پستانداران چیست؟ – انواع، ویژگی ها و تولید مثل
پستانداران گروهی از موجودات هستند که انسانها را نیز در بر میگیرند. موجوداتی خونگرم با مو و دارای مهره یا ستون فقرات هستند. بر خلاف سایر طبقات حیوانات، پستانداران ماده برای تغذیه نوزادان خود شیر تولید میکنند. در این مقاله از مجله فرادرس به بررسی و تعریف پستانداران، ویژگیهای آنها مانند تولید مثل و تنفس و همچنین انواع پستانداران، تکامل آنها و اهمیت پستانداران میپردازیم.
پستانداران چه موجوداتی هستند؟
در مطالب زیستشناسی قبلی مجله فرادرس با تعریف مهرهداران آشنا شدیم. پستانداران جانوران مهرهداری هستند که خونگرم بوده و برای تغذیه فرزندان خود شیر تولید و از غدد پستانی ترشح میکنند. آنها همچنین دارای مو بر روی بدن خود هستند، اگرچه برخی از گروههای پستانداران موهای کمتری نسبت به سایرین دارند. مو یا خز به پستانداران کمک میکند تا در آب و هوای سرد با عایقبندی بدن خود زنده بمانند.
پستانداران گروه متنوعی از حیوانات شامل بین ۵۰۰۰ تا ۵۵۰۰ گونه هستند که برای زندگی در محیطهای مختلف سازگار شدهاند. اکثریت گونههای پستانداران در خشکی زندگی میکنند، اگرچه برخی از آنها مانند سمورها، فوکها و دلفینها و نهنگها در زیستگاههای آب شیرین و اقیانوسها زندگی میکنند. خفاشها پستاندارانی بچهزا (در اصطلاح عوام پرنده پستاندار بچه زا) هستند که توانایی پرواز دارند.
طول عمر پستانداران چقدر است؟
همانطور که پستانداران از نظر اندازه بسیار متفاوت هستند، طول عمر آنها نیز بسیار متفاوت است. به طور کلی، پستانداران کوچکتر عمر کوتاهی دارند و پستانداران بزرگتر عمر طولانیتری دارند. خفاشها (Chiroptera) از این الگو مستثنی هستند، آنها پستانداران نسبتاً کوچکی هستند که میتوانند برای یک یا چند دهه در شرایط طبیعی زندگی کنند و بطور قابل توجهی عمر بیشتر از طول عمر طبیعی پستانداران بزرگتر دارند. طول عمر پستانداران از یک سال یا کمتر تا ۷۰ سال یا بیشتر در طبیعت متغیر است. نهنگهای سر کمانی ممکن است بیش از ۲۰۰ سال عمر کنند.
ویژگی های پستانداران
میتوان گفت که پستانداران یکی از موفقترین گروههای مهرهداران هستند. سازگاریهای تکاملی به پستانداران این امکان را داده است که در مکانهایی مانند مناطق قطبی سرد و زیستگاههای کوهستانی که تعداد کمی از جانوران مهرهدار دیگر میتوانند زندگی کنند، زنده بمانند. پستانداران در مقایسه با سایر گونههای جانوری ویژگیهای منحصر به فرد دیگری نیز دارند. میتوانید از برخی از این نشانگرهای کلیدی پستانداران برای تشخیص پستاندار بودن یک حیوان استفاده کنید که در ادامه آنها را بررسی کردهایم:
- مهرهداران خونگرم هستند. دمای بدن پستانداران ثابت بوده و تابع محیط نیست. پستانداران همچنین مهرهدار بوده، یعنی دارای ستون فقرات هستند.
- گلبولهای قرمز خون بدون هسته دارند. پستانداران دارای گلبولهای قرمز بالغ (بالغ) بوده که به عنوان گلبولهای قرمز شناخته میشوند و فاقد هسته هستند. این در مقایسه با سایر مهرهداران منحصر به فرد است.
- مو یا خز دارند. پستانداران معمولاً مو یا خز دارند. اگرچه مو و خز از نظر شیمیایی شبیه به هم هستند و هر دو از کراتین ساخته شدهاند، اما از نظر خصوصیات متفاوت هستند. مو معمولا بلندتر و نازکتر از خز است، در حالی که خز معمولا کوتاهتر و درشتتر است. هر دو به عنوان عایق برای حیوانات عمل میکنند.
- دارای استخوانهای چکشی، سندانی و رکابی در گوش میانی هستند. مالئوس یا استخوان چکشی استخوان کوچکی در گوش میانی بوده که به شکل چکش است. سطح داخلی پرده گوش را به اینکوس (استخوان سندانی) متصل میکند. اینکوس یا استخوان سندانی شکلی شبیه سندان و عملکرد مشابهی با استخوان چکشی دارد و برای انتقال صدا میلرزد. استخوان رکابی به شکل رکاب بوده و کوچکترین استخوان بدن محسوب میشود.
- توانایی تولید شیر دارند. پستانداران دارای غدد پستانی هستند. این غدد به آنها توانایی تولید شیر برای تغذیه فرزندانشان را میدهد.
- دیافراگم دارند. پستانداران دارای دیافراگمی هستند که بین قلب و ریههای آنها قرار دارد.
- قوس آئورت چپ دارند. در پستانداران، چهارمین شریان حلقی (سمت چپ) معمولاً قوس آئورت است. این در مقایسه با انواع دیگر حیوانات متفاوت است. موارد نادری وجود دارد که پستانداران دارای یک نوع قوس آئورت راست باشند.
- نئوکورتکس دارند. پستانداران معمولاً یک نئوکورتکس در مغز خود دارند. نئوکورتکس یک ساختار لایهای از مغز است که در آن سلولهای عصبی به موازات یکدیگر قرار گرفتهاند. این منطقه تخصصی به آنها امکان میدهد هم بشنوند و هم ببینند.
- زندهزا هستند. پستانداران زندهزا هستند، یعنی نوزادان زنده به دنیا میآورند. سه نوع مختلف تولد در پستانداران وجود دارد. پستانداران مونوترم، کیسهدار و دارای جفت که در ادامه بیشتر مورد بحث قرار گرفتاند.
- فک پایین لولایی متصل به جمجمه دارند. پستانداران یک فک پایین لولایی دارند که مستقیماً به جمجمه متصل میشود. در مقایسه با سایر موجودات باید گفت، تمام مهرهداران از طریق استخوان دیگری به نام چهارگوش (Quadrate) به هم متصل میشوند. این مفصلبندی پستانداران به آنها اجازه میدهد تا راحتتر غذا را بگیرند و بجوند و همچنین توانایی جویدن به پهلو را نیز داشته باشند.
استثناهای پستانداران
استثناهایی برای معیارهای پستانداران وجود دارد. نهنگها پستاندار هستند اما بدون مو یا خز بوده زیرا معمولاً پس از مرحله جنینی به دنیا میآیند. مونوترمها مانند پلاتیپوس نوک اردکی و اکیدنا، دسته کاملی از پستانداران تخمگذار هستند که تنها پستاندارانی هستند که فرزند زنده به دنیا نمیآورند، حیواناتی مانند پلاتیپوس و اکیدنا در واقع تخم میگذارند.
بزرگ ترین و کوچک ترین پستانداران کدام اند؟
کوچکترین پستانداران در میان خفاشها یافت میشوند و میتوانند تا ۳ گرم وزن داشته باشند. بزرگترین پستاندار و در واقع بزرگترین حیوانی که تا به حال در این سیاره زندگی کرده است، نهنگ آبی است که میتواند ۱۶۰ تن (۱۶۰۰۰۰ کیلوگرم) وزن داشته باشد. بنابراین، بین بزرگترین و کوچکترین پستانداران ۵۳ میلیون برابر اختلاف جرم وجود دارد.
پستانداران کجا زندگی می کنند؟
گونههای مختلف پستانداران برای زندگی تقریباً در تمام زیستگاههای زمینی و آبی روی این سیاره تکامل یافتهاند. پستانداران در همه زیستگاههای زمینی، از بیابانها گرفته تا جنگلهای بارانی استوایی و یخهای قطبی زندگی میکنند. بسیاری از گونهها درختی هستند و بیشتر یا تمام وقت خود را در سایبان جنگل میگذرانند. یک گروه (خفاشها) حتی پروازهای نیرومند را تکامل دادهاند، بسیاری از پستانداران تا حدی آبزی هستند (مانند فوکها، شیرهای دریایی، فیلهای دریایی، سمورها، گرازهای دریایی و بسیاری دیگر) و در نزدیکی دریاچهها، نهرها یا سواحل اقیانوسها زندگی میکنند. نهنگها و دلفینها (Cetacea) کاملاً آبزی هستند و در تمام اقیانوسهای جهان و برخی رودخانهها یافت میشوند. نهنگها را میتوان در آبهای قطبی، معتدل و استوایی، هم در نزدیکی ساحل و هم در اقیانوس باز، از سطح آب تا اعماق بیش از یک کیلومتری یافت.
تولید مثل پستانداران چگونه است؟
به طور کلی، در بیشتر گونههای پستاندار، چندجنس (یک نر با چند ماده جفت میشود) یا پرامیسکوس (دارای چند همسر) هستند و هم جنس نر و هم ماده در یک فصل تولید مثلی معین، چند جفت دارند. از آنجایی که مادهها در طول بارداری و شیردهی متحمل هزینههای بالایی میشوند، اغلب این اتفاق میافتد که پستانداران نر میتوانند در فصل جفتگیری فرزندان بیشتری نسبت به مادهها تولید کنند. در نتیجه، رایجترین سیستم جفتگیری در پستانداران، چندجنسی است، که در آن تعداد نسبتاً کمی از نرها که چندین ماده را بارور میکنند وجود داشته و بسیاری از نرها با شانس کمتر هیچ مادهای را بارور نمیکنند. این سناریو زمینه را برای رقابت شدید نرها در بسیاری از گونهها فراهم میکند و همچنین این امکان را برای مادهها فراهم میکند که در مورد اینکه کدام یک از نرها فرزندان او را پرورش میدهند، انتخابگر باشند.
در نتیجه این انتخابهایی که مادهها انجام میدهند و تلاشهایی که نرها برای جفتگیری متحمل میشوند، بسیاری از پستانداران رفتارها و مورفولوژیهای پیچیدهای دارند که با تولیدمثل مرتبط است. بسیاری از گروههای پستانداران در نتیجه انتخاب برای نرها که بهتر میتوانند برای دسترسی به مادهها رقابت کنند، با دوشکلی جنسی مشخص میشوند. حدود 3 درصد از گونههای پستانداران تک همسر هستند و نرها فقط با یک ماده در هر فصل جفتگیری میکنند.
اغلب، سیستمهای جفتگیری ممکن است در گونهها بسته به شرایط محیطی محلی متفاوت باشد. در این موارد، نرها حداقل از فرزندان خود مراقبت میکنند. به عنوان مثال، وقتی منابع کم است، نرها ممکن است تنها با یک ماده جفت شوند و از بچهها مراقبت کنند. هنگامی که منابع فراوان باشد، مادر ممکن است بتواند به تنهایی از بچهها مراقبت کند و نرها سعی میکنند فرزندان خود را با چندین ماده پرورش دهند.
سیستمهای جفتگیری دیگری مانند پلیاندری نیز در بین پستانداران یافت میشود. برخی از گونهها (مانند مارموستهای معمولی و شیرهای آفریقایی) پرورش همکار را نشان میدهند که در آن گروههایی از مادهها و گاهی نرها مراقبت از یک یا چند ماده را به اشتراک میگذارند. موشهای مول برهنه یک سیستم جفتگیری منحصر به فرد در بین پستانداران دارند. موشهای مول برهنه مانند حشرات کلنیدار (مورچه و زنبور عسل)، اجتماعی هستند و در این موشها یک ملکه ماده با چندین نر جفتگیری میکند و تمام بچههای کلنی را به دنیا میآورد. سایر اعضای کلنی در مراقبت از فرزندان او کمک میکنند و خود تولید مثل نمیکنند.
تنفس در پستانداران
در پستانداران، تهویه ریوی از طریق استنشاق (تنفس) انجام میشود. یکی از ویژگیهای حیاتی پستانداران این است که آنها با استفاده از ریههای خود اکسیژن هوا را تنفس میکنند. همه پستانداران ریه دارند، از جمله آنهایی که در دریا زندگی میکنند. ریهها برای استنشاق هوای تازه پر از اکسیژن برای سوخترسانی به بدن پستانداران استفاده میشود. هوای بازدمی پر از دیاکسید کربن است. اگرچه ریهها در اندازهها و شکلهای مختلف برای پستانداران مختلف وجود دارد، اما همه پستانداران دارای ریههایی هستند که برای تنفس بسیار مهم است. نهنگها، دلفینها و سایر پستانداران زیر آب نیز، ریهها را به عنوان اندام تنفسی خود دارند. با وجود کاربرد یکسان، ریههای انواع مختلف پستانداران متفاوت عمل میکنند و برای زنده ماندن در محیط خاص خود طراحی شدهاند.
فوکها دارای ریههایی هستند که به آنها کمک میکند تا برای مدت طولانی زیر آب بمانند. پستانداران درنده مانند گرگ یا جگوار دارای ریههایی هستند که به استقامت آنها کمک میکند تا مسافتهای طولانی را برای تعقیب طعمه بدود. خفاشها دارای ریههایی هستند که به آنها کمک میکند تا به طور موثر پرواز کنند.
انواع پستانداران
پستانداران به سه گروه تقسیم میشوند: مونوترمها، کیسهداران و جفتدارها که همگی خز دارند، شیر تولید میکنند و خونگرم هستند. مونوترمها یا پستانداران تخمگذار پلاتیپوس و اکیدنا هستند و مادهها تخمهایی با پوست نرم میگذارند. کیسهداران فرزندان نابالغ کوچک و ضعیفی به دنیا میآورند و در کیسه خود آن را پرورش میدهند بیشتر کیسهداران ماده مانند کانگورو، والابی و کوالا دارای کیسههایی هستند.
پستانداران جفتدار، مانند انسان، نهنگ، جوندگان و خفاشها، با مونترومها و کیسهداران تفاوت دارند زیرا معمولاً جنین رشد یافته را به صورت نوزاد به دنیا میآورند. در ادامه هر کدام از این سه گروه و افراد آنها را بیشتر بررسی میکنیم.
پستانداران تخم گذار یا مونوترم ها
مونوترمها، بخشی از راسته معروف به Monotremata، تنها پستاندارانی هستند که نوزاد زنده به دنیا نمیآورند، بلکه در عوض تخم میگذارند. به غیر از این مورد، آنها شبیه پستانداران دیگر هستند که از بچههای خود با شیر تغذیه میکنند، خونگرم هستند، مو یا خز دارند و گوشهایی با سه استخوان در قسمت گوش میانی دارند. برخی از دانشمندان بر این باورند که این حیوانات توسط برخی از پستانداران که بعداً به کیسهداران و پستانداران جفتدار تبدیل شدند، رها شدهاند، به همین دلیل است که آنها هنوز هم مانند خزندگان تخم میگذارند.
پلاتیپوس، اکیدنا با منقار کوتاه و سه گونه اکیدنای منقار بلند (غربی، شرقی و سر دیوید آتنبرو) تنها مونوترمهایی هستند که هنوز وجود دارند. پلاتیپوس دارای منقار مانند اردک، دم شبیه سگ آبی، پاهای شبیه سمور است و آنها تخم می گذارند. علاوه بر این، پلاتیپوسهای نر یکی از معدود گونههای سمی پستانداران هستند. در ادامه هر کدام را بررسی کردهایم.
اکیدنا
این مونوترمها پستانداران تخمگذار هستند و در طول فصل تولید مثل، ماده کیسهای ایجاد میکند که در آن تخم میگذارد و تخم خود را جوجهکشی میکند. در واقع، کیسهها در این نوع پستانداران بسیار رایج هستند، زیرا کمی بیشتر از یک چین کوچک پوست بوده و در واقع، حتی نرها نیز میتوانند کیسه ایجاد کنند. اکیدنای نر روی پای عقب خود خار دارد که بسیار شبیه به پلاتیپوس است. با این حال، بر خلاف پلاتیپوس، خار اکیدنا غیر سمی است.
اکیدنا دارای یک دهانه بلند است که به راحتی میتواند موریانهها، مورچهها و کرمها را شکار کند و از پنجههای تیز خود برای حفاری استفاده میکند. این بدان معنی است که اکیدنا به لطف فرم بدن فشرده و عضلانی و پاهای جلویی قوی خود میتواند به طور موثر حفاری کند. اکیدنا همچنین دارای زبان بلندی است که حاوی بزاق چسبنده است که خوردن مورچهها را بسیار آسان میکند.
اکیدنا خارهایی دارند که در واقع از موهای اصلاح شده ساخته شدهاند و اگر در اسارت حفاظتشده نگهداری شوند تا ۵۰ سال عمر طولانی دارند. یکی از جالبترین ویژگیهای آنها این است که در طول فصل تولید مثل، اکیدنای نر قطارهای جفتگیری را تشکیل میدهند که به موجب آن از بینی به دم پشت یک ماده منفرد ردیف میشوند و قطاری را تشکیل میدهند که میتواند حاوی دهها اکیدنا منفرد باشد. این قطارها اولین قسمت از خواستگاری عجیب اکیدنا هستند و شروع فصل تولید مثل را نشان میدهند. اگرچه آنها مانند سایر پستانداران از بچههای خود پرستاری میکنند، اما این کار را بدون نوک پستان انجام میدهند و به جای آن از غدد خاصی استفاده میکنند.
پلاتیپوس
پلاتیپوس یک پستاندار نیمه آبزی و تخمگذار است که بیشتر در شرق استرالیا از جمله در تاسمانی یافت میشود. همراه با هر چهار گونه اکیدنا، پلاتیپوس یکی از پنج گونه موجود مونوترم (تخمگذار) است و پستانداری است که به جای تولد نوزادان خود تخم میگذارد. در واقع، پلاتیپوس تنها عضو باقی مانده از خانواده و جنس خود است، اگرچه در سوابق فسیلی تعدادی از گونههای مرتبط وجود دارد.
پلاتيپوس، كوچك و شبگرد بوده و پاهايش كوتاه شبکهای است. پاهای آن هر کدام دارای پنج انگشت با چنگالهای بسیار تیز هستند و هر زمان که مجبور به شنا میشود، یک وسیله تار مانند ظاهر میشود. پلاتیپوس نر دارای خار سمی در پای عقب خود است و اگرچه این خار نمیتواند انسان را بکشد، اما میتواند باعث درد شدید شود. آنها بیشتر سختپوستان، حلزونها، لارو حشرات و کرمهای حلقوی را میخورند. آنها در زیر آب برای یافتن غذا شکار میکنند، جایی که میتوانند تا پنج دقیقه در آنجا بمانند.
کیسه داران (پستانداران کیسهدار)
کیسهداران که بخشی از زیرطبقه Marsupialia هستند دارای نوازادانی بوده که در وضعیت نسبتاً توسعه نیافته به دنیا میآیند. پس از تولد، کیسهداران جوانی که «جوی» (Joeys) نامیده میشوند، خود را در بدن مادر در یک کیسه مخصوص محصور میکنند. از آنجا، آنها بیشتر توسعه یافته و همچنین به شیر مادر دسترسی دارند. کیسههای مادر به طور ویژه برای تغذیه و حمل جوی تا زمانی که آماده رفتن به دنیای بیرون است طراحی شده است. اگرچه برخی از کیسه داران را در قاره آمریکا پیدا شده، اما بیشتر آنها در استرالیا یافت میشوند. کیسهداران شامل کوالا، شیطان تاسمانی، کانگورو قرمز، والابیها، وومبتها و اپاسوم ویرجینیا هستند. در ادامه برخی از انواع پستانداران کیسهدار را معرفی میکنیم.
کوالا
اگرچه بسیاری از مردم، این حیوانات را خرس کوالا مینامند، اما آنها در واقع مانند نوزاد سایر پستانداران به دنیا نمیآیند بلکه در عوض نوعی کیسهدار هستند. طول کوآلاها تقریباً ۹۰ سانتیمتر و میتوانند بین ۴ تا ۱۳ کیلوگرم وزن داشته باشند. آنها حیوانات محلی هستند که در محدوده خود نزدیک به یکدیگر زندگی میکنند. از آنجایی که آنها سبک زندگی درختی دارند، ویژگیهای فیزیکی آنها مواردی شامل دو انگشت متقابل و پنجههای جلویی را نشان میدهند که به خوبی برای گرفتن شاخهها و چیدن برگهای اکالیپتوس مجهز هستند، جایی که بیشتر مواد غذایی خود را از آنجا دریافت میکنند.
کف پاهای آنها سفت و بافتدار و دارای پنجههای بلند و تیز است، به همین دلیل، کشش خوبی دارند و عضلات ران قوی دارند تا بتوانند به راحتی بالا بروند. علاوه بر این، یک پد در پایه ستون فقرات آنها که دارای غضروف است و خز ضخیم در کف آنها به کوالاها اجازه میدهد ساعتها روی شاخهها بنشینند و راحت بمانند. آنها همچنین دارای یک ستون فقرات خمیده بوده و جفت دندههای کمتری نسبت به اکثر پستانداران دارند که ۱۱ عدد هستند و ساختار اسکلتی پیچ خوردهای ایجاد میکند که باعث میشود آنها راحتتر در شاخههای درختان مختلف قرار بگیرند.
کانگورو قرمز
بزرگترین کیسهداران، کانگوروهای قرمز تقریباً ۱ تا ۲ متر طول و وزنی بین ۱۰ تا ۹۰ کیلوگرم دارند و دم آنها بین ۷۵ سانتیمتر تا ۱/۵ متر است. رنگ نرها قهوهای مایل به قرمز و اندام و قسمت زیرین آنها کمرنگ است، در حالی که مادهها کوچک و به رنگ خاکستری هستند. کانگوروهای قرمز به اندام و پاهای عقبی بسیار قوی، اندام جلویی کوتاه و دمی بلند و عضلانی نیز مجهز هستند. هنگامی که کانگوروهای قرمز میخواهند سریع حرکت کنند، به سرعت روی اندامهای عقب خود میپرند و از دم خود برای حفظ تعادل استفاده میکنند و هنگامی که میخواهند آهستهتر حرکت کنند، از دم خود مانند یک اندام اضافی استفاده میکنند و با پاهای عقب خود به جلو میپرند و وزن خود را روی دم و اندام جلویی خود میگیرند.
کانگوروهای قرمز در ساواناهای باز و مناطق بوته خشک استرالیا و معمولا به تنهایی یا در گروههای کوچک زندگی میکنند. آنها همچنین گاهی اوقات در صورت کمبود منابع در گروههای بزرگتر دور هم جمع میشوند. کانگورو قرمز بیشتر روی چمن و سایر گیاهان زندگی میکند و میتواند برای مدت طولانی بدون آب نوشیدن زندگی کند زیرا بیشتر رطوبت مورد نیاز آنها در گیاهان سبزی است که میخورند.
شیطان تاسمانی
شیطان تاسمانی بزرگترین کیسهدار گوشتخوار است که طول بدن آن تا ۸۰ سانتیمتر و دم آن معمولا بین ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر است. شیطانهای تاسمانی که تنها ۵ تا ۱۲ کیلوگرم وزن دارند، سیاهرنگ هستند و لکهای سفید روی گلویشان و همچنین لکههایی روی کفل و پهلوهایشان دیده میشود. آنها بدنی بسیار چاق و سرهای بسیار بزرگ دارند. آنها به دلیل رژیم غذایی خود دارای دندانهای مولر بسیار سنگین و فک قوی هستند. شیاطین تاسمانی چربی را در دم خود ذخیره میکنند، بنابراین اگر روزی یکی از این موجودات را با دم باریک دیدید به این معنی است که شیطان تاسمانی ناسالم است. این جانوران سیبیلهای بلندی دارند که به آنها کمک میکند هر زمان که در تاریکی به جستجوی غذا میپردازند، طعمه را پیدا کنند، اما همچنین به حیوان کمک میکند تا در طول زمان تغذیه، تشخیص دهد که شیاطین دیگر در نزدیکی آن هستند.
وقتی شیاطین تاسمانی آشفته میشوند، اغلب بوی بسیار تند و زنندهای تولید میکنند و آنقدر قوی است که در واقع میتواند با بوی یک اسکانک (راسوی متعفن آمریکایی) رقابت کند. حواس آنها افزایش یافته است، بنابراین حس چشایی، بویایی، شنوایی، بینایی و لامسه عالی دارند و هنگام تلاش برای برقراری ارتباط میتوانند به خوبی یکدیگر را صدا بزنند. این شامل نمایشی است که میتواند بلند و کاملاً وهمآور باشد و غرغرهای تهاجمی و همچنین حرکات فیزیکی مانند بالا بردن دم و حرکاتی شبیه خمیازه کشیدن دارند. شیطان تاسمانی در دهها زیستگاه در تاسمانی استرالیا یافت میشود. آنها عمدتاً منفرد هستند و قلمروهای آنها معمولاً از پنج تا دوازده کیلومتر مربع وسعت دارد. شیطان تاسمانی که در شب فعال است، ساعات روز خود را در یک بوته انبوه یا یک لانه پنهان میکند.
اپاسوم
اپاسوم ویرجینیا یکی از بیش از ۶۰ گونه اپاسوم بوده و دارای خز خاکستری روی بدن و صورت سفید و نوک تیز است. دم برهنه این اپاسوم کاملاً منحصربهفرد است زیرا از پستانداران دارای دم گیرکننده هستند. آنها از این دمها به عنوان اندام پنجم برای گرفتن اشیا استفاده میکنند. اگرچه برخی از اپوسومهای بالغ برای این فعالیت بسیار سنگین هستند، اما بیشتر اپوسومهای دیگر بیشتر روزهای خود را در درختان سپری میکنند، به طوری که جوانها اغلب از دم خود از شاخههای درخت آویزان میشوند. اپوسومهای بالغ معمولاً به طول ۶۰ سانتیمتر تا ۱/۵ متر و وزن بین ۳/۶ تا ۵/۸ کیلوگرم رشد میکنند و تنها پستاندارانی هستند که چهار انگشت و شستهای متضاد روی پای عقب خود دارند.
اپوسومها در درجه اول موجودات منفرد و شبزی هستند، اگرچه گهگاه در طول روز نیز دیده میشوند. مادهها ممکن است با بچههایشان دیده شوند یا با مادههای دیگر در جستجوی غذا باشند، اما نرها تنها در قلمرو هستند و فقط در طول جفتگیری با مادهها معاشرت میکنند. شناختهشده ترین رفتار اپاسوم به نحوه واکنش حیوان در هنگام تهدید مربوط میشود. اگر یک اپوسوم با یک شکارچی برخورد کند، به زمین میافتد و وارد حالت تقریبا کاتاتونیکی میشود، حتی بوی تند از خود متصاعد میکند. این عمل (خود را به مردن زدن) به طور موقت شکارچی را گیج میکند و از آنجایی که بیشتر حیوانات از مردار اجتناب میکنند، شکارچی اپوسوم را به حال خود رها میکند و به آن فرصتی برای فرار میدهد.
اپاسومها همه چیزخوار هستند و اهل ناخنک زدن نیستند آنها معمولاً هر چیزی را که میتوانند بگیرند میخورند. یکی از غذاهای مورد علاقه آنها مارها است، تا حدی به این دلیل که آنها در برابر زهر مار مصون هستند، بنابراین میتوانند هر نوع ماری را بخورند. اپاسوم زمینهای زراعی یا مناطق جنگلی که آب در نزدیکی آنها وجود دارد را ترجیح میدهد، اگرچه آنها میتوانند تقریباً با هر محیطی سازگار شوند. آنها موجوداتی گذرا و بدون وابستگی به یک لانه خاص هستند و در هر مکانی که محافظت معقول و مناسبی برای آنها داشته باشد میخوابند.
والابی ها
والابی شبیه به کانگورو اما دارای DNA و ویژگیهای متمایز است. برخی از مردم آنها را کانگورو مینیاتوری مینامند، اما این توصیف دقیقی نیست. والابیها میتوانند مسافتهای بسیار طولانی را بپرند و دمهای بلندی دارند که به تعادل آنها کمک میکند. رنگ آنها یا سفید، خاکستری، قهوهای روشن یا سیاه است و قسمت جلوی بدن آنها سفید خالص است. والابی دارای پاهای بسیار بزرگی است که بر روی آنها چنگالهای تیز وجود دارد و اندامها، نوک گوشها و ناحیه اطراف چشم تیرهتر است.
اندازه والابی بسته به محل زندگی آنها به طور قابل توجهی متفاوت است. آنها میتوانند از ۳۰ سانتیمتر تا ۱ متر رشد کنند و دمهایی داشته باشند که میتواند ۲۵ تا ۷۵ سانتیمتر دیگر به طول آنها اضافه کند. والابیها دارای پاهای عقبی بسیار قوی هستند که به آنها امکان میدهد همزمان از ارتفاع و دور پرش (گاهی اوقات تا ۴ متر در یک پرش) را انجام دهند. والابیها از چیزی بالا نمیروند، با این حال، این افسانه که آنها قادر به صعود هستند هنوز پابرجاست.
وامبت ها
این حیوانات بشکهای شکل، تنومند و کوتاهقد هستند و مزیتهای فیزیکی آنها نشاندهنده ماهیت نقب زدن آنها است. وامبتها دارای سرهای پهن و چشمان کوچک، گردن کوتاه قوی، دمهای بسیار کوچکی هستند که توسط خز پنهان شده و شانههای بسیار قدرتمندی دارند. آنها دارای خز درشتی هستند که میتواند از سیاه براق تا خاکستری تیره متغیر باشد و حتی برخی از آنها به رنگهایی مانند قهوهای شکلاتی، قهوهای مایل به خاکستری، خاکستری نقرهای، کرم و شنی هستند. در قاره آمریکا، وامباتهایی که آلبینو یا خاکستری هستند گزارش شدهاند، و گاهی اوقات خاک واقعاً میتواند پوشش وامبت را رنگ کند. به عنوان مثال، خاک رسی میتواند پوشش را قرمز کند و انواع دیگر خاک میتواند باعث ایجاد لکههای سبک در سراسر پوشش آنها شود.
وامبتها یک ویژگی دارند که آنها را از سایر کیسهداران متمایز میکند و آن این است که فقط دو دندان پیشین در فک بالایی خود دارند. دندانهای آسیاب و پیشین وامبت نیز بسیار منحصر به فرد هستند زیرا ریشههای باز دارند و در طول زندگی حیوان به رشد خود ادامه می دهند. ویژگیهای رایج وامبت شامل پوشش ضخیم درشت، گوشهای کوتاه و کمی گرد و بینی بزرگ و برهنه است. تعمیم در مورد اندازه وامبت غیرممکن است زیرا اندازه آنها میتواند بسته به عوامل متعددی متفاوت باشد. وامبتهای جزیره و تاسمانی کمی کوچکتر از وامباتهای دیگر هستند، در حالی که وامباتهای ماده به طور کلی کمی بزرگتر از نرهای همسن هستند. اندازه وامبتها به طور متوسط ۸۰ سانتیمتر تا ۱/۲۰ متر است و معمولاً بین ۲۲ تا ۳۹ کیلوگرم وزن دارند.
پستانداران جفت دار
پستانداران جفتدار عضوی از زیر طبقه معروف به Placentalia هستند و نوزاد زنده به دنیا میآورند. زمانی که جنین در رحم است، تغذیه را از عضوی به نام جفت دریافت میکند. جفت در واقع مهمترین ویژگی پستانداران جفتدار است و این اندام تبادل مواد مغذی و مواد زائد بین خون مادر و خون جنین را تسهیل میکند. به استثنای کیسهداران و پستانداران تخمگذار، همه سایر پستانداران جفتدار هستند. انسانها مانند ببرها، نهنگهای آبی و خفاشهای خونآشام در این دسته قرار میگیرند. در ادامه برخی از پستانداران جفتدار را بررسی میکنیم.
نهنگ آبی
نهنگ آبی بخشی از زیرمجموعهای است که به عنوان Mysticeti شناخته میشود و بزرگترین حیوان زنده است که تا ۳۱ متر طول و ۱۵۰ تن یا بیشتر وزن دارد. نهنگ آبی علاوه بر اندازه عظیم خود، یکی از پر سر و صداترین حیواناتی است که امروزه وجود دارد. در واقع، هنگامی که یک نهنگ آبی صدا میکند، میتوان آن را در زیر سطح اقیانوس (حتی از چندین کیلومتر دورتر) شنید. با وجود همه اینها، نهنگ آبی بیشتر کریل میخورد که شبیه میگوی ریز است. اندازه نهنگ آبی به جز در موارد نادر از مورد حمله قرار گرفتن توسط سایر موجودات جلوگیری میکند. در آن مواقع نادر، معمولاً دسته نهنگهای قاتل گرسنه به آنها حمله میکنند، اگرچه برخی از انسانها آنها را در طول فصل صید نهنگ شکار میکنند.
از آنجایی که نهنگهای آبی میتوانند بدون شکار در سراسر اقیانوس سفر کنند، آنها به عنوان شکارچیان رأس شناخته میشوند، که راه دیگری برای گفتن این است که آنها شکارچیانی هستند که هیچ شکارچی آنها را شکار نمیکند. برخلاف آنچه از نام آنها پیداست، نهنگهای آبی در واقع رنگ آبی مایل به خاکستری هستند، اما به لطف نور خورشید و رنگ آب، در زیر آب بسیار آبیتر به نظر میرسند. اگرچه نهنگهای آبی بزرگ، زمانی که احساس میکنند در معرض خطر هستند، میتوانند تا ۴۰ کیلومتر در ساعت یا سریعتر شنا کنند، اما میانگین سرعت آنها تقریباً ۸ کیلومتر در ساعت است.
خفاش خون آشام
اگرچه خفاشها تنها پستانداری هستند که میتوانند پرواز کنند، اما یک ویژگی جالب دیگر نیز دارند و آن این است که خفاشها تنها پستاندارانی هستند که از خون تغذیه میکنند و گاهی گوشتخوار و حتی میوهخوار هستند. آنها در طول روز به صورت وارونه از سقف غارها آویزان شده و میخوابند و هنگام انجام این کار در تاریکی مطلق هستند. آنها معمولاً در کلنیهای با تقریباً ۱۰۰ خفاش جمع میشوند، اگرچه گاهی اوقات گروه آنها میتواند بیش از ۱۰۰۰ خفاش باشد. در هر سال، یک کلنی متشکل از ۱۰۰ خفاش میتواند خون تقریباً ۲۵ گاو را بمکد. خفاشها غارهای خود را در تاریکترین قسمت شب ترک میکنند و قربانیان آنها معمولاً شامل اسبها و گاوهای خوابیده میشوند، اگرچه آنها گاهی اوقات از انسان تغذیه میکنند.
برای حدود ۳۰ دقیقه، خفاش خون قربانی خود را مینوشد و اگرچه لزوماً به اندازه کافی از خون آن برای آسیب رساندن به میزبان نمینوشند، اما نیش آنها همچنان میتواند منجر به انتقال بیماریها و عفونتهای بد شود. آنها دندانهای کمی دارند، اما دندانهایی که دارند بسیار تیز هستند و این نوشیدن خون را برای آنها بسیار آسان میکند. خفاشهای خونآشام جوان، از شیر تغذیه میکنند. خفاشهای جوان حتی زمانی که در حال پرواز هستند به مادرشان میچسبند و تقریباً سه ماه چیزی جز شیر مصرف نمیکنند. خفاش خونآشام بیشتر در آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی و مناطق استوایی مکزیک یافت میشود.
ببر
از کل گونه گربهسانان، ببرها بزرگترین هستند. آنها همچنین بیشتر به دلیل الگوی راه راههای عمودی تیره و خز نارنجی مایل به قرمز با سطح زیرین روشنتر قابل تشخیص هستند. این حیوانات یک بخشی از جنس پانترا هستند که شامل جگوار، پلنگ، شیر و پلنگ برفی نیز میشود، ببر یک شکارچی رأس است و بیشتر حیواناتی مانند گاو و آهو را شکار میکنند. ببر جانوری محلی است و هم به صورت انفرادی و هم اجتماعی زندگی میکند. به این دلیل و بسیاری دلایل دیگر، ببرها و انسانها اغلب درگیریهای مختلفی را تجربه کردهاند.
اگرچه معمولاً ببرهای نر بالغ پرخاشگر هستند، اما این پرخاشگری میتواند تحت تأثیر چیزهای زیادی باشد. این شامل تراکم ببرها یا تعداد آنها که در یک منطقه خاص یافت میشوند بوده و اینکه آیا اختلالی از نظر اجتماعی وجود دارد که به موجب آن نرها برای به دست گرفتن کنترل قلمرو خاصی رقابت میکنند. هنگامی که تراکم ببر در یک منطقه زیاد باشد، آنها به شدت تهاجمیتر هستند، فقط به این دلیل که رقابت بیشتری در مورد فرصتها و منابع جفتگیری وجود دارد.
نرهایی که قلمرو خود را در اختیار دارند، حتی اگر نر ساکن منطقه بمیرد یا منطقه را ترک کند، گاهی اوقات یکدیگر را به چالش میکشند. در این موارد، قویترین نر معمولاً قلمرو را تصاحب میکند و زمانی که اختلالات اجتماعی زیاد باشد، ببرهای ماده نیز میتوانند پرخاشگر شوند.
انسان
انسانها مانند سایر پستانداران دارای ویژگیهایی هستند اما از برخی ویژگیهای منحصر به فرد نیز برخوردار هستند. انسانها از ابزارهایی برای جمعآوری غذا یا کشتن حیوانات استفاده میکنند، میتوانند در حالت ایستاده و روی دو پا راه بروند و شکلهای بدنی در حال تکامل با اندازهها و انواع مختلف دارند. مغز آنها به طور مداوم بزرگتر و پیچیدهتر میشود، آنها از زبان و نمادها استفاده میکنند و یک سیستم اجتماعی را توسعه دادهاند.
انسانها دارای ویژگیهای بسیاری مرتبط با آگاهی نیز هستند، از جمله ذهن دروننگر که میتواند هدف و هستی را زیر سوال ببرد و خودآگاهی آشکار داشته باشد. آنها میتوانند به طور غیرقابل توجیهی برتر از سایر گونهها عمل کنند و میتوانند چیزهایی را تصور و خلق کنند که قبلاً وجود نداشتهاند، انسانها روابط فشرده دارند و احساسات متمایز را تجربه میکنند. همه این چیزها آنها را از سایر پستانداران متمایز میکند و این موارد تنها تعدادی از چیزهایی هستند که انسان را واقعاً منحصر به فرد میکند.
پستانداران چگونه حرکت می کنند؟
مانند بسیاری از خزندگان، اکثر پستانداران در سراسر خشکی سفر میکنند، اما همه آنها به یک شکل حرکت نمیکنند. با این حال، پستانداران بسیار بیشتر از خزندگان حرکت میکنند. تا حدی، این امر با داشتن بدنی خونگرم ممکن میشود. تا حدی نیز از طریق ارتباط (پیوستن) اندام پستانداران به بدن امکانپذیر است. نتیجه این کار این است که یک پستاندار پاهای خود را به سمت عقب و جلو در زیر بدن خود حرکت میدهد، در حالی که پاهای خزنده به پهلو چسبیده است. تخصصیافتگی در ترجیح زیستگاه با سازگاری حرکتی همراه شده است. پستانداران خشکی دارای چندین حالت پیشرفته حرکتی هستند.
پستانداران بدوی به صورت پلاتی یعنی با انگشتها، استخوانهای میانی پا و قسمتهایی از مچ پا و مچ دست در تماس با زمین راه میرفتند. مکانیک راه رفتن و دویدن پستانداران میتواند بسیار پیچیده باشد و شامل استفاده از تاندونها و پشت به عنوان منابع ذخیره انرژی برای افزایش کارایی باشد. اندام پستانداران سرپایی معمولاً متحرک هستند و قابلیت چرخش قابل توجهی دارند.
پستاندارانی که برای دویدن اصلاح شدهاند، به صورت «دونده» (Cursorial) نامیده میشوند. این موضوع بهویژه در مورد یوزپلنگها به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته است که در طی هر گام، پشت خود را دررفته و جابهجا میکنند. وضعیت گونههای کوچک ممکن است به صورت «قرارگیری انگشتان» (Digitigrade posture)، انگشتان کامل که با زمین تماس میگیرند، مانند سگها یا بدون شکل (فقط نوک انگشتان در تماس با زمین، مانند اسبها) باشد. در گروههای پیشرفته حرکت اندام به سمت جلو و عقب در یک صفحه است. در ادامه برخی از انواع حرکات معروف در پستانداران را بررسی میکنیم.
حرکت پنجه رو یا Digitigrade posture
هنگام حرکت آهسته، همه پستانداران چهار پا از یک راه رفتن استفاده میکنند. اساساً آنها از یک طرف و سپس طرف دیگر راه میروند. ابتدا با پای چپ عقب خود و به دنبال پای چپ جلوی خود و یک پای راست قدم میگذارند. سپس با پای راست عقب خود و پای راست جلویی و یک پای چپ قدم میگذارند و به همین ترتیب ادامه میدهند. این حرکت پای عقبی به جلو، ابتدا یک شکل V لحظهای در نیمرخ پاهای حیوانات وقتی از پهلو دیده میشود، ایجاد میکند.
گونههای مختلف فقط در زمان قدمزدن با یکدیگر متفاوت هستند. این راه رفتن آهسته حرکت اصلی حیوان است، با سرعت گرفتن حرکت حیوان، زمان قرار دادن پاها روی زمین میتواند تغییر کند بهطوری که گاهی حیوان در لحظه تنها با دو پا حمایت میشود. دلیل استفاده از این روش راه رفتن توسط همه پستانداران چهار پا، این است که حداکثر ثبات را ارائه میدهد. به عبارت دیگر، هنگام راه رفتن آهسته، بدن حیوان همیشه با قرار دادن سه پای خود روی زمین و تشکیل یک مثلث پشتیبانی میشود. هر چه مرکز جرم آنها به مرکز سه نقطه این مثلث نزدیکتر باشد، پایداری آنها بیشتر خواهد بود.
یورتمه با پیادهروی متفاوت است زیرا حیوان اندامهای مورب متضاد را پشت سر هم حرکت میدهد، یعنی جلوی چپ و عقب راست و به دنبال آن سمت راست جلو و عقب چپ. یورتمه یک راه رفتن از نظر انرژی آسان است، بر خلاف گام زدن یا لوپینگ که از مصرف انرژی کمتری برخوردار هستند و فقط برای دورههای زمانی کوتاه مورد استفاده قرار میگیرند یورتمه معمولا برای زمان طولانی توسط جاندار ادامه دارد. گرگها از راه رفتن یورتمه برای طی کردن مسافتهای بزرگ به راحتی استفاده میکنند. هنگامی که یک حیوان در حال حرکت است و سرعت خود را افزایش میدهد، باید از پیادهروی به یورتمه و سپس به گالوپ تغییر کند.
حرکت گالوپ یا چهار نعل دویدن
بیشتر پستانداران از راه رفتنهای متقارن (مانند یورتمه) در سرعتهای متوسط استفاده میکنند اما در سرعتهای بالا به راه رفتنهای نامتقارن (گالوپ) تغییر میکنند. گالوپ حرکت متوالی از جهش است. پاها میتوانند هر دو جلو و سپس هر دو پای عقب را با هم به زمین بزنند. یا میتوان پاهای جلو را یکی پس از دیگری، سپس هر دو پای عقب را کنار هم قرار داد. چهارنعل رفتن مستلزم خم شدن زیاد ستون فقرات است و کاملاً خستهکننده است و به طور طبیعی فقط برای مدت زمان کوتاهی استفاده میشود.
حرکت جهشی
حرکت جست و خیز (جهشی) که گاهی به آن «کمانه» (Ricochetal) میگویند، در چندین گروه غیر مرتبط (برخی کیسهداران، لاگومورفها و چندین دودمان مستقل از جوندگان) به وجود آمده است. این حالت حرکت به طور معمول در پستاندارانی که در زیستگاههای باز زندگی میکنند یافت میشود. پستانداران جهنده معمولاً دارای پاهای عقبی کشیده و پلکانی، اندام جلویی کوچک و دم بلند هستند. تکامل همگرا در یک حالت تطبیقی داده شده به شباهت اکولوژیکی جانوران پستانداران منطقه کمک کرده است. پستانداران از چندین راسته به جثه بزرگی رسیدهاند (فیلها، اسب آبی و کرگدن) و در تخصصهایی برای یک حالت حرکتی سنگین به نام «گرویپورتال» همگرا شده اند. این جانوران هیچ کاهشی ندارند و انگشتان را در یک دایره در اطراف محور اندام قرار میدهند تا حداکثر پشتیبانی را مانند پایه یک ستون انجام دهند.
حرکت روی دو پا
انسانها و برخی دیگر از پستانداران مانند گیبونها، گوریلها و شامپانزهها روی دو پا راه میروند. حرکت کیسهدارانی مانند کانگوروها اغلب با پریدن همراه هستند، اما از آنجایی که فقط روی دو پا میپرند، دوپا محسوب میشوند. کانگوروها پاهای عقبی فوقالعاده قوی دارند که به آنها اجازه میدهد به سرعت و دورتر بپرند. کانگوروها همچنین دارای دو بازو هستند که به ندرت در حرکت استفاده میشوند، اما گاهی اوقات از آنها برای خزیدن یا راه رفتن آهسته استفاده میکنند.
گوریلها، که گاهی اوقات با کمک بازوهای خود روی بند انگشت راه میروند، اغلب تنها با استفاده از دو پا راه میروند. آنها ممکن است روی دو پای خود راه بروند در حالی که باید از بازوها و دستهای خود برای نگه داشتن غذا یا بچههای خود استفاده کنند. والابیها با کانگوروها مرتبط هستند و شباهتهای فیزیکی زیادی دارند، از جمله یک جفت پای پشتی بسیار قوی که برای حرکت یا پرش از آنها استفاده میکنند. خرسها معمولاً روی پاهای عقب خود راه نمیروند، زیرا این نوع حرکت میتواند برای بدن بزرگ آنها بسیار خستهکننده و دست و پا گیر باشد.
گاهی اوقات خرسها روی پاهای عقب خود بلند میشوند و به آرامی برای یافتن غذا در اطراف سرگردان میشوند یا از قد ایستاده خود استفاده میکنند تا محیط اطراف خود را بررسی کنند. شامپانزهها با انسانها ارتباط نزدیکی دارند و جزو باهوشترین گونههای جانوری روی کره زمین هستند، بنابراین جای تعجب نیست که این میمونهای بزرگ میتوانند به صورت عمودی روی دو پا راه بروند. شامپانزهها اغلب برای حرکت به پاهای عقب خود تکیه کرده، در حالی که گاهی اوقات از بازوهای خود برای حرکت با سرعت بالا استفاده میکنند.
حرکت خزیدن و کشیدن
در درجه اول پستانداران آبزی مانند فوکها و غیره راه رفتن بسیار متفاوتی دارند. بیشتر فوکها به طور موثر میخزند. این جانوران کشش به جلو و سپس قوز کردن پشت خود برای رساندن قسمت عقبی بدن تا حد ممکن به جلو، سپس بالا بردن و هل دادن به جلو را انجام میدهند (همانند تصویر زیر). این کار کند است، اما آنها را به جایی که باید باشند میرساند. فیلهای دریایی فقط با اندام جلویی خود را به جلو میکشند و شیرهای دریایی فالکلند از نوعی تاخت آهسته مانند خرگوش استفاده میکنند. با این حال، آنها میتوانند زمانی که بخواهند به سرعت یک مرد دونده حرکت کنند.
حرکت بازویی
بازویی رایجترین وسیله برای حرکت گیبونها و انواع پستانداران دیگر است. بازویی به معنای حرکت با بازوها از شاخه ای به شاخه دیگر است. بالا رفتن از درختان را میتوان با استفاده از راه رفتنهایی مشابه راه رفتن سگ به دست آورد، در حالی که سنجابها در واقع روی درختان را چهارنعل میدوند. سنجابها همچنین از این جهت که میتوانند روی درختان راه بروند منحصر به فرد هستند. قوزک پاهای عقب آنها آنقدر انعطافپذیر است که میتوانند 180 درجه بچرخند و به آنها اجازه میدهد در بالا و پایین آمدن به همان اندازه مفید باشند.
شنا کردن در پستانداران
بسیاری از پستانداران خشکی (حتی گربههای بزرگ) میتوانند شنا کنند. برخی از خفاشها میتوانند از سقوط در آب زنده بمانند. همسترها قبل از غوطه ور شدن، کیسههای گونه خود را با هوا پر میکنند. برخی از گونهها نیمهآبزی هستند و مانند سمورها، اسب آبیها به همان اندازه در آب زندگی میکنند. برای بیشتر پستانداران زمینی، شنا شامل راه رفتن در آب است، به عبارت دیگر، از همان راه رفتن در خشکی اما در محیط آبی نیز استفاده میکنند. سمورهای دریایی به سمت گونههای کاملاً آبزی حرکت میکنند و کاملاً با خوشحالی روی پشت خود شناور میشوند، در حالی که فوکها آنقدر با آب سازگار هستند که در خشکی، دست و پا چلفتی به نظر میرسند.
گونههای مختلف به روشهای مختلف شنا میکنند. بسیاری از فوکها و شیرهای دریایی هنگام شنا از اندام جلویی و عقبی خود استفاده میکنند، اما فیلهای دریایی فقط از اندام عقبی خود استفاده میکنند. در سیتاسها که کاملاً آبزی هستند، اندامهای عقبی به گونهای سازگار شده که به بالههای دمی تبدیل شدهاند. این دم مانند دم ماهی، بهجای افقی، حالت عمودی دارد.
پرواز کردن در پستانداران چگونه است؟
خفاشها تنها پستانداران واقعاً پروازی هستند. تنها با پرواز فعال میتوان از منابع زیستگاه هوایی با موفقیت بهرهبرداری کرد. پستانداران متعلق به گروههای دیگر (کولوگوها، کیسهداران، جوندگان) برای سر خوردن سازگار هستند. عادت به سر خوردن اغلب با حرکت اسکنسوری (صعودی) همراه است. سنجابهای پرندهای وجود دارند که دارای پوستهای هستند که بین اندامهای جلویی و عقبی آنها کشیده شده و وقتی دراز میشوند به آنها اجازه میدهد اغلب برای فواصل قابل توجهی در هوا سر بخورند. آنها در آسیا، آفریقا و آمریکا یافت میشوند. همچنین در استرالیا کیسهداران سرزنده و در مجمعالجزایر مالایی لمورهای پروازکننده وجود دارد.
پرواز سرخوردن یا گلایدینگ فقط پایین میآید و حیوانات باید در نهایت از درختی بالا بروند تا ارتفاع از دست رفته را به دست آورند. اما خفاشها واقعاً پرواز میکنند و اکثر آنها در پرواز بسیار خوب هستند. خفاشها دارای بالهای پوستی هستند که بین استخوانهای انگشت و بازو بسیار کشیده شده اند. خفاشها تمایل به پرواز نامنظم دارند، با این حال برای برخی از گونهها سرعت بیش از ۲۰ کیلومتر در ساعت در پرواز همسطح ثبت شدهاند و رکورد ۲۵ کیلومتر در ساعت متعلق به خفاش قهوهای بزرگ، (Eptesicus fuscus) است.
پستانداران چه می خورند؟
اولین پستانداران، مانند اجداد خزنده خود، شکارچیان فعال بودند. از چنین منبع پایهای، تنوع پیچیدهای از سازگاریهای سطح تغذیهای وجود داشته است. پستانداران مدرن طیف گستردهای از سولههای غذایی را در اکوسیستم را اشغال میکنند. در بیشتر جوامع خشکیزی و برخی از آبزیان، پستانداران گوشتخوار برترین شکارچیان هستند.
پستانداران علفی اغلب به عنوان مصرفکنندگان اصلی در اکثر اکوسیستمها عمل میکنند. جوندگان کوچک (شروها) گاهی اوقات مهرهداران بزرگتر از خودشان را شکار میکنند. آنها ممکن است هر روز دو برابر وزن خود غذا بخورند تا متابولیسم فعال خود را حفظ کنند و اتلاف حرارت ناشی از نسبت نامطلوب سطح به حجم را جبران کنند. از سوی دیگر، بزرگترین پستانداران مانند نهنگ آبی (Balaenoptera musculus)، از سختپوستان پلانکتون کوچکی به نام کریل تغذیه میکند.
بیشتر گونههای پستانداران از گونههای مختلف دیگری تغذیه میکنند، زیرا این امر به آنها اجازه میدهد تا از نوسانات در جمعیت گونههای غذایی جان سالم به در ببرند. همچنین یک انعطافپذیری تکاملی است که به گونهها اجازه میدهد تا بهتر با دنیایی که همیشه در حال تغییر هستند سازگار شوند. استثناها حیوانات خاصی هستند که عادات غذایی بسیار محدودی دارند. چند نمونه از این موارد عبارتند از:
- تنبل سه انگشتی که تنها از 2 گونه درخت (Cecropia palmata و Spondias lutea) تغذیه میکند.
- کوالاهایی که فقط از چند گونه اکالیپتوس (Eucalyptus punctata، E. microcorys، E. melliodora و E. vastrata) تغذیه میکنند.
- پاندا غولپیکر که تقریباً منحصراً از بامبو تغذیه میکند.
- مورچه خواران آمریکایی، آردوارکها و مورچهخواران نواری استرالیایی که همه فقط روی مورچهها و موریانهها میخورند.
اگرچه این پستانداران گیاهخوار هستند، اما به طور ناخواسته انواع حشرات و سایر بیمهرگان را میخورند. گوزن قرمز عمدا موادی با منشاء حیوانی مصرف میکند، زیرا آنها شاخ گوزنهای خود یا گوزنهای دیگر را میخورند. نکته مهم دیگری که باید هنگام در نظر گرفتن رژیم غذایی یک گونه به یاد داشته باشید، این است که بیشتر حیوانات از هر آنچه در محیط موجود است استفاده میکنند و فرصتطلب هستند.
همچنین، درک این نکته مهم است که یک فرد در زمانهای مختلف سال (به دلیل تغییر در دسترس بودن منابع) یا در مراحل مختلف رشد (یک جوان هنوز در حال رشد فیزیکی، یک فرد بالغ، یک ماده باردار یا یک فرد مسن) نیازهای تغذیهای متفاوتی خواهد داشت. این بدان معنی است که رژیم غذایی هر حیوانی در طول زندگی خود تغییر کرده، زیرا آنچه برای خوردن در دسترس است و نیازهای غذایی خود تغییر میکند. این تقریباً همه گونهها را در همه گروهها تحت تأثیر قرار میدهد، اما بیشتر در همه چیزخواران مشهود است. در ادامه انواع حالات تغذیهای پستانداران را بررسی میکنیم.
پستانداران گیاه خوار
«گیاه خواری» (Herbivory) در پستانداران از چند راسته رایج است. همه راستههای Lagomorpha، Sirenia، Proboscidae، Perrisodactyla، Artiodactyla گیاهخوار هستند، همانطور که خانواده Macropodidae در Marsupiala و Castoridae و بیشتر Cricetidae در راسته Rodentia نیز گیاهخوار هستند. اگر بخواهید تمام پستانداران جهان را بررسی کنید، توده انبوه آنها گیاهخواران خواهد بود. مواد گیاهی عمدتاً سلولز با آب و مقداری کربوهیدرات، اما چربی و پروتئین بسیار کمی است. با این حال، سلولز تا حد زیادی برای مهرهداران، بهویژه پستانداران غیرقابل هضم است، زیرا آنزیمهای مناسبی برای تجزیه آن ندارند.
پستانداران گیاهخوار با زندگی همزیست با انواع میکروبها این مشکل را حل میکنند. این فلور داخلی سلولز را به قندهای قابل استفاده تجزیه میکند و همچنین ویتامینها و اسیدهای چرب مختلفی ترشح میکند. دستگاه گوارش پستانداران مختلف به روشهای متفاوتی سازماندهی شده است. بنابراین، گروهی از پستانداران معروف به نشخوارکنندگان، معدههای متعددی را تکامل داده اند که به آنها «سیرابی» (Rumen)، «نگاری» (Reticulum)، «هزارلا» (Omassum) و «شیردان» (Abomassum) میگویند.
اولین مورد، که به نام شکمبه (سیرابی) شناخته میشود، یک مخزن بزرگ است که در آن پوشش گیاهی جویده شده توسط فلور داخلی حیوان مورد حمله قرار میگیرد. هیچ شیره گوارشی در این معده ترشح نمیشود. گاوها نمونه بارز این شکل از هضم هستند. با این حال، در بسیاری از پستانداران گیاهخوار، که معده ۴ قسمتی ندارند مانند اسب و کانگورو فلور باکتریایی که سلولز را هضم میکند در کولون بزرگ شده، بخشی از روده بزرگ زندگی میکنند. در تمام حیوانات نشخوارکننده، طول دستگاه گوارش به مراتب بیشتر از سایر پستانداران با وزن مشابه است. همه این حیوانات از برگ یا شاخه تغذیه میکنند.
نشخوارکنندگان غذای خود را بیش از یک بار میجوند. پس از مقدار معینی تخمیر از شکمبه به دهان میآید. هنگامی که به اندازه کافی جویده شود، بدون اینکه دوباره به معده اول برود، مستقیماً به معده دوم، یعنی نگاری منتقل میشود. از آنجا از طریق دستگاه گوارش حرکت میکند. هضم در معده چهارم کامل میشود و مواد مغذی در روده کوچک استخراج میشود. هم در نشخوارکنندگان و هم در غیر نشخوارکنندگان تخمیر اضافی در سکوم رخ میدهد. نشخوارکنندگان در استفاده از سلولز حدود ۶۰ درصد کارآمد هستند، در حالی که غیر نشخوارکنندگان تنها حدود ۴۵ درصد کارآمد هستند.
سایر گیاهخواران تخصصیتر از دانهها یا میوهها تغذیه میکنند. هم دانهها و هم میوهها رژیم غذایی بسیار مغذیتری نسبت به برگها دارند. آنها حاوی قندها یا چربیها و پروتئینهای بیشتری هستند. بسیاری از ۱۷۵۰ گونه جوندگان در جهان عمدتاً یا به طور کامل بر روی دانهها زندگی میکنند. میوهها توسط پستانداران مختلف به ویژه میمونها و گوریلها و غیره و بسیاری از خفاشهای گرمسیری تغذیه میشوند. تعدادی از این پستانداران، در صورت فرصت، گل و همچنین پوست درخت را میخورند. همچنین در رژیم غذایی بسیاری از گیاهخواران و بسیاری از همه چیزخواران، قارچها گنجانده شده است. در نهایت، چندین جنس از خفاشهای گرمسیری با زبانهای تکاملیافته برای استخراج شهد تقریباً به طور انحصاری از شهد و گرده گلها تغذیه میکنند.
پستانداران گوشت خوار
پستانداران گوشتخوار نسبتاً رایج هستند و ده راستهCarnivora، Chiroptera، Daubentoniidae، Insectivora ، Monotremata، Mysticeti، Odontoceti Pholidota، Pinnipedia و Tubulidentata عمدتاً از حیوانات دیگر تغذیه میکنند. اگرچه تعدادی از گوشتخواران به ویژه خرسها، گورکنها و مانگوسها همهچیزخوار هستند. بسیاری از گوشتخواران کوچکتر عملاً حشرهخوار هستند (به این معنی که آنها عمدتاً از حشرات زیر مجموعهای از گوشتخواران تغذیه میکنند). البته نهنگهای بالین از سختپوستان و گروه دیگری از بندپایان تغذیه میکنند. بیشتر نوکپاها از ماهی یا پرندگان دریایی تغذیه میکنند.
برای پستانداران گوشتخوار بزرگتر، رایجترین طعمه سایر پستانداران و پرندگان هستند. کفتارها عمدتاً لاشهخوار هستند. مارمولکها و مارها توسط گونههای معدودی به ویژه مانگوسها شکار میشوند. گونههایی که از شکار مارهای سمی خوشحال هستند، همگی تا حدی در برابر سم مار مقاوم هستند. بنابراین، جوجهتیغی اروپایی ۳۵ تا ۴۰ برابر بیشتر از سایر پستانداران در برابر سم افعی معمولی مقاوم است. در محیطهای آبی، ماهیها مهرهداران اولیه هستند. آنها ترجیحاً نه تنها توسط فوکها و سمورها، بلکه توسط حداقل ۳ گونه خفاش شکار میشوند.
پستانداران حشره خوار
بندپایان تقریباً کل رژیم غذایی اکثر پستانداران حشرهخوار مانند خفاشها، خفاشهای میکروچیروپرتین، پانگولین، مورچهخواران، آردوارکها و گرگها را تشکیل میدهند. آنها همچنین سهم قابل توجهی در رژیم غذایی موشهای کور، روباهها، گورکنها، مانگوسها، اسکنکها و همچنین بسیاری از نخستیها و جوندگان دارند. رژیم غذایی بسیاری از حشرهخواران اغلب بسیار متنوع است.
یک مطالعه روی موش کور اروپایی نشان داد که از ۲۰۰ موش کور که پس از مرگ آنالیز شدند، مشخص شد که از کرمهای خاکی، مگسها، لارو سوسک، سوسکهای بالغ، پروانهها و بیدها، زنبورها و مورچهها، هزراپاها و صدپاها، حلزونها و لیسهها، موشهای کور و سایر موشها و گیاهان تغذیه میکنند. بیشتر موشهای کور هر روز از مواد مختلفی تغذیه کرده و از هر چیزی که در دسترس است استفاده میکنند.
پستانداران همه چیز خوار
همهچیز خواری یک عادت عمومی است، عادتی که باعث میشود افراد آن توانایی بیشتری برای زندگی در یک زیستگاه متغیر و متغیر داشته باشند یا از بیش از یک زیستگاه متوالی استفاده کنند. مانگوسها و بسیاری از روباهها و خرسها، گورکنها و تعداد کمی از جوندگان از جمله موشهای قهوهای بسیار موفق، همهچیزخوار هستند. بسیاری از نخستیها از جمله انسان نیز همهچیزخوار هستند. بسیاری از پستانداران کوچکتر از میوهها، دانهها، برگها، حشرات دیگر بیمهرگان، پرندگان و تخمهای آنها، دوزیستان و خزندگان تغذیه میکنند. در حالی که برخی از پستانداران مانند گوریل تقریباً به طور کامل گیاهخوار هستند. از میان پستانداران، تنها انسان و شامپانزه به صورت گروهی طعمههای بزرگ را شکار میکنند.
تکامل پستانداران
پستانداران در دوره تریاس (حدود ۲۵۲ میلیون تا ۲۰۱ میلیون سال پیش) از اعضای راسته خزندگان Therapsida مشتق شدند. Therapsids، اعضای زیر کلاس Synapsida (که گاهی اوقات خزندگان پستاندار مانند نامیده میشوند)، عموماً در رابطه با سایر خزندگان زمان خود غیر قابل توجه بودند. سیناپسیدها در دوره کربنیفر (حدود ۳۵۹ میلیون تا ۲۹۹ میلیون سال پیش) وجود داشتند و یکی از اولین گروههای خزنده شناختهشده هستند. آنها خزندگان غالب دوره پرمین (۲۹۹ میلیون تا ۲۵۲ میلیون سال پیش) بودند. در عصر مزوزوئیک (حدود ۲۵۲ میلیون تا ۶۶ میلیون سال پیش)، مهمترین سیناپسیدها آرکوسورها یا خزندگان حاکم بودند و تراپسیدها به طور کلی گوشتخواران کوچک فعال بودند.
تراپسیدها تمایل به تکامل یک دندان هترودنت تخصصی (یعنی مجموعهای از دندانهای جدا شده به دندانهای آسیاب، دندانهای پیشین و نیش) و بهبود مکانیک حرکت را با نزدیک کردن سطح عمل اندامها به تنه داشتند. کام ثانویه ایجاد شد و ماهیچه گیجگاهی، ماهیچهای که در بستن فک نقش دارد، منبسط شد. چندین ویژگی که خزندگان مدرن را از پستانداران مدرن جدا میکند، بدون شک با سرعتهای متفاوتی تکامل یافتهاند.
بسیاری از ویژگیهای پستانداران با عادت بسیار فعال آنها مرتبط است، برای مثال، گردش خون مضاعف کارآمد با قلب کاملاً چهار حفرهای، گلبولهای قرمز بدون هسته و دو طرف مقعر، دیافراگم و کام ثانویه (که مجرای غذا و هوا را از هم جدا میکند و در حین جویدن یا شیر دادن اجازه تنفس میدهد). مو برای عایقبندی یا ایجاد خونگرمی و در واقع حفظ فیزیولوژیکی دمای بدن فرد، مستقل از دمای محیط است. اندوترمی (خونگرمی) سطوح بالایی از فعالیت پایدار را امکانپذیر میکند. بنابراین به نظر میرسد که ویژگیهای منحصر به فرد پستانداران به عنوان یک سیستم پیچیده به هم مرتبط تکامل یافته است.
ویژگیهایی که خزندگان و پستانداران را از هم جدا میکند با سرعتهای مختلف و در پاسخ به انواع شرایط مرتبط به هم تکامل یافته است، در هر نقطه از دوره گذار از خزندگان به پستانداران، اشکالی وجود داشت که ویژگیهای مختلف هر دو گروه را ترکیب میکرد. چنین الگوی تکاملی موزاییک نامیده میشود و یک پدیده رایج در آن انتقالهایی است که منشأ انواع تطبیقی اصلی جدید را نشان میدهد.
نقش پستانداران در اکوسیستم
نقشهای بومشناختی یا گوشههای زیست محیطی که توسط نزدیک به ۵۰۰۰ گونه پستاندار پر شدهاند کاملاً متنوع هستند. شکارچیان و طعمهها، گوشتخواران، همهچیزخواران و گیاهخواران وجود دارند، گونههایی که زیستگاه خود را ایجاد میکنند یا تا حد زیادی تغییر میدهند و در نتیجه زیستگاه و ساختار جوامع خود را ایجاد میکنند. به عنوان مثال، سگهای آبی با استفاده از امکانات موجود سدسازی میکنند یا موشهای کور که زمین را برای ایجاد زیستگاه خود حفر میکنند.
تا حدی به دلیل نرخ متابولیک بالای خود، پستانداران اغلب نقش اکولوژیکی ایفا میکنند که در مقایسه با فراوانی عددی آنها به طور نامتناسبی بزرگ است. بنابراین، بسیاری از پستانداران ممکن است شکارچیان اصلی در جوامع خود باشند یا نقش مهمی در پراکندگی یا گرده افشانی بذر داشته باشند. نقشهای اکوسیستمی که پستانداران ایفا میکنند به قدری متنوع است که تعمیم آن در سراسر گروه دشوار است. پستانداران علیرغم تنوع گونهای کم، در مقایسه با سایر گروههای جانوری، تأثیر قابل توجهی بر تنوع زیستی جهانی دارند.
اهمیت اقتصادی پستانداران برای انسان
پستانداران یک منبع اقتصادی حیاتی برای انسان هستند. بسیاری از پستانداران برای تهیه محصولاتی مانند گوشت و شیر (مانند گاو و بز) یا پشم (گوسفند و آلپاکا) اهلی شدهاند. پستانداران برای صنعت اکوتوریسم نیز مهم هستند. افراد زیادی را در نظر بگیرید که برای دیدن حیواناتی مانند فیل، شیر یا نهنگ به باغ وحشها یا به تمام نقاط جهان سفر میکنند. پستانداران (به عنوان مثال، خفاشها) اغلب به کنترل جمعیت آفات محصولات کشاورزی کمک میکنند. برخی از گونهها مانند موشهای صحرایی نروژی و موشهای خانگی در تحقیقات پزشکی و سایر تحقیقات علمی بسیار مهم هستند. از آنجایی که انسانها پستانداران هستند، پستانداران دیگر میتوانند به عنوان الگو در پزشکی و تحقیقات انسانی باشند.
معایب پستانداران برای انسان
برخی از گونههای پستانداران تأثیر مخربی بر منافع انسان دارند. بسیاری از پستاندارانی که میوه، دانه و انواع دیگر گیاهان را میخورند آفات محصولات کشاورزی هستند. گوشتخواران اغلب به عنوان تهدیدی برای دامها یا حتی جان انسانها در نظر گرفته میشوند. پستاندارانی که در نواحی شهری یا حومه شهرها رایج هستند، در صورت آسیب رساندن به خودروها در هنگام برخورد در جاده، میتوانند مشکلساز شوند یا به آفات خانگی تبدیل شوند.
تعداد کمی از گونهها به خوبی با مردم همزیستی میکنند، از جمله برخی پستانداران اهلی وحشی (مانند موشها، موشهای خانگی، خوکها، گربهها و سگها). در نتیجه معرفیهای عمدی یا غیرعمدی در نزدیکی محل سکونت انسان، این حیوانات اثرات منفی قابل توجهی بر روی بیوتای محلی بسیاری از مناطق جهان، به ویژه زیستبومی جزایر اقیانوسی داشتهاند. بسیاری از پستانداران میتوانند بیماری را به انسان یا دام منتقل کنند. طاعون بوبونیک شاید شناختهشده ترین نمونه باشد. طاعون از طریق ککهایی که توسط جوندگان حمل میشوند پخش میشود. هاری که میتواند در میان گونههای پستانداران منتقل شود، همچنین تهدیدی قابل توجه برای دام است و میتواند انسان را نیز بکشد.
وضعیت حفاظت از پستانداران
بهرهبرداری بیش از حد، تخریب و تکهتکه شدن زیستگاه، معرفی گونههای عجیب و غریب، و سایر فشارهای انسانی پستانداران را در سراسر جهان تهدید میکند. در پنج قرن گذشته حداقل ۸۲ گونه پستاندار منقرض شدهاند. در حال حاضر، اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) حدود ۱۰۰۰ گونه (تقریباً ۲۵ درصد از تمام پستانداران شناخته شده) را در معرض خطر انقراض قرار داده است. عوامل متعددی در آسیبپذیری یک گونه در برابر انقراض ناشی از انسان نقش دارند. گونههایی که به طور طبیعی کمیاب هستند یا به محدوده وسیعی از خانه نیاز دارند، اغلب به دلیل از بین رفتن زیستگاه و تکهتکه شدن در معرض خطر هستند.
گونههایی که انسانها، دامها یا محصولات کشاورزی را تهدید میکنند ممکن است مستقیماً هدف نابودی قرار گیرند. آن دسته از گونههایی که توسط انسان به عنوان منبع مورد بهرهبرداری قرار میگیرند (مثلاً برای گوشت یا خز آنها) اما اهلی نشدهاند، اغلب به سطوح بسیار پایینی کاهش مییابند. در نهایت، تغییرات آب و هوایی جهانی بر بسیاری از پستانداران تأثیر منفی میگذارد. محدوده جغرافیایی بسیاری از پستانداران در حال تغییر است و این تغییرات اغلب با تغییرات دما و آب و هوای محلی مرتبط است. با افزایش دما، که به ویژه در مناطق قطبی مشهود است، برخی از پستانداران قادر به تنظیم نیستند و در نتیجه در معرض خطر از دست دادن محیط زیست خود هستند.
جمعبندی
در این مطلب از مجله فرادرس با گروه دیگری از مهرهداران به نام پستانداران آشنا میشویم. پستانداران جانوران مهرهداری هستند که خونگرم بوده و برای تغذیه فرزندان خود شیر تولید و از غدد پستانی ترشح میکنند. پس از تعریف این موجودات با انواع، چگونگی حرکت، تنفس و بسیاری از ویژگیهای مهم آنها آشنا میشویم.
بسیار عالی و جامع -سپاس فراوان