تک سلولی ها چه هستند؟ | آنچه باید بدانید به زبان ساده

ارگانیسم‌های «تک سلولی» (Unicellular) یا تک یاخته بر خلاف ارگانیسم‌های چند سلولی، از یک سلول واحد تشکیل شده‌اند و فاقد اندامک‌های موجود در سلول‌های موجودات پر سلولی هستند. موجودات تک سلولی می‌توانند پروکاریوت یا یوکاریوت باشند. پروکاریوت‌ها هسته سلولی ندارند و ساختار آن‌ها ساده است. یوکاریوت‌ها هسته سلولی و ساختار پیچیده‌تری دارند. در این مطلب از مجله فرادرس به تعریف این جانداران، انواع و نمونه‌هایی از آن‌ها پرداخته‌ایم.

جاندار تک سلولی چیست؟

بسیاری از یوکاریوت‌ها «چند سلولی» (Multicellular) هستند اما برخی از آغازیان، جلبک‌ها و قارچ‌ها جزو تک سلولی ها محسوب می‌شوند. ارگانیسم‌های تک سلولی قدیمی‌ترین شکل حیات هستند. پیدایش سلول‌های اولیه به حدود ۳/۸ تا ۴ میلیارد سال پیش باز می‌گردد. اگرچه برخی از پروکاریوت‌ها به صورت کلنی زندگی می‌کنند اما سلول‌هایی تخصصی با عملکردهای متنوع نیستند. این ارگانیسم‌ها با هم زندگی می‌کنند و هر سلول برای زنده ماندن باید تمام فرایندهای حیاتی خود را انجام دهد.

در مقابل، حتی ساده‌ترین ارگانیسم‌های چند سلولی نیز برای زنده ماندن به یکدیگر وابسته هستند. بیشتر موجودات چند سلولی دارای یک مرحله چرخه حیات تک سلولی هستند. به عنوان مثال گامت‌ها، تک سلولی‌های تولید مثلی در ارگانیسم‌های چند سلولی هستند. به علاوه، به نظر می‌رسد چند سلولی‌ها بارها طی تاریخ، تکامل یافته‌اند.

انواع جانداران تک سلولی

ارگانیسم‌های تک سلولی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

• پروکاریوت‌های تک سلولی: همه پروکاریوت‌ها تک سلولی هستند و دو دسته باکتری‌ها و آرکی‌باکترها تقسیم می‌شوند.
• یوکاریوت‌های تک سلولی: یوکاریوت‌های تک‌سلولی شامل پروتوزوآ، جلبک‌ها و قارچ‌های تک سلولی هستند.

علاوه بر این دو دسته برخی موجودات ماکروسکوپی تک یاخته نیز وجود دارند که بدون میکروسکوپ هم قابل مشاهده هستند.

پروکاریوت های تک یاخته ای کدامند؟

همه پروکاریوت‌ها تک سلولی و فاقد اندامک‌های متصل به غشای سلولی مانند میتوکندری یا هسته هستند و به دو گروه باکتری‌ها و آرکی‌باکترها تقسیم می‌شوند. در عوض اکثر پروکاریوت‌ها یک منطقه نامنظم دارند که حاوی DNA است و به عنوان نوکلئوتید شناخته می‌شود.

فیلم آموزش علوم تجربی – پایه هفتم در فرادرس

کلیک کنید

اکثر پروکاریوت‌ها دارای یک کروموزوم حلقوی منفرد هستند. از نظر تغذیه، پروکاریوت‌ها توانایی استفاده از طیف گسترده‌ای از مواد آلی و غیرآلی را برای استفاده در متابولیسم، از جمله گوگرد، سلولز، آمونیاک یا نیتریت دارند. پروکاریوت‌ها در همه محیط‌ها وجود دارند و حتی برخی از آن‌ها در شرایط سخت نیز قادر به ادامه حیات هستند.

باکتری های تک سلولی

باکتری‌ها یکی از قدیمی‌ترین اشکال زندگی در جهان هستند و تقریباً در همه جای طبیعت یافت می‌شوند. بسیاری از باکتری‌های رایج دارای پلاسمید هستند که مولکول‌های کوچک و حلقوی هستند و می‌توانند خود را تکثیر کنند و از کروموزوم باکتریایی جدا هستند. پلاسمیدها می‌توانند ژن‌هایی را در خود تکثیر کنند که قابلیت‌های جدیدی در باکتری ایجاد می‌کند که از آن‌ها می‌توان به مقاومت‌های دارویی اشاره کرد. باکتری‌ها غالباً از طریق فرآیندی به نام شکافت دوتایی تولید مثل می‌کنند که فرآیندی غیر جنسی است.

با این حال، حدود 80 گونه مختلف می‌توانند با فرآیند جنسی و با تغییر شکل ژنتیکی تقسیم شوند. تغییر شکل یک فرآیند باکتریایی برای انتقال DNA از یک سلول به سلول دیگر است و ظاهراً نقش سازگاری برای ترمیم آسیب DNA در سلول گیرنده را نیز بر عهده دارد. علاوه بر این، پلاسمیدها می‌توانند از طریق استفاده از «پیلوس» (Pilus) در فرآیندی به عنوان «هم یوغی» (Conjugation) بین دو باکتری مبادله شوند. سیانوباکتری‌های فتوسنتز کننده موفق‌ترین باکتری‌ها هستند و با تولید اکسیژن، جو اولیه زمین را تغییر دادند.

استروماتولیت‌ها، ساختارهایی متشکل از لایه‌های کربنات کلسیم و رسوبات به دام افتاده باقیمانده از سیانوباکتری‌ها و باکتری‌ها هستند. وجود استروماتولیت‌ها یک توضیح عالی در مورد توسعه سیانوباکتریوم است که در سراسر دوران باستان (4 میلیارد تا 2/5 میلیارد سال پیش)، پروتروزوئیک (2/5 میلیارد تا 540 میلیون سال پیش) و فنروزوئیک (540 میلیون سال پیش) وجود دارند. بیشتر استروماتولیت‌های فسیل شده جهان را می‌توان در استرالیای غربی یافت که قدمت برخی از آن‌ها به حدود 3430 میلیون سال قبل باز می‌گردد.

پیری کلونال به طور طبیعی در باکتری‌ها رخ می‌دهد و ظاهراً به دلیل تجمع خساراتی است که حتی در صورت عدم وجود عوامل استرس‌زای خارجی نیز می‌تواند اتفاق بیفتد.

آرکی ‌باکتری های تک سلولی

«آرکئا» (Archaea)، آرکی ‌باکتری‌ها یا باکتری‌های باستانی موجودات ریز تک‌یاخته‌ای هستند. انواع هیدروترمال گرما و سولفید هیدروژن آزاد می‌کنند و اکستریموفیل‌ها (Extremophile) به گروهی از ارگانیسم‌ها گفته می‌شود که با مکانیسم‌های خاص و تکامل‌یافته خود بتوانند در محیط‌های خشن و شدید فیزیکی یا شیمیایی زنده بمانند. آرکی‌ها از لحاظ ظاهری به طور کلی شبیه باکتری‌ها هستند، از این رو طبقه‌بندی اصلی آن‌ها در باکتری‌ها است اما تفاوت‌های مولکولی قابل توجهی در ساختار غشا و RNA ریبوزومی دارند.

با تعیین توالی RNA ریبوزومی، مشخص شد که آرکی‌ها به احتمال زیاد از باکتری‌ها جدا شده و پیش ماده یوکاریوت‌های مدرن هستند و در واقع از نظر فیلوژنتیک بیشتر به یوکاریوت‌ها مربوط می‌شوند. همان‌طور که از نام آن‌ها پیداست، «Archea» از کلمه یونانی «archaios» به معنی اصلی، باستان یا بدوی گرفته شده است. برخی از آرکی‌ها در محیط‌هایی با بدترین شرایط روی زمین زندگی می‌کنند و اعتقاد بر این است که به نوعی شرایط اولیه و سخت را تقلید می‌کنند. نمونه‌هایی از اکستریموفیل‌ها به شرح زیر هستند:

• «ترموفیل‌ها» (Thermophile): دمای مطلوب برای رشد آن‌ها 50 درجه تا 110 درجه سانتی‌گراد است و شامل جنس‌های Pyrobaculum ،Pyrodictium ،Pyrococcus ،Thermus aquaticus و Melanopyrus هستند.
• «سرمادوستان» (Psychrophile): دمای مطلوب رشد آن‌ها کمتر از 15 درجه سانتی‌گراد است از جمله جنس‌های Methanogenium و Halorubrum.
• «آلکالیفیل‌ها (Alkaliphile): اسیدیته یا pH مناسب برای رشد مطلوب آن‌ها بیشتر از 8 یعنی محیط قلیایی است. از جمله آلکافیل‌ها می‌توان به جنس‌ Natronomonas اشاره نمود.
• «اسیدوفیل‌ها» (Acidophile): میزان pH بهینه رشد اسید دوستان کمتر از 3 است، از جمله جنس‌های Sulfolobus و Picrophilus.
• «پیزوفیل‌ها» (Piezophile): یا باروفیل‌ها، فشار زیاد تا 130 مگاپاسکال، مانند محیط‌های عمیق اقیانوس را ترجیح می‌دهند. از جمله جنس‌های Methanococcus و Pyrococcus.
• «هالوفیل‌ها» (Halophiles): در غلظت‌های زیاد نمک بین 0/2 و 5/2 مولار نمک زندگی بهینه دارند مانند جنس‌های Haloarcula ،Haloferax ،Halococcus.

«متانوژن‌ها» (Metanogen)، زیرمجموعه قابل توجهی از آرکی‌ها و شامل بسیاری از انواع اکستریموفیل‌ها هستند اما در محیط‌های تالابی و همچنین روده بزرگ حیوانات نشخوارکننده وجود دارند. متانوژن‌ها طی فرآیندی با استفاده از هیدروژن برای کاهش دی‌اکسید‌کربن به متان، انرژی را به شکل قابل استفاده آدنوزین تری فسفات آزاد می‌کند. آن‌ها تنها موجودات شناخته شده‌ای هستند که قادر به تولید متان هستند.

تحت شرایط استرس‌زای محیطی که باعث آسیب DNA می‌شود، برخی از گونه‌های باستان جمع می شوند و DNA را بین سلول‌ها منتقل می‌کنند. به نظر می‌رسد عملکرد این انتقال، جایگزینی اطلاعات توالی DNA آسیب دیده در سلول گیرنده با اطلاعات توالی آسیب ندیده از سلول دهنده است.

یوکاریوت های تک سلولی کدامند؟

یوکاریوت‌های تک سلولی دارای هسته تعریف شده، میتوکندری و سایر اندامک‌ها هستند و فیتوپلانکتون‌ها، برخی از آغازیان و زئوپلانکتون‌های تک یاخته را شامل می‌شوند. یوکاریوت‌های تک سلولی اکثریت گونه‌های زنده را تشکیل می‌دهند و انواع فتوسنتز کننده آن‌ها برای میلیاردها سال نقش مهمی در زنجیره غذایی کره زمین داشته‌اند. سلول‌های یوکاریوت جانداران پر سلولی نیز اندامک‌های متصل به غشا مانند میتوکندری، هسته و کلروپلاست دارند.

سلول‌های پروکاریوت احتمالاً بین ۱/۴ تا ۲ میلیارد سال پیش به درون سلول‌های یوکاریوتی منتقل شده‌اند و این گام مهمی در تکامل آن‌ها بوده است. در مقابل پروکاریوت‌ها، یوکاریوت‌ها با استفاده از میتوز و میوز تولید مثل می‌کنند. به نظر می‌رسد رابطه جنسی یک ویژگی باستانی و ذاتی زندگی یوکاریوتی است. میوز یک روند جنسی واقعی است که امکان ترمیم آسیب‌های DNA و دامنه بیشتری از تنوع ژنتیکی را با ترکیب DNA والدین فراهم می‌کند.

عملکردهای متابولیکی در یوکاریوت‌ها به دلیل اختصاصی بودن فرآیندهای مختلف در اندامک‌ها، دارای تخصص بیشتری هستند. تئوری اندوسیمبیوتیک معتقد است که میتوکندری و کلروپلاست منشأ باکتریایی دارند. هر دو اندامک حاوی مجموعه DNA خاص خود و دارای ریبوزوم‌های باکتریایی هستند. به احتمال زیاد میتوکندری‌های مدرن با توانایی انگلی برای ورود به سلول، گونه‌ای مشابه ریکتزیا بوده‌اند. با این حال، اگر باکتری‌ها قادر به تنفس باشند، در ازای انرژی و سم‌زدایی اکسیژن، به صورت انگلی در سلول یوکاریوت زندگی می‌کنند.

کلروپلاست‌ها احتمالاً از طریق مجموعه‌ای مشابه از رویدادها به همسان خود تبدیل شده‌اند و به احتمال زیاد از نسل سیانوباکترها هستند. در حالی که همه یوکاریوت‌ها میتوکندری یا کلروپلاست ندارند، میتوکندری در اکثر یوکاریوت‌ها و کلروپلاست در همه گیاهان و جلبک‌ها یافت می‌شوند. فتوسنتز و تنفس سلولی اساساً عکس یکدیگر هستند و ظهور تنفس همراه با فتوسنتز دسترسی بسیار بیشتر از انرژی به تخمیر را به انرژی امکان‌پذیر می‌کند. انواع یوکاریوت‌های تک یاخته عبارتند از:

• برخی از جلبک‌ها یا فیتوپلاکنتون‌ها
• پروتوزوآ یا زئوپلانکتون‌ها
• برخی از آغازیان
• برخی از قارچ‌ها

پروتوزوآ

تک یاخته ها عمدتاً با تاژک، مژک و پای کاذب حرکت می‌کنند. در حالی که بحث‌های قابل توجهی در مورد طبقه‌بندی تک یاخته ها ناشی از تنوع مطلق آن‌ها وجود داشته است اما در یک سیستم در حال حاضر هفت «شاخه» (Phylum) شناخته شده‌ تحت سلسله یا «فرمان‌رو» (Kingdom) تک یاخته ای وجود دارد: تک یاخته ها مانند گیاهان و حیوانات، می‌توانند هتروتروف یا اتوتروف باشند.

اتوتروف‌هایی مانند «اوگلنا» (Euglena) قادر به تولید انرژی خود با استفاده از فتوسنتز هستند، در حالی که پروتوزوآهای هتروتروف با استفاده از قیف دهان مانند، غذا را با نوعی فاگوسیتوز می‌بلعند. تک یاخته ها به طور عمده به صورت غیرجنسی تولید مثل می‌کنند اما برخی از پروتوزوآ قادر به تولید مثل جنسی هستند.

پروتوزوآ با توانایی جنسی شامل گونه‌های بیماری‌زا مانند Plasmodium falciparum ،Toxoplasma gondii ،Trypanosoma brucei Giardia duodenalis و گونه‌های لیشمانیا هستند. سیلیوفورا یا «مژکداران» (Ciliates یا Ciliophora)، تک یاخته های بزرگی هستند و گروهی از آغازیان محسوب می‌شوند که از مژه‌های خود، برای جابجایی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به پارامسیوم، استنتورها و وورتیسل اشاره کرد.

مژکداران تقریباً در همه آب‌های طبیعی همچون اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها یافت می‌شوند و به منظور حرکت دادن ارگانیسم، به صورت ریتمیک ضربه می‌زنند. بسیاری از مژکداران دارای تری‌کوسیست هستند که اندامک‌هایی مانند نیزه‌اند و می‌توانند برای گرفتن طعمه، لنگر انداختن یا دفاع، تخلیه شوند. مژکداران قادر به تولید مثل جنسی هستند و از دو هسته منحصر به فرد مژک‌دار استفاده می‌کنند، یک هسته بزرگ برای کنترل متابولیسم طبیعی و یک ریز هسته جداگانه که وارد میوز می‌شود.

نمونه‌هایی از مژکداران پارامسی و ورتیسلا هستند که ساقه دارند و تتراهیمنا هستند که به احتمال زیاد از نوترکیبی میوزی برای ترمیم آسیب DNA حاصل در شرایط استرس‌زا استفاده می‌کنند. آمبوزوآ از سودوپودیا از جریان سیتوپلاسمی برای حرکت در محیط خود استفاده می‌کنند. «انتاموبا هیستولیتیکا» (Entamoeba Histolytica) علت اسهال خونی آمیبی است و به نظر می‌رسد که میوز نیز انجام می‌دهد.

جلبک های تک سلولی

جلبک‌های تک سلولی اتوتروف‌های گیاهی و حاوی کلروفیل و شامل گروه‌هایی هستند که دارای هر دو گونه چند سلولی و تک سلولی هستند:

• جلبک‌های Euglenophyta: تاژک دار، غالباً تک سلولی و ساکن آب‌های شیرین هستند. بر خلاف بیشتر جلبک‌ها، آن‌ها دیواره سلولی ندارند و می‌توانند میکسوتروفیک باشند (هم اتوتروفیک و هم هتروتروف).
• «سبزتباران» یا «کلروفیتا» (Chlorophyta): کلروفیتا شامل جلبک‌های سبز هستند که اکثرا در آب‌های شیرین زندگی می‌‌کنند برخی نیز خشکی‌زی هستند. کلروفیتا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا بیشترین ارتباط را با تکامل گیاهان زمین دارد. مانند گیاهان خشکی‌زی (بریوفیت‌ها و تراکئوفیت‌ها)، حاوی کلروفیل a و کلروفیل b هستند و مواد غذایی را به شکل نشاسته در پلاستیدهای خود ذخیره می کنند. بیشتر گونه‌های آن آزادزی هستند اما برخی گونه‌ها نیز زندگی همزیستی با دیگر جلبک‌ها یا پروتوزوآ دارند.

• «دیاتومه‌ها» یا «دیاتوم‌ها» (Diatoms): جلبک‌های تک سلولی که دیواره‌های سلولی از جنس سیلیس دارند. آن‌ها فراوان‌ترین نوع جلبک در اقیانوس‌ها هستند، اگرچه در آب شیرین نیز یافت می‌شوند اما حدود 40 درصد از تولید دریایی اولیه جهان را تشکیل می‌دهند و حدود 25 درصد از اکسیژن جو را تولید می‌کنند. دیاتوم‌ها بسیار متنوع هستند و حدود ده هزار گونه دارند.

• «چرخان‌تاژک‌داران» یا «داینوفلاژله‌ها» (Dinoflagellates): جلبک‌های تک سلولی تاژک‌دار و اغلب دریازی هستند. تاژک در برخی از آن‌ها با سلولز پوشیده شده است. از نظر مورفولوژی شبیه به آمیب‌ها هستند. چرخان‌تاژک‌داران پلانکتونی‌اند و در آن‌ها کپسول سلولزی دو قسمتی دارند که شیاری در آن، در برگیرنده دو تاژک است. یکی از تاژک‌ها رو به عقب و دیگری تقریباً به صورت افقی قرار دارد.
  تولید مثل داینوفلاژله‌ها تا حدودی شبیه تقسیم دوتایی تاژک‌داران و در امتداد یک صفحه مورب است. این نوع تقسیم حتی در کیست نیز اتفاق می‌افتد و می‌تواند چندتایی باشد. افراد حاصل از تقسیمات متوالی دوتایی گاهی به‌طور موقت مانند یک زنجیره به هم چسبیده می‌مانند. شواهد کافی از ممزوج شدن گامت‌ها یا یاخته‌های جنسی وجود ندارد. برخی از دیاتوم‌ها، قادر به لومینسانس هستند.

قارچ های تک سلولی

قارچ‌های تک سلولی شامل مخمرها هستند. قارچ‌ها در بیشتر اکوسیستم‌ها یافت می‌شوند، اگرچه بیشتر آن‌ها در خشکی وجود دارند. مخمرها از طریق میتوز و بسیاری از آن‌ها از فرایندی به نام جوانه زدن برای تولید مثل استفاده می‌کنند. جایی که بیشتر سیتوپلاسم توسط سلول مادر نگه داشته می‌شود. مخمر نان یا «ساکارومایسس سرویزیه» (Saccharomyces cerevisiae) کربوهیدرات‌ها را به دی اکسید کربن و الکل تخمیر می‌کند و در تهیه نان استفاده می‌شود. ساکارومایسس سرویزیه نیز یک ارگانیسم مهم، موجودی یوکاریوتی با رشد آسان است.

این قارچ تک سلولی در تحقیقات زیست‌شناسی نقش و کاربردهای فراوانی دارد و از آن برای پژوهش در مورد سرطان، عملکرد ژن‌ها، پیری، بیماری‌های تخریب کننده سیستم عصبی و همچنین درک چرخه سلولی استفاده شده است. علاوه بر این، تحقیقات بر روی ساکارومایسس سرویزیه نقشی اساسی در درک مکانیسم نوترکیبی و عملکرد انطباقی میوز داشته‌اند. کاندیدا می‌تواند بیماری‌زا نیز باشد و منجر به عفونت در دهان یا گلو (معروف به برفک) و واژن (که به طور معمول عفونت قارچی نامیده می‌شود) شود.

موجودات تک سلولی ماکروسکوپی

اکثر موجودات تک سلولی میکروسکوپی هستند و بنابراین در رده میکرو ارگانیسم‌ها طبقه‌بندی می‌شوند. با این حال، بعضی از این موجودات تک سلولی، ماکروسکوپی و با چشم غیر مسلح قابل مشاهده هستند. برخی از تک یاخته ای های ماکروسکوپی عبارتند از:

فیلم آموزش زیست شناسی سلولی Cell Biology در فرادرس

کلیک کنید

• Brefeldia maxima: یک کپک مخاطی (Slime mold‎) نمونه‌هایی با ضخامت حداکثر یک سانتی‌متر و مساحت بیش از یک متر مربع که وزن آن‌ها تا حدود 20 کیلوگرم می‌رسد. Brefeldia maxima گونه‌ای از لجن پلاسمودیال غیر انگلی است و ظاهری سفید و پودینگ مانند دارد. اسپورهای آن‌ها در اسپورانژهای هوایی تولید و توسط باد پخش می‌شوند و سوسک‌های خانواده Lathridiidae نیز این اسپورها را پراکنده می‌کنند.

• «زنوفیوفوره» (Xenophyophorea): پروتوزآهایی هستند که بزرگترین تک یاخته های گیاهی شناخته شده‌اند و قطری حداکثر ۲۰ سانتی‌متری دارند. زنوفیوفوره تک سلولی است اما هسته‌های زیادی دارد. پوسته آن‌ها غالباً از کربنات کلسیم و سایر ذرات معدنی تشکیل شده که با سیمان‌های آلی به یکدیگر چسبیده‌اند.
• «نومولیت» (Nummulite): شاه‌دانه عدسی یا سکه‌سنگ، یک فسیل جانوری تک سلولی مربوط به دوران سوم زمین‌شناسی و دارای صدفی مارپیچ و نازک شبیه به سکه است. آن‌ها در واقع پوسته‌های نومولیت‌های تک یاخته ای فسیلی و دریایی امروزی به نام «روزن‌داران» (Forams) هستند. صدف نومولیت توسط تیغه‌هایی به تعداد زیادی خانه یا اتاقک تقسیم می‌شود که جانور همیشه در آخرین خانه آن زندگی می‌کرده ‌است. نومولیت‌ها معمولاً قُطری بین 1/3 تا ۶ سانتی‌متر دارند و در سنگ‌های دریایی به ویژه در جنوب غربی آسیا و مدیترانه (به عنوان مثال سنگ آهک‌های ائوسن) دیده می‌شوند.

• «جلبک حبابی» (Valonia ventricosa): با نام مردمک ملوان هم شناخته می‌شود، در اقیانوس‌های مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری زندگی می‌کند و یکی از بزرگترین جانداران تک‌ سلولی با چندین هسته و کلروپلاست و یک واکوئل مرکزی بزرگ است. کل سلول چندین حوزه سیتوپلاسمی حاوی یک هسته و چند کلروپلاست دارد که توسط پل‌های سیتوپلاسمی به هم پیوسته‌اند. این جلبک به طور معمول منفرد است اما در موارد نادری می‌تواند به صورت گروهی زندگی کند.

• «استابولاریا» (Acetabularia): از جلبک‌های سبز است و به طور معمول در آب‌های نیمه گرمسیری یافت می‌شود. استابولاریا یک ارگانیسم تک سلولی اما از نظر اندازه غول پیکر و از نظر شکل پیچیده است. این ارگانیسم نمونه‌ای عالی برای مطالعات زیست‌شناسی سلولی محسوب می‌شود.
• «كالرپا» (Caulerpa): از جلبک‌های دریایی سبز است. ویژگی غیر معمول این جلبک‌ها، تک سلولی و چند هسته‌ای بودن آن‌ها است و به همین دلیل جزو بزرگترین سلول‌های منفرد جهان دسته‌بندی می‌شوند. یکی از گونه‌های کالرپا در مدیترانه، می‌تواند طولی بیش از 3 متر داشته و گاهی تهاجمی باشد. کالرپا به دلیل رشد سریع در شرایط نسبتاً نامناسب، معمولا در آکواریوم‌ها به عنوان جاذب نیترات استفاده می‌شود.

• «Gromia sphaerica»: یک آمیب بزرگ کروی است که به عنوان یک تک سلولی در گروه آغازیان طبقه‌بندی می‌شود. آن‌ها قطری در حدود 4/7 تا 38 میلی‌متر دارند. پوسته آلی آن‌ها به طور معمول کروی و دارای منافذی به شکل لانه زنبور است. رشته‌هایی در قسمت پایین ارگانیسم وجود دارد که در تماس با کف دریا است و بیشتر با زباله پر می‌شود.

• «تیومارگاریتا نامیبین‌سیس» (Thiomargarita namibiensis): یک پروتوباکتریوم کروی شکلِ گرم منفی و بزرگترین باکتری شناخته شده در جهان است که قطر بعضی از آن‌ها به حدود ۰/۷۵ میلی‌متر می‌رسد و بدون نیاز به میکروسکوپ قابل مشاهده هستند. اندازه این باکتری حدود ۳ میلیون برابر یک باکتری معمولی است چون یک واکوئل بسیار بزرگ دارد که حدود ۹۸ درصد حجم آن را تشکیل می‌دهد.
• «Epulopiscium»: گروهی از باکتری‌های گرم مثبت هستند که با «جراح ماهیان» رابطه همزیستی دارند. طول این باکتری‌ها بین 200 تا 700 میکرومتر است. آن‌ها بزرگترین باکتری‌های هتروتروف شناخته شده هستند.

• «ﺳﺘﻨﺘﻮر» (Stentor): اﯾﻦ ﺟﺎﻧﻮران دارای ﺑﺪﻧﯽ ﻣﮋه‌دار و ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﭘﺎﯾﻪ و ﺑﺪﻧﻪ هستند. اﺳﺘﻨﺘﻮر دو ﻧﻮع ﻫﺴﺘﻪ ﺑﺰرگ داﻧﻪ ﺗﺴﺒﯿﺤﯽ ﺷﮑﻞ و ﮐﻮﭼﮏ دارد. ستنتورها دارای نوعی مژک‌های فیلتر کننده هستند که به طور معمول به صورت شاخ بوده و طول آن‌ها ۲ میلی‌متر است. این جانورانِ هتروتروف، از طریق «شکافت دوتایی» (Binary Fission) و به صورت غیرجنسی تولید مثل می‌کنند.

جمع‌بندی

در این مطلب از مجله فرادرس در مورد تک سلولی ها صحبت کردیم. ارگانیسم‌های تک سلولی یا تک یاخته بر خلاف ارگانیسم‌های چند سلولی، از یک سلول واحد تشکیل شده‌اند و فاقد اندامک‌های موجود در سلول‌های موجودات پر سلولی هستند.