آنچه در مورد سرطان باید بدانید

سرطان بیماری است که با وجود پیشرفت علم هنوز هم ترس بر دل همگان می‌اندازد. سرطان، اصطلاحی کلی برای دسته بزرگی از بیماری‌هایی است که در آن‌ها سلول‌های غیرطبیعی به سرعت تقسیم شده و در سایر اندام‌ها و بافت‌های بدن تکثیر می‌شوند. این بیماری یکی از علل منجر به فوت بسیاری از افراد در دنیا است. در این نوشتار می‌خواهیم به صورت اجمالی آنچه در مورد سرطان باید بدانید را با شما در میان بگذاریم.

رشد سرطان و پخش‌شدن (متاستاز) آن

در بدن سالم، تریلیون‌ها سلول برای رشد و تکثیر ساخته می‌شوند، بدن به این سلول‌ها برای انجام عملکرد روزانه احتیاج دارد. سلول‌های سالم چرخه زندگی خاصی دارند به نوعی تولیدمثل و نابودی آن‌ها با توجه به نوع سلول تعیین می‌شود. سلول‌های جدید جای سلول‌های آسیب دیده یا قدیمی که از کار افتاده‌اند را می‌گیرند؛ اما سرطان این فرآیند را مختل می‌کند و منجر به رشد غیرطبیعی سلول‌ها می‌شود. در واقع این رشد غیرطبیعی ناشی از تغییرات یا جهش‌ها در DNA است.

DNA در ژن‌های جداگانه هر سلول وجود دارد و دستورالعمل‌هایی دارد که به سلول اعلام می‌کند چه عملکردهایی را باید انجام دهد و چطور رشد و تقسیم شود. اغلب جهش‌ها در DNA رخ می‌دهند اما معمولاً سلول‌ها این اشتباهات را اصلاح می‌کنند. وقتی اشتباهی اصلاح نشد، سلول می‌تواند سرطانی شود.

در واقع جهش‌ها موجب ایجاد سلول‌هایی می‌شوند که به جای مرگ می‌توانند جان سالم به در ببرند و در صورت لزوم سلول‌های جدید تشکیل شوند. این سلول‌های اضافی می‌توانند به طور غیرقابل کنترلی تقسیم شوند و موجب رشد تومورها شوند. از سوی دیگر تومورها نیز می‌توانند انواع مشکلات سلامتی را بسته به جایی که در بدن رشد می‌کنند، به وجود آورند.

اما همه تومورها هم سرطانی نیستند، تومورهای بی‌خطری که به اصطلاح خوش‌خیم نامیده می‌شوند نیز هستند که سرطانی نیستند و در بافت‌های مجاور پخش نمی‌شوند؛ اما برخی اوقات تومورها می‌توانند رشد کرده و بزرگ شوند و مشکلاتی را با فشار بر اندام‌ها و بافت‌های مجاور به وجود آورند. تومورهای بدخیم سرطانی هستند و قادرند تا سایر بخش‌های بدن را درگیر کرده و به آن‌ها حمله کنند.

ضمن اینکه بعضی سلول‌های سرطانی می‌توانند با جریان خون یا سیستم لنفاوی به سایر نقاط بدن منتقل شوند. این فرایند متاستاز نام دارد، نامی که برای بسیاری از بیماران و اطرافیانشان هراس‌انگیز است. سرطان‌هایی که به اصطلاح متاستاز بدهند، پیشرفته‌تر از آن‌هایی شده‌اند که متاستاز نداده‌اند. سرطان‌های متاستاتیک (پخش‌شونده) درمان سخت‌تری طلب می‌کنند و البته مهلک‌تر و کشنده‌تر هم هستند.

انواع سرطان

سرطان‌ها بنا به نقطه‌ای از بدن که از آنجا شروع شده‌اند و نوع سلولی که از آن‌ها ساخته شده، نام‌گذاری می‌شوند و حتی اگر به سایر نقاط بدن سرایت هم کنند باز همچنان به نام نقطه آغازین شناخته می‌شوند، مثلاً سرطانی که از ریه‌ها شروع شود و به کبد سرایت کند، همچنان به نام سرطان ریه نامیده می‌شود. همچنین اصطلاحات بالینی نیز برای انواع خاصی از سرطان استفاده می‌شود که عبارت‌اند از:

• کارسینوما (Carcinoma)، سرطانی است که در پوست یا بافت‌هایی که به سایر اندام‌های بدن نفوذ کرده، شروع می‌شود.
• سارکوما (Sarcoma)، سرطان بافت‌های پیوندی مانند استخوان‌ها، عضله، غضروف‌ها و رگ‌های خونی است.
• لوسمی (Leukemia)، یا سرطان خون، معمولاً از مغز استخوان شروع شده و تعداد زیادی گلبول سفید غیرطبیعی ایجاد می‌کند.
• لنفوما و میلوما (Lymphoma and myeloma)، سرطان‌های سیستم ایمنی بدن هستند.

عوامل خطرساز و سرطان‌زا

علت اصلی سرطان، تغییرات یا جهش‌هایی هستند که در DNA سلول‌های بدن رخ می‌دهد. جهش‌های ژنتیکی می‌توانند ارثی باشد. ضمن اینکه این جهش‌های ژنتیکی قادر هستند پس از تولد در نتیجه فشارهای محیطی روی دهند. برخی از این فشارها عبارت‌اند از:

• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مسبب سرطان که به عنوان سرطان‌زا شناخته می‌شوند.
• قرار گرفتن در معرض تابش امواج
• قرار گرفتن غیرحفاظت شده در برابر نور خورشید
• برخی از ویروس‌ها مانند ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
• استعمال دخانیات
• انتخاب سبک زندگی مانند نوع رژیم غذایی یا سطح تحرکات بدنی

ریسک سرطان با افزایش سن بالا می‌رود. همچنین برخی از التهابات موجود در بدن ممکن است در آینده خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند. برای مثال کولیت اولسراتیو، یا التهاب مزمن روده به زعم برخی پزشکان اگر به درستی کنترل نشود می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری سرطان را بالا ببرد.

دانستن اینکه چه عواملی به بروز سرطان کمک می‌کند، بسیار حائز اهمیت است و به شما کمک می‌کند تا شیوه زندگی خود را به گونه‌ای تنظیم کنید که خطر ابتلا به سرطان کاهش یابد. به نظر متخصصان، این هفت روش بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به سرطان هستند:

1. اجتناب از استعمال تنباکو و سیگار
2. سالم‌خوری و توازن در رژیم غذایی
   1. میزان مصرف گوشت فرآوری شده خود را محدود کنید.
   2. انتخاب رژیم غذایی مدیترانه‌ای که بیشتر بر غذاهای گیاهی، پروتئین‌های بدون چربی و چربی‌های سالم تمرکز می‌کند.
   3. اجتناب از مصرف الکل
3. وزن متناسب خود را نگه دارید و حداقل ۳۰ دقیقه در روز فعالیت بدنی داشته باشید.
4. بدن خود را از اشعه مستقیم آفتاب محافظت کنید.
   1. بدن خود را با لباس‌های مناسب، کلاه و عینک آفتابی بپوشانید و از ۸ صبح تا ۴ بعد از ظهر به صورت و دست‌های خود کرم ضدآفتاب بزنید. در این ساعات اشعه‌ خورشید در قوی‌ترین حالت خود قرار دارند.
   2. وقتی در محیط خارج هستید، سعی کنید بیشتر در سایه قرار بگیرید.
   3. از استفاده از تخت‌های مخصوص برنزه کردن پوست خودداری کنید چون می‌توانند به پوست شما مثل نور خورشید آسیب برسانند.
5. خود را در برابر عفونت‌های ویروسی مانند HPV و هپاتیت B که می‌توانند منجر به سرطان شوند، واکسینه کنید.
6. از رفتارهای پرخطر اجتناب کنید. از رابطه جنسی پرخطر دوری کنید، بعد از هر بار مصرف سرنگ تزریق، آن را شکسته و دور بی‌اندازید تا کس دیگری از آن استفاده نکند، به طور کلی توصیه شده از تاتو کردن اعضای بدن خودداری شود اما اگر به هر دلیلی مصر به این کار هستید، فقط در جاهایی که مجوز بهداشتی دارند، این کار را انجام دهید.
7. به طور منظم با پزشک مشورت کرده و چک‌آپ کنید تا اگر مشکلی داشته باشید پیش از اینکه پیشرفته شده و سرطانی شود، پروسه درمان آغاز شود.

روش‌های درمان سرطان

متداول‌ترین انواع درمان‌های سرطان عبارت‌اند از:

• جراحی: هر آنچه در بدن سرطانی شده را با جراحی از بین می‌برند.
• شیمی درمانی: استفاده از داروهایی که برای سلول‌های سرطانی سمی هستند و به سرعت سلول‌های سرطانی را نابود می‌کنند.

• پرتودرمانی: از پرتوهای قدرتمند و متمرکز داخل (براکی‌تراپی) یا خارج بدن (پرتوهای خارجی) برای نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
• پیوند سلول‌های بنیادی (مغز استخوان): در این روش مغز استخوان بیمار را با سلول‌های بنیادی سالم ترمیم می‌کنند. سلول‌های بنیادی، سلول‌های تمایز نیافته‌ای هستند که می‌توانند عملکردهای مختلفی را بر عهده داشته باشند. این پیوندها به پزشکان امکان استفاده از دوزهای بالاتر شیمی‌درمانی می‌دهند تا سرطان درمان شود.
• ایمن درمانی (درمان بیولوژیک): روشی جدید در درمان بیماری‌هاست. در این روش از پادتن‌ها برای کمک به سیستم ایمنی بدن در تشخیص سرطان استفاده می‌شود تا بتوان با این بیماری مبارزه کرد.
• هورمون درمانی: به منظور جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی، هورمون‌هایی را که بعضی از سرطان‌ها را تغذیه می‌کنند، از بین می‌برند یا مسدود می‌کنند.
• دارو درمانی هدفمند: از داروها برای تداخل با مولکول‌های خاص که به رشد و زنده ماندن سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند، استفاده می‌شود.
• آزمایش‌های بالینی: روش‌های جدیدی برای درمان سرطان بررسی می‌شوند.

طب جایگزین

از طب جایگزین به منظور کاهش علائم سرطان و عوارض جانبی درمان آن مانند حالت تهوع، خستگی و درد استفاده می‌شود. انواع طب جایگزین شامل موارد ذیل است:

• طب سوزنی
• هیپنوتیزم
• ماساژ
• یوگا
• مدیتیشن
• روش‌های آرامش بخش

اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، این جاست که طب جایگزین یا روش‌های شبه‌علمی مدعی جایگزینی طب (مثل هومیوپاتی) در صورتی که مانع درمان‌های شناخته‌شده و متعارف سرطان شوند یا بیمار را تشویق به نادیده‌گرفتن سیر درمان کنند، بسیار خطرناک و مهلک خواهند بود.

این مطلب توسط نویسنده مهمان، «آزاده ارشدی»، نوشته شده است.