چرخه کار قلب چگونه است؟ — به زبان ساده

۷۷۸۱ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲
زمان مطالعه: ۴ دقیقه
چرخه کار قلب چگونه است؟ — به زبان ساده

قلب به طور متوسط 60 الی 100 بار در دقیقه می‌تپد. این پمپ قدرتمند با هربار تپش مقداری خون را به سیستم عروقی پمپ می‌کند و سبب حرکت خون در بدن می‌شود. اگر به این عدد بیشتر دقت کنیم متوجه می‌شویم که از هر ضربان قلب تا ضربان بعدی حدود 0/8 ثانیه طول می‌کشد. اما در این 0/8 ثانیه حیاتی چه روی می‌دهد؟ در این نوشته به پاسخ این پرسش خواهیم پرداخت.

ضربان قلب

در فاصله بین دو ضربان قلب چرخه ای وجود دارد که از دو مرحله اصلی انقباض یا سیستول و مرحله استراحت یا دیاستول تشکیل شده است.

  • سیستول: طی این مرحله با انقباض ماهیچه قلب در هر ضربان خون به گردش می‌آید.
  • دیاستول: طی این مرحله ماهیچه قلب از انقباض خارج می‌شود و استراحت می‌کند.

سیستول و دیاستول قلبی تقریبا به یک اندازه طول می‌کشند. پس سیستول 0/4 ثانیه و دیاستول نیز 0/4 ثانیه زمان می‌برند. پیش از ادامه نیاز است نگاهی کلی به ساختار و عملکرد قلب بیندازیم. قلب از 4 حفره شامل 2 دهلیز راست و چپ و 2 بطن راست و چپ تشکیل شده است. دهلیز راست مربوط به گردش خون ریوی بوده و خونی که از سرتاسر بدن جمع‌آوری شده را دریافت می‌کند و سپس آن را به بطن راست تحویل می‌دهد.

بطن راست هم با انقباض خود این خون را به شش‌ها می‌فرستد تا اکسیژن تازه دریافت کنند. اما دهلیز چپ مربوط به گردش خون عمومی است و خون پر از اکسیژن را از شش‌ها دریافت می‌کند و به بطن چپ تحویل می‌دهد. سپس بطن چپ با منقبض شدن، خون پر از اکسیژن را به سرتاسر بدن پخش می‌کند. پیشنهاد می‌شود برای فهم بهتر این مقاله، مقاله قلب و سیستم گردش خون در مجله فرادرس را مطالعه کنید.

قلب
ساختمان کلی قلب انسان را نشان می‌دهد. به شکل دریچه‌های دهلیزی - بطنی دقت کنید. این دریچه‌ها با افزایش فشار بطن بسته می‌شوند.

مراحل مختلف ضربان قلب چه هستند؟

اکنون به بررسی مراحل مختلف چرخه قلبی می‌پردازیم. همانطور که گفتیم هر چرخه قلب 0/8 ثانیه طول می‌کشد. 0/4 ثانیه مربوط به دیاستول یا استراحت قلب است. پس اگر یک دایره که نمایانگر یک چرخه کامل قلب باشد رسم کنیم به شکل زیر خواهد بود.

چرخه قلب
چرخه کامل قلبی از دو مرحله دیاستول و سیستول تشکیل شده که در این شکل خلاصه شده است.

سیستول چیست؟

با شروع سیستول اولین اتفاقی که می‌افتد انقباض دهلیزها است که حدودا 0/1 ثانیه طول می‌کشد. با این انقباض اندک خون مانده در دهلیزها هم به بطن ریخته می‌شود. در این حالت در هر بطن 120 میلی‌لیتر خون وجود دارد. پس یک سوم سیستول در دایره چرخه کار قلب به انقباض دهلیزها اختصاص می‌یابد. ادامه سیستول، یعنی 0/3 ثانیه بعدی، مربوط به انقباض بطن‌ها است. اگر به طور کلی به این 0/3 ثانیه نگاه کنیم مشاهده می‌کنیم که هر بطن با انقباض خود 70 میلی‌لیتر خون را به بیرون از قلب پمپاژ می‌کند. به مقدار خونی که با هر سیستول از هر بطن خارج می‌شود حجم ضربه‌ای (Stroke Volume) می‌گوییم که در اینجا 70 میلی‌لیتر است.

سیستول قلب
سیستول دهلیزها در چرخه کار قلب

نسبت حجم خونی که از قلب خارج شده به حجم خونی که در پایان دیاستول در قلب وجود داشت کسر تخلیه (Ejection Fraction) گفته می‌شود که در فرد نرمال برابر 70 تقسیم بر 120، یعنی حدود 60% است. اما فرایند سیستول بطنی را میتوان کمی جزئی‌تر هم بررسی کرد. خون داخل بطن‌ها برای خروج از قلب باید دریچه‌های آئورتی و ریوی را با فشار خود باز کند. با شروع سیستول بطنی رفته رفته فشار داخل بطن‌ها شروع با افزایش می‌کند. زمانی کوتاه (0/02 ثانیه) طول می‌کشد تا فشار داخل بطن به میزانی برسد که بتواند دریچه‌های آئورتی و ریوی را باز کند. پس در این مدت بسیار کوتاه علی‌رغم انقباض بطن‌ها خونی از قلب خارج نمی‌شود.

به عبارت دیگر با وجود انقباض بطن حجم داخل بطنی ثابت مانده است. به این مرحله بسیار کوتاه انقباض هم‌حجم یا ایزوولمیک گفته می‌شود. در دایره چرخه کار قلب حالا این مرحله را هم اضافه می‌کنیم. فشاری که قلب باید به آن غلبه کند 80 میلی‌متر جیوه است. شکل دریچه‌های دهلیزی - بطنی به گونه‌ای است که با شروع سیستول بطنی به علت فشار وارده بسته می‌شوند. بنابراین حین انقباض ایزوولیمک خونی از دهلیز به بطن وارد نمی‌شود.

انقباض ایزوولمیک
انقباض ایزوولمیک

در ادامه با انقباض بطن‌ها فشار داخل بطن افزایش می‌یابد و به تبع آن خون از بطن‌ها خارج می‌شود و به سرخرگ آئورت و سرخرگ ریوی می‌ریزد. به این مرحله، مرحله تخلیه گفته می‌شود. مرحله تخلیه خود از دو بخش تشکیل شده است، مرحله تخلیه سریع و تخلیه آهسته. حجم خون خروجی در هر دو مرحله یکسان است اما در مرحله تخلیه سریع، خون با سرعت بیشتری خارج می‌شود. بدین صورت که یک سوم زمان مرحله تخلیه به تخلیه سریع اختصاص می‌یابد و مابقی به صرف تخلیه آهسته می‌شود. مرحله تخلیه را به دایره چرخه کار قلب اضافه می-کنیم.

مرحله تخلیه
مرحله تخلیه

در پایان سیستول بطن‌ها شروع به شل شدن می‌کنند. با این شل شدن فشار داخل بطن کمتر و کمتر می‌شود تا جایی که خون از شریان‌های آئورت و ریوی به سمت قلب برمی‌گردد اما دریچه‌های این شریان‌ها بسته می‌شوند و جلوی بازگشت خون را می‌گیرند. همانطور که گفتیم دریچه‌های دهلیزی - بطنی با سبب افزایش فشار بطن‌ها بسته می‌مانند. حال در 0/03 ثانیه پایانی سیستول فشار بطن آنقدر کم شده که سبب بسته شدن دریچه‌های آئورتی و ریوی شود. اما همین فشار برای بسته نگه داشتن دریچه دهلیزی - بطنی هنوز کافی است. بنابراین در انتهای سیستول علی‌رغم شل شدن بطن‌ها، خونی از بطن خارج یا وارد نمی شود به این مرحله شل‌شدن هم حجم یا ایزوولمیک می‌گویند.

شل شدن ایزوولمیک
شل شدن ایزوولمیک

دیاستول چیست؟

تاکنون تقریبا تمامی مراحل چرخه قلبی را بررسی کردیم. تنها قسمتی که باقی مانده دیاستول است. با شروع سیستول بطنی دریچه دهلیزی - بطنی بسته می‌شود و تا پایان سیستول بسته باقی می‌ماند. در این حین چون دریچه بسته است، خون در دهلیزها جمع می‌شود. با پایان سیستول و باز شدن دریچه دهلیزی - بطنی خون با سرعت زیاد به سمت بطن سرازیر می‌شود. در یک سوم اول دیاستول به علتی که ذکر خون با سرعت بیشتری در بطن‌ها جمع می‌شود. به این مرحله، پر شدن سریع، می‌گویند. یک سوم میانی و انتهایی دیاستول خون زیادی از دهلیز به بطن وارد نمی‌شود. طی دیاستول خونی که از سرتاسر بدن می‌رسد به دهلیزها وارد می‌شود. و از آنجا که در حین دیاستول دریچه‌های دهلیزی - بطنی باز هستند، خون از دهیلزها به سمت بطن‌ها سرازیر می‌شود. در پایان دیاستول حدود 240 میلی‌لیتر خون در قلب وجود دارد.

بر اساس رای ۳۶ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
۸ دیدگاه برای «چرخه کار قلب چگونه است؟ — به زبان ساده»

با عرض سلام و ادب
من در رابطه با hemodynamic pressure از خدمتتون سوال داشتم.
بر اساس دیاگرام wigger بطن چپ در هر چرخه قلبی که 0.8 ثانیه به طول می انجامد بازه ای از تغییرات فشار(از حدود 10 تا 120 میلی متر جیوه اگر اشتباه نکنم) را تجربه میکند.
سوال من این هست که این تغییرات فشار علاوه بر انکه به خون اعمال می شود به کاردیومیوسیت های دیواره بطن نیز وارد می شود؟ این مقاله می گویند بر اساس قانون سوم نیوتن چنین است. درسته؟

Left ventricular hemodynamic
forces as a marker of mechanical
dyssynchrony in heart failure
patients with left bundle branch
block
DOI:10.1038/s41598-017-03089-x

بسیار کوتاه و عالی و ساده❤️🌹

سلام استاد خسته نباشید
یک سوال داشتم خوشحال میشم جواب بدین
آیا در سیستول بطنی و دهلیزی و همینطور استراحت عمومی، خون وارد دهلیز میشه؟
و در کل در چه مراحلی خون وارد دهلیز میشه

سلام و وقت به خیر. همانطور که گفته شد خون ابتدا از سیستم وریدی به دهلیزها وارد می‌شود و سپس از دهلیزها با گذر از دریچه‌های دهلیزی-بطنی وارد بطن می‌شود. دریچه‌ای در مسیر ورود خون به دهلیز وجود ندارد و بازگشت وریدی در شرایط عادی همواره برقرار است.
برای مطالعه‌ی بیشتر دیاگرام wigger را بررسی بفرمایید.
امیدوارم پاسخ سوال خود را گرفته باشید.

ببخشید میدونم خیلی سوال ضایع یه اما خیلی ذهنمو درگیر کرده
هر صدای قلب یه ضربان محسوب میشه؟

با سلام و احترام. هر چرخه قلب یک ضربان محسوب میشود. و در هر چرخه دو صدا به نام های S1 و S2 (لاب داب) شنیده میشود. صدای S1 مربوط به زمانی است که با انقباض بطن ها، دریچه ی دهلیزی بطنی بسته میشود. صدای دوم مربوط بسته شدن دریچه های سینی است که پس از انقباض بسته میشوند. البته هنگام سمع قلب با گوشی پزشکی این دو صدا فاصله ی کمی دارند و در پی این دو صدا سکوت نسبتا طولانی تری داریم. هر بار شنیدن صدای لاب داب نشانگر یک ضربان است.

یعنی الان ما تو هر چرخه دو تا ضربان داریم؟

با سلام و احترام. خیر هر چرخه یک ضربان است. ولی در هر چرخه ابتدا دهلیزها منقبض میشوند سپس بطن ها منقبض میشوند.

نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *