دال بتنی چیست؟ | معرفی انواع، کاربردها و ویژگی ها — به زبان ساده

دال بتنی یکی از مهم‌ترین عضوهای سازه‌ای است که برای کاربری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله، به معرفی انواع، کاربردها، مزایا و معایب دال بتنی می‌پردازیم. در انتها نیز، استانداردهای مورد نیاز برای طراحی این عضو سازه‌ای را ارائه می‌کنیم.

دال بتنی چیست و چه کاربردی دارد؟

«دال بتنی» (Concrete Slab)، یکی از مهم‌ترین عضوهای سازه‌ای است که از صفحات تخت بتنی تشکیل می‌شود. البته با پیشرفت تکنولوژی، امکان ساخت دال‌های بتنی انحنادار نیز فراهم شده است.

فیلم آموزش طراحی سازه های بتن آرمه ۱ – بتن مسلح – مرور و حل مساله در فرادرس

کلیک کنید

به هر حال، دال بتنی عضوی است که در سازه‌های مختلف (ساختمان، سد، پل، تونل) و با کاربری‌های متنوع (سقف، فونداسیون، پیاده‌رو) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربردهای دال بتنی چه هستند؟

دال‌های بتنی در سال‌های اخیر به یکی از پرکاربردترین عضوهای سازه‌ای تبدیل شده‌اند. از کاربردهای اصلی دال بتنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ساخت سقف و کف ساختمان
• ساخت فونداسیون
• ساخت بالکن
• تونل‌سازی
• ساخت عرشه پل
• روسازی جاده
• ساخت پیاده‌رو و سنگ‌فرش

انواع دال بتنی کدام هستند؟

به دلیل کاربردهای گسترده دال‌ بتنی در سازه‌های مختلف، این عضو سازه‌ای دارای تنوع بسیار زیادی است.

فیلم آموزش مقدماتی انواع کف و سقف های سازه ای و غیر سازه ای در فرادرس

کلیک کنید

معمولا نوع دال بتنی بر اساس شکل، مقطع، نسبت طول به عرض، روش اجرا و کاربری تقسیم‌بندی می‌شود:

• شکل: تخت، شیب‌دار، قوسی، گنبدی
• مقطع: توپر، توخالی، ترکیبی
• نسبت طول به عرض: یک طرفه، دو طرفه
• روش اجرا: برجا، پیش ساخته
• کاربری: سقف، کف، فونداسیون و غیره

در بخش‌های بعدی به معرفی کامل انواع دال‌های بتنی خواهیم پرداخت.

دال بتنی چگونه ساخته می‌شود؟

به طور کلی، ساخت و اجرای دال‌های بتنی به دو روش برجا یا پیش ساخته صورت می‌گیرد. در روش برجا، تمام فعالیت‌ها از قبیل قالب‌بندی، آرماتوربندی، اعمال پیش یا پس تنیدگی و بتن‌ریزی در محل پروژه اجرا می‌شوند. در روش پیش ساخته، ساخت دال یا قطعات آن و پیش تنیدگی در کارخانه صورت می‌گیرد و فرآیندهای نهایی‌سازی نظیر جانمایی، نصب اتصالات و یا پس تنیدگی در محل پروژه انجام می‌شوند.

هر یک از روش‌های ساخت دال دارای مزایا و معایب مختص به خود هستند. از ویژگی‌های دال بتنی پیش ساخته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرعت اجرای بالا
• کنترل بهتر کیفیت بتن
• مقاومت بیشتر
• عدم تاثیرگذاری شرایط آب و هوایی بر روی فرآیند ساخت
• اقتصادی بودن برای پروژه‌های بزرگ
• عدم نیاز به نیروی کار ماهر
• عدم نیاز به اجرای آزمایش‌های برجای بتن

ویژگی‌های دال بتنی برجا نیز عبارت هستند از:

• اقتصادی بودن برای پروژه‌های کوچک
• هزینه پایین تجهیزات قالب‌بندی
• عدم نیاز به جرثقیل یا دستگاه‌های سنگین برای جابجایی و انتقال قطعات
• امکان اجرای دال با شکل‌های متنوع
• هزینه تعمیر و نگهداری پایین‌تر
• مقاومت بیشتر در برابر بارهای دینامیک
• عدم نیاز به دقت بسیار بالا در نصب اتصالات

سقف دال بتنی چیست و انواع آن کدام هستند؟

یکی از کاربردهای اصلی دال بتنی، به کارگیری آن برای اجرای سقف و کف ساختمان است. سقف دال بتنی، سقفی است که تمام یا بخشی از آن با استفاده از بتن معمولی یا بتن آرمه ساخته می‌شود. سقف دال بتنی دارای شکل‌های مختلف با مقاطع توپر تا توخالی بوده و به هر دو روش برجا و پیش ساخته قابل اجرا است. در ادامه، به معرفی انواع سقف‌های دال بتنی می‌پردازیم.

دال تخت چیست و چه کاربردی دارد؟

«دال تخت» (Flat Slab)، نوعی از دال‌های بتن آرمه است که به طور مستقیم بر روی ستون‌های بتنی یا کلاهک‌های آن‌ها قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، این دال‌ها توسط ستون نگهداری می‌شوند.

فیلم آموزش پروژه محور آباکوس – تحلیل و مدل سازی دال تخت بتنی مسلح در ABAQUS در فرادرس

کلیک کنید

ستون در این حالت، وظیفه انتقال بارهای اعمال شده بر روی دال را بر عهده دارد. دال‌های تخت معمولا با حداقل ضخامت 20 سانتی‌متر ساخته می‌شوند.

دال‌های تخت به چهار نوع زیر تقسیم می‌شوند:

• دال تخت با کتیبه
• دال تخت با سرستون
• دال تخت با کتیبه و سرستون
• دال تخت ساده (بدون کتیبه و سرستون)

از کاربردهای دال تخت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سازه‌های صنعتی بزرگ، پارکینگ، رمپ، انبار، ساختمان‌های بلند و هتل‌ها
• سازه‌هایی که سقف آن‌ها نیاز به نگهداری توسط تیر ندارد.
• سازه‌هایی که با قالب‌بندی کمتر قابل اجرا هستند.

مزایای دال تخت عبارت هستند از:

• کاهش وزن سازه
• به حداقل رساندن ارتفاع طبقات در صورت عدم نیاز به سقف کاذب
• تحمل بارهای متمرکز و افزایش مقاومت برشی
• زمان اجرای کم‌تر
• پخش بهتر نور و ظاهر جذاب

از معایب دال بتنی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• محدودیت در اجرای دهانه‌های بزرگ
• تداخل در نصب تاسیسات در صورت استفاده از کتیبه
• مناسب نبودن برای نگهداری از دیوارهای بنایی
• ضخامت بیشتر نسبت به دال دو طرفه (در بخش بعدی معرفی خواهد شد.)

دال معمولی چیست و چه کاربردی دارد؟

«دال معمولی» (Conventional Slab)، دالی است که بر روی ستون و تیر قرار می‌گیرد. ضخامت دال معمولی از دال تخت کمتر است؛ چراکه در این حالت، بارهای اعمال شده ابتدا توسط تیر و سپس توسط ستون انتقال داده می‌شوند. علاوه بر این، قالب‌بندی مورد نیاز برای اجرای دال معمولی نسبت به دال تخت بیشتر است. در این دال‌‌ها، نیازی به استفاده از سرستون نیست.

ضخامت دال بتنی معمولی بین 10 تا 15 سانتی‌متر تغییر می‌کند. این ضخامت، به بارهای سنگین مورد انتظار ساختمان بستگی دارد. شکل این نوع دال معمولا به صورت مربعی با ابعاد 4*4 متر است. به طور کلی، دو نوع میلگرد (آرماتور) در دال‌های معمولی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• میلگردهای عرضی (افقی) که با عنوان میگردهای اصلی شناخته می‌شوند.
• میلگردهای طولی (عمودی) که با عنوان میلگردهای توزیع شناخته می‌شوند.

بر اساس نسبت طول به عرض، دال بتنی معمولی را می‌توان به دو نوع یک طرفه و دو طرفه تقسیم‌بندی کرد.