فرادرسقانون بازده نزولی چیست؟ – به زبان ساده
«قانون بازدهی نزولی» (Law of Diminishing Marginal Returns)، نظریه‌ای در علم اقتصاد است که بیان می‌کند افزایش پی در پی یک واحد از نهاده متغیر، مقدار تولید کل را در مرحله اول به مقدار زیادی افزایش میدهد و در مراحل بعدی به مقدار کمتری افزایش می‌یابد. با افزایش استفاده از نهاده، مقدار تولید با نرخ کاهنده افزایش می‌یابد. به بیانی دیگر تولید با نرخی کاهنده افزایش می‌یابد. قانون بازدهی نزولی تنها در کوتاهمدت وجود دارد و در بلندمدت مصداق ندارد. در این نوشتار بررسی خواهد شد که قانون بازده نزولی چیست و چه مفهومی دارد.
قانون بازده نزولی چیست ؟
در علم اقتصاد، قانون بازد نزولی، کاهش در بازده نهایی مربوط به یک فرآیند تولید است و در این حالت مقدار یک عامل تولید به صورت فزاینده افزایش می‌یابد و سایر عوامل تولید ثابت نگه داشته می‌شوند. قانون بازده نزولی که به عنوان قانون کاهش بهرهوری نهایی نیز شناخته می شود، بیان می‌کند که در فرآیندهای تولیدی، افزایش ضریب تولید به میزان یک واحد و ثابت ماندن بقیه عوامل تولید ثابت از نقطه‌ای به بعد تولید را با نسبت کمتری افزایش میدهد.
قانون بازده کاهشی باعث کاهش توانمندی کلی تولید نمی‌شود بلکه نقطه‌ای را در منحنی تولید تعریف می‌کند که به موجب آن، تولید واحدهای اضافی بیشتر، پس از آن نقطه منجر به زیان میشود. با کاهش نرخ بازده، تولید همچنان مثبت باقی می‌ماند، اما بهرهوری و کارایی کاهش می‌یابند.
مفهوم قانون بازده نزولی چیست ؟
مفهوم قانون بازده نهایی نزولی این است که افزودن مقدار بیشتری از یک عامل تولید، سبب کاهش بازده افزایشی به ازای هر واحد میشود. این قانون به این معنا نیست که به کارگیری واحد اضافی، تولید کل را کاهش میدهد. قانون بازده نزولی نتیجه این موضوع است که مقادیر تازه از عوامل متغیر به تدریج با مقدار کمتری از منابع ثابت ترکیب می‌شوند، اما این به معنای بازدهی منفی نیست. قانون بازدهی نهایی نزولی با اسامی دیگری در اقتصاد خرد نیز شناخته میشود. در ادامه این اسامی فهرست شده است.
- «قانون بازده نزولی» (Law of Diminishing Returns)
- «قانون بهرهوری نهایی نزولی» (Principle of Diminishing Marginal Productivity)
- «قانون نسبت‌های متغیر» (law of Variable Proportions)
قانون بازدهی نهایی نزولی نه تنها یک اصل اساسی در علم اقتصاد است بلکه در تئوری تولید که مطالعه فرآیند اقتصادی تبدیل نهاده‌ها به ستانده است نیز نقش برجسته‌ای ایفا می‌کند.
قانون بازده نزولی ریکاردو
قانون بازده نزولی پیوند نزدیکی با با برخی از نخستین اقتصاددانان جهان دارد. این اقتصاددانان در ادامه فهرست شده‌اند.
- «ژاک تورگو» (Including Jacques Turgot)
- «یوهان هاینریش فون تونن» (Johann Heinrich von Thünen)
- توماس رابرت مالتوس» (Thomas Robert Malthus)
- «دیوید ریکاردو» (David Ricardo)
- «جیمز اندرسون» (James Anderson)
نخستین اظهارنظرها در زمینه قانون بازده نزولی در بین اقتصاددانان کلاسیک را به اندیشمندانی مانند ریکاردو و مالتوس نسبت میدهند. ریکاردو به توسعه این قانون کمک زیادی کرد. ریکاردو در توضیح این قانون بیان می‌کند که همزمان با رشد اقتصاد و جمعیت، نیاز به مواد غذایی و محصولات کشاورزی نیز افزایش می‌یابد. این موضوع سبب خواهد شد تا کشاورزان زمین‌هایی که دارای بهرهوری پایین‌تری هستند را مورد کشت قرار دهند. به دلیل بهرهوری پایین این زمین‌ها، هزینه‌های تولید در آن‌ها نیز زیاد است.
نتیجه این تحلیل ریکاردویی این است که قیمت مواد غذایی افزایش می‌یابد و سود زیادی به مالکان زمین‌های دارای بهرهوری بالاتر می‌رسد. مالتوس نیز قانون بازده نزولی را در طی ساخت نظریه جمعیت خود مطرح کرد. این نظریه استدلال می‌کند که جمعیت به صورت تصاعد هندسی رشد می‌کند اما تولید غذا به صورت تصاعد حسابی افزایش می‌یابد.
نتیجه این موضوع این است که تعداد جمعیت از عرضه غذایی بیشتر میشود. ایده‌های مالتوس در مورد محدودیت تولید غذا، ناشی از بازده نزولی است. اقتصاددانان نئوکلاسیک فرض می‌کنند که هر واحد کار دقیقاً یکسان است و بازده نزولی ناشی از اختلال در کل فرآیند تولید است، زیرا واحدهای اضافی کار به نسبت مشخصی از سرمایه اضافه می‌شوند.
قانون بازده نزولی بیان می‌کند که به کار بردن مقدار اضافی از یک عامل تولید، از نقطه‌ای به بعد منجر به کاهش تولید نهایی تولید میشود. در این قانون سایر عوامل تولید را ثابت فرض میشود. این بدان معنی است که اگر Y با استفاده از X تولید شود، نقطه‌ای وجود خواهد داشت که افزودن مقادیر بیشتر X، تولید نهایی را بیشتر نمی‌کند. این قانون در نمودار زیر نشان داده شده است.
در نمودار بالا قانون بازده نزولی نشان داده شده است. با افزایش ضریب X از 1 واحد به 2 واحد، تعداد واحدهای Y افزایش می‌یابد. اما با افزایش بیشتر مقادیر X به P، میزان تولید تا Yp، کاهش می یابد. این موضوع، قانون بازده نزولی را توضیح میدهد. یکی دیگر از جنبه‌های قابل توجه قانون بازدهی نزولی این است که زمانی فرا می‌رسد که افزایش بیشتر در واحدهای X فقط تولید Y را کاهش میدهد.
مثال مفهوم قانون بازده نزولی
در ساده‌ترین شکل، کاهش بهرهوری نهایی معمولاً زمانی شناسایی میشود که یک متغیر ورودی منفرد، سبب کاهش هزینه ورودی شود. به عنوان مثال، کاهش هزینه‌های نیروی کار مربوط به ساخت خودرو، منجر به بهبود حاشیه سود به‌ازای هر خودرو میشود. با این‌حال، قانون نزولی بهرهوری نهایی نشان میدهد که در هر واحد تولیدی، مدیران کاهش بهرهوری را تجربه خواهند کرد.
به عنوان مثال، کشاورزی را در نظر بگیرید که از کود به عنوان ورودی در فرآیند کشت ذرت استفاده می‌کند. هر واحد کود اضافه شده تنها تا حدی مشخص بازده تولید را افزایش میدهد. از یک سطح مشخص به بعد، کود اضافه شده باعث بهبود تولید نمی‌شود و ممکن است به تولید آسیب برساند. در سناریویی دیگر، کسب‌وکاری را در نظر بگیرید که در ساعات خاصی از ترافیک، مشتری بالایی دارد. این کسب‌و‌کار میتواند تعداد کارگران در دسترس را برای سرویس‌دهی به مشتریان افزایش دهد، اما در یک آستانه مشخص، اضافه شدن کارگران، فروش کل را ارتقاء نمی‌دهد و حتی میتواند باعث کاهش فروش شود.
مثال زیر را در نظر بگیرید. در جدول زیر، تولید گندم در مقابل نیروی کار مورد استفاده، نشان داده شده است. میتوان بیان کرد که به‌ازای هر نیروی کار اضافی، تولید نهایی در حال کاهش است. اگر تولید نهایی را استخراج و به کشاورز ارائه دهیم، به صورت زیر خواهد بود.
| تولید نهایی | تولید کل | تعداد نیروی کار |
| 50 | 50 | 1 |
| 70 | 120 | 2 |
| 80 | 200 | 3 |
| 70 | 270 | 4 |
| 55 | 325 | 5 |
| 45 | 370 | 6 |
جدول بالا نشان میدهد که تولید نهایی تا قبل از به کارگیری کارگر چهارم، افزایشی است و پس از آن، شروع به کاهش می‌کند. با توجه به این موضوع کشاورز باید با 3 کارگر در مزرعه خود، تولید گندم خود را بهینه کند. از سوی دیگر، او میتواند با ادامه افزایش نیروی کار، تولید کل خود را به حداکثر برساند، اما این به قیمت کاهش تولید نهایی است.
مزایا و محدودیت های مفهوم قانون بازده نزولی
در این قسمت مزایا و محدودیت‌های مربوط به قانون بازدهی نزولی مرور میشود.
مزایای قانون بازده نزولی
مزایای قانون بازده نزولی در اقتصاد به صورت زیر است.
- قانون بازده نزولی به مدیریت کمک می‌کند تا نیروی کار و سایر عوامل تولید را به حد بهینه و مطلوب برساند.
- قانون بازده نزولی با به حداقل رساندن هزینه‌های تولید به افزایش بهرهوری تولید کمک می‌کند.
محدودیت‌های قانون بازده نزولی
در زمینه قانون بازدهی نزولی، محدودیت‌هایی وجود دارد. از جمله این محدودیت‌ها رد ادامه فهرست شده است.
- اگرچه این قانون در فعالیت‌های تولیدی مفید است، اما نمی‌توان این قانون را در همه شکل‌های تولید اعمال کرد. این قانون بیشتر در سناریوهای مربوط به بخش کشاورزی کاربرد دارد.
- این قانون فرض می‌کند که همه واحدهای یک عامل تولید باید یکسان باشند. این موضوع تا حد زیادی عملی نیست و به مانعی بزرگ در برنامه تبدیل میشود.
ارتباط بین قانون بازده نزولی و بازده نسبت به مقیاس چیست ؟
قانون بازده نهایی نزولی اثر افزایش ورودی در کوتاهمدت، وقتی که حداقل یک متغیر تولید مانند نیروی کار یا سرمایه ثابت نگه داشته میشود را نشان میدهد. در سوی دیگر، بازده نسبت به مقیاس، اثرات افزایش ورودی در کلیه متغیرهای تولید در بلندمدت را نشان میدهد. این پدیده به صرفههای ناشی مقیاس مشهور است.
به عنوان مثال، فرض کنید تولیدکننده‌ای وجود دارد که میتواند همه ورودی‌هایش را دوبرابر کند، اما تولید کل فقط 60 درصد افزایش می‌یابد. این مثالی از بازده نسبت به مقیاس کاهشی است. همچنین اگر برای همین تولید کننده با افزایش دو برابری نهاده‌ها، تولید کل نیز دو برابر شود، آن‌گاه به بازده نسبت به مقیاس ثابت وجود دارد. با این وجود، صرفههای ناشی از مقیاس، زمانی رخ میدهند که درصد افزایش تولید بیشتر از درصد افزایش ورودی باشد.
معرفی فیلم آموزش اقتصاد خرد
آن‌چه در این نوشتار بیان شد، کلیاتی در زمینه قانون بازده نهایی و تعاریف و مفاهیم مرتبط با آن بود. فهم دقیق این موضوع که از مسائل مهم در زمینه اقتصاد خرد به شمار می‌آ‌ید، نیازمند مروری کلی بر مفاهیم اصلی در زمینه اقتصاد خرد است. برای این منظور فرادرس اقدام به تهیه یک فیلم آموزشی ۴ ساعت و 26 دقیقه‌ای در زمینه آموزش اقتصاد خرد کرده است.
این فیلم آموزشی در ۵ درس ارائه شده است و برای رشته‌های اقتصاد، مدیریت و حسابداری و همچنین کسانی که مایل به مطالعه در زمینه علم اقتصاد هستند بسیار مفید و کاربردی خواهد بود. در درس اول تعاریف و مفاهیم علم اقتصاد و از جمله عرضه، نهاده‌ها و تولید در اقتصاد خرد پرداخته شده است. در درس دوم نیز به مساله بسیار مهم تابع تولید در اقتصاد و منحنی‌های تولید پرداخته شده است.
در درس سوم به تولید در بلندمدت، جانشینی نهاده‌ها و نواحی اقتصادی و غیراقتصادی تولید پرداخته شده است. درس چهارم این آموزش به مبحث هزینه‌ها اشاره دارد که کلیاتی در زمینه انواع هزینه، هزینه‌های بلندمدت و کوتاهمدت و نظریه هزینه در بلندمدت پرداخته است. در انتها نیز مروری بر صرفههای ناشی از مقیاس و مفهوم آن از دیدگاه اقتصادی پرداخته شده است. در پایان این فیلم آموزشی نیز به مفاهیم بنیادی در زمینه بازار، انواع بازارها و ویژگی هرکدام از این بازارها پرداخته شده است.
- برای مشاهده فیلم آموزش اقتصاد خرد + اینجا کلیک کنید.
نتیجه‌گیری
قانون بازده نزولی یک مفهوم مفید در تئوری تولید است. این قانون را میتوان به سه مرحله بازده افزایشی، کاهشی و منفی تقسیم کرد. صنعت تولید و به ویژه بخش کشاورزی کاربرد گسترده‌ای از این قانون دارد. اصطلاح قانون بازده نزولی به معنی است که افزودن مقدار بیشتری از یک عامل تولید، سبب کاهش بازده افزایشی به‌ازای هر واحد میشود.
خیلی خوب مفهوم رو رسوندین سپاس:))))