بنزین و گازوئیل چه تفاوتهایی دارند؟ – به زبان ساده
«بنزین» (Petrol / gasoline) و «گازوئیل» (Diesel) دو نوع محلول مورد استفاده به عنوان سوخت هستند. هر دو از نفت خام مشتق و جزء محصولات پالایشی طبقهبندی میگردند. اساس این دو نوع سوخت، هیدروکربنهای موجود در نفت است؛ با این حال تفاوتهایی وجود دارد. هم برای به دست آوردن بنزین و هم گازوئیل از روش «تقطیر جزئی» (Fractional distillation) استفاده میشود. هر کدام البته در مرحلهای متفاوت به دلیل تفاوت در دمای جوش جدا میگردند.
بنزین
این سوخت مخلوطی از آلکانها و سیکلوآلکانها است که از تقطیر نفت خام به دست میآید. طول زنجیرهی کربنی هر مولکول بنزین از ۵ تا ۱۲ متغیر است. بنزین عموما در «موتورهای احتراق داخلی» (internal combustion engine) با هدف افزایش سرعت به کار میرود. این سوخت از گازوئیل سبکتر و از نظر تولید آلودگی بهتر است.
گازوئیل
ترکیب این سوخت شامل آلکانها و به صورت کلی زنجیرههای کربنی است. هر مولکول زنجیرهای کربنی به طول ۱۲ اتم کربن در خود دارد. گازوئیل سوختی نسبتا سنگینتر، کمتر فرار و با گرانروی بیشتر نسبت به بنزین است. از این سوخت عموما در «موتورهای احتراق-فشاری» (Compression-Ignition Motors) استفاده میگردد.
تفاوتهای گازوئیل و بنزین
این دو سوخت از منظر جنبههای مختلفی متفاوت هستند، که در ادامه قصد داریم به این تفاوتها به شکلی دقیقتر بپردازیم.
ترکیب شیمیایی: بنزین اساسا از ترکیب هیدروکربنهایی با طول ۷ (هپتان) یا ۸ (تری متیل پنتان) درست میشود؛ در حالی که گازوئیل ترکیبی از هیدروکربنهای نفتی در بازهی ۸ (اکتان) تا ۲۱ (اوندو دکان) را شامل میشود. فرمول شیمیایی بنزین C8H18 و فرمول شیمیایی دیزل C12H23 است.
انتشار CO2: به دلیل اینکه گازوئیل درصد بیشتری اتم کربن در هر مولکول دارد، تقریبا معادل ۱۳ درصد بیشتر از بنزین، CO2 یا دی اکسید کربن تولید میکند.
محتوای انرژی: گازوئیل از نظر محتوای انرژی در جایگاه بالاتری نسبت به بنزین قرار میگیرد. محتوای انرژی بنزین برابر با ۳۳.۷ مگاژول در هر کیلوگرم و گازوئیل برابر ۳۶.۷ مگاژول در هر کیلوگرم محاسبه میشود؛ در نتیجه سوخت گازوئیل به میزان ۱۶ درصد از رقیب خود در این زمینه جلوتر است.
گرانروی: گرانروی بنزین کمتر از گازوئیل است. البته با کاهش دما گرانرویی گازوئیل افزایش مییابد اما چنین رفتاری در بنزین در تغییرات دمایی محدود اتفاق نمیافتد.
فراریت: با توجه به سبکتر بودن مولکولهای بنزین و حضور برخی افزودنیها، این سوخت از گازوئیل فرارتر است؛ به این معنا که در یک دمای ثابت تعداد بیشتری از مولکولهای بنزین نسبت به گازوئیل تبخیر میشوند. به همین دلیل بنزین سریعتر آتش میگیرد.
بازهی جوش: در ابتدا باید توجه کنید که به دلیل ماهیت ترکیبی این دو سوخت، امکان استفاده از عبارت نقطهی جوش مانند یک ماده خالص (مثلا آب) وجود ندارد؛ به این معنا که این دو در یک بازهی دمایی میجوشند. این بازه برای بنزین برابر 20 تا 150 درجهی سانتیگراد و برای گازوئیل بین 37 تا 450 درجهی سانتیگراد است.
مصرف سوخت: بنزین از این نظر، از رقیب خود پیش است؛ یعنی در هر ۱۰۰ کیلومتر، بنزین کمتری نسبت به گازوئیل مصرف میگردد.
توان: توان گازوئیل از بنزین بیشتر است. توان تولید انرژی این سوخت برابر با ۳۸.۶ مگاژول در هر لیتر محاسبه میگردد. نکتهی دیگر اینکه عموما موتورهای بنزینسوز دور موتور بالاتری تولید میکنند. موتورهای دیزلی البته نیاز به گشتاور بیشتری دارند.
آتش گیری: ذخیرهسازی بیشتر از نیاز هر سوختی بدون شک خطرآفرین است. برای نمونه بنزین به عنوان سوختی بسیار آتشگیر و خطرناک به دلیل «فشار بخار» (vapor pressure) بالا شناخته میشود. به دلیل کمتر بودن فشار بخار گازوئیل، این سوخت دیرتر آتش میگیرد و در طی حادثه کمخطرتر است.
نوع احتراق: «نقطهی خود احتراقی» (Auto-ignition temperature) بنزین برابر با بازهای بین 247 تا 280 درجهی سانتیگراد است. این نقطه پایینترین دمایی است که یک ماده بدون هیچ محرک خارجی مانند جرقه یا شعله در جو معمولی، خود به خود آتش میگیرد. البته به منظور احتراق کامل سوخت و اکسیژن در خودرو، نیاز به جرقه وجود دارد. در سوی دیگر نقطهی خود احتراقی گازوئیل برابر با ۲۱۰ درجهی سانتیگراد است و نیاز به جرقه برای آتشگیری ندارد. تنها از افزایش فشار سوخت برای ایجاد انفجار استفاده میشود. مخلوط سوخت و اکسیژن با هم دیگر فشرده میشود که دمای مخلوط را بالا میبرد تا به نقطهی انفجار برسد.
نقطهی آتش و اشتعال: «نقطهی اشتعال» (Flash Point) به کمترین دمایی گفته میشود که سوخت در حالت بخار آمادهی احتراق است. در این نقطه حتما نیاز به یک شعله برای ایجاد اشتعال وجود دارد. این دما برای بنزین برابر با منفی 43 درجهی سانتیگراد و برای گازوئیل برابر با 52-96 درجه سانتیگراد محاسبه میگردد.
در دمای «نقطهی آتش» (Fire Point) بخار سوخت بعد از شروع احتراق حداقل به مدت ۵ ثانیه میسوزد. این دما برای هر دو سوخت تقریبا ۱۰ درجه بیشتر از نقطهی اشتعال است.
طبقهبندی با اکتان و ستان: بنزین را با «عدد اکتان» (Octane number) میسنجند. هرچه این عدد بالاتر باشد، مقاومت سوخت در مقابل احتراق خود به خودی بیشتر است که باعث نرم کار کردن موتور میشود. تفاوت دیگر اینکه گازوئیل را با «عدد ستان» (Cetane) میسنجند. هر چه این عدد بزرگتر باشد، سوخت سریعتر در فرایند افزایش فشار شعلهور میشود. سرعت احتراق گازوئیل به عدد ستان وابسته است.
قیمت: به دلیل تولید بیشتر گازوئیل، این سوخت از بنزین ارزانتر است.
این موارد تفاوتهای کلیدی بین دو سوخت مهم و کاربردی حال حاضر حوزهی حمل و نقل هستند. برای مطالعهی بیشتر در این زمینه میتوانید لینکهای زیر را دنبال کنید.
- آموزش مقدمه ای بر مهندسی زیست سوخت ها
- مجموعه آموزشهای دروس و نرمافزارهای مهندسی شیمی
- بهترین خودروهای هیبرید ۲۰۱۸ را بشناسید
- آنچه باید در مورد خودروهای هیبریدی و برقی بدانید
^^
به نظرتون برای موتور دیزل اگه گازوئیل رو با بنزین مخلوط کنیم تا قدرت احتراق بالا بره .
که مشکل بد روشن شدن ماشین در فصل زمستان که به خاطر گرانوری بالای گازوئیل هست، پایین بیاد.
اگر روغن گازوئیل را کم کنیم چه اتفاقی می افتد؟کار درستی است یا غلط؟
موقع مخلوط کردن بنزین با گازویئل ته باک بر اثر واکنش بنزین با گازویئل رسوبی به شکل فضولات گوسفندی شکل میبنده و باعث مسدود شدن مسیر انتقال سوخت به پمپ گازویئل میشه و خود گازویئل به علت ویسکوزیته اش عاملی برای روغنکاری پمپ گازویئل عمل میکنه که با میکس کردن این دو سوخت دو مشکل اساسی برا پمپ گازویئل پیش میاره یکی اش روغنکاری کم و دیگری رسوب سوخت که باعث گیرپاژ کردن پمپ گازویئل میشه
سلام
چه موادی در بنزین حل میشوند؟ همینطور چه موادی در الکل حل میشوند؟
با تشکر
با سلام؛
در حالت کلی، مواد قطبی در محلولهای قطبی و مواد ناقطبی در محلولهای ناقطبی حل میشوند. برای اطلاعات بیشتر میتوانید مطلب «انحلال پذیری مواد در شیمی — از صفر تا صد» را مطالعه کنید.
با تشکر از همراهی شما با مجله فرادرس
گازوئیل وبنزین از مشتاقان جا خالی هستند حواب اینو خواستم اینجا امدن داستان حضرت یوسف نوشتن خیلی طولانی نمیدونم جواب کدوم
سلام، وقت شما بخیر؛
همراه گرامی مجله فرادرس، پاسخ شما دقیقاً در اولین خط نخستین پاراگراف این مطلب درج شده است.
سلام تشکر. میشه بفرمائید چطوری میتونیم کیفیت گازوییل را برای مصرف ماشین سواری دیزل بالا برد که مشکلی براش پیش نیاد
ضریب تراکم دیزلی 1ب 22هست ولی بنزین 1ب 12.بنزین در موتور دیزلی پیستون در نیمه ی راه سوخت منفجر شده و پیستون برگشت میخورد. ب هیچ وجه موتور کار نمیکند
سلام
میخوام قدرت اشتعال بنزین رو پایین بیارم مثل نفت یا گازوئیل بشه و زود اتیش نگیره
در موتور دیزل وختی پیستون کاملا جمع هست سوخت افزوده میشه ، و چیزی به اسم اینکه وسط راه انفجار صورت بگیره وجود نداره
بسیار جالب و مفید بود. یه گلایه ای بکنم از مردممون ک مطلالعه این جور مطالب علمی بسیار پایین هست. ولی ی ویدعو مستهجن ببین چقدر تماشا شده. با وجود 80ملیون چرا دیگر اب سینا و رازی و فارابی و حسابی و محمودی و…. پیدا نمیشود؟ با تشکر
جالب بود.
اعداد ذکر شده برای دمای اشتعال و دمای اشتعال خودبخودی کاملا غلط هستند. لطفا اصلاح گردد
سلام . دمای شعله گازوئیل چند درجه است ؟
بجای گازوئیل میشه بنزین بنزین مصرف کرد؟ماشین سنگین با بنزین کار میکنه؟
نه بنزین جرقه نیار داره ولی گازوییل خیر و در ماشین دیزلی چیزی به اسم شمع نداریم برای جرقه !