسوردها و بسیاری از موارد دیگرِ مورد نیاز به منظور فراهمسازی تجربه کاربری بهتر برای بازدیدکنندگان سایت ذخیره میشود. برای دیتابیس سایت، سیستم مدیریت MySQL انتخابی رایج و محبوب به حساب میآید. از MySQL به همراه زبان برنامه نویسی PHP استفاده میشود. PHP زبان برنامه نویسی سمت سرور برای دسترسی به دیتابیس به حساب میآید.
دیتابیس در برنامه نویسی چیست ؟
برنامه نویسی دیتابیس شیوه طراحی و نگهداری از دیتابیس برای یک برنامه کابربردی و اپلیکیشن نرم‌افزاری به وسیله کد نویسی است. بهترین شیوه‌ها برای برنامه نویسی دیتابیس شامل سازماندهی روابط میان مجموعه داده‌های مختلف و آزمایش برای بررسی خطاها و رکوردهای تکراری میشود. بازیابی نمونه‌هایی از دادهها از پایگاه داده یکی دیگر از مسئولیت‌های کلیدی در برنامه نویسی دیتابیس به حساب میآید.
از برنامه نویسی دیتابیس برای ایجاد و نگهداری از دیتابیسِ نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها استفاده میشود. از دیتابیس در برنامه نویسی برای ذخیرهسازی و به‌روزرسانی دادهها به منظور جلوگیری از ورودی‌ها یا رکوردهای تکراری دادهها استفاده میشود. در برنامه‌های بزرگ‌تر که چندین جدول داده دارند، رسم رابطه‌ها میان این جدول‌ها نیز از جمله مواردی است که باید انجام شود. تمام برنامه‌نویسان لازم است هر یک به میزان متفاوتی بسته به نوع کاری که انجام می‌دهند و پروژه‌ای که در آن شرکت دارند با دیتابیس‌ها سر و کار داشته باشند.
چگونه دیتابیس بسازیم ؟
برای ساخت دیتابیس ابتدا باید مشخص کنیم که برای چه هدف و منظوری می‌خواهیم دیتابیس بسازیم؟ آیا دیتابیس را می‌خواهیم برای نرمافزار یا وبسایت بسازیم یا می‌خواهیم به منظور تجزیه و تحلیل دادهها یا دیگر موارد دیتابیسی را توسعه دهیم. نکته دیگری که در ساخت دیتابیس اهمیت دارد، انتخاب ابزارها و فناوری‌های مورد استفاده برای ساخت دیتابیس است.
در واقع بر اساس هدف و نیاز خود باید مناسب‌ترین سیستم‌ها و ابزارهای مدیریت دیتابیس را انتخاب و بعد کار ساخت دیتابیس را آغاز کنیم. باید ابزارها و به طور کلی طراحی و ساخت دیتابیس شامل فرایندی میشود که در ادامه در زیربخشی جداگانه به آن پرداخته‌ایم.
