جنگل چیست ، چگونه شکل می گیرد و چه فوایدی دارد؟ — به زبان ساده
جنگل ها برای حیات روی زمین ضروری هستند. سیصد میلیون نفر در سراسر جهان در جنگلها زندگی میکنند و 1/6 میلیارد نفر برای امرار معاش مستقیماً به آنها وابسته هستند. جنگل ها همچنین زیستگاه طیف وسیعی از گیاهان و حیوانات را فراهم میکنند که بسیاری از آنها هنوز کشف نشده اند. در این مقاله به تعریف و بررسی کامل جنگلها، انواع آنها، مزایای آنها برای کره زمین و انسانها و همچنین تعریف جنگلزدایی و عواقب آن میپردازیم.
جنگل چیست؟
جنگل یک اکوسیستم پیچیده بوده که عمدتاً از درختانی تشکیل شده است که زمین را محافظت کرده و از تعداد بیشماری از اشکال حیات پشتیبانی میکنند. با توجه به پارامترهای تعیین شده توسط «فائو» (FAO)، یک منطقه دارای درختان انبوه باید حداقل نیم هکتار یا حدود یک و یک چهارم هکتار باشد تا جنگل در نظر گرفته شود. درختان این منطقه همچنین باید بتوانند تا ارتفاع بیش از ۵ متر رشد کنند و تاج پوششی داشته باشند که حداقل 10 درصد از آسمان را پوشش دهد. درختان جزء مهم محیط زیست هستند. جنگلها اجتماعاتی از گیاهان، حیوانات و میکروارگانیسمها هستند که با یکدیگر و اجزای غیر زنده مانند خاک، آب و هوا در تعامل هستند.
آنها هوا را تمیز میکنند، آن را در روزهای گرم خنک کرده و گرما را در شب حفظ میکنند و به عنوان جاذب صدا عالی عمل میکنند. گیاهان در جنگل یک سایبان محافظ ایجاد میکنند که تأثیر قطرات باران را بر خاک کم کرده و در نتیجه فرسایش خاک را کاهش میدهد. لایه برگهایی که در اطراف درخت میریزند از روان شدن آب و ایجاد سیل و خرابی جلوگیری میکند و به آب اجازه نفوذ به خاک را میدهد.
گیاهان مرده تجزیه میشوند و هوموس را تشکیل میدهند، این ماده آلی آب را نگه میدارد و مواد مغذی را برای خاک فراهم میکند. گیاهان زیستگاه انواع مختلف ارگانیسمها را فراهم میکنند. آنها مقادیر زیادی اکسیژن تولید میکنند و دی اکسید کربن میگیرند. تعرق از جنگلها بر رطوبت نسبی و بارش در یک مکان تأثیر میگذارد.
جنگل سالم چه جنگلی است؟
جنگلِ سالم جنگلی است که توانایی حفظ ترکیب گونههای منحصر به فرد و فرآیندهای موجود در آن را دارد. سلامت جنگلهای ما باید حفظ شود تا بقای گونههای گیاهی و جانوری که جنگل را خانه خود میسازند، تضمین شود و از فرآیندهایی که محیط زیستی سالم را حفظ میکنند، محافظت شود. یک جنگلِ سالم همچنین باید بتواند نیازهای حال و آینده مردم را برای انواع ارزشها، محصولات و خدمات برآورده کند. سلامت جنگل را میتوان در مقیاسهای مختلف از کل اکوسیستم جنگلی گرفته تا یک درخت منفرد تعیین کرد.
ریشه کن کردن کامل یک گونه درخت توسط یک حشره یا بیماری میتواند عواقب فاجعهباری برای اکوسیستم داشته باشد. تعیین سلامت جنگل باید نسبت به گونهها، فرآیندها یا منابع مورد علاقه انجام شود.
جنگل ها چگونه شکل گرفته اند؟
تصور میشود که جنگلها برای اولین بار در حدود 400 میلیون سال پیش ظاهر شده اند. همچنین میتوان گفت که تا 400 میلیون سال پیش، سیاره ما عمدتاً یک سیاره مرده از سنگ، خاک و سنگهای قهوهای غبارآلود بود. پیدایش اولین موجودات فتوسنتز کننده سیاره که به نام سیانوباکتریها شناخته میشوند را میتوان 2/7 میلیارد سال پیش ردیابی کرد. سیانوباکتریهایی که در عمقهای دریا زندگی میکنند، برای سیاره اولیه اکسیژن تولید میکنند و در یک دوره زمانی بسیار طولانی، غلظت اکسیژن در جو به آرامی افزایش مییابد.
اکسیژن رونده به لایههای بالایی هوا با اشعه ماوراء بنفش واکنش داده و به اُزُن تبدیل شد. در نتیجه حدود یک میلیارد سال پیش یک لایه ازون در استراتوسفر تشکیل شد. لایه ازن اشعههای مضر UV خورشید را جذب کرد و سیاره را به مکانی امن تبدیل کرد. اولین موجوداتی که از این مزیت استفاده کردند گیاهان بودند.
آنها به آرامی تا لبه آب پیشروی کردند و حدود 500 میلیون سال پیش در دوره اردویسین، گیاهانی مانند گلسنگ و سرخس سرانجام از دریا به خشکی منتقل شدند. سیصد و هشتاد میلیون سال پیش در دوره دونین، از میان گیاهانی که روی خشکی پیشروی کرده بودند، اولین درخت جهان، آرکئوپتریس، به وجود آمد. گفته میشود که آرکئوپتریس دارای یک تنه در حال رشد و ارتفاع آن 20 متر بوده است. این گیاه بدون رقابت، به زودی شکوفا شد و عمدتاً در نزدیکی آب در بیشههای متراکم رشد کرد. در این شرایط اولین جنگلهای جهان شکل گرفتند.
با جنگلها سایه پدید میآیند، سایه درختان دیگر اشکال حیات را از نور مستقیم خورشید محافظت کرده و رطوبت مناسبی را فراهم میکرد. علاوه بر این، ریزش برگها از درختان، فعالیت میکروارگانیسمها را تشویق میکنند و حجم زیادی از مواد آلی ایجاد میشد که مواد مغذی را برای خاک که تا به حال بایر بود تامین میکرد و به پایین رودخانهها منتقل میشد. بنابراین به تدریج زمین به زیستگاه راحتتری برای گونههای حیاتی غیر از گیاهان تبدیل شد و جنگلها نقش تعیین کنندهای در تکثیر حیات در خشکی داشتند.
اولین جنگلها کدام ها بودند؟
حدود 300 میلیون سال پیش، بازدانگان یا گیاهان دانه برهنه ظاهر شدند و بین 150 میلیون تا 65 میلیون سال پیش در عصر طلایی دایناسورها (از دوره ژوراسیک تا دوره کرتاسه) سکویاها (یکی از اعضای خانواده سرو) و سایر مخروطیان (ژیمنوسپرمها) غالب بودند. نهاندانگان، گیاهان دانه پوشیده که گل تولید میکنند و میوه میدهند، برای اولین بار 130 میلیون سال پیش ظاهر شدند.
آنها روش جدیدی را برای تکثیر خود ابداع کردند: بذرهای خود را با استفاده از حشرات، پرندگان و پستاندارانی که توسط شهد و میوههای خوش طعم آنها اغوا شده بودند پراکنده کردند و در این فرآیند سیستمهای اکولوژیکی جنگل را گسترش دادند. بازدانگان در حال حاضر حدود 800 گونه دارد، اما نهاندانگان به 250000 گونه متنوع شده اند. درختان پهن برگ (نهاندانگان) محیط جدیدی را نیز برای حیواناتی که در جنگل زندگی میکردند فراهم کردند.
از آنجایی که شاخههای درختان پهن برگ بر خلاف شاخههای مخروطیان در جهت افقی گسترده شده اند، درختان به صورت لایه لایه روی هم قرار میگیرند. این به حیوانات این امکان را میداد که بدون پایین آمدن به زمین، جایی که خطر در کمین بود، شروع به حرکت در فواصل قابل توجهی در بالای درختان کنند. نخستیها، که نمونه بارز آن اورانگوتان است، در اصل ساکن جنگل بودند. گفته میشود که زندگی در فضاهای وسیع بالای درختان به تکامل چشمان نخستیها و رشد مغز کمک کرده است.
انواع جنگل ها کدام ها هستند؟
در مقیاس جهانی، جنگل ها بر اساس میزان تابش خورشیدی و بارندگی شکل میگیرند که هر دو تحت تأثیر عرض جغرافیایی قرار دارند. این شرایط آب و هوایی تعیین میکند که چه موجوداتی میتوانند در یک منطقه زنده بمانند و به شکلگیری تکامل جنگلها برای میلیونها سال کمک کردهاند. بر اساس عرض جغرافیایی، سه نوع جنگل وجود دارد: شمالی، معتدل و گرمسیری.
جنگلهای شمالی که در دورترین نقطه شمالی یافت میشوند، زمستانهای طولانی و سرد با فصلهای رشد کوتاه را تجربه میکنند. جنگلهای معتدل که در عرضهای جغرافیایی میانی قرار دارند، دارای چهار فصل مجزا هستند. جنگلهای استوایی، که در امتداد خط استوا یافت میشوند، دمای بالا، فصول رشد طولانی، و مقادیر باورنکردنی از تنوع زیستی را در خود جای دادهاند.
جنگل های شمالی
جنگلهای شمالی یا تایگا بین 50 تا 60 درجه عرض جغرافیایی در آمریکای شمالی، آسیا و اروپا یافت میشوند. در زیر جنگلهای شمالی، زمینهایی به شکل یخچالهای طبیعی وجود دارد که میراثی در زمینشناسی، هیدرولوژی و خاکهای منطقه به جا گذاشته است. آب و هوای سرد جنگلهای شمالی زندگی را دشوار میکند و در مقایسه با جنگلهای معتدل و استوایی، تنوع گونهای کمی را به همراه دارد. گیاهان و حیواناتی که در جنگلهای شمالی زندگی میکنند بهطور ویژه برای مقابله با فصلهای رشد کوتاه و دمای سرد سازگار هستند.
جنگلهای شمالی به دلیل وسعت و دورافتادگی، ذخیرهکنندههای مهم کربن هستند. از بین سه نوع جنگل، جنگلهای شمالی کوتاهترین فصل رشد را دارند که حدود 130 روز است. جنگلهای شمالی خاکهای کم عمق، اسیدی و فقیر از نظر مواد مغذی دارند. گونههای درختان برجسته آن عبارتند از: صنوبر سیاه و سفید، جکپین، صنوبر بلسان و تاماراک. در طبقه زیرین، بوتههای بلوبری و زغال اخته غذای پرانرژی را برای حیات وحش فراهم میکنند.
حیواناتی که در جنگلهای شمالی زندگی میکنند، بهویژه برای مقابله با دمای بسیار سرد تا منفی 30 درجه سانتیگراد و در دسترس بودن منابع کم برای بخشهای زیادی از سال سازگار هستند. کاریبو بوئال یکی از معدود حیواناتی است که در تمام طول سال در تایگا زندگی میکند و با محدودهای به مساحت یک میلیون هکتار برای یافتن غذا زنده میماند.
با این حال، این کاریبوها که زمانی فراوان بودند، اکنون در معرض خطر انقراض به دلیل از دست دادن زیستگاه و زیرساختهای ایجاد جنگلهای باقی مانده هستند. بسیاری از گونههای پرندگان در طول مهاجرت سالانه خود از تالابهای جنگلی شمالی بازدید میکنند و با کاهش دما و کمیاب شدن غذا به سمت جنوب حرکت میکنند.
تغییرات آب و هوایی یک تهدید بزرگ برای جنگلهای شمالی است. تقریباً 80 درصد از جنگلهای شمالی بر فراز لایه منجمد دائمی قرار دارند، لایهای از خاک که در طول سال یخ زده باقی میماند. با افزایش دما با سرعت غیر طبیعی، زمین نرم و باتلاقی میشود و بسیاری از درختان در نهایت ثبات خود را از دست میدهند و میمیرند. دانشمندان انجمن بین المللی تحقیقات جنگلهای شمالی بر این باورند که حفاظت از جنگلهای شمالی کلید کاهش تغییرات آب و هوایی است. انواع جنگلهای شمالی شامل موارد زیر هستند:
- «جنگلهای شمالی تاج باز» (Open Canopy Boreal): همچنین به عنوان جنگلهای گلسنگ شناخته میشود، جنگلهای شمالی تاج باز در عرضهای جغرافیایی بالاتر یافت میشوند و تنوع گونههای کمتری دارند.
- «جنگلهای شمالی تاج بسته» (Closed Canopy Boreal): جنگلهای شمالی تاجدار بستهای که در عرضهای جغرافیایی پایینتر یافت میشوند، دارای خاک غنیتر و درختان متراکمتر هستند که اجازه میدهد نور کمی به کف جنگل برسد. با این حال، شرایط ملایمتر منجر به تنوع گونهای بیشتر میشود.
جنگل های معتدل
جنگلهای معتدل در عرضهای جغرافیایی میانی واقع شدهاند که به آنها ویژگی چهار فصل را میدهد. تعداد بسیار کمی از جنگلهای معتدل کهنسال باقی مانده و منطقه تحت سلطه جنگلهای ثانویه است. تا سال 2020، جنگلهای معتدل 16 درصد از کل پوشش جنگلی زمین را تشکیل میدادند. در جنگلهای معتدل گونههای سازگار با فصل زندگی میکنند. درختان برگریز مانند افرا، شاهین، بلوط و بسیاری دیگر در پاییز و زمستان برای صرفه جویی در انرژی، برگهای خود را میریزند و خواب میروند.
خرسها، بابکتها، سنجابها و گوزنها خانههای خود را در جنگلهای معتدل میسازند و میتوانند غذا ذخیره کنند، رژیم غذایی خود را تطبیق دهند یا برای مقابله با کمبود غذاهای مغذی در زمستان به خواب زمستانی بروند.
اگرچه جنگلهای معتدل فصلی مشترک دارند، اما از نظر میزان بارندگی و دمای سالانه متفاوت هستند. دمای سالانه بسته به مکان و فصل از منفی ۳۰ درجه سانتیگراد سرما تا ۳۰ درجه سانتیگراد متغیر است. جنگلهای معتدل به طور متوسط 30 تا 59 اینچ باران در سال دریافت میکنند. خاکها به طور کلی حاصلخیز بوده و دارای یک لایه ضخیم از مواد آلی هستند که گیاهان میتوانند مواد مغذی را برای رشد از آن استخراج کنند.
جنگلهای معتدل زیستگاه بسیاری از گونههای در خطر انقراض هستند. در ایالات متحده، 12 گونه پستاندار که توسط سرویس ماهی و حیات وحش در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند در زیستگاههای جنگلی معتدل زندگی میکنند. گرگ قرمز که بومی جنگلهای معتدل شرق کارولینای شمالی است، توسط IUCN در فهرست در معرض خطر جدی قرار دارد. جغد خالدار شمالی در سال 1990 در فهرست فدرال در فهرست در معرض خطر انقراض قرار گرفت و در حال حاضر در معرض خطر تلقی میشود. انواع جنگلهای معتدل شامل موارد زیر هستند:
- جنگل برگریز: این نوع جنگل تحت سلطه درختان برگریز است که در ماههای سردتر برگهای خود را از دست میدهند و وارد دوره خواب میشوند.
- جنگل مخروطی: این بیوم دارای نسبت بیشتری از درختان همیشه سبز و مخروطزا است.
- جنگلهای بارانی معتدل: با درجه حرارت متوسط، این جنگلها مقادیر بسیار بالایی از بارش حدود 140 تا 167 اینچ در سال را گزارش میکنند.
جنگل های گرمسیری
جنگلهای استوایی که بین مناطق استوایی سرطان و برج جدی در 23 درجه شمالی و جنوبی واقع شده اند، برخی از متنوعترین اکوسیستمهای روی زمین هستند. این جنگلها تنها یک دهم سطح سیاره را پوشش میدهند، با این حال نیمی از همه گونهها را در خود جای داده اند. آنها همچنین برخی از بیشتر مورد تهدید فعالیتهای انسانی هستند. جنگلهای استوایی به دلیل تنوع زیستی خارقالعاده خود شناخته شدهاند.
برای مثال جنگلهای آمازون محل زندگی 10 درصد از گونههای توصیف شده در جهان هستند. تنوع جنگلهای استوایی باعث میشود آنها در پردازش مواد مغذی بسیار کارآمد باشند. مواد مرده و در حال پوسیدگی به سرعت توسط تجزیه کنندهها تجزیه میشوند و تقریباً فوراً توسط ارگانیسم دیگری جذب میشوند. برای مقابله با خاکهای ضعیف، بسیاری از درختان استوایی سیستمهای ریشهای کمعمق دارند که در سطح جنگل پخش میشوند و میتوانند راحتتر مواد مغذی را دریافت کنند.
بسیاری از گونههای جذاب جنگلهای استوایی در معرض خطر انقراض هستند. به عنوان مثال، فیل جنگلی آفریقایی که در غرب و مرکز آفریقا یافت میشود، به دلیل از دست دادن زیستگاه و شکار غیرقانونی، توسط IUCN در فهرست در معرض خطر جدی قرار گرفته است. پستانداران تقریباً منحصراً در مناطق استوایی بوده و بیشتر آنها در جنگلهای استوایی زندگی میکنند.
در برخی از جنگلهای برزیل، 13 نوع پستاندار در همان منطقه زندگی میکنند. فعالیتهای انسانی مانند قطع درختان، پاکسازی زمین برای کشاورزی و شکار غیرقانونی تهدیدی برای آینده جنگلهای استوایی هستند. بر اساس گزارش موسسه منابع جهانی، تنها در سال 2020، بیش از 12 میلیون هکتار از جنگلهای استوایی از بین رفته است. انواع جنگلهای گرمسیری شامل موارد زیر هستند:
- جنگلهای بارانی همیشه سبز: اغلب به عنوان جنگلهای بارانی واقعی تصور میشود، این جنگلها مرطوبترین (حدود 80 اینچ باران در سال) و متنوعترین جنگلهای استوایی هستند.
- جنگلهای مرطوب استوایی: فراتر از خط استوا نسبت به جنگلهای بارانی همیشه سبز، جنگلهای مرطوب استوایی بارندگی کمتری را تجربه میکنند و تفاوتهای بزرگتری بین فصول دارند.
- جنگل خشک استوایی: بین چهار تا شش ماه از سال باران بسیار کمی میبارد. گیاهان و حیوانات سازگاریهای خاصی برای مقابله با این دوره از کمبود آب دارند.
- جنگلهای حرا: جنگلهای استوایی ساحلی با درختانی که برای زندگی در آبهای شور با تغییر سطوح سازگار هستند. حرا از ساحل در برابر طوفان محافظت میکند و به عنوان محل پرورش اولیه برای گونههای آبزی عمل میکند.
فواید جنگل ها
اهمیت جنگل ها را نمیتوان دست کم گرفت. ما برای بقا به جنگل ها وابسته هستیم، از هوایی که تنفس میکنیم تا چوبی که استفاده میکنیم. جنگلها علاوه بر ایجاد زیستگاه برای حیوانات و معیشت برای انسان، در حفاظت از حوزه آبخیز، جلوگیری از فرسایش خاک و کاهش تغییرات آب و هوایی نیز نقش دارند.
جنگل ها نزدیک به یک سوم کل خشکیهای روی زمین را پوشش میدهند و زیرساختهای ارگانیک حیاتی را برای برخی از متراکم ترین و متنوع ترین مجموعههای حیات سیاره فراهم میکنند. اکنون انسانها سالانه میلیونها هکتار از جنگلهای طبیعی را از بین میبرند، بهویژه در مناطق استوایی، و باعث میشوند جنگلزدایی برخی از ارزشمندترین اکوسیستمهای زمین را تهدید کند. از اهمیت جنگلها میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
- جنگلها به ما کمک میکنند نفس بکشیم. جنگل ها اکسیژن مورد نیاز ما را برای زندگی پمپاژ میکنند و دی اکسید کربنی را که با بازدم منتشر میکنیم جذب میکنند. تخمین زده میشود که یک درخت بالغ و برگدار برای دو تا 10 نفر در روز اکسیژن تولید کند. فیتوپلانکتونها در اقیانوسها پربارتر هستند و نیمی از اکسیژن زمین را تامین میکنند، اما جنگلها هنوز منبع اصلی هوای با کیفیت هستند.
- محل زندگی تقریباً نیمی از همه گونههای جانوری و گیاهی هستند. نزدیک به نیمی از گونههای شناخته شده زمین از جمله نزدیک به 80 درصد از تنوع زیستی خشکی در جنگلها زندگی میکنند. این تنوع به ویژه در جنگلهای بارانی استوایی غنی است، اما جنگلها مملو از زندگی در سراسر سیاره هستند. حشرات و کرمها مواد مغذی را در خاک وارد میکنند، زنبورها و پرندگان گردهها و دانهها را پخش میکنند و گونههای کلیدی مانند گرگها و گربههای بزرگ، گیاهخواران گرسنه را کنترل میکنند. تنوع زیستی هم برای اکوسیستمها و هم برای اقتصادهای انسانی یک مسئله بزرگ است، با این حال به طور فزایندهای در سراسر جهان توسط جنگلزدایی تهدید میشود.
- محل زندگی انسانها هستند. حدود 300 میلیون نفر در سراسر جهان در جنگل ها زندگی میکنند، از جمله حدود 60 میلیون نفر بومی که بقای آنها تقریباً به طور کامل به جنگلهای بومی بستگی دارد. میلیونها نفر دیگر در امتداد یا نزدیک حاشیههای جنگل زندگی میکنند که از محصولات جنگلی و درختان کسب درآمد میکنند.
- جنگلها برای مردم شغل ایجاد میکنند. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، بیش از 1/6 میلیارد نفر تا حدی برای امرار معاش به جنگلها متکی هستند و 10 میلیون نفر به طور مستقیم در مدیریت یا حفاظت از جنگلها مشغول به کار هستند. جنگلها حدود 1 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را از طریق تولید الوار و محصولات غیر چوبی تشکیل میدهند، که این دومی به تنهایی تا 80 درصد از جمعیت بسیاری از کشورهای در حال توسعه را پشتیبانی میکند.
- جنگلها زمین را خنک نگه میدارند. درختان راه دیگری نیز برای غلبه بر گرما دارند: جذب دی اکسید کربنی که گرمایش جهانی را تامین میکند. گیاهان همیشه برای فتوسنتز به مقداری CO2 نیاز دارند، اما هوای زمین در حال حاضر به قدری غلیظ است که با انتشار گازهای گلخانهای اضافی جنگلها با گرمایش جهانی مبارزه میکنند. CO2 اغلب برای قرنها در چوب، برگها و خاک ذخیره میشود.
- باعث تغییرات آب و هوا میشوند. جنگلهای بزرگ میتوانند الگوهای آب و هوای منطقهای را تحت تأثیر قرار دهند و حتی اقلیم کوچک خود را ایجاد کنند. برای مثال، جنگلهای بارانی آمازون، شرایط جوی ایجاد میکند که نه تنها بارندگی منظم را در آنجا و در زمینهای کشاورزی مجاور افزایش میدهد، بلکه به طور بالقوه به دورتر از دشتهای بزرگ آمریکای شمالی نیز میرسد.
- جنگلها از سیل جلوگیری میکنند. ریشههای درختان در بارانهای شدید، به ویژه برای مناطق کم ارتفاع مانند دشتهای رودخانه به زمین کمک میکنند تا بیشتر سیل ناگهانی را جذب کند و با کند کردن جریان، تلفات خاک و آسیب اموال را کاهش دهد. جنگلها علاوه بر کنترل سیل، با جذب رواناب سطحی از اکوسیستمهای پایین دست نیز محافظت میکند. جنگلها مانند اسفنجهای غولپیکری هستند که به جای اجازه دادن به جاری شدن رواناب در سطح زمین، آن را جذب میکنند. آبی که از ریشههای خود عبور میدهند به سفرههای زیرزمینی میریزد و منابع آب زیرزمینی را که برای آشامیدن، بهداشت و آبیاری در سراسر جهان مهم هستند، دوباره پر میکنند.
- باد را مسدود میکنند. گروههایی از درختان میتوانند بهعنوان بادشکن نیز عمل کنند و برای محصولات حساس به باد حائلی ایجاد کنند و علاوه بر محافظت از این گیاهان، باد کمتر گرده افشانی آنها را برای زنبورها آسانتر میکند.
- از فرسایش خاک جلوگیری میکند. شبکه ریشه یک جنگل مقادیر عظیمی از خاک را تثبیت میکند و کل پایه اکوسیستم را در برابر فرسایش بادی یا آبی مقاوم میکند. جنگلزدایی نه تنها همه اینها را مختل میکند، بلکه فرسایش خاک متعاقب آن میتواند باعث ایجاد مشکلات جدید و تهدید کننده زندگی مانند رانش زمین و طوفانهای گرد و غبار شود.
- جنگل ها خاک کثیف را تمیز میکنند. علاوه بر نگه داشتن خاک، جنگلها همچنین ممکن است از گیاهپالایی برای پاکسازی برخی آلایندهها استفاده کنند. درختان میتوانند سموم را از بین ببرند یا آنها را به گونهای تخریب کنند که کمتر خطرناک باشند. این یک مهارت مفید است که به درختان اجازه میدهد سرریز فاضلاب، نشتهای کنار جاده یا روانابهای آلوده را جذب کنند.
- جنگلها هوای کثیف را تمیز میکنند. جنگلها میتوانند آلودگی هوا و نه فقط CO2 را در مقیاس بزرگ پاک کنند. درختان طیف وسیعی از آلایندههای موجود در هوا از جمله مونو اکسید کربن، دی اکسید گوگرد و دی اکسید نیتروژن را جذب میکنند. تخمین زده میشود که تنها در آمریکا، درختان شهری تنها با حذف آلایندهها از هوا، جان 850 نفر را در سال نجات داده و باعث صرفه جویی در 6/8 میلیارد دلار از کل هزینههای مراقبتهای بهداشتی شوند.
- آنها آلودگی صوتی را کاهش میدهند. صدا در جنگلها محو میشود و درختان را به یک عایق طبیعی صدا تبدیل میکند. اثر خفه کردن تا حد زیادی به دلیل خشخش برگها است. بهعلاوه سایر نویزهای سفید جنگلها، مانند آواز پرندگان و فقط چند درخت در جای مناسب میتوانند صدای پسزمینه را بین 5 تا 10 دسیبل یا حدود 50 درصد که توسط گوش انسان شنیده میشود کاهش دهند.
- جنگلها منبعی برای غذای انسان هستند. درختان نه تنها میوه، آجیل، دانه و شیره تولید میکنند، بلکه باعث میشوند که غذاهای دیگری مانند قارچهای خوراکی، انواع توتها گرفته تا شکارهای بزرگتر مانند گوزن، بوقلمون، خرگوش و ماهی برای انسان وجود داشته باشد.
- منبع ساخت و ساز چوبی انسان هستند. انسان مدتهاست که از این منابع تجدیدپذیر برای ساختن همه چیز از کاغذ و مبلمان گرفته تا خانهها و لباسها استفاده میکند، اما تاریخچهای نیز داریم که منجر به استفاده بیش از حد و جنگلزدایی شده است. با این حال، به لطف رشد کشاورزی درختی و جنگلداری پایدار، یافتن محصولات درختی با منابع مسئولانه آسانتر میشود.
- منبع زیبایی زمین هستند. زیبایی طبیعی ممکن است واضحترین و در عین حال کمترین فایدهای باشد که یک جنگل ارائه میدهد. ترکیب انتزاعی سایه، سرسبزی، فعالیت و سکون میتواند مزایای مشخصی را برای مردم به همراه داشته باشد، با این حال لازم است همواره در قدردانی و حفظ جنگلها برای نسلهای آینده کوشا باشیم.
- منبع تفریح و گردش انسان هستند. تمایل ذاتی ما به جنگل ها، بخشی از پدیدهای به نام بیوفیلیا، هنوز در مراحل اولیه توضیح علمی است. میدانیم که بیوفیلی ما را به سمت جنگل ها و دیگر مناظر طبیعی میکشاند، همچنین ما را تشویق میکند تا با کاوش، سرگردانی یا صرفاً استراحت در بیابان، خودمان را جوان کنیم. وقت گذراندن در جنگل برای ما مفید است و به ما حسی از رمز و راز و شگفتی میدهند.
جنگل زدایی چیست؟
جنگلزدایی عبارت است از پاکسازی، از بین بردن یا حذف درختان از طریق روشهای عمدی، طبیعی یا تصادفی. این میتواند در هر منطقهای که پر از درختان و گیاهان دیگر پرجمعیت است رخ دهد، اما اکثریت آن در حال حاضر در جنگلهای آمازون رخ میدهد. از بین رفتن درختان و سایر پوششهای گیاهی میتواند باعث تغییرات آب و هوایی، بیابان زایی، فرسایش خاک، محصولات کمتر، سیل، افزایش گازهای گلخانهای در جو و انبوهی از مشکلات برای مردم بومی شود. امروزه بیشتر جنگلزدایی در مناطق استوایی اتفاق میافتد. مناطقی که در گذشته غیرقابل دسترس بودند، اکنون در دسترس هستند زیرا جادههای جدیدی از میان جنگلهای انبوه ساخته میشوند.
جنگلزدایی به دلایل مختلفی، از جمله کشاورزی رخ میدهد، که 80 درصد از جنگل زدایی ناشی از دامداری گسترده گاو و قطع درختان برای مواد چوبی و توسعه است. هزاران سال است که این اتفاق رخ داده است، مسلماً از زمانی که انسان شروع به تبدیل شدن از شکارچی/گردآورنده به جوامع مبتنی بر کشاورزی کرد و برای جا دادن دامها، محصولات کشاورزی و مسکن به زمینهای بزرگتر و بدون مانع نیاز داشت. این مسئله تنها پس از شروع دوران مدرن بود که به یک همهگیری تبدیل شد.
علل جنگل زدایی
در سال 2018، گاردین گزارش داد که در هر ثانیه، تکهای از جنگل به اندازه یک زمین فوتبال از بین میرود. اغلب، جنگلزدایی زمانی اتفاق میافتد که منطقه جنگلی قطع و پاکسازی شود تا راه برای کشاورزی یا چرا باز شود. کمیته دانشمندان نگران (UCS) گزارش میدهد که تنها چهار نوع کالا مسئول جنگلزدایی مناطق گرمسیری هستند: گوشت گاو، سویا، روغن نخل و محصولات چوبی. UCS تخمین میزند که منطقهای به وسعت سوئیس (14800 مایل مربع یا 38300 کیلومتر مربع) هر سال به دلیل جنگل زدایی از بین میرود.
آتشسوزیهای طبیعی در جنگلهای استوایی معمولاً نادر اما شدید هستند. معمولاً برای پاکسازی زمین برای مصارف کشاورزی از آتشهای روشن شده توسط انسان استفاده میشود. ابتدا چوب با ارزش برداشت میشود، سپس پوشش گیاهی باقی مانده سوزانده میشود تا راه برای محصولاتی مانند سویا یا چرای گاو باز شود.
بسیاری از جنگلها پاکسازی میشوند تا راه را برای مزارع روغن نخل باز کنند. روغن پالم رایجترین روغن گیاهی تولید شده است و در نیمی از محصولات سوپرمارکتی یافت میشود. این نوع روغن ارزان و همه کاره است و میتوان آن را هم به مواد غذایی و هم به محصولات آرایشی و بهداشتی مانند رژ لب و شامپو اضافه کرد. محبوبیت آن باعث شده است که انسانها به پاکسازی جنگلهای استوایی برای رشد درختان نخل بیشتر روی بیاورند.
در آمازون، گاوداریها و مزارع، به ویژه مزارع سویا، مقصر اصلی جنگلزدایی هستند. عملیات قطع درختان، که محصولات چوبی و کاغذی جهان را فراهم میکند، هر ساله درختان بیشماری را نیز از بین میبرد. چوببرها، که برخی از آنها غیرقانونی عمل میکنند، همچنین جادههایی را برای دسترسی به جنگلهای دورافتادهتر میسازند که منجر به تخریب بیشتر جنگلها میشود.
با توسعه زمین برای خانهها، جنگلها نیز در نتیجه گسترش روزافزون شهری قطع میشوند. همه جنگلزدایی اتفاق افتاده در کره زمین عمدی نیست. برخی از آنها توسط ترکیبی از عوامل انسانی و طبیعی مانند آتشسوزی و چرای بیش از حد ایجاد میشود که ممکن است از رشد درختان جوان جلوگیری کند.
تاثیرات جنگل زدایی چیست؟
جنگلها را میتوان از مناطق استوایی گرفته تا مناطق با عرض جغرافیایی بالا یافت. به گفته یک موسسه مالی بینالمللی، آنها خانه 80 درصد از تنوع زیستی زمینی بوده که دارای مجموعه وسیعی از درختان، گیاهان، حیوانات و میکروبها هستند. برخی از جنگلها به ویژه متنوع هستند برای مثال جنگلهای استوایی گینه نو بیش از 6 درصد از گونههای گیاهی و جانوری جهان را در خود جای داده اند. طبق گزارش فائو در سال 2018، سه چهارم آب شیرین زمین از حوزههای آبخیز جنگلی تامین میشود و از بین رفتن درختان میتواند بر کیفیت آب تأثیر بگذارد. در ادامه تأثیرات جنگلزدایی را بیشتر بررسی کردهایم.
از دست رفتن زیستگاه ها
یکی از خطرناکترین و ناراحتکننده ترین اثرات جنگل زدایی، از بین رفتن گونههای جانوری و گیاهی به دلیل از بین رفتن زیستگاه آنها است. 70 درصد جانوران و گونههای گیاهی خشکی در جنگلها زندگی میکنند. جنگلزدایی نه تنها گونههای شناخته شده برای ما را تحت تأثیر قرار داده، بلکه گونههای ناشناخته را نیز تهدید میکند. درختانِ جنگلهای بارانی که برای برخی از گونهها سرپناهی ایجاد میکنند نیز تاج پوششی را فراهم کرده که دما را تنظیم میکند. جنگلزدایی منجر به تغییرات شدید دما از روز تا شب میشود، دقیقاً مانند یک بیابان، که میتواند برای بسیاری از ساکنان کشنده باشد.
افزایش گازهای گلخانه ای و آب در اتمسفر
علاوه بر از بین رفتن زیستگاه، فقدان درختان همچنین اجازه میدهد تا مقدار بیشتری از گازهای گلخانهای در جو منتشر شود. جنگلهای سالم دیاکسید کربن را از جو جذب میکنند و بهعنوان از بین برنده کربن ارزشمند عمل میکنند. مناطق جنگل زدایی شده این توانایی را از دست میدهند و کربن بیشتری آزاد میکنند. درختان همچنین با کمک به تنظیم چرخه آب به کنترل سطح آب در جو کمک میکنند. در مناطق جنگل زدایی شده، آب کمتری در هوا برای برگشت به خاک وجود دارد. این باعث خشک شدن خاک و ناتوانی در رشد محصولات میشود.
فرسایش خاک و سیل
اثرات دیگر جنگل زدایی شامل فرسایش خاک و سیل ساحلی است. درختان به زمین کمک میکنند تا آب و خاک سطحی را حفظ کند، اب و خاک سطحی مواد مغذی غنی را برای حفظ حیات جنگلی بیشتر فراهم میکنند. بدون جنگل، خاک فرسایش مییابد و شسته شده و باعث میشود کشاورزان به حرکت خود ادامه دهند و چرخه تخریب را تداوم بخشند. زمینهای بایر که در پی این شیوههای کشاورزی ناپایدار باقی ماندهاند، بهویژه در مناطق ساحلی بیشتر مستعد سیل میشوند.
تهدید زندگی بومیان
تخریب جنگلها جوامع بومی که در آنجا زندگی میکنند و برای حفظ شیوه زندگی خود به جنگل وابسته هستند را نیز در معرض تهدید قرار میدهد. از بین رفتن جنگلها تأثیری فوری و مستقیم بر سبک زندگی آنها میگذارد. دولتهای کشورهایی که جنگلهای بارانی در مرزهای خود دارند، اغلب سعی میکنند تا قبایل بومی را قبل از شروع جنگلزدایی واقعی بیرون کنند. این یکی از اثرات مخرب جنگلزدایی است.
زیباترین جنگل های جهان
از جنگلهای قرمز غولپیکر کالیفرنیا گرفته تا بیشههای بامبوی سر به فلک کشیده ژاپن، کره زمین مملو از جنگلهای بسیار زیبای خیرهکننده است که همه باید آنها را در فهرست خود برای سفر قرار دهند. خوشبختانه، جنگلهایی در سرتاسر جهان وجود دارند که میتوانند با این شرایط مطابقت داشته باشند، بنابراین احتمالاً هر کجا که برسید، تکهای از طبیعت را پیدا خواهید کرد. در ادامه برخی از زیباترین جنگلهای جهان را معرفی کردهایم.
جنگل بارانی آمازون، آمریکای جنوبی
جنگل بارانی آمازون در سراسر برزیل، کلمبیا و پرو امتداد دارد، بنابراین این جنگلی است که به نیمی از کل قاره تعلق دارد. جنگلهای بارانی سرسبز، قبایل منزوی و حیات وحش عجیب و غریب داشته و کمتر کسی وجود دارد که نام جنگل بارانی آمازون معروف جهان را نشنیده باشد. وسعت این جنگلها ۹ کشور را در بر میگیرد. در برزیل، پهنای رودخانه اغلب چندین کیلومتر است. خشکی این منطقه به این معنی است که درختان جنگلی پیرتر و بلندتر از جنگلهای دیگر مناطق آمازون هستند.
آمازون به عنوان بزرگترین جنگل بارانی روی زمین، بیش از 60000 گونه گیاهی و بیش از 2500 گونه جانوری از جمله 1300 گونه پرنده را در خود جای داده است. متأسفانه، جنگلزدایی، صنعتی شدن و تغییرات آب و هوایی آمازون (و همه گیاهان و حیوانات موجود در آن) را در معرض خطر ناپدید شدن قرار داده است، که علاوه بر خود جنگل برای کل سیاره ویرانگر خواهد بود. آتشسوزیهای اخیر در آمازون پرچمهای زیادی را در مورد مسئله تغییرات آب و هوایی برافراشته است.
جنگل ابر مونته ورد، کاستاریکا
جنگلهای کاستاریکا به دلیل طبیعت مرتفع و سرسبز خود شناخته شده اند. جنگل ابری Monteverde نام خود را از مه کم ارتفاعی گرفته است که در میان تاجپوش بالایی جنگل قرار دارد. این مه مقداری تراکم بسیار مورد نیاز را برای نوشیدن هر روز به بسیاری از گیاهان ارائه میدهد. دما در جنگلهای ابری کاستاریکا در طول سال در حدود 29 درجه سانتیگراد یکسان باقی میماند. این جنگل به دلیل تنوع زیستی عالی خود با 3000 گونه گیاهی و بیش از 100 گونه پستاندار مختلف، 400 نوع پرنده و هزاران گونه حشره مشهور است.
جنگل هالربوس، بلژیک
گاهی اوقات، شما فقط برای درختان از جنگل دیدن نمیکنید. جنگل هالربوس بهویژه به خاطر پوشش ضخیم گلهای استکانی آبی رنگ که در بهار شکوفا میشوند، شهرت دارد و این جنگل را به یک تفرجگاه مسحورکننده تبدیل میکند. اگر در بهار از بروکسل دیدن کنید، بازدید از جنگل بسیار آسان است، اما این یک جاذبه توریستی بسیار محبوب است، بنابراین احتمالاً با شلوغی روبرو خواهید شد.
جنگل بارانی داینتری، استرالیا
«جنگل بارانی داینتری» (Daintree Rainforest) در شمال کوئینزلند که در سال 1988 به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد، یکی از مهمترین اکوسیستمهای جهان است. این جنگل سبز متراکم به قدری زیبا است که از آن به عنوان الهام بخش مناظر فیلم پرفروش آواتار استفاده شده است. بازدیدکنندگان میتوانند در میان جنگلهای متراکم پیادهروی کنند، از طریق سایبان جنگلی روی یک زیپ لاین پرواز کنند یا در امتداد رودخانه داینتری به تماشای تمساح بپردازند. جنگل بارانی داینتری محل زندگی 122 گونه نادر و در خطر انقراض باورنکردنی است و پناهگاهی برای علاقه مندان به حیات وحش است. مانند بسیاری از جنگلهای بارانی آسیب پذیر در سراسر جهان، جنگلهای بارانی داینتری نیز در معرض تهدید هستند. از زمان به رسمیت شناختن آن به عنوان میراث جهانی یونسکو، تقریباً نیمی از مناطق پست جنگلهای بارانی پاکسازی شده است.
جنگل بارانی داینتری با قدمتی شگفتانگیز 135 میلیون سال، بهعنوان قدیمیترین جنگل بارانی استوایی در جهان شناخته میشود و جنگلی است که ارزش نجات را دارد. سازمانهای نجات جنگلهای بارانی در حال خرید مجدد زمینهای تحت تهدید هستند و سود حاصل از تورهای جنگلهای بارانی به مدیریت موثر زمین کمک میکند.
جنگل غیر قابل نفوذ Bwindi، اوگاندا
جنگل غیرقابل نفوذ Bwindi در اوگاندا که به دلیل فرصتهای ردیابی گوریلها شهرت جهانی دارد، یکی از جنگلهای مورد علاقه گردشگران است. این جنگل که بیشترین تراکم پستانداران روی زمین را در خود جای داده است به خاطر جنگل سرسبز و حیات وحش استوایی شهرت دارد. حدود 10 خانواده گوریل در پارک ملی Bwindi زندگی میکنند.
این پارک میزبان 79 گونه پستاندار منحصربهفرد، 160 گونه درخت و 100 گونه سرخس است. علاوه بر گوریلها، مسافران میتوانند گرازهای غول پیکر جنگلی، فیلها و چندین گونه گربه کوچک را نیز ببینند. این جنگل که در جنوبیترین نقطه اوگاندا واقع شده است، مساحت باورنکردنی 32000 هکتار را پوشش میدهد و منطقهای با تنوع زیستی بینظیر است.
بیشه بامبو آراشیاما، ژاپن
بیشه بامبو آراشیاما که در کیوتو قرار دارد، یکی از دیدنیهای برتر ژاپن است. در این جنگل ساقههای سر به فلک کشیده بامبو دو طرف مسیر را احاطه کردهاند و مملو از فرصتهای عکاسی فراوان است. به نظر میرسد که این ساقههای ضخیم بامبو، بیانتها در هر جهت ادامه دارند و نور ملایمی شکافهای بین درختان را به زیبایی پر میکند.
پارک ملی Trossachs، اسکاتلند
جنگل بزرگ Trossachs اسکاتلند، یکی از بزرگترین ذخیرهگاههای طبیعی ملی بریتانیا، یک پروژه بزرگ بازسازی جنگل است. در طول 10 سال اول پروژه 200 ساله، بیش از 2/5 میلیون درخت کاشته شده است.جنگل بزرگ Trossachs یکی از جوانترین جنگلهای جهان است و قرار است یکی از بزرگترین جنگلهای چند قرن اخیر باشد. این جنگل تازه کاشته شده با مساحت 160 کیلومتر مربع، قرار است زیستگاههای بیمهرگان، پستانداران، پرندگان و دیگر حیات وحش را احیا کند. جنگل بزرگ Trossachs در مرز دریاچه خیره کننده Loch Lomond، یکی از زیباترین جنگلهای اسکاتلند است.
پارک ملی باتانگ آی، بورنئو
بورنئو جزیرهای پوشیده از جنگلهای بارانی است و از مکانهای بسیار خوب این کشور برای کشف زیستگاه طبیعی است. پارک ملی Batang Ai در نزدیکی مرز اندونزی و در اعماق جنگل بورنئو قرار دارد. این منطقه در دهه 1980 برای ایجاد یک مخزن زیر آب رفت و هنوز هم میتوانید درختانی را ببینید که از آب بیرون زده اند. در کنار مردم بومی مجموعه شگفت انگیزی از حیات وحش نیز زندگی میکند. نوک شیپوری، اورانگوتان و گیبون همگی در میان جنگلهای متراکم دیده میشوند.
پارک ملی جنگل گیر، هند
برای دوستداران حیوانات، پارک ملی جنگل گیر در هند، آخرین سنگر باقی مانده از شیر آسیایی است. این پارک ملی که در ایالت غربی گجرات واقع شده است از جنگلهای حفاظت شده حیاتی تشکیل شده است. این شیر نمادین آسیایی زمانی در سراسر هند، خاورمیانه و ترکیه وجود داشت اما در اوایل قرن بیستم تنها 20 حیوان از آن باقی ماند. از آن زمان، تلاشهای حفاظتی در پارک ملی گیر و پناهگاه وسیعتر شاهد بازگشت تعداد این شیرها به 650 مورد در سال 2017 بود.
ویستمن وود، انگلستان
این جنگل که در پارک ملی دارتمور واقع شده است، خانه بسیاری از درختان درهم پیچیده و پوشیده از خزه است که به نظر میرسد متعلق به یک کتاب فانتزی هستند. خود درختان این جنگل ریشه در تاریخ دارند و قدمت برخی از بلوطهای بزرگتر حدود 500 سال تخمین زده میشود.
جنگل خون اژدها، یمن
این جنگل منحصر به فرد در بیش از 200 مایلی سواحل سرزمین اصلی یمن واقع شده است و به خصوص به دلیل درختان قدیمی و عجیب و غریبش مشهور است. این درختان سوکوترا به نام درختان خون اژدها نیز شناخته میشوند که به دلیل شیره چسبناک، قرمز و خون مانندی که تولید میکنند، نامگذاری شده اند. این درختان که دارای برگها و شاخههای متراکمی هستند که شبیه چتر به نظر میرسند، میتوانند تا ۶۵۰ سال عمر کنند و بین ۲۰ تا ۳۰ متر ارتفاع داشته باشند.
جنگل Waipoua، نیوزیلند
درخت کائوری با نام مستعار Tāne Mahuta که در نزدیکی دارگاویل در جزیره شمالی نیوزیلند قرار دارد (از نظر ابعاد)، یکی از بزرگترین درختان روی این سیاره است. Tāne نام خدای جنگل مائوری است و این درخت به عنوان ارباب جنگل نیز شناخته میشود. با قد 51/5 متر با دور 18/8 متر در اطراف، به سختی در اطراف این درخت باستانی و غول پیکر دیده میشوید.
سلام حضور شما شخصیت های فرهیخته وتشکر میکنم از معلوما مفید تان ،لطفآ در مودر طریقه احداث جنگل برایم معلومات بدهید که جنگل چه قسم احداث میگردد فاصله بین نهال ها چند است و فاصله بین قطار ها چند است ،تشکر از شما
با سلام .
جنگلها را به دو دسته طبیعی و مصنوعی طبقه بندی میکنیم.
در جنگلهای طبیعی اگر برداشت درختان به طور اصولی و غلمی صورت بگیرد نیاز به کاشت درختان نیست و جنگل به صورت خودکار بازآفرینی میکند.
اما جنگلهای مصنوعی دست کاشت متناسب با نوع درختان و اهدافی که از توسعه این جنگلها وجود دارد ( برداشت چوب ، توریست، توسعه فضای سبز و .. ) گونه های انتخابی و فواصل کاشت متفاوتی را در بر میگیرد .
سلام خانم حسینی، با توجه به مطالبی که از شما طی مقاله شما متوجه شدم، بی شک شما دارای تجربه علمی خوب هستید.
موفق و موید باشید.