تولید کل چیست؟ + فرمول محاسبه به زبان ساده

در علم اقتصاد، تولید به معنای ایجاد «مطلوبیت» (Utility) برای فروش است. فرآیند ایجاد مطلوبیت با تبدیل مجموعه‌ای از نهاده‌های ورودی به برخی خروجی‌ها که ممکن است کالا یا خدمات باشند، انجام می‌شود. خروجی که محصول یا خدمات است در بازار کالا و خدمات فروخته می‌شود. اگر خروجی به بازار عرضه نشود، از نظر اقتصادی، تولید تلقی نمی‌شود. «تولید کل» (Total Product) به صورت حجم کل یا مقدار خروجی نهایی تولید شده توسط یک بنگاه با استفاده از نهاده‌های معین طی یک دوره زمانی مشخص تعریف می‌شود. در این نوشتار مفاهیم مربوط به تولید کل و مراحل تولید مرور خواهد شد.

مفهوم تولید

نهاده‌های مورد استفاده در تولید یک محصول ممکن است کالاهایی باشند که طبیعی یا توسط صنایع دیگر تولید شده‌اند. اگر این نهاده‌ها توسط صنایع دیگر تولید شوند و برای تولید کالایی دیگر در اختیار واحدهای تولیدی دیگر قرار بگیرند، به آن‌ها نهاده‌های واسطه می‌گویند. در علم اقتصاد، نهاده‌های تولید شامل موارد زیر هستند.

فیلم آموزش اقتصاد کار و نیروی انسانی در فرادرس

کلیک کنید

• نیروی کار
• زمین
• ساختمان
• کارخانه
• ماشین‌آلات
• ابزار و تجهیزات و مدیران

هدف اصلی تولید، تبدیل مواد خام و سایر نهاده‌های تولید به خروجی است. ماهیت تولید، بنگاه یا کارخانه‌ای است که کوچک‌ترین واحد فنی تولید محسوب می‌شود. منظور از سازمان، اتحادیه‌ای از افراد است که وظایف متفاوتی دارند اما زیر نظر یک مجموعه اداری واحد کار می‌کنند. این مجموعه طبق قوانین و قواعد خاصی تشکیل شده است. بنگاه یک هدف مشترک برای همه اعضای خود دارد که ممکن است حداکثر کردن سود یا فروش باشد. مفاهیم مرتبط با تولید را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد.

• «تولید کل» (Total Production)
• «تولید متوسط» (Average Production)
• «تولید نهایی» (Marginal Production)

تعریف تولید کل (TP) چیست ؟

«تولید کل» (TP) یا «محصول فیزیکی کل» (Total Physical Product) به صورت مقدار تولید به ازای هر سطح از نهاده‌های تولید تعریف می‌شود. یکی از راه‌های نگاه کردن به یک تابع تولید، در نظر گرفتن چگونگی تغییر خروجی با تغییر یک نهاده ورودی و ثابت نگه داشتن نهاده‌های دیگر است. این دیدگاه از تابع تولید، زمانی مفید است که شرکتی برای تغییر تولید، مایل باشد تنها یک عامل تولید را تغییر دهد و بقیه عوامل را ثابت نگه دارد. ویژگی‌های اصلی تولید کل را می‌توان به صورت زیر بیان کرد.

فیلم آموزش اقتصاد کار و نیروی انسانی در فرادرس

کلیک کنید

• TP، حاصل‌جمع کلیه محصولات حاشیه‌ای متوالی مربوط به یک نهاده است.
• TP، حاصل تلاش کلیه عوامل تولید مانند زمین، نیروی کار، سرمایه و سازمان است.
• TP، با نرخی افزایشی صعود می‌کند و در ادامه به حداکثر مقدار خود می‌رسد. در نقطه حداکثر، تولید کل با نرخ کاهشی شروع به نزول می‌کند.

به عنوان مثال تولید، به ازای هر واحد نیروی کار (L) در جدول زیر نشان داد.

جدول (۱): تولید کل

جدول (۱) نشان می‌دهد زمانی که نیروی کار صفر است، هیچ تولیدی نخواهیم داشت. زمانی که نیروی کار (L)، 1 واحد باشد، TP برابر با 10 واحد خواهد شد. با به کارگیری دومین واحد نیروی کار، TP به 24 واحد افزایش خواهد یافت. زمانی که تعداد نیروی کار به 7 واحد می‌رسد، TP به حداکثر مقدار خود یعنی 57 واحد خواهد رسید. پس از این نقطه، افزایش نیروی کار منجر به کاهش سطح تولید خواهد شد.

بنگاهی که می‌خواهد TP خود را در کوتاه‌مدت افزایش دهد، باید عوامل متغیر خود را افزایش دهد زیرا عوامل ثابت در کوتاه‌مدت، بدون تغییر باقی می‌مانند. اما در بلندمدت، همه عوامل متغیر می‌شوند، شرکت می‌تواند با افزایش هر یکی از عوامل خود، TP خود را افزایش دهد زیرا همه عوامل متغیر می‌شوند. مفهوم TP به ما کمک می‌کند تا مفاهیم تولید متوسط (AP) و تولید نهایی (MP) را بهتر درک کنیم.

تولید متوسط (AP) چیست ؟

«تولید متوسط» (Average Product) به صورت میانگین TP به ازای هر واحد نهاده ورودی تعریف می‌شود. تولید متوسط هر واحد نیروی کار به صورت تولید کل (TP) تقسیم بر آن عامل تولید محاسبه می‌شود. به عنوان مثال تولید متوسط نیروی کار از تقسیم TP بر تعداد نیروی کار محاسبه می‌شود.

فرمول محاسبه تولید متوسط (AP)

تولید متوسط هر عامل تولید از تقسیم TP بر واحدهای مورد استفاده آن عامل تولید محاسبه می‌شود. برای مثال در صورتی که مایل باشید تولید متوسط عامل سرمایه را محاسبه کنید، تولید کل را بر تعداد واحدهای سرمایه مورد استفاده تقسیم کنید. تولید متوسط (AP) از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود.

$$AP_{L}=\frac{TP}{L}$$

تعریف متغیرهای فرمول بالا به صورت زیر است.

• «$$AP_{L}$$»: تولید متوسط نیروی کار
• «TP»: تولید کل
• «L»: تعداد نیروی کار

به عنوان مثال در جدول (۲) تولید متوسط به ازای هر واحد نیروی کار محاسبه شده است.

جدول (۲): تولید متوسط نیروی کار

جدول (۲) نشان می‌دهد زمانی که نیروی کار (L) یک واحد است، تولید کل (TP) برابر با 10 واحد خواهد شد. در این حالت تولید متوسط (AP) نیز 10 واحد خواهد بود. با به‌کارگیری دومین واحد نیروی کار، تولید کل به ۲۴ واحد و تولید متوسط نیز به ۱۲ واحد افزایش خواهد یافت. زمانی که تعداد نیروی کار به 7 واحد می‌رسد، تولید به حداکثر مقدار خود یعنی 57 واحد خواهد رسید. روند تولید متوسط نیز از نقطه حداکثر تولید کل به بعد، نزولی خواهد شد.

تولید نهایی (MP) چیست ؟

تولید نهایی (MP) هر عامل تولید به صورت تغییر در تولید کل تقسیم بر تغییر در آن عامل تولید تعریف می‌شود. به بیانی دیگر تولید نهایی هر عامل، تولید آخرین واحد مربوط به آن عامل تولید است. به عنوان مثال تولید نهایی نیروی کار، تولید آخرین واحدِ نیروی کار است.

فرمول محاسبه تولید نهایی (MP)

برای محاسبه تولید نهایی نیروی کار از فرمول زیر استفاده می‌شود.

$$MP_{L}=\frac{\text{d}TP}{\text{d}L}$$

به عبارتی، مشتق ساده TP نسبت به نیروی کار (L)، تولید نهایی نیروی کار است. در فرمول بالا تعریف متغیرها به صورت زیر است.

• «dTP»:تغییر در تولید کل
• «dL»: تغییر در نیروی کار

تولید نهایی یک عامل، افزایش تولید ناشی از به‌کارگیری آخرین عامل تولید است. فرض کنید دو کارگر برای تولید گندم در یک مزرعه کشاورزی استخدام می‌شوند و سالانه 50 تن گندم تولید می‌کنند. حال اگر به جای دو کارگر، سه کارگر مشغول به‌کار شوند تولید کل به 70 تن افزایش می‌یابد که کارگر سوم 20 تن گندم به تولید کل اضافه کرده است. در این حالت تولید نهایی آخرین واحد نیروی کار برابر با 20 تن گندم است. در جدول (۳) مثالی از تولید نهایی نیروی کار نشان داده شده است.

جدول (۳): تولید نهایی نیروی کار

جدول (۳) نشان می‌دهد وقتی که نیروی کار صفر باشد، تولیدی وجود ندارد. زمانی که نیروی کار (L)، 1 واحد است، تولید کل (TP) برابر با 10 واحد خواهد شد. در این حالت تولید نهایی (MP)، ۱۰ خواهد بود. زمانی که تعداد نیروی کار به 7 واحد برسد، تولید کل به حداکثر مقدار خود یعنی 57 واحد خواهد رسید. در این نقطه تولید نهایی صفر خواهد شد. از این نقطه به بعد، تولید نهایی نیروی کار منفی خواهد شد و بنگاه حتی اگر نیروی کار مجانی باشد، تولید نخواهد کرد زیرا تولید نهایی منفی و تولید کل کاهش خواهد یافت.

رابطه بین تولید کل و تولید نهایی

• زمانی که یکی از نهاده‌های ورودی، تغییر کند و سایر عوامل تولید ثابت نگه داشته شوند، موارد زیر در منحنی‌های تولید کل و تولید نهایی قابل مشاهده است.
•  زمانی که تولید نهایی (MP) افزایش می‌یابد، تولید کل نیز با نرخ صعودی افزایش می‌یابد. این افزایش، در ابتدا به منحنی تولید کل، شکل محدب می‌دهد زیرا نهاده‌های مربوط به عامل متغیر، افزایش می‌یابد. این افزایش تا جایی ادامه می‌یابد که منحنی MP به حداکثر خود می‌رسد.
•  زمانی که تولید نهایی به حداکثر مقدار خود می‌رسد، با افزایش تعداد نیروی کار، روند نزولی تولید نهایی شروع می‌شود. تا زمانی که MP مثبت باشد، تولید کل نیز در حال افزایش خواهد بود. البته در این حالت افزایش تولید کل با شیبی کاهنده انجام می‌گیرد. این فرآیند به منحنی تولید کل یک شکل مقعر می‌دهد. این کار تا زمانی ادامه می‌یابد که منحنی تولید کل به حداکثر مقدار خود برسد.
•  وقتی MP در حال کاهش باشد و مقدار آن منفی باشد، تولید کل نیز در حال کاهش خواهد بود.
  وقتی MP برابر با صفر شود، تولید کل به حداکثر مقدار خود می‌رسد.

در منحنی زیر رابطه بین تولید نهایی (MP) و تولید کل (TP) نشان داده شده است.

رابطه بین تولید نهایی و تولید متوسط

رابطه جالبی بین منحنی‌های تولید نهایی (MP) و تولید متوسط (AP) وجود دارد. در منحنی زیر رابطه بین تولید نهایی (MP) و تولید متوسط (AP) نشان داده شده است.

فیلم آموزش اقتصاد کار و نیروی انسانی در فرادرس

کلیک کنید

رابطه بین تولید متوسط (AP) و تولید نهایی (MP) را می‌توان براساس منحنی بالا توضیح داد. مهم‌ترین ویژگی‌های مربوط به منحنی بالا به صورت زیر دسته‌بندی شده است.

• وقتی تولید متوسط (AP) در حال افزایش است، تولید نهایی (MP) بالاتر از تولید متوسط (AP) قرار می‌گیرد.
• وقتی تولید متوسط (AP) در حال کاهش است، تولید نهایی (MP) زیر تولید متوسط قرار می‌گیرد.
• زمانی که تولید متوسط (AP) به حداکثر مقدار خود می‌رسد، تولید نهایی (MP) و متوسط (AP) با یکدیگر برابر خواهند شد.

رابطه منحنی‌های تولید کل، تولید نهایی و تولید متوسط

در نمودار زیر رابطه بین منحنی‌های رابطه منحنی‌های تولید کل (TP)، تولید نهایی (MP) و تولید متوسط (AP) در قالب مراحل سه‌گانه تولید نشان داده شده است.

ویژگی‌های منحنی بالا را می‌توان با تقسیم‌بندی مراحل تولید به سه مرحله اساسی توضیح داد.

مراحل تولید کدامند ؟

مراحل تولید، شامل سه مرحله اساسی است. این مراحل به صورت زیر دسته‌بندی شده است.

• مرحله اول تولید: طبق منحنی بالا در مرحله یک، از نهاده متغير تا جایی استفاده می‌شود که AP در حال افزایش است و MP بیشتر از AP باشد.
• مرحله دوم تولید: مرحله دوم تولید از نقطه‌ای شروع می‌شود که MP برابر با AP است. در این نقطه AP نيز به حداکثر مقدار خود رسیده است. در ادامه نیز MP کوچک‌تر از AP می‌شود و در نهایت در نقطه‌ایی که MP برابر صفر است این مرحله به پایان می‌رسد.
• مرحله سوم تولید: در مرحله نهایی، MP منفی است. یک بنگاه هیچ وقت در مرحله سوم، تولید نمی‌کند زیرا در این مرحله اضافه کردن به نیروی کار منجر به کاهش تولید خواهد شد. یعنی حتی اگر نیروی کار مجانی باشد، بنگاه تا جایی استخدام می‌کند که MP برابر با صفر شود یا TP به حداکثر خود برسد. پس از نقطه MP=0، تولید از نظر اقتصادی به صرفه نخواهد بود و افزایش نیروی کار منجر به کاهش تولید خواهد شد.

معرفی فیلم آموزش اقتصاد کار و نیروی انسانی

در این نوشتار مفهوم تولید و مفاهیم مرتبط با آن مانند تولید کل، تولید متوسط و تولید نهایی مرور شد. مفاهیم تولید از جمله مهم‌ترین ابزار تحلیلی در اقتصاد خرد هستند که کاربردی گسترده در حوزه اقتصاد خرد و اقتصاد کلان دارند. این مفاهیم در اقتصاد کار به صورتی گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای این منظور فرادرس اقدام به تهیه یک فیلم 8 ساعت و ۱۸ دقیقه‌ای در زمینه اقتصاد کار و نیروی انسانی کرده است. این فیلم در ۱۲ درس ارائه شده است.

درس اول و دوم این فیلم آموزشی در زمینه مقدمات و کلیات مربوط به بازار نیروی کار و عوامل تولید است. در این دو فصل همچنین تعاریف و مفاهیم مربوط به کشش و چگونگی محاسبات کشش تقاضا و عرضه شرح داده شده است. در درس سوم تعادل در بازار نیروی کار و نقش دستمزدها در عدم تعادل بازار کار تدریس شده است. درس چهارم نیز در زمینه مفهوم سرمایه انسانی و نقش آن در بازار کار است. همچنین بررسی تفاوت دستمزدهای تعادلی در بلندمدت در طی مراحل انتقال در درس پنجم بررسی می‌شود.

در درس ششم مفهوم انحصار در خرید و فروش و مقایسه انواع بازارها تدریس می‌شود. درس هفتم به اتحادیه‌های کارگری و تاثیرات آن‌ها بر بازار کار اختصاص دارد. در درس هشتم بررسی دستمزد و اشتغال در بخش عمومی و پیامدهای بیرونی دخالت دولت تحلیل شده است. دخالت دولت در اقتصاد و شکل‌های مختلف این دخالت در درس نهم تدریس می‌شود.

درس دهم به بررسی تعاریف و مفاهیم مربوط به نرخ بیکاری و معرفی منحنی فیلیپس پرداخته است. درس یازدهم به مفهوم توزیع درآمد در بین عوامل تولید و نقش اتحادیه‌های کارگری اختصاص دارد. درس پایانی نیز به آموزه‌های اسلامی در زمینه انگیزه، آداب، حقوق، فلسفه و آثار کار در جامعه اختصاص پیدا کرده است.

• برای مشاهده فیلم آموزش اقتصاد کار و نیروی انسانی + اینجا کلیک کنید.

جمع‌بندی

منحنی‌های تولید کل، تولید نهایی و تولید متوسط از مهم‌ترین ابزارهای تحلیلی در اقتصاد خرد برای بررسی تابع تولید است. تولید نهایی بیان‌گر تولید مربوط به آخرین واحد نیروی کار است. تولید متوسط هر عامل تولید نیز از تقسیم تولید کل بر تعداد عامل تولید مورد استفاده، محاسبه می‌شود. منحنی‌های تولید کل، نهایی و متوسط و رابطه بین آن‌ها حاوی نکاتی مفید هستند که در فرآیند تولید مورد استفاده بنگاه‌ها قرار می‌گیرند. روابط بین منحنی‌های TP،MP و AP را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد.

• در مرحله اول از مراحل سه‌گانه تولید، استفاده از نهاده متغیر تا نقطه‌ای ادامه می‌یابد که تولید متوسط در حال افزایش باشد. در این مرحله همواره تولید نهایی بیشتر از تولید متوسط خواهد بود.
• آغاز مرحله دوم نیز از نقطه‌ای است که در آن تولید نهایی و تولید متوسط باهم برابر می‌شوند و تا نقطه‌ای ادامه دارد که تولید نهایی برابر صفر شود.
• مرحله پایانی نیز منطقه‌ای است که در آن تولید نهایی منفی است. این منطقه، نقطه غیراقتصادی تولید است. بنگاه حتی در صورت رایگان بودن نیروی کار، در این مرحله تولید نخواهد کرد.