نحوه تست مقاومت با مولتی متر | راهنمای کاربردی

اگر با مدارهای الکترونیک سر و کار داشته باشید، حتماً گاهی نیاز شده است که اندازه قطعاتی مانند مقاومت را بسنجید یا از صحت عملکرد آن مطلع شوید. در این آموزش، نحوه تست مقاومت با مولتی متر را بیان می‌کنیم که در کار با مدارهای الکترونیک می‌تواند مفید باشد. برای آشنایی با مولتی‌متر و کار با آن، پیشنهاد می‌کنیم به مطلب «مولتی متر چیست | نحوه استفاده (+ فیلم آموزش رایگان)» مراجعه کنید.

مقاومت چیست؟

مقاومت الکتریکی دقیقاً همان چیزی است که نامش نشان می‌دهد؛ مشخصه‌ای است که باعث می‌شود یک قطعه در برابر جریان مقاومت کند. هرچه مقدار مقاومت (برحسب اهم) بیشتر باشد، مقاومت کردن در برابر جریان نیز بیشتر است. اغلب مقاومت‌هایی که بین 1 اهم و 1 مگااهم مشاهده می‌کنید، اغلب ٪۵ تلرانس دارند. البته مقاومت‌هایی با ٪۱ یا حتی ٪۰٫۱ دقت نیز وجود دارند.

فیلم آموزش فیزیک – پایه یازدهم

اینجا کلیک کنید

به طور کلی، تست مقاومت برای اندازه‌گیری آن بهترین کار است. گاهی نیز ممکن است نیاز باشد مقاومت چیزهای دیگری مانند سنسورها و بلندگوها را نیز اندازه‌گیری کنید.

کد رنگ مقاومت

با استفاده از خط‌های رنگی نشان داده شده روی مقاومت می‌توانیم مقدار عددی آن را به‌دست آوریم.

فیلم آموزش فیزیک ۲ دانشگاه

اینجا کلیک کنید

مقاومت‌ها به صورت رنگی کدگذاری می‌شوند. این کار در ابتدا یک روش سخت برای درج مقادیر به نظر می‌رسد، اما با کمی وقت گذاشتن سریعاً‌ می‌توانید هر عددی را بدون توجه به نحوه چرخش آن از روی نوارها بخوانید.

برای مثال، تصویر زیر یک مقاومت ۱ کیلو اهم ٪۵ (قهوه‌ای، سیاه، قرمز، طلایی) را نشان می‌دهد.

برای آشنایی بیشتر با تعیین اندازه مقاومت از روی رنگ، به آموزش «محاسبه مقاومت از روی رنگ — به زبان ساده (+ دانلود فیلم آموزش گام به گام)» مراجعه کنید.

کاربردهای تست مقاومت

تست مقاومت در موارد زیر کاربرد دارد:

• اگر تستر اتصال کوتاه نداشته باشید، تست مقاومت می‌تواند بسیار کاربردی باشد.
• اگر در خواندن کدهای رنگ مهارت ندارید یا رنگ از بین رفته است، با تست مقاومت می‌توان اندازه آن‌ را مشخص کرد.
• با تست مقاومت می‌توان مقاومت ورودی و خروجی مدارها را اندازه‌گیری کرد.
• با تست مقاومت می‌توان سنسورها و پتانسیومترها را تست کرد.

نکات تست مقاومت با مولتی متر

باید نکاتی را برای تست مقاومت در نظر داشته باشید. مقاومت را فقط وقتی می‌توانید تست کنید که مداری که در حال تست مقاومت آن هستید، خاموش یا بدون برق باشد. تست مقاومت با اعمال ولتاژ کوچکی به مدار و مشاهده اندازه جریان قطعه کاملاً ایمن است، اما اگر ولتاژ در مدار وجود داشته باشد، مشاهده نادرستی خواهید داشت.

فیلم آموزش آشنایی با سخت افزار موبایل و تبلت و عیب یابی آن ها

اینجا کلیک کنید

فقط می‌توانید مقاومت را قبل از لحیم‌کاری یا قرار گرفتن در مدار تست کنید. اگر آن را در مدار اندازه‌گیری کنید، همه قطعات متصل به آن را نیز اندازه‌گیری خواهند شد. اگر تست مقاومت در مدار، تنها در بعضی موارد نتیجه صحیحی را نشان می‌دهد، اما در اکثریت قریب به اتفاق موارد چنین نیست.

همیشه باید به مدارهای موازی در هنگام تست مقاومت در مدار دقت کنید، زیرا موجب می‌شوند اندازه واقعی مقاومت نشان داده نشود. بهتر است کل پایه مقاومت را جدا کرده (منظور فقط یک سر است) و آن را با مولتی متر تست کنید. با این کار اندازه‌گیری مقاومت با مشکل مواجه نخواهد بود و نتیجه صحیح است.

با داشتن یک «مقاومت مرجع» می‌توانید از درست کار کردن مولتی‌متر مطمئن شوید. یک مقاومت ۱ یا ۱۰ کیلواهم با تلورانس ٪۱ عالی است.

باتری ضعیف نیز می‌تواند مولتی‌متر را با مشکل مواجه کند. بنابراین، از سلامت و کارکرد صحیح باتری مطمئن شوید.

مقاومت یک قطعه بدون حهت است، یعنی اگر جای دو پراب را با هم تغییر دهید، نتیجه یکسان خواهد بود. اگر مولتی‌متر به گونه‌ای است که باید محدوده‌ آن را تعیین کنید، در تعیین محدوده دقت کنید.

انتخاب محدوده مناسب تست

روی مولتی‌متر به دنبال یک علامت اهم (Ω) بگردید. اگر یک مولتی‌متر متغیر باشد، تعدادی حالت تقسیم شده وجود دارد. اگر مولتی‌متر محدوده خودکار داشته باشد،‌ فقط یک انتخاب وجود دارد. برای مثال، مولتی‌متر تصویر زیر دارای نماد Ω و سپس 7 زیرمُد است که از 200Ω تا ۲۰۰۰MΩ متغیر است!

مولتی‌متر زیر نیز دارای نماد Ω و سپس 5 حالت فرعی است که از 200Ω تا 2MΩ متغیر است.

تصویر زیر نیز یک مولتی متر را نشان می‌دهد که دارای چند حالت است (برای تغییر بین تست خازن، تست دیود، تست مقاومت و اتصال کوتاه باید دکمه MODE را فشار دهید).

محدوده خودکار و محدوده دستی مولتی متر

محدوده خودکار و محدوده دستی، تا زمانی که مولتی‌متر کار کند، موضوع مهمی نیست و فرقی نمی‌کند کدام نوع مولتی‌متر را در اختیار دارید. در کل، مولتی‌مترهای خودکار کمی کندتر هستند. دو ویدیوی زیر را برای اندازه‌گیری مقاومت 1KΩ با مولتی‌متر خودکار مقایسه کنید.

در ویدیوی زیر که مولتی‌متر خودکار است، حدود 4 ثانیه طول می‌کشد تا مقدار نهایی را نشان دهد.

عملکرد یک مولتی‌متر ساده را برای اندازه‌گیری مقاومت 10KΩ را مشاهده کنید.

همان‌طور که می‌بینیم، مولتی‌متر اولین رقم را فوراً و دومین رقم را پس از 1 ثانیه و رقم نهایی را پس از 2 ثانیه نشان می‌دهد.

نحوه تست مقاومت با مولتی متر

با دو مولتی متر می‌توانیم تست مقاومت را انجام دهیم: مولتی متر دیجیتال و استفاده از مولتی متر آنالوگ. مولتی متر دیجیتال دقیق‌تر است و معایبی مثل نوسانات عقربه ندارد که در مولتی‌مترهای آنالوگ رایج است. علاوه بر این، محدوده فرکانس مولتی‌مترهای دیجیتال بزرگ‌تر است. امروزه معمولاً از مولتی متر دیجیتال برای تست مقاومت استفاده می‌شود. در ادامه، روش تست مقاومت با مولتی متر دیجیتال را بیان می‌کنیم.

فیلم آموزش آشنایی با سخت افزار موبایل و تبلت و عیب یابی آن ها

اینجا کلیک کنید

اگر یک مقاومت معیوب شود، معمولاً مقدار آن بسیار زیاد یا به اصطلاح مدار باز می‌شود. با انتخاب محدوده اهمی مناسب توسط سلکتور در مولتی متر دیجیتال یا آنالوگ می‌توانیم تست مقاومت را انجام دهیم. همان‌طور که در بخش قبل گفتیم، اگر مقاومت در مدار قرار باشد، معمولاً باید آن را جدا کرده و تنها مقدار مقاومت مورد نظر و نه سایر اجزای مدار را اندازه‌گیری کنیم.

تست مقاومت بسیار ساده است و همان‌طور که گفتیم، کافی است سلکتور را روی قسمت اهم قرار داده و پراب‌ها را به دو سر مقاومت وصل کنیم و نتیجه را روی صفحه نمایش مشاهده کنیم. شکل زیر نتیجه تست مقاومت یک کیلواهمی را نشان می‌دهد.

نتیجه تست یک مقاومت ۱۰ کیلواهمی در تصویر زیر نشان داده شده که مقدار ۹٫۸۷ کیلواهم است.

همان‌گونه که می‌بینیم، عدد نشان داده شده تست مقاومت ۱۰۰ کیلواهمی در شکل زیر، خارج از تلرانس ۵ درصدی مقدار اسمی مقاومت است. اما آیا این عدد صحیح است؟

شکل زیر نیز تست یک مقاومت ۱ مگااهم را نشان می‌دهد که ۲۰ درصد با مقدار نامی مقاومت متفاوت است. آیا نتیجه صحیح است؟

اگر یک مقاومت نامحدود را تست کنیم، مقاومتی ندارد و مولتی متر چیزی را نشان نمی‌دهد؟ زمانی که پراب‌ها را به چیزی متصل نکرده‌ایم و انتظار داریم مقاومت بی‌نهایت باشد، مقداری تقریباً برابر با ۳٫۳ مگااهم را مشاهده کرده‌ایم که تفاوت زیادی با مقدار بی‌نهایت دارد.

ماجرا این است که انگشتمان را روی پراب‌ها قرار داده‌ایم و بدن ما یک مقاومت بی‌نهایت نیست. حتی اگر دستمان عرق کرده و خیس باشد، اندازه مقاومت تا ۱۰۰ کیلواهم نیز کاهش می‌یابد. مقاومت خود بدن تنها ۱ کیلواهم است و مقدار مقاومت بالایی که مولتی متر نشان می‌دهد، به دلیل عدم رسانایی مناسب پوست است. هرچه بیشتر پراب‌ها را بفشارید، مقاومت بیشتر کاهش پیدا خواهد کرد.

راه درست اندازه‌گیری (به ویژه برای مقاومت‌ها بزرگ) این است که سرهای مقاومت را لمس نکنید. همان‌طور که در شکل زیر می‌بیند، بدون لمس مقاومت با انگشتان، مولتی متر تقریباً نزدیک ۱۰ کیلواهم است.

همان‌طور که در شکل زیر نیز می‌بینیم، اندازه مقاومتی که مولتی متر نشان می‌دهد، در محدوده تلرانس مقدار نامی مقاومت است.

همین موضوع برای مقاومت ۱ مگااهمی نیز صادق است که در تصویر زیر نمایش داده شده است.

برای آنکه با پایه‌های مقاومت تماس نداشته باشیم، روش‌های دیگری نیز وجود دارد. مثلاً مطابق شکل زیر از یک دست برای نگه داشتن پراب روی یک سر مقاومت استفاده کرده و پراب را بدون تماس دست به سر دیگر مقاومت وصل کنید.

همچنین، می‌توانید از گیره‌های مخصوص یا سوسماری استفاده کنید. از آنجا که سر دیگر سوسماری به جایی وصل نیست، تأثیری بر اندازه مقاومت نخواهد داشت.

مجدداً یادآوری می‌کنیم که تست مقاومت در حالتی که در مدار قرار داشته باشد و ولتاژ منبع نیز قطع باشد، گاهی قابل انجام است. اما اغلب این کار امکان‌پذیر نیست، زیرا سایر مقاومت‌ها و عناصر مدار بر نتیجه تأثیر خواهند گذاشت.

تست مقاومت کوچک با مولتی متر

یکی از چالش‌هایی که در رابطه با مقاومت‌های کوچک (با مقدار اهمی پایین) وجود دارد، این است که مقدار مشاهده شده در محدوده تلرانس آن نیست.

فیلم آموزش مدارهای الکتریکی ۱

اینجا کلیک کنید

برای مثال، اگر بخواهیم یک مقاومت ۰٫۱ اهمی را با تلرانس ۱ درصد اندازه بگیریم، با تصویر زیر مواجه خواهیم شد که مقدار نشان داده شده در محدوده تلرانس ۱ درصد نیست.

دلیل این اتفاق، مقاومت کابل و تماس است. همان‌طور که شکل زیر نشان می‌دهد، اگر هر دو پراب را به یک سر مقاومت وصل کنیم، مولتی‌متر عدد ۰ را در دقت ۰٫۰۰۱ اهم نشان نخواهد داد.

با فشردن دکمه “Null” که در بعضی مولتی‌مترها با REL مشخص می‌شود (با نشان مثلث نیز مشخص می‌شود)، نتایج تست بهبود پیدا خواهد کرد، اما اهم‌متر معمولی بهترین ابزار برای اندازه‌گیری مقاومت‌های کوچک نیست.

با استفاده از یک منبع تغذیه با قابلیت تنظیم جریان، می‌توانیم مقاومت‌های کوچک را اندازه بگیریم.

برای نمونه، ابتدا محدوده جریان را با استفاده از مولتی‌متر روی ۱ آمپر قرار می‌دهیم، زیرا دقیق‌تر از آن چیزی است که خود منبع نشان می‌دهد. اینکه اندازه ولتاژ چقدر باشد، موضوع مهمی نیست. چند ولت نیز برای تست مقاومت‌های کمتر از یک اهم کافی است.

دو سر منبع را به دو سر مقاومتی که می‌خواهیم اندازه بگیریم، وصل می‌کنیم. می‌بینیم که جریان گذرنده از مقاومت ۱ آمپر است.

با سنجش ولتاژ دو سر مقاومت و تقسیم آن بر جریان ۱ آمپر، اندازه مقاومت محاسبه می‌شود که در اینجا ۰٫۱ اهم است.

تست مقاومت بزرگ با مولتی متر

اما مقاومت‌هایی با مقادیر مثلاً ۱۰۰ مگااهم را باید چگونه تست کنیم؟ دو راه برای این کار وجود دارد: یکی دستگاه تست بسیار دقیق و دیگری افزایش ولتاژ تست. وقتی می‌خواهیم چنین مقاومت‌های بزرگی را تست کنیم، اندکی رطوبت نیز بر آزمایش تأثیر خواهد گذاشت و خشک بودن محیط در هنگام تست بسیار مهم است.

بعضی از مولتی‌مترها قابلیت اندازه‌گیری نانوزیمنس (رسانایی ۱ نانوزیمنس معادل مقاومت ۱ گیگااهم است) را نیز دارند. شکل بالا مقدار رسانایی ۱۰٫۰۹ نانوزیمنس را مشاهده می‌کنیم که معادل با مقاومت ۹۹٫۱۱ مگااهم است.

معرفی فیلم آموزش آشنایی با سخت افزار موبایل و تبلت و عیب یابی آن ها

برای آشنایی بیشتر با تست مقاومت با مولتی متر، پیشنهاد می‌کنیم به فیلم آموزش آشنایی با سخت افزار موبایل و تبلت و عیب یابی آن ها مراجعه کنید که توسط فرادرس تهیه و تدوین شده است. مدت این آموزش ویدیویی ۴ ساعت و ۳ دقیقه است و در ۱۰ فصل تدوین شده است.

در درس اول آموزش، با تجهیزات و ابزارآلات مورد نیاز برای تعمیرات آشنا می‌شوید و در درس دوم مقدمات الکترونیک را فرا می‌گیرید. درس سوم درباره آشنایی با دستگاه‌های اندازه‌گیری است و قطعه‌شناسی و نحوه آزمایش سالم بودن قطعه در درس چهارن ارائه شده است. آشنایی با آی‌سی‌های اصلی موبایل و وظایف آن‌ها، مبحث مهم درس پنجم است. نقشه‌خوانی از مهارت‌های لازم برای تعمیرات است که در درس ششم ارائه شده است.

مخابرات و شبکه موبایل نیز از مباحث تخصصی تعمیرات است که به طور کامل در درس هفتم مورد بحث قرار گرفته است. عیب‌یابی و تست جریان‌کشی از مهم‌ترین مباحث این آموزش هستند و به ترتیب در درس‌های هشتم و نهم به طور کامل معرفی شده‌اند. در نهایت، در درس دهم، با اصول و مهارت‌های فنی تعمیرات موبایل و تبلت آشنا خواهید شد.

• برای مشاهده فیلم آموزش آشنایی با سخت افزار موبایل و تبلت و عیب یابی آن ها + اینجا کلیک کنید.