آموزش ICDL – مهارت هفتم – رایگان | به زبان ساده و گام به گام

مهارت هفتم ICDL به مرور وب و ارتباط‌ها اختصاص دارد. ما در این راهنما تلاش می‌کنیم تا به صورت فشرده و به روشی گام به گام شما را با مفاهیم اینترنت، مرور وب و ایمیل آشنا سازیم. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید تا با گام هفتم آموزش ICDL آشنا شوید.

مقدمه آموزش ICDL - مهارت هفتم

برای شروع یادگیری، بهتر است ابتدا نکات زیر را یاد بگیرید:

• اینترنت یک سیستم جهانی از شبکه‌های به هم متصل از رایانه‌ها است.
• اینترنت از پروتکل اینترنت استاندارد (TCP/IP) استفاده می‌کند.
• هر رایانه در اینترنت به وسیله یک نشانی یکتا به نام IP شناسایی می‌شود.
• نشانی IP مجموعه منحصربه‌فردی از اعداد مانند 110.22.33.114 است که مکان یک رایانه را روی شبکه مشخص می‌سازد.
• یک رایانه خاص به نام «سرور نام دامنه» (Domain Name Server) که به اختصار DNS نامیده می‌شود برای تبدیل نشانی‌های IP به اسامی معنی‌دار استفاده می‌شود و به این ترتیب کاربران می‌توانند رایانه‌های مورد نظر خود را بر اساس نامشان و نه نشانی IP پیدا کنند.
• برای نمونه یک سرور DNS نام دامنه وب‌سایت فرادرس (http://www.faradars.org) را به نشانی IP خاص آن ترجمه می‌کند تا رایانه‌ای که این وب‌سایت را میزبانی می‌کند به صورت منحصربه‌فردی شناسایی شود.
• اینترنت در دسترس همه کاربران در سراسر دنیا قرار دارد.

تکامل اینترنت

مفهوم اینترنت نخستین بار در سال 1969 مطرح شده است و در طی این سال‌ها دستخوش تغییرهای زیادی از نظر فناوری و زیرساختی شده است که در این بخش به صورت فهرست‌وار آن‌ها را مورد اشاره قرار می‌دهیم.

• منشأ اینترنت از مفهوم شبکه‌ای منشأ یافته است که در آژانس پروژه تحقیقات پیشرفته ایالات متحده (ARPANET) ایجاد شده بود.
• ARPANET از سوی وزارت دفاع ایالات متحده تأسیس یافته بود.
• مقصود ابتدایی آرپانت تأمین ارتباط بین بخش‌های مختلف دولت بود.
• این شبکه در ابتدا تنها چهار گره داشت که به طور رسمی Host نامیده می‌شدند.
• در سال 1972، آرپانت با 23 گره که در کشورهای مختلف قرار داشتند به سراسر جهان گسترش یافت و از این رو به نام Internet شناخته شد. در این زمان با ابداع فناوری‌های جدیدی از قبیل پروتکل‌های TCP/IP، DNS، WWW، مرورگرها، زبان‌های اسکریپت‌نویسی و غیره، اینترنت به رسانه‌ای برای انتشار و دسترسی به اطلاعات روی وب تبدیل شد.

مزایا و معایب اینترنت

امروزه اینترنت تقریباً همه وجوه زندگی ما را در بر گرفته است. در این بخش مزیت‌های اینترنت را بررسی می‌کنیم.

مزیت‌های اینترنت

• شبکه‌های اجتماعی
• آموزش و فناوری
• سرگرمی
• سرویس‌های آنلاین

معایب اینترنت

• تهدید اطلاعات شخصی
• اسپم شدن
• جرائم سایبری
• حمله‌های ویروسی

اکسترانت

«اکسترانت» (Extranet) به یک شبکه‌ی درون یک سازمان اشاره دارد که از برای اتصال کنترل‌شده به خارج از سازمان استفاده می‌کند. اکسترانت به کسب‌وکارها کمک می‌کند که با مشتریان و تأمین‌کننده‌های خود ارتباط برقرار سازند و از این رو امکان کار به روش تیمی را فراهم می‌سازد.

مزیت‌های اکسترانت

اکسترانت یک مدل موفق برای همه انواع کسب‌وکارها چه کوچک و چه بزرگ محسوب می‌شود. در این بخش برخی از مزیت‌های اکسترانت را برای کارمندان، تأمین‌کنندگان، شرکای تجاری و مشتریان مورد اشاره قرار می‌دهیم.

مشکلات اکسترانت

جدا از مزیت‌ها، اکسترانت برخی معایب نیز دارد. در ادامه این موارد را نیز معرفی می‌کنیم.

میزبانی

منظور از میزبانی مکانی است که صفحه‌ای اکسترانت نگه‌داری می‌شوند. در این چارچوب دو گزینه وجود دارد:

• میزبانی صفحه‌ها روی سرور شخصی
• میزبانی روی یک ISP به همان روش صفحه‌های وب

زمانی که صفحه‌های اکسترانت روی سرور شخصی میزبانی شوند، باید پهنای باند اینترنت تأمین شود که هزینه زیادی دارد.

امنیت

در صورتی که صفحه‌های اکسترانت را روی سرور شخصی میزبانی کنید، نیاز به امنیت فایروال اضافی دارید که موجب افزایش پیچیدگی مکانیسم امنیتی و افزایش بار شبکه می‌شود.

مشکلات دسترسی

امکان دسترسی به اطلاعات بدون وجود اتصال اینترنت وجود ندارد. با این حال اطلاعات روی اینترنت می‌توانند بدون وجود اینترنت نیز مورد دسترسی قرار گیرند.

کاهش تعامل

اکسترانت موجب کاهش تعامل رو در رو در کسب‌وکار می‌شود که در نهایت منجر به از دست رفتن ارتباط میان مشتریان، شرکای تجاری و تأمین‌کنندگان می‌شود.

تفاوت اکسترانت با اینترانت

در جدول زیر تفاوت‌های بین اکسترانت و اینترانت را جمع‌بندی کرده‌ایم.

مدل‌های مرجع اینترنت

در این بخش مدل‌های مختلف مرجع اینترنت را معرفی و بررسی می‌کنیم.

مدل مرجع OSI

OSI اختصاری برای عبارت «اینترفیس سیستم باز» (Open System Interface) است. این مدل از سوی سازمان بین‌المللی استاندارسازی (ISO) توسعه یافته و از این رو به نام مدل ISO-OSI شناخته می‌شود.

مدل OSI شامل هفت لایه است که در تصویر زیر ترسیم شده‌اند. هر لایه دارای یک کارکرد خاصی است و سرویس‌هایی به لایه بالاتر خود می‌دهد.

لایه فیزیکی

لایه فیزیکی مسئول فعالیت‌های زیر است:

• فعال‌سازی، نگهداری و غیر فعال‌سازی اتصال فیزیکی.
• تعریف کردن ولتاژها و نرخ‌های داده‌ای مورد نیاز برای انتقال داده‌ها.
• تبدیل بیت‌های دیجیتال به سیگنال الکتریکی.
• تصمیم‌گیری در مورد این که اتصال به صورت simplex، نیم duplex یا duplex کامل برقرار شود.

لایه دیتالینک

• لایه دیتالینک (Data Link) کارکردهای زیر را اجرا می‌کند:
• همگام‌سازی و کنترل خطا برای اطلاعاتی که روی لایه فیزیکی منتقل می‌شوند.
• فعال‌سازی تشخیص خطا و افزودن بیت‌های شناسایی خطا به داده‌هایی که انتقال می‌یابند.

لایه شبکه

در ادامه کارکردهای لایه شبکه را می‌بینید:

• مسیریابی سیگنال‌ها از طریق کانال‌های مختلف به سمت دیگر.
• عمل کردن به صورت کنترلر شبکه با تصمیم‌گیری در مورد این که کدام مسیر باید طی شود.
• تقسیم کردن پیام‌های خروجی به بسته‌ها و تجمیع بسته‌های ورودی به صورت پیام‌هایی برای سطوح بالاتر.

لایه انتقال

لایه انتقال (Transport) کارکردهای زیر را اجرا می‌کند:

• تصمیم‌گیری در مورد این که انتقال داده‌ها باید روی مسیرهای موازی یا یک مسیر منفرد اجرا شود.
• اجرای عملیات مالتی‌پلکس‌کردن یا افراز روی داده‌ها.
• گروه‌های داده‌ای به واحدهای کوچک‌تری تقسیم می‌شوند تا به روش کارآمدتری از سوی لایه شبکه مدیریت شوند.
• لایه انتقال مسئول منتقل کردن داده‌ها از یک سمت به سمت دیگر شبکه است.

لایه نشست

لایه «نشست» (Session) کارکردهای زیر را اجرا می‌کند:

• پیام‌ها را مدیریت کرده و گفتگوی بین دو اپلیکیشن مختلف را همگام‌سازی می‌کند.
• لاگین کردن و لاگ‌آوت کردن، شناسایی کاربر، صدور صورتحساب و مدیریت نشست بر عهده این لایه است.

لایه ارائه

لایه ارائه کارکردهای زیر را اجرا می‌کند.

• این لایه ما را مطمئن می‌سازد که اطلاعات به شکلی تحویل شده‌اند و سیستم دریافت‌کننده می‌تواند آن‌ها را درک کرده و مورد استفاده قرار دهد.

لایه اپلیکیشن

لایه اپلیکیشن کارکردهای زیر را اجرا می‌کند:

• سرویس‌های مختلفی از قبیل دست‌کاری اطلاعات به روش‌های مختلف، انتقال مجدد فایل‌های اطلاعات و توزیع نتایج و مواردی از این دست را بر عهده دارد.
• کارکردهای مانند LOGIN یا بررسی رمز عبور نیاز سوی لایه اپلیکیشن اجرا می‌شوند.

مدل مرجع TCP/IP

مدل TCP/IP یک مدل عملی است که در اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرد. TCP/IP اختصاری برای عبارت «پروتکل کنترل انتقال و پروتکل اینترنت» (Transmission Control Protocol and Internet Protocol) است.

مدل TCP/IP ترکیبی از دو لایه فیزیکی و دیتالینک در یک لایه یعنی لایه «میزبان به شبکه» (Host-to-Network) است. تصویر زیر لایه‌های مختلف مدل TCP/IP را نمایش می‌دهد

لایه اپلیکیشن

این لایه همان لایه است که در مدل OSI توضیح دادیم و کارکردهای زیر را بر عهده دارد:

• تأمین سرویس‌های مختلف از قبیل دست‌کاری اطلاعات به روش‌های گوناگون، انتقال مجدد فایل‌های اطلاعاتی، توزیع نتایج و غیره.
• کارکردهایی از قبیل لاگین کردن، بررسی رمز عبور و غیره نیز از سوی لایه اپلیکیشن اجرا می‌شوند.
• در این لایه از پروتکل‌های TELNET، FTP، SMTP، DN، HTTP، NNTP استفاده می‌شود.

لایه انتقال

این لایه نیز همان کارکردهایی را اجرا می‌کند که در بخش مدل OSI تشریح کردیم. نکات مهمی که در رابطه با لایه انتقال باید مورد اشاره قرار گیرند، به شرح زیر هستند:

• این لایه از پروتکل TCP و UDP برای انتقال سربه‌سر استفاده می‌کند.
• TCP پایدار است و یک پروتکل مبتنی بر اتصال است.
• TCP کنترل گردش را نیز بر عهده دارد.
• UDP پایدار نیست و پروتکلی فاقد اتصال است و گردش کنترل را نیز اجرا نمی‌کند.
• در لایه انتقال به طور کلی از دو پروتکل TCP/IP و UDP استفاده می‌شود.

لایه اینترنت

• کارکرد این لایه به میزبان اجازه می‌دهد که بسته‌هایی از داده‌ها را در شبکه قرار دهد و سپس کاری کند که آن‌ها به صورت مستقل از هم به سمت مقصد روانه شوند. با این حال، ترتیب دریافت بسته‌ها در مقصد می‌تواند متفاوت از توالی ارسال شدن آن‌ها باشد.
• پروتکل مورد استفاده در این لایه «پروتکل اینترنت» (IP) است.

لایه میزبان به شبکه

• این پایین‌ترین لایه در مدل TCP/IP است. میزبان باید با استفاده از برخی پروتکل‌ها به شبکه وصل شود تا بتواند بسته‌های IP را روی آن بفرستد. این پروتکل بسته به میزبان و شبکه می‌تواند متفاوت باشد.
• پروتکل‌های مورد استفاده در این لایه شامل ARPANET، SATNET، LAN، packet radio هستند.

معماری سیستم نام دامنه

سیستم نام دامنه از اجزای «نام‌های دامنه»، «فضای نام دامنه» و «سرور نام» تشکیل یافته‌ است که در ادامه هر کدام از آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

نام‌های دامنه

نام دامنه یک رشته نمادین است که با نشانی IP مرتبط است. چندین نام دامنه وجود دارند که برخی از آن‌ها مانند com، edu، gov، net و غیره عمومی هستند و برخی دیگر دارای موضوع خاصی مانند اسامی کشورهای مختلف از قبیل au، in، za، us و غیره هستند.

جدول زیر نام‌های دامنه سطح بالای ژنریک را نشان می‌دهد:

جدول زیر برخی نام‌های دامنه سطح بالای کشورها را نمایش می‌دهد.

فضای نام دامنه

فضای نام دامنه به سلسله مراتبی اشاره دارد که در ساختار نام‌گذاری اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سلسله مراتب دارای چندین سطح (از 0 تا 127) است که ریشه در بخش فوقانی قرار دارد. نمودار زیر سلسله مراتب فضای نام را نمایش می‌دهد:

در نمودار فوق هر زیردرخت نماینده یک دامنه است. هر دامنه را می‌توان به زیردامنه‌هایی افراز کرد و این افراز را همین طور تا سطوح پایین‌تر ادامه داد.

سرور نام

«سرور نام» (Name Server) پایگاه DNS را در خود جای داده است. این پایگاه داده شامل نام‌های مختلف و نشانی‌های IP متناظر آن‌ها است. از آنجا که یک سرور منفرد امکان نگهداری کل پایگاه داده DNS را ندارد، از این رو اطلاعات در میان سرورهای DNS زیادی تقسیم می‌شوند.

• سلسله مراتب سرور همانند سلسله مراتب نام‌ها است.
• کل فضای نام به منطقه‌های مختلفی تقسیم شده است.

منطقه‌ها

«منطقه» (Zone) به مجموعه‌ای از گره‌ها (زیردامنه‌ها) گفته می‌شود که زیر یک دامنه اصلی قرار دارند. سرور یک پایگاه داده به نام «فایل منطقه» برای هر منطقه نگهداری می‌کند.

اگر دامنه بیش از یک به زیردامنه‌ها تقسیم نشده باشد، در این صورت دامنه و منطقه به چیز واحدی اشاره می‌کنند.

اطلاعات در مورد گره‌های موجود در زیردامنه در سرور‌هایی در سطوح پایین‌تر ذخیره می‌شود و سرور اصلی ارجاعی به این سطوح پایین‌تر از سرورها ارائه می‌کند.

انواع سرورهای نام

در ادامه سه دسته از سرورهای نام را می‌بیند که کل سیستم نام دامنه را مدیریت می‌کنند:

• سرور Root
• سرور اصلی
• سرور ثانویه

سرور Root

سرور ریشه سرور سطح پایینی است که شامل کل درخت DNS است. این سرور اطلاعاتی در مورد دامنه ندارد، اما این قابلیت را به سرور دیگری اعطا می‌کند.

سرورهای اصلی

سرور «اصلی» (Primary) یک فایل در مورد zone خود نگهداری می‌کند. این سرور اجازه ایجاد، نگهداری و به‌روزرسانی فایل منطقه را فراهم می‌سازد.

سرور ثانویه

سرور ثانویه اطلاعاتی در مورد یک منطقه از سرور دیگر انتقال می‌دهد که می‌تواند سرور اصلی یا ثانویه دیگر باشد. این سرور ثانویه اجازه ایجاد یا به‌روزرسانی یک فایل منطقه را ندارد.

طرز کار DNS

DNS نام دامنه را به صورت خودکار به نشانی IP ترجمه می‌کند. فرایند تعیین دامنه به صورت مراحل زیر انجام می‌گیرد:

• زمانی که نشانی www.faradars.org را در مرورگر وارد می‌کنید، نشانی IP این وب‌سایت را از سرورهای DNS لوکال می‌پرسد. این سرور DNS لوکال در ISP قرار دارد.
• زمانی که DNS نشانی IP نام دامنه مورد تقاضا را نیابد، درخواست را به سرور DNS ریشه ارسال می‌کند و دوباره در مورد نشانی IP پرس‌وجو می‌کند.
• سرور DNS ریشه، این پیام را بازگشت می‌دهد که من نشانی IP دامنه www.faradars.org را پیدا نمی‌کنم، اما می‌توانم نشانی IP سرور DNS را بگویم.
• در ادامه سرور DNS لوکال همین سؤال را از سرور DNS می‌پرسد.
• سرور DNS مربوط به org همان پاسخ را می‌دهد که نشانی IP دامنه www.faradars.org را نمی‌داند اما نشانی faradars.org را می‌داند.
• در ادامه DNS لوکال از سرور DNS مربوط به faradars.org همین سؤال را می‌پرسد.
• در ادامه سرور DNS مربوط به faradars.org نشانی‌IP دامنه www.faradars.org را بازگشت می‌دهد.
• بدین ترتیب DNS لوکال نشانی IP مربوط به دامنه www.faradars.org را به رایانه‌ای که درخواست داده است بازگشت می‌دهد.

سرویس‌های اینترنتی

در این بخش سرویس‌هایی را که با استفاده از اینترنت می‌توان به آن‌ها دسترسی داشت معرفی می‌کنیم.

سرویس‌های ارتباطی

سرویس‌های ارتباطی مختلفی در بستر اینترنت وجود دارند که امکان مبادله اطلاعات را با افراد و گروه‌های مختلف فراهم می‌سازند. جدول زیر شرحی اجمالی از این سرویس‌ها ارائه می‌کند:

سرویس‌های بازیابی اطلاعات

چندین سرویس بازیابی اطلاعات وجود دارند که امکان دسترسی آسان به اطلاعات موجود روی اینترنت را فراهم می‌سازند. جدول زیر مقدمه مختصری از این سرویس‌ها را ارائه می‌کند.

سرویس‌های وب

سرویس‌های وب امکان مبادله اطلاعات بین اپلیکیشن‌های روی وب را فراهم می‌سازند. اپلیکیشن‌های روی وب با استفاده از سرویس‌های وب، امکان مبادله اطلاعت را می‌یابند. اپلیکیشن‌ها با استفاده از وب‌سرویس‌ها می‌توانند با یکدیگر به سهولت تعامل پیدا کنند. سرویس‌های وب استفاده از مفهوم «محاسبات کاربردی» (Utility Computing) کار می‌کنند.

وب جهان‌گستر (WWW)

WWW که به اختصار W3 نیز نامیده می‌شود یک روش برای دسترسی به اسنادی است که روی سرور‌های مختلف اینترنتی قرار دارند. این اسناد می‌توانند شامل متن، گرافیک، صوت، ویدئو، هایپرلینک باشند. هایپرلینک‌ها به کاربران امکان می‌دهند که بین اسناد مختلف حرکت کنند.

کنفرانس ویدئویی

ویدئوکنفرانس یا تله‌کنفرانس ویدئویی یک روش برای برقراری ارتباط دوطرفه صوتی و ویدئویی به کمک فناوری‌های مخابراتی است.

حالت‌های ویدئو‌کنفرانس

در این بخش با انواع مختلف روش‌های برگزاری ویدئوکنفرانس آشنا می‌شویم.

• نقطه به نقطه

این حالت ویدئوکنفرانس برای برقراری ارتباط بین تنها دو نقطه استفاده می‌شود.

• چندنقطه‌ای

این حالت ویدئوکنفرانس موجب برقراری اتصال بین چند مکان مختلف با استفاده از «واحد کنترل چندنقطه‌ای» MCU می‌شود.

پروتکل‌های اینترنتی

در این بخش انواع مختلف پروتکل‌هایی را که برای برقراری ارتباط روی اینترنت استفاده می‌شود، بررسی می‌کنیم.

پروتکل کنترل انتقال (TCP)

• پروتکل کنترل انتقال با لایه انتقال مدل OSI مرتبط است.
• TCP پایدار است و یک پروتکل مبتنی بر اتصال محسوب می‌شود.
• TCP امکانات زیر را ارائه می‌کند:
  • انتقال داده‌های استریم
  • پایداری
  • کنترل گردش کارآمد
  • عملیات فول داپلکس
  • مالتی‌پلکسینگ.
• TCP تحویل بسته سربه‌سر مبتنی بر اتصال را ارائه می‌کند.
• TCP پایداری را از طریق تقطیع بایت‌ها با یک شماره شناسایی که مقصد بایت بعدی را مشخص می‌سازد تأمین می‌کند.
• TCP بایت‌هایی را که در دوره زمانی مورد نظر دریافت نشوند، مجدداً ارسال می‌کند.

پروتکل اینترنت (IP)

پروتکل اینترنت فاقد اتصال است و یک پروتکل ناپایدار محسوب می‌شود. این پروتکل هیچ تضمینی در مورد موفقیت انتقال داده‌ها ارائه نمی‌کند. برای این که پروتکل اینترنت پایدار باشد، باید با پروتکل پایداری مانند TCP در لایه انتقال جفت شود. پروتکل اینترنت داده‌ها را به شکل تصویر زیر انتقال می‌دهد:

پروتکل دیتاگرام کاربر (UDP)

UDP نیز همانند IP فاقد اتصال و غیر پایدار است. این پروتکل برقراری یک اتصال با میزبان برای مبادله داده‌ها را تضمین نمی‌کند. از آنجا که UDP یک پروتکل غیر پایدار است، هیچ مکانیسمی برای تضمین این که داده‌های ارسال دریافت خواهند شد وجود ندارد. UDP داده‌ها را به شکل یک دیتاگرام انتقال می‌‌دهد. دیتاگرام UDP شامل پنج بخش است که در تصویر زیر نمایش یافته است:

پروتکل انتقال فایل (FTP)

FTP برای کپی کردن فایل‌ها از یک میزبان به میزبان دیگر استفاده می‌شود. FTP مکانیسم انتقال فایلی به شرح زیر دارد:

• FTP دو پردازش به نام‌های «پردازش کنترل» (Control Process) و «پردازش انتقال داده‌ها» (Data Transfer Process) در هر دو سمت یعنی در کلاینت و سرور ایجاد می‌کند.
• FTP دو اتصال مختلف برقرار می‌کند که یکی برای انتقال داده‌ها و دیگری برای اطلاعات کنترل است.
• اتصال کنترل بین پردازش‌های کنترل دو سمت و اتصال داده نیز بین پردازش‌های داده در دو سمت کلاینت و سرور برقرار می‌شود.
• FTP از پورت 21 برای اتصال کنترل و از پورت 20 برای اتصال داده استفاده می‌کند.

پروتکل انتقال فایل ساده (TFTP)

«پروتکل انتقال فایل ساده» (Trivial File Transfer Protocol) نیز برای انتقال فایل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما فایل‌ها را بدون احراز هویت جابجا می‌کند. TFTP برخلاف FTP اطلاعات کنترل و داده را جدا نمی‌کند. از آنجا که هیچ احراز هویت وجود ندارد، TFTP فاقد امکانات امنیتی است و از این رو استفاده از آن توصیه نمی‌شود.

نکات کلیدی

• TFTP از UDP برای انتقال داده‌ها استفاده می‌کند. هر پیام TFTP در یک دیتاگرام UDP مجزا انتقال می‌یابد.
• دو بایت اول پیام TFTP نوع پیام را مشخص می‌سازد.
• نشست TFTP زمانی آغاز می‌شود که یک کلاینت TFTP یک درخواست برای آپلود یا دانلود یک فایل مقداردهی می‌شود.
• درخواست از یک پورت UDP زودگذر به پورت 69 UDP یک سرور TFTP ارسال می‌شود.

Telnet

تِلنِت پروتکلی است که برای ورود به رایانه ریموت روی اینترنت استفاده می‌شود. چند کلاینت تلنت وجود دارند که رابط کاربری کاربرپسندی ارائه می‌کنند. نمودار زیر فردی را نشان می‌دهد که وارد رایانه A شده است و از آنجا به صورت ریموت وارد رایانه B می‌شود.

پروتکل انتقال ابرمتن

«پروتکل انتقال ابرمتن» (Hyper Text Transfer Protocol) به اختصار HTTP یک پروتکل ارتباطی است. این پروتکل مکانیسمی برای ارتباط بین مرورگر و وب ‌سرور برقرار می‌سازد. HTTP پروتکل «درخواست و پاسخ» نیز نامیده می‌شود، زیرا ارتباط بین سرور در جفت درخواست و پاسخ انجام می‌یابد.

درخواست HTTP

درخواست HTTP شامل چند خط است که اطلاعات زیر را نگه‌داری می‌کند:

• خط درخواست
• فیلدهای هدر
• متن پیام

نکات کلیدی

• خط نخست درخواست HTTP متد درخواست را تعیین می‌کند که می‌تواند به صورت GET یا POST و یا متد دیگری باشد.
• خط دوم در را تعیین می‌کند که نشانگر نام دامنه سرور است که index.html از آن بازیابی خواهد شد.

پاسخ HTTP

پاسخ HTTP نیز همانند درخواست HTTP ساختار خاصی دارد. پاسخ HTTP شامل موارد زیر است:

• خط وضعیت
• هدرها
• متن پیام

ایمیل

ایمیل سرویسی است که به ما امکان ارسال پیام را به شیوه الکترونیک روی اینترنت می‌دهد. ایمیل یک ابزار کارآمد، ارزان و آنی برای توزیع اطلاعات بین افراد مختلف است.

پروتکل‌های ایمیل

در این بخش انواع مختلفی از پروتکل‌هایی که برای ارسال و دریافت ایمیل مورد استفاده قرار می‌گیرند، معرفی می‌کنیم.

SMTP

نام پروتکل SMTP اختصاری برای عبارت «پروتکل ساده انتقال نامه» (Simple Mail Transfer Protocol) است. این پروتکل نخستین بار در سال 1982 معرفی شده است. SMTP یک پروتکل استاندارد است که برای ارسال مؤثر و پایدار ایمیل روی اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• نکات کلیدی
• SMTP یک پروتکل در لایه اپلیکیشن است.
• SMTP یک پروتکل مبتنی بر اتصال است.
• SMTP یک پروتکل مبتنی بر متن است.
• SMTP به مبادله پیام بین سرورهای ایمیل روی شبکه TCP/IP کمک می‌کند.
• SMTP علاوه بر انتقال ایمیل، نوتیفیکیشنی در رابطه با ایمیل‌های ورودی نیز ارائه می‌کند.
• زمانی که یک ایمیل ارسال می‌کنید، کلاینت ایمیل آن را به سرور ایمیل شما ارسال می‌کند که در ادامه با استفاده از کلاینت SMTP با سرور ایمیل گیرنده ارتباط می‌گیرد.
• این دستورهای SMTP نشانی‌های ایمیل فرستنده و گیرنده را همراه با متن پیامی که باید ارسال شود تعیین می‌کنند.
• مبادله دستورها بین سرورها بدون هیچ مداخله‌ای از سوی کاربر انجام می‌شود.
• در حالتی که پیامی نتواند تحویل شود، یک گزارش خطا به فرستنده ارسال می‌شود که موجب می‌شود پروتکل SMTP به یک پروتکل پایدار تبدیل شود.

IMAP

نام پروتکل IMAP اختصاری برای عبارت «پروتکل دسترسی پیام اینترنتی» (Internet Message Access Protocol) است. این پروتکل نخستین بار در سال 1986 معرفی شده است و پنج نسخه متفاوت از آن وجود دارد:

• IMAP اصلی
• IMAP2
• IMAP3
• IMAP2bis
• IMAP4

نکات کلیدی

• IMAP به برنامه کلاینت امکان می‌دهد که پیام ایمیل را روی سرور و بدون نیاز به دانلود کردن آن روی رایانه لوکال دست‌کاری کند.
• ایمیل از سوی سرور ریموت نگهداری می‌شود.
• پروتکل IMAP به ما امکان می‌دهد که اعمال مختلفی از قبیل دانلود کردن، حذف پیام بدون خواندن و همچنین ایجاد، دست‌کاری و حذف ریموت پوشه‌های پیام موجود در صندوق پستی را اجرا کنیم.
• IMAP به کاربر امکان می‌دهد که ایمیل‌ها را جستجو کند.
• IMAP امکان دسترسی به چند صندوق پستی روی سرور‌های ایمیل مختلف را فراهم می‌سازد.

POP

نام پروتکل POP اختصاری برای عبارت «پروتکل اداره پست» (Post Office Protocol) است. این پروتکل به طور کلی برای پشتیبانی از یک کلاینت منفرد استفاده می‌شود. چند نسخه از پروتکل POP وجود دارد، اما نسخه استاندارد کنونی POP3 است.

• نکات کلیدی
• POP یک پروتکل استاندارد اینترنتی در لایه اپلیکیشن است.
• از آنجا که POP از دسترسی آفلاین به پیام‌ها پشتیبانی می‌کند، مصرف پهنای باند کمتری دارد.
• POP امکان جستجو را فراهم نکرده است.
• برای دسترسی به پیام باید آن‌ها را دانلود کنیم.
• پروتکل POP امکان دسترسی به تنها یک صندوق ایجاد شده روی سرور را فراهم می‌سازد.
• POP برای دسترسی به داده‌های غیر ایمیلی مناسب نیست.
• دستورهای POP معمولاً به صورت کدهای سه یا چهار حرفی مانند STAT مختصر شده‌اند.

طرز کار ایمیل

طرز کار ایمیل از رویکرد سرور-کلاینت پیروی می‌کند. در این رویکرد، کلاینت فرستنده ایمیل یعنی اپلیکیشن ایمیل یا برنامه ارسال نامه الکترونیکی است و سرور نیز دستگاهی است که ایمیل‌ها را مدیریت می‌کند. در مثال زیر مراحل مقدماتی ارسال و دریافت ایمیل‌ها را معرفی کرده‌ایم که درک بهتری از طرز کار سیستم ایمیل به شما می‌دهد:

• فرض کنید فرد الف می‌خواهید یک پیام ایمیل به فرد ب ارسال کند.
• فرد الف پیام را با استفاده از برنامه ایمیل مانند کلاینت ایمیل نوشته و سپس دکمه ارسال را می‌زند.
• پیام از طریق پروتکل انتقال نامه ساده (SMTP) به سرور ایمیل فرد ب ارسال می‌شود.
• سرور میل پیام را روی دیسک و در فضایی که به فرد ب اختصاص دارد، ذخیره می‌کند. این فضای دیسک روی سرور میل به نام mail spool شناخته می‌شود.
• اکنون فرض کنید فرد ب کلاینت POP را اجرا می‌کند و می‌داند که چطور با سرور میل ب ارتباط بگیرد.
• این فرد به صورت دوره‌ای اطلاعات سرور POP را بررسی می‌کند تا ببیند آیا هیچ ایمیل جدیدی به ب رسیده است یا نه. در این مورد فرد الف یک ایمیل به فرد ب ارسال کرده است و از این رو ایمیل روی اینترنت به رایانه ب ارسال می‌شود. این پیام هم اینک روی رایانه فرد ب ذخیره شده است.

نمودار زیر یک بازنمایی تصویری از مراحلی که در بخش فوق اشاره کردیم را نمایش می‌دهد:

عملیات مختلف روی ایمیل

در این بخش کارهای مختلفی که می‌توان روی یک ایمیل اجرا کرد را توضیح می‌دهیم.

ایجاد حساب ایمیل

ارائه‌دهندگان مختلف ایمیل مانند Gmail، hotmail، ymail، rediff mail و غیره وجود دارند. در این بخش با شیوه ایجاد ایمیل در یک حساب کاربری جیمیل آشنا می‌شویم.

وب‌سایت gmail.com را باز کرده و روی create an account کلیک کنید.

اینک در فرمی که ظاهر می‌شود، اطلاعات خود را وارد کرده و روی Next Step کلیک کنید.

این مرحله امکان افزودن تصویر را فراهم می‌سازد اگر نمی‌خواهید فعلاً عکسی آپلود کنید، می‌توانید این کار را بعداً انجام دهید. بنابراین روی Next Step کلیک کنید.

اینک یک پنجره خوشامدگویی ظاهر می‌شود. روی Continue to Gmail کلیک کنید. به این ترتیب کار ساخت حساب کاربری گوگل به پایان رسیده است و می‌توانید حساب کاربری خود را مانند زیر ببینید.

نکات کلیدی

• پیام‌های Gmail به سه (گاهی بیشتر) دسته تقسیم می‌شوند که شامل دسته‌های «اصلی» (Primary)، «شبکه‌های اجتماعی» (Social) و «تبلیغات» (Social) می‌شود.
• با کلیک روی گزینه Compose می‌توانید یک پیام ایمیل ارسال کنید.
• گزینه‌های Inbox، Starred، Sent mail و Drafts که در سمت چپ دیده می‌شوند، امکان ردگیری ایمیل‌ها را فراهم می‌سازند.

نوشتن و ارسال ایمیل

پیش از آن که بتوانید یک ایمیل را ارسال کنید، باید آن را بنویسید. زمانی که یک ایمیل را می‌نویسید، باید موارد زیر را تعیین کنید:

• نشانی گیرنده را در فیلد To وارد کنید.
• CC (در صورت نیاز)
• BCC (در صورت نیاز)
• موضوع ایمیل
• متن ایمیل
• امضای ایمیل

در صورتی که نشانی ایمیلی که وارد می‌کنید، صحیح نباشد ایمیل به فرستنده بازگشت می‌خورد.

زمانی که همه موارد فوق را تعیین کردید، نوبت به ارسال ایمیل می‌رسد. برنامه ایمیل یک دکمه Send برای ارسال آن تدارک دیده است که وقتی روی آن کلیک کنید، سرور ایمیل یک پیام به صورت mail sent successfully در بخش فوقانی نمایش می‌دهد.

خواندن ایمیل‌ها

هر برنامه ایمیل یک اینترفیس برای دسترسی به پیام‌های ایمیل ورودی ارائه می‌کند. مثلاً در Gmail، ایمیل‌ها معمولاً در زبانه‌های مختلف با عناوین متفاوت نگه‌داری می‌شوند. زمانی که روی یک زبانه کلیک کنید، فهرستی از ایمیل‌ها را که زیر آن زبانه قرار دارند، نمایش می‌دهد.

برای خواندن یک ایمیل، باید روی آن ایمیل کلیک کنید. زمانی که روی یک ایمیل خاص کلیک می‌کنید، باز می‌شود. ایمیل باز شده ممکن است برخی فایل‌ها نیز به صورت ضمیمه داشته باشد، این ضمیمه‌ها در انتهای ایمیل باز شده با گزینه‌ای به نام download attachment ظاهر می‌شوند.

پاسخ دادن به ایمیل

پس از آن که یک ایمیل را خواندید، ممکن است بخواهید به آن پاسخ دهید. برای پاسخ دادن به یک ایمیل، روی گزینه Reply که در انتهای ایمیل باز شده ظاهر می‌شود، کلیک کنید.

زمانی که روی Reply کلیک کنید، به صورت خودکار نشانی فرستنده را در فیلد To کپی می‌کند. زیر فیلد To یک کادر متنی وجود دارد که می‌توانید پیام را در آن وارد کنید. زمانی که کار وارد کردن پیام پایان یافت، روی کلید Send بزنید. به همین سادگی ایمیل پاسخ شما ارسال می‌شود.

فوروارد کردن ایمیل

امکان ارسال یک کپی از پیامی که دریافت کرده‌اید، به یک فرد دیگر نیز وجود دارد. این کار با استفاده از دکمه Forward که در نرم‌افزار کلاینت ایمیل ارائه شده فراهم می‌آید.

تفاوت بین پاسخ دادن و فوروارد کردن ایمیل این است که وقتی یک ایمیل را پاسخ می‌دهید، در واقع ایمیلی را به فردی که به شما ایمیل زده ارسال می‌کنید، اما در زمان فوروارد کردن ایمیل ورودی را به فرد دیگری ارسال می‌کنید.

زمانی که یک پیام فوروارد شده را دریافت می‌کنید، آن پیام با کاراکتر > در ابتدای همه خطوط و موضوعی با پیشوند Fw مشخص می‌شود.

حذف کردن یک پیام

اگر نمی‌خواهید ایمیلی را در صندوق پستی خود نگه دارید، می‌توانید آن را به سادگی با انتخاب پیام و کلیک روی دکمه Delete یا ارسال دستور مناسب حذف کنید. برخی کلاینت‌های ایمیل نامه‌ها را در پوشه‌ای به نام deleted items یا trash نگه‌داری می‌کند که در صورت نیاز می‌توانید ایمیل‌های حذف شده را از آنجا بازیابی کنید.

امنیت ایمیل در این بخش مباحثی در خصوص امنیت ایمیل را مرور می‌کنیم.

آسیب‌های امنیتی ایمیل

آسیب‌های امنیتی ایمیل به یکی از روش‌های زیر صورت می‌گیرد:

• اسپم
• ویروس
• فیشینگ

اسپم

اسپم کردن ایمیل به عمل ارسال ایمیل‌های انبوه ناخواسته به یک فرد گفته می‌شود. اسپم‌های ایمیل در واقع ایمیل‌های بی‌ارزشی هستند که از سوی شرکت‌های تجاری به عنوان تبلیغات محصول‌ها و سرویس‌هایشان ارسال می‌شوند.

ویروس

برخی ایمیل‌ها شامل فایل‌هایی هستند که در آن‌ها اسکریپت‌های خرابکارانه‌ای جاسازی شده و با اجرای این اسکریپت‌ها ممکن است آسیبی به رایانه یا داده‌های مهم داخل آن برسد.

فیشینگ

فیشینگ ایمیل به عمل ارسال ایمیل‌های مختلف به یک کاربر و تظاهر و فریب وی گفته می‌شود. هدف اصلی فیشینگ، سرقت اطلاعات حساسی مانند نام‌های کاربری، رمزهای عبور، اطلاعات کارت‌های بانکی و غیره است.

این ایمیل‌ها شامل لینک‌هایی به وب‌سایت‌های آلوده به بدافزار هستند که کاربر را هدایت می‌کنند تا جزییاتی از اطلاعات حساس را در وب‌سایت دروغین که ظاهر آن شبیه به وب‌سایت واقعی است وارد کند.

مخاطرات ایمیل‌های اسپم

اسپم‌ها می‌توانند خطرات زیر را ایجاد کنند:

• حساب ایمیل شما را با ایمیل‌های ناخواسته پر می‌کنند که با پر شدن صندوق پستی، موجب از دست رفتن ایمیل‌های مهم می‌شود.
• زمان و انرژی شما صرف بازبینی و حذف ایمیل‌های بی‌ارزش و اسپم‌ها می‌شود.
• پهنای باند شما مصرف می‌شود و سرعت باز کردن ایمیل‌های واقعی کاهش می‌یابد.
• برخی ایمیل‌های اسپم ممکن است شامل ویروس‌هایی باشند که به رایانه آسیب وارد می‌کنند.

مسدودسازی اسپم

روش‌های زیر به کاهش دریافت اسپم کمک می‌کنند:

• زمانی که نامه‌ها را به گروه‌های خبری یا فهرست ایمیل ارسال می‌کنید، از نشانی ایمیل جداگانه‌ای به جز ایمیل شخصی خودتان استفاده کنید.
• نشانی ایمیل خود را به وب‌سایت‌هایی که می‌دانید از آن برای اسپم استفاده می‌کنند، ندهید.
• از پاسخ دادن به ایمیل‌هایی که از افراد ناشناس دریافت می‌کنید، خودداری کنید.
• هیچ گاه چیزی را که در یک اسپم تبلیغ می‌شود، خریداری نکنید.

ارائه‌دهندگان سرویس ایمیل

چند سرویس ارائه‌دهنده ایمیل وجود دارند که قابلیت‌هایی از قبیل ارسال، دریافت، تهیه پیش‌نویس، ذخیره‌سازی ایمیل و مواردی از این دست را ارائه می‌کنند. در جدول زیر فهرستی از ارائه‌دهندگان محبوب سرویس ایمیل را می‌بینید.

به این ترتیب به پایان این مقاله با موضوع معرفی مهارت هفتم ICDL می‌رسیم. امیدوارم مطالب مطرح شده در این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشند.