پرندگان چیست؟ — ویژگی ها، ساختمان بدن و تولید مثل
پرندگان مهرهدارانی دارای پر هستند و برای پرواز و متابولیسم فعال اصلاح شدهاند. پرندگان دارای ستون فقرات، پر و مانند پستانداران، خونگرم هستند. آنها میتوانند در آب و هوای گرم و سرد زندگی کنند. بیشتر پرندگان پرواز میکنند، اما گونههایی مانند پنگوئنها نیز وجود دارند که شنا میکنند. در این مقاله به بررسی و تعریف پرندگان، ویژگیهای ظاهری و ساختمان بدن آنها و همچنین نحوه تولید مثل آنها میپردازیم.
پرندگان چیست؟
پرندگان گروهی از مهرهداران خونگرم هستند که با دارا بودن پرها، آروارههای منقاری بدون دندان (نوک)، تخمگذاری با پوسته سخت، سرعت متابولیسم بالا، قلب چهار حفرهای و اسکلت سبکوزن اما قوی مشخص میشوند. اندازه آنها از مرغ مگسخوار زنبوری ۵ سانتیمتری تا شترمرغ ۲/۷۵ متری متغیر است و تقریباً با دارا بودن ده هزار گونه در سراسر جهان پراکنده شده است.
سوابق فسیلی نشان میدهد که پرندگان آخرین گروه دایناسورهایی هستند که بازماندهاند و اولین ظهور آنها در حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش رخ داده است. بنابراین، آنها زمان برای تکامل و تنوع بخشیدن به اندازه کافی داشتهاند. آنها یاد گرفتهاند که در مواقع ضروری مهاجرت کنند و خود را در مکانهایی مانند مناطق جنوبی که غذای مورد نیاز آنها فراهم است مستقر کنند. بالهای آنها بسته به گونه کم و بیش توسعه یافته است، با این حال پرندگانی با بال اما بدون توانایی پرواز وجود دارند.
از آنجایی که پرندگان حیوانات اجتماعی هستند، با سیگنالهای بصری، صداها و آواز ارتباط برقرار میکنند و در رفتارهای اجتماعی مانند همکاری در رشد فرزندان و شکار، همراهی در گله و از بین بردن شکارچیان شرکت میکنند. برخی از آنها جزو باهوشترین حیوانات هستند و میتوانند از ابزارها استفاده میکنند. بسیاری از گونههای اجتماعیتر پرندگان اطلاعات آموخته شده خود را به نسلهای بعدی منتقل میکنند. بسیاری از گونهها سالانه از فواصل دور مهاجرت میکنند.
پرندگان با تخمگذاری فرزندانی تولید میکنند که از طریق تولید مثل جنسی بارور میشوند. تخمها معمولاً در یک لانه گذاشته و توسط والدین گرم نگه داشته میشوند. بیشتر پرندگان پس از جوجهریزی دوره طولانی مراقبت از فرزندان دارند. بسیاری از گونههای پرندگان از نظر اقتصادی مهم هستند. پرندگان اهلی و غیر اهلی منابع مهم تخممرغ، گوشت و پر هستند. پرندگان آوازخوان، طوطیها و گونههای دیگر به عنوان حیوانات خانگی محبوب هستند و فضولات پرنده گوانو برای استفاده به عنوان کود برداشت میشود.
ده حقیقت جالب درباره پرندگان
- حدود ۱۰۰۰۰ گونه پرنده شناخته شده وجود دارد. یعنی دو برابر تعداد گونههای پستانداران پرنده شناخته شده وجود داشته و تعداد گونههای پستانداران شناخته شده تنها ۵۰۰۰ گونه است.
- شترمرغها بزرگترین چشمها را در بین تمام حیوانات خشکی دارند. چشمهای شترمرغ در میان هر حیوانی که در خشکی زندگی میکند بزرگترین چشم است (اگرچه نمیتواند با برخی از موجودات عظیمی که در اعماق دریا زندگی میکنند رقابت کند). چشمان این پرنده تقریباً به اندازه یک توپ بیلیارد بوده و حدودا ۵ برابر اندازه چشم انسان و در واقع بزرگتر از مغزشان است.
- کوچکترین تخم پرنده متعلق به مرغ مگسخوار است و به اندازه یک نخود است. بزرگترین تخم پرنده که شترمرغ از آن بیرون میآید به اندازه یک طالبی است.
- پنگوئن تنها پرندهای است که میتواند شنا کند، اما پرواز نمیکند. همچنین تنها پرندهای است که راست راه میرود.
- جغدها سر خود را تقریباً ۳۶۰ درجه (یک دایره کامل) میچرخانند اما نمیتوانند چشمان خود را حرکت دهند.
- پرندگان ماده جفت خود را بر اساس جذابیتهای ظاهری و گاهی قدرت و زیبایی آواز و رقص آنها انتخاب میکنند.
- بسیاری از پرندگان روزانه دو برابر وزن خود غذا میخورند. در واقع، یک پرنده به نسبت جثهاش به غذای بیشتری نسبت به یک نوزاد انسان یا گربه نیاز دارد.
- پنگوئنها میتوانند تا ارتفاع ۵ متری در هوا بپرند.
- پرحرفترین پرنده دنیا طوطی خاکستری آفریقایی است. این طوطی میتواند بیش از ۸۰۰ کلمه بگوید. بیشتر گونههای طوطی فقط ۵۰ کلمه را میتوانند یاد بگیرند.
تنوع و آناتومی پرندگان
آنها را میتوان در هر هفت قاره یافت و بیشترین تنوع پرندگان در مناطق گرمسیری رخ میدهد. برخی به تنهایی در مناطق خاصی توسعه یافتهاند و برخی توسط انسانها عمدتاً به عنوان همبازی و سرگرمی معرفی شده اند. گونههایی نیز وجود دارند که به طور طبیعی از محل مبدا گسترش یافتهاند، زیرا شیوههای کشاورزی در اطراف آنها زیستگاه جدید مناسبی را ایجاد کرده است.
بسته به گونه و سازگاری آنها با منطقهای که در آن زندگی میکنند، آناتومی پرندگان میتواند متفاوت باشد. همانطور که قبلا ذکر شد، برخی از بالهای خود برای پرواز استفاده میکنند و برخی نه. به طور کلی، اسکلت آنها از استخوانهای بسیار سبک وزن تشکیل شده است که پرواز را تسهیل میکند. پرندگان یکی از پیچیدهترین سیستمهای تنفسی را در میان تمام گروههای جانوری دارند، زیرا با استنشاق، ۷۵ درصد هوای تازه ریهها را دور میزند و مستقیماً به داخل یک کیسه هوای خلفی جریان یافته که از ریهها امتداد مییابد و به فضاهای هوایی در استخوانها متصل میشود و آنها را با هوا پر میکند. ۲۵ درصد دیگر هوا مستقیماً وارد ریهها میشود.
توسعهیافتهترین بخش مغز پرندگان، بخشی است که عملکردهای مربوط به پرواز را کنترل میکند، در حالی که مخچه حرکت را هماهنگ کرده و مخ الگوهای رفتاری، مسیریابی، جفتگیری و ساخت لانه را کنترل میکند. پرندگانی که در دو طرف سرشان دارای چشم هستند میدان دید وسیعی دارند، در حالی که پرندگانی که چشمانشان در جلوی سر است، مانند جغدها، دید دوچشمی دارند و میتوانند عمق میدان را تخمین بزنند.
پرها یکی از ویژگیهای بارز پرندگان هستند، زیرا پرواز را تسهیل میکنند، عایق را فراهم کرده و همچنین در جلوهگری، استتار و سیگنالدهی استفاده میشود. پوستاندازی پرها به طور کلی یک بار در سال اتفاق میافتد همه این تفاوتهای آناتومی به دلیل نیازهای سازگاری متفاوتی که یک گونه در مکانی که در آن ساکن شده است ظاهر شدهاند.
پرندگان چگونه می بینند؟
پرندگان مانند انسان دارای پنج حواس هستند، اما برخی از کارشناسان استدلال میکنند که حس دقیق جهتیابی پرنده باید به عنوان حس ششم محسوب شود. پرندهشناسان موافقند که بینایی واضحترین حس پرنده است. در واقع یک پرنده بیشتر از یک انسان میتواند رنگها را ببیند. پرندگان از بینایی برای موارد زیادی استفاده میکنند که در ادامه بررسی کردهایم.
- پیداکردن میوهها و غذا: پرندگان میتوانند میوههایی مانند انواع توتها و میوههایی با پوشش مومی را واضحتر از انسان ببینند. پوششهای مومی منعکسکننده اشعه ماوراء بنفش هستند و در مقابل برگها و گیاهان در دید پرنده متمایز میشوند. این به پرندگان در جستجوی غذا کمک میکند. برخی از حشرات و گلها نور UV را منعکس میکنند که به پرندگان در یافتن این منابع غذایی مغذی کمک میکند.
- مکانیابی طعمه: شاهینها و عقابها از این توانایی شدید برای دیدن رنگها در طیف UV در شکار طعمه استفاده میکنند. عقابها و شاهینها رد ادرار موشها و سایر جوندگان را به دلیل دید زیاد ادرار در نور UV میگیرند. قابل مشاهده بودن یا نبودن خود طعمه در پیدا کردن محل حضور آن مهم نیست.
- شناخت پرها: به دلیل توانایی آنها برای دیدن رنگهایی در طیف UV که چشم انسان نمیتواند ببیند، برخی پرهای پرندگان با سایر پرها از دید آنها متفاوت به نظر میرسد. پرندگان با توانایی شدید خود در تمایز سایه رنگها میتوانند نر را از ماده تشخیص دهند. این به دلیل توانایی آنها برای دیدن علائم روی برخی از گونههای پرندگان است که فقط در نور UV قابل مشاهده است. آنها اغلب از این علامتهای UV برای انتخاب جفت یا تشخیص پرندگان جداگانه استفاده میکنند.
- تمایز تخمها: برخی از پرندگان تخمهای خود را در لانه پرنده دیگری رها میکنند. این یک راه عالی برای برونسپاری فرآیند گرم نگه داشتن تخمها است. توانایی پرنده در تمایز سایه رنگها در طیف UV به پرندگان لانهساز کمک میکند تا بدانند چه زمانی یک تخم متعلق به آنها نیست. تخمهای غریبه ممکن است رنگها و نشانههایی مشابه با خودشان داشته باشند. توانایی تمایز سایههای رنگها در طیف فرابنفش به آنها اجازه میدهد تا تخمهای فریبنده را رد کنند.
از آنجایی که رنگها در طبیعت در نور روز بیشتر دیده میشوند، منطقی است که پرندگان روزانه (پرندههایی که در نور روز فعال هستند) واضحترین حس رنگ را داشته باشند. پرندگان شبگرد مانند جغد در مورد بینایی مزیت متفاوتی دارند. پرنده شناسان تعداد زیادی سلول میلهای را در چشمان آنها کشف کردهاند. این سلولهای میلهای به پرندگان شبگرد اجازه میدهند هر نوری را که در دسترس است دریافت کنند، به این معنی که در شرایطی که نور وجود ندارد بهتر میبینند. با این حال، پرندگان شبزی رنگها را به وضوح پرندگان روزانه درک نمیکنند.
پرندگان چگونه تنفس می کنند؟
سیستم تنفسی پرندگان به طور قابل توجهی با پستانداران متفاوت است که بیشتر به دلیل نیازهای فیزیکی پرواز است. سیستم تنفسی پرنده از سوراخهای بینی، نای، برونشها، دو ریه کوچک و شبکهای از کیسههای هوایی به هم پیوسته تشکیل شده است. روند گردش هوا در بدن پرنده در دو چرخه تنفس کامل در یک جهت انجام میشود. این فرآیند را میتوان به چهار مرحله ساده تقسیم کرد که در ادامه توضیح داده شدهاند:
- مرحله ۱: در مرحله اول چرخه تنفس، پرندگان هوا را از طریق سوراخهای بینی در منقار خود استنشاق میکنند که از طریق نای و برونشهای اولیه عبور میکند و به کیسههای هوایی خلفی ختم میشود.
- مرحله ۲: در مرحله دوم، پرنده بازدم میکند و هوای تنفس قبلی از کیسه هوای خلفی به داخل ریهها حرکت میکند. در این مرحله اکسیژن موجود در هوا با CO2 در خون مبادله میشود.
- مرحله ۳: در مرحله سوم پرنده برای بار دوم استنشاق میکند و هوا در ریهها به کیسههای هوایی قدامی که به سمت جلوی بدن قرار دارد حرکت میکند در حالی که هوای تازه استنشاق شده به کیسههای هوایی خلفی منتقل میشود (مرحله ۱).
- مرحله ۴: برای مرحله آخر، پرنده برای بار دوم بازدم میکند و هوا از کیسههای هوایی قدامی از طریق منقار از طریق نای به بیرون منتقل میشود.
گردش خون پرندگان
سیستم گردش خون پرندگان باید بسیار کارآمد باشد تا بتواند نیازهای سیستم تنفسی و متابولیسم پرندگان را تامین کند. خون مسئول انتقال ترکیبات مهم (مانند گلوکز، چربیها و مواد زائد) در بدن است. حجم زیادی از خون در اطراف بدن پرندگان پمپ میشود تا انتقال چنین ترکیباتی حفظ شود. خون همچنین مسئول انتقال اکسیژن و CO2 در بدن است و برای انجام این کار باید با سیستم تنفسی هماهنگ باشد.
از آنجایی که تقاضا برای خون در پرندگان بیشتر از پستانداران است، پرندگان معمولاً قلب بزرگتری نسبت به پستانداران با اندازه مشابه دارند. آنها همچنین دارای ضربان قلب بسیار بالاتری هستند، ضربان قلب در حالت استراحت معمولاً بین ۱۵۰ تا ۳۵۰ ضربه در دقیقه برای یک پرنده با اندازه متوسط اندازهگیری شده است. در پرندگان کوچک، ضربان قلب میتواند به بیش از ۱۲۰۰ ضربه در دقیقه برسد. اکثر خون به اندامهای اصلی مانند کلیهها، کبد، ریهها و رودهها فرستاده میشود.
ساختمان قلب پرندگان
قلب پرندگان همانند پستانداران به چهار قسمت تقسیم میشود که به آنها اتاقک (حفره) میگویند. وظیفه قلب رساندن اکسیژن و مواد مغذی به بدن از طریق خون است. وقتی خون در بدن است، اکسیژن برای تولید انرژی مصرف میشود. سپس خون از طریق عروق خونی به نام وریدها به سمت قلب به اولین اتاقک یا دهلیز راست برمیگردد که تمام خون را به قلب میرساند. از دهلیز راست، خون بدون اکسیژن به بطن راست میرود. بطن راست یک حفره بزرگتر است که خون را به ریهها پمپاژ میکند.
در ریهها، خون اکسیژن میگیرد و به دهلیز چپ قلب منتقل میشود. دهلیز چپ خون را به بطن چپ، قویترین محفظه قلب، پمپ میکند. وظیفه بطن چپ این است که خون را از طریق شریانها به کل بدن پمپاژ کند، بنابراین برای انجام چنین کار بزرگی باید دیواره عضلانی ضخیمی داشته باشد. از آنجا، روند دوباره با هر ضربان قلب تکرار میشود. فقط پرندگان و پستانداران چهار حفره در قلب خود دارند. هدف از این کار تقسیم موثر خون اکسیژندار و بدون اکسیژن است. حیوانات دیگر دارای دو حفره یا بدون حفره در قلب خود هستند، بنابراین تمام خون با هم مخلوط میشود.
متابولیسم در پرندگان
متابولیسم مجموعهای از واکنشهای شیمیایی است که ارگانیسم را زنده نگه میدارد و بخش مهمی از فیزیولوژی پرنده است. این واکنشها به انرژی نیاز دارند و متابولیسم یک فرد کل مقدار انرژی مورد نیاز برای حفظ این مجموعه کامل از واکنشهای شیمیایی است. اگر همه موجودات و به طور خاص فقط حیوانات را در نظر بگیریم، پرندگان نسبت به اکثر موجودات زنده متابولیسم بالایی دارند. آنها حیواناتی فعال و خونگرم هستند، بنابراین برای حفظ سبک زندگی فعال و دمای بدن خود به مقادیر زیادی انرژی نیاز دارند.
متابولیسم آنها در هنگام پرواز در زمانی که به بیشترین انرژی نیاز دارند بالاترین و در هنگام خواب کمترین میزان است. متابولیسم در پرندگان ارتباط نزدیکی با تنظیم دما دارد. پرندگان کوچک بالاترین متابولیسم را نسبت به اندازه خود دارند، زیرا بدن کوچک آنها سریعتر از پرندگان بزرگتر گرما را از دست میدهد، بنابراین متابولیسم آنها باید سختتر کار کند تا دمای داخلی بدن خود را حفظ کند.
چرا بدن پرنده گرم است؟
پرندگان دمای بدن خود را با تولید گرما از طریق متابولیسم خود به جای تکیه بر گرمای محیط حفظ میکنند. پرهای آنها همچنین با کنترل میزان حرارتی که از بدن خارج میشود، نقش مهمی در تنظیم دمای آنها ایفا میکند. دمای بدن پرنده معمولاً در محدوده بالای ۴۰ تا ۴۲ درجه سانتیگراد حفظ میشود و این به پرندگان اجازه میدهد تا بسیار فعال باشند اما به این معنی است که آنها باید غذای زیادی بخورند. یک پرنده حدود ۲۰ برابر بیشتر از یک خزنده با اندازه مشابه غذا مصرف میکند. پرندگان همچنین دمای بدن خود را با لرزیدن در هنگام سردی، نفس نفس زدن یا بال زدن در هنگام گرما و افزایش یا کاهش جریان خون در پاهای خود تنظیم میکنند. دمای بالای ۴۶ درجه سانتیگراد برای پرنده کشنده است.
غذای پرندگان و مهاجرت آن ها
رژیم غذایی پرندگان متنوع است و اغلب شامل شهد، میوه، گیاهان، دانهها، مردار و حیوانات کوچک مختلف از جمله سایر پرندگان است. از آنجایی که پرندگان دندان ندارند، سیستم گوارش آنها برای پردازش مواد غذایی جویده نشده که به طور کامل بلعیده میشوند، سازگار است. استراتژیهای تغذیهای پرندگان بسته به گونه متفاوت است. بسیاری از پرندگان برای یافتن غذا حشرات، بیمهرگان، میوهها یا دانهها را جمع آوری میکنند. برخی از آنها حشرات را با حمله ناگهانی از شاخه شکار میکنند.
بسیاری از گونههای پرندگان، مهاجرت را با استفاده از تفاوتهای جهانی از درجه حرارت فصلی و بهینهسازی در دسترس بودن منابع غذایی و پرورش زیستگاه انتخاب میکنند. این مهاجرتها در میان گروههای مختلف متفاوت است. توانایی پرندگان برای بازگشت به مکانهای دقیق در فواصل بسیار طولانیمدت، شناخته شده است. پرندگان در طول مهاجرت با استفاده از روشهای مختلف جهتیابی میکنند.
مهاجران روزانه از خورشید برای جهتیابی در روز و از قطبنمای ستارهای در شب استفاده میکنند. پرندگانی که از خورشید استفاده میکنند، تغییر موقعیت خورشید را در طول روز با استفاده از ساعت داخلی بدن خود جبران میکنند. پرندگان در درجه اول با استفاده از سیگنالهای بصری و شنیداری با هم ارتباط برقرار میکنند. ارتباطات برای اهداف مختلفی از جمله جذب جفت، ارزیابی جفت بالقوه، تشکیل پیوند، حفظ قلمرو، شناسایی افراد دیگر (مانند زمانی که والدین به دنبال جوجهها در کلنیها میگردند یا زمانی که جفتها در شروع فصل تولید مثل دوباره به هم میرسند) و هشدار سایر پرندگان در مورد شکارچیان احتمالی (گاهی اوقات با اطلاعات خاصی در مورد ماهیت تهدید) استفاده میشوند.
پرندگان چگونه پرواز می کنند؟
پرندگان با بال زدن پرواز میکنند و عمدتاً با دم خود پرواز را هدایت میکنند. در مقایسه با قطعات هواپیما، بال پرنده هم به عنوان بال و هم به عنوان ملخ عمل میکند. قسمت پایه بال بیشتر سطح نگهدارنده را تامین کرده و نوک بال بیشترین نیروی پیشران را تامین میکند. بال پرنده دارای بسیاری از ویژگیهای قابل تنظیم است: میتوان آن را با خم شدن کوتاه یا بلند کرد. پرهای نوک را میتوان پهن یا بسته کرد. زاویه کل بال یا قسمتهای آن در یک طرف یا هر دو را میتوان تغییر داد.
همه این تنظیمات آیرودینامیک بال پرنده را بسیار پیچیدهتر از هواپیما میکند. در نتیجه، پرواز یک پرنده بسیار متنوع و سازگار است. انواع پرواز در پرندگان به طور قابل توجهی متفاوت است و انواع مختلف بالها با نوع پرواز ارتباط دارند. جدای از پرواز مستقیم معمولی، برخی از پرندگان توانایی شناور شدن، پرواز به عقب، پرواز وارونه را در خود توسعه دادهاند و بسیاری از گونهها استقامت پرواز برای چندین روز را در مهاجرتهای مسافت طولانی دارند.
فرایند پرواز
فرآیند پرواز شامل چهار بخش است: «برخاستن» (Taking off)، «مانور» (Maneuvering)، «تثبیت» (Stabilizing) و «فرود» (landing) که هر کدام شامل مجموعهای از مهارتهای منحصر به فرد است. در طول پرواز، پرندگان موظفاند پرهای متصل به بال و دم خود را دائماً تنظیم کنند. دانستن اینکه چه تنظیماتی لازم است از طریق هزاران سیگنال حسی متصل به پایه پرها، از پرها به مغز و گیرندههای عصبی منتقل میشود.
برای پرواز، پرندگان باید با نیروهای گرانش، اصطکاک و تلاطم هوا مقابله کنند. این کار با ایجاد بالابر و رانش انجام میشود. بالابر یک نیروی رو به بالا است و به دلیل حرکت هوا بر روی بالهای پرنده ایجاد میشود. با داشتن یک انحنای بیشتر در سطح بالایی بالهای آنها، شبیه به بالهای هواپیما، بر اثر تفاوت در مسافتی که هوا باید روی یک بال طی کند، بالابر ایجاد میشود. برای اینکه یک پرنده بتواند پرواز کند باید به اندازه کافی نیروی بالابر برای مقابله با اثرات گرانش ایجاد کند تا بتواند بر نیروهای رو به پایین غلبه کند. رانش از تکان دادن بالهای پرنده ایجاد میشود و برای مقابله با نیروهای کندکننده اصطکاک و تلاطم استفاده میشود.
انواع پرواز در پرندگان
دو نوع اصلی پروازی که پرندگان انجام میدهند وجود دارد: «پرواز سربالایی/سرخوردن» (Soaring/gliding flight) و «پرواز بال زدن» (Flapping flight). هر دو به روشهای مختلف به بالها تکیه میکنند. در ادامه هر کدام از این روشهای پروازی را بررسی کردهایم.
پرواز سر خوردن
پرواز سر خوردن سادهترین شکل پرواز است و به سادگی پرنده فقط نیاز دارد که بالهای خود را باز نگه دارد. برای مبارزه با نیروهای کششی منفی که باعث کاهش تدریجی ارتفاع پرنده میشود، پرندههایی که سر میخورند از حفرههای بالارونده هوا برای بالا رفتن در ارتفاع استفاده میکنند.
هوای بالا رونده میتواند از گرمای زمین و یا از ویژگیهای فیزیکی که هوا را به سمت بالا منحرف میکند مانند رشتهکوه یا موج نشات بگیرد. استفاده از هوای گرم و هوای منحرفشده برای حفظ ارتفاع به ترتیب به عنوان اوجگیری حرارتی و اوجگیری شیبدار شناخته میشود. سر خوردن یک شکل بسیار کارآمد از پرواز است زیرا به عمل بسیار کمی از پرنده به غیر از حرکت به سمت هوای مناسب نیاز دارد.
پرواز بال زدن
پرواز بالزدن به نیروی رانش ایجادشده توسط ضربات بال برای حفظ ارتفاع بستگی دارد. تغییر در جهت بالها و پرها میتواند بالابر رو به بالا را به رانش به جلو و بالعکس تبدیل کند. بال زدن در پرندگان یک عمل پیچیده است که توسط حدود ۵۰ ماهیچه مختلف کنترل میشود. هر بال میتواند به طور مستقل ضربه بزند که به پرندگان اجازه میدهد تا هدایت و مانور دهند. مرغ مگسخوار توانایی انجام پرواز معلق را دارد. بالهای آنها در یک صفحه افقی به جلو و عقب میزند و موقعیت آنها ثابت میماند زیرا زاویه بالها و پرهای آنها به گونهای تغییر میکند که ضربات جلو و عقب یکدیگر را خنثی میکنند. پرواز متناوب ترکیبی از هر دو پرواز بالزدن و اوج گرفتن است. پرندگان اغلب از پرواز بال زدن برای دستیابی به ارتفاع استفاده میکنند و سپس هنگام سر خوردن سقوط میکنند.
بال ها در پرندگان
یکی از بارزترین ویژگیهای فیزیکی پرندگان، جدای از پرها، تکامل اندام جلویی به بال است. توانایی یک پرنده برای پرواز بیشتر از هر چیز دیگری با شکل و اندازه بالهای آن تعیین میشود. بالها بر سرعت، چابکی، راندمان پرواز و توانایی سر خوردن تأثیر میگذارند. پرندگانی با بالهای باریک و بلند به سرعت به ارتفاع بالا میرسند. بالهای بلند و نازک نسبت به مقدار کششی که ایجاد میکنند، بالابری زیادی ایجاد میکنند. بالهایی با این ابعاد برای سر خوردن نیز به خوبی طراحی شدهاند.
پرندگان با بالهای گرد کوتاه برای مانور مناسب بهترین تجهیزات هستند، زیرا بالهای کوتاهتر به راحتی و با سرعت بیشتری نسبت به بالهای بلندتر تکان میخورند. بهرهوری انرژی تا حد زیادی توسط اندازه بال پرنده نسبت به جرم بدن آن تنظیم میشود. اگر یک پرنده وزن بیشتری برای حمل در هوا داشته باشد، برای حفظ کارایی پرواز خود به بالهای بزرگتر نیاز دارد.
اسکلت پرندگان
اسکلت پرندگان دارای تغییرات زیر است تا پرندگان را قادر به پرواز کند. آنها دارای یک اسکلت جوشخورده سبک وزن هستند و اندام جلویی پرندگان به یک بال تغییر داده شده است در حالی که منقار و گردن برای پیشبرد غذا اصلاح شدهاند. قسمت انتهایی دست پرنده یا مانوس، مخروطی است و برای نگه داشتن پرهای اولیه ذوب شده است. بسیاری از استخوانهای ستون فقرات و اندامها نیز در هم آمیخته میشوند تا یک چارچوب سفت و محکم، اما سبک را تشکیل دهند. این قفسه سینهای ذوب شده به مقاومت در برابر چرخش و خم شدن بالها در هنگام پرواز کمک میکند در حالی که کمربند سینهای سفت و سخت مانند یک پایه بال عمل میکند. «مهره دم جوشخورده» (Pygostyle) دم کوتاهی را به عنوان فرمان و مانورپذیری فراهم میکند.
جناغ قفسه سینه برای نگه داشتن ماهیچههای پروازی به صورت کیل (کارینات) است. عضله «سوپراکوراکوئیدوس» (Supracoracoideus) بال را با عبور از اتصال شکمی خود بر روی جناغ از سوراخ سهجانبه بلند میکند تا روی بازوی پشتی وارد شود. این باعث میشود که تمام ماهیچههای سنگین پروازی به همراه سنگدان عضلانی در مرکز ثقل پرنده در شکم قرار گیرند. کیسههای هوایی به داخل حفره مدولاری استخوانهای اصلی مانند بازو، کوراکوئید، لگن، جناغ و مهرهها گسترش مییابند. آنها بیشتر در پرندههای پروازی قوی برای کمک به کاهش وزن توسعه یافتهاند. جمجمه همچنین از یک ساختار لانه زنبوری از فضاهای هوایی با اسپیکولهای ظریف برای حمایت تشکیل شده است.
بخش های سیستم گوارش در پرندگان
دو عامل اصلی بر تکامل اشکال مختلف دستگاه گوارش پرندگان تأثیر گذاشته که شامل ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی رژیم غذایی انتخاب شده و نیازهای پروازی آنها مانند سبک بودن و حفظ تعادل در حین پرواز است. در ادامه تمامی بخشهای دستگاه گوارش پرندگان را از منقار تا مخرج مورد بررسی قرار میدهیم.
منقار یا نوک پرندگان
منقار یا نوک، همانطور که در مورد پرندگان آبزی استفاده میشود، ساختاری استخوانی با پوششی است که عمدتا از کراتین تشکیل شده است. لایه کراتین قابل جایگزین شدن است زیرا در اثر سایش و پارگی معمولی از بین میرود. شکلهای فراوانی از منقار به دلیل تعداد عملکردهای متفاوت آنها وجود دارد. گرفتن غذا، پاره شدن، ترک خوردن دانهها یا آجیل، کوهنوردی، پر کردن و جلوهگری کردن همگی میتوانند از وظایف منقار انواع پرندگان باشند. انواع مواد غذایی نیز نقش مهمی در ساختار منقار داشته اند. مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است که برخی از آنها معمولا در کتابهای درسی دبیرستان مورد بحث قرار گرفتهاند.
زبان در پرندگان
برخلاف پستانداران، زبان پرندگان از لایههای ماهیچهای تشکیل نشده است، اما حرکت آن توسط استخوان و ماهیچههای دستگاه هیوئید (استخوان لامی) کنترل میشود. طوطیها در زبان خود مقداری ماهیچه دارند که انعطاف بیشتری برای دستکاری دانهها به آنها میدهد. شکل و طول زبان نشاندهنده نوع غذای انتخابی است. زبانهای بلند و باریک تکامل یافتهاند تا به عنوان جستجوکننده، برسدهنده یا نیزهمانند عمل کنند. زبان کبوتر و گنجشکسانان صاف و کوتاه است و تنها کارکرد آنها کمک به بلع است. بسیاری از پرندگان ماهی خوار پاپیلههای سوزنی مانندی دارند که به شکار طعمههای لغزنده آنها کمک میکند.
مری در پرندگان
این یک ساختار لولهمانند با دیواره نازک است که از دهان تا معده (Proventriculus) امتداد دارد. دیوارهها دارای چینهای طولی هستند که به مری اجازه انبساط میدهد، بنابراین امکان بلع مواد غذایی بزرگ را فراهم میکند. همچنین غدد مخاطی زیادی وجود دارند که با روانکاری غذا به عبور راحتتر آن به معده منجر میشوند. غدد مخاطی در گونههای دانهخوار بزرگتر و پرتعدادتر هستند، جایی که غذا طبیعت خشکتری دارد و بلع آن سختتر است. مری همچنین در برخی از گونهها مانند باکلانها، پنگوئنها، جغدها و دارکوبها میتواند نقش ذخیرهسازی غذا را داشته باشد.
چینه دان در پرندگان
ساختار و عملکرد چینهدان به شکلها و اندازههای مختلف، به علت انواع غذای مصرفی، تکامل یافته است. شکل آن میتواند از تورم ساده مری، کیسه یا دیورتیکول تا یک ساختار پیچیده دو طرفه که در کبوترها یافت میشود متفاوت باشد. یک چینهدان واقعی دارای یک اسفنکتر یا دریچه عضلانی است که ورود و خروج غذا را کنترل میکند. چینهدانهای واقعی بیشتر در گونههای دانهخوار یافت میشوند، جایی که نه تنها برای ذخیره غذا عمل میکند، بلکه قبل از هضم آن را نرم میکند. چینهدانهای کاذب یا تورم مری یا دیورتیکولهایی با اندازههای مختلف هستند که برای نگهداری کوتاه مدت غذا استفاده میشوند.
معده در پرندگان
در بیشتر پرندگان معده به صورت دو ساختار دیده میشود که در ادامه توضیح داده شدهاند.
- «پروونتریکولوس» (Proventriculus) یا شکم غده ای: مری بدون هیچ ناحیه قابل مشاهدهای از مرزبندی یا دریچه با Proventriculus ترکیب میشود. پروونتریکولوس نیز یک اندام الاستیک است، اما دارای مخاطی ضخیمتر است. در برخی از گونهها مانند حواصیل، مرغ دریایی و دارکوب میتواند به عنوان اندام ذخیرهای عمل کند، اما عملکرد اصلی آن تولید یک محیط اسیدی برای کمک به هضم است.
- سنگدان، بطن یا معده عضلانی: پروونتریکولوس در انتهای خلفی خود بدون دریچه منقبض میشود. انقباض عضلانی میتواند در طوطیها و کبوترها رخ دهد، اما دریچه واقعی به این صورت نیست. باز هم نوع غذا شکل و ساختار سنگدان را مشخص میکند. پرندگانی که غذاهای نرم مانند میوه، شهد، ماهی و گوشت میخورند معمولا سنگدان ضعیفی داشته و معمولا گردتر است، اما از نظر ساختار شبیه به پروونتریکولوس است. پرندگانی که غذاهای سختتری مانند حشرات و دانهها را میخورند، ساختار عضلانیتری دارند. در اینجا غذا برای کمک به هضم و اجازه دادن به شرایط اسیدی ماساژ داده میشود.
روده کوچک پرندگان
روده کوچک در پرندگان یک ساختار لولهای بلند است که به سه ناحیه «دوازدهه» (Duodenum)، «ژژونوم» (Jejunum) و ایلئوم تقسیم میشود. بررسی بافتشناسی سه ناحیه تفاوت بسیار کمی را در مورفولوژی نشان میدهد. این سه منطقه کم و بیش با نقاط برجسته در طول آن تعریف شدهاند. تنوع بسیار کمی در ساختار روده کوچک بین گونهها وجود دارد، زیرا غذا در هنگام ورود از یک قوام نسبتا یکنواخت برخوردار است. در زیر هر سه قسمت روده پرندگان بررسی شدهاند.
- دورازده: این قسمت سنگدان را ترک میکند و سپس در اطراف پانکراس حلقه میزند، جایی که آنزیمهای گوارشی آزاد میشوند. مجاری صفراوی از کبد نیز در این ناحیه به هم میپیوندند.
- ژژونوم: این بخشی از روده است که از دوازدهه به نقطهای میرسد که بقایای کیسه زرده (ویتلین دیورتیکولوم) در آن یافت میشود.
- ایلئوم: این قسمت از دیورتیکول ویتلین تا نقطه مجاور سکوم و ابتدای رکتوم امتداد دارد.
سکوم در پرندگان
سکوم (در صورت وجود) در محل اتصال ایلئو - رکتال قرار دارد و تقریباً همیشه جفت هستند. سکوم بزرگتر به خوبی توسعه یافته را میتوان در گونههایی با رژیم غذایی با فیبر بالا، مانند گیاهخواران و برخی از همه چیزخواران یافت. در آن تخمیر میکروبی اتفاق میافتد و به تجزیه کربوهیدراتهای پیچیده که در برابر فرآیندهای آنزیمی در سایر بخشهای دستگاه گوارش مقاومت کردهاند، کمک میکند. همچنین مشخص شده است که جذب نیتروژن، احتباس آب و نظارت ایمنی میتواند در گونههای مختلف با توجه به نوع غذا و زیستگاه رخ دهد.
رکتوم در پرندگان
رکتوم یک ساختار لولهای کوتاه است که رودهها را به ساختار کیسهمانند سه حفرهای معروف به «کلواکا» (Cloaca) یا کولون متصل میکند. در گونههای پرندگان، رکتوم عملکرد دیگری جز اجازه عبور غذای هضم نشده (مدفوع) به کلوآکا ندارد. کلواکا به عنوان اندام ذخیره مدفوع و ادرار یا اورات که از کلیهها از طریق میزنایها میآیند عمل میکند. اندامهای تناسلی نیز دارای مجاری هستند که به داخل کلوکا باز میشوند. مواد زائد از طریق یک اسفنکتر در پایه کلواکا دفع میشوند.
نحوه گوارش غذا در پرندگان
یک تفاوت قابل توجه هضم غذا در پرندگان در مقایسه با پستانداران در این است که بسیاری از گونههای پرندگان توانایی معکوس کردن جریان گوارش از طریق دستگاه گوارش را دارند. این حرکات ریفلاکس میتواند بین معده و سنگدان، دئودنوم و سنگدان، رکتوم و سکوم رخ دهد. دو مورد اول اجازه میدهند تا تجزیه مکانیکی بیشتر گوارش و زمان اضافی برای اعمال آنزیمی در شرایط اسیدی رخ دهد.
این فرایند تا حدودی شبیه به چیزی است که در نشخوارکنندگان یافت میشود (که در آن دستگاه گوارش برای تجزیه مکانیکی بیشتر به داخل دهان بازگشت میکند، اما فرآیندهای آنزیمی توسط تخمیر باکتریایی در شکمبه نشخوارکنندگان انجام میشود).
پرندگان چگونه غذا می خورد و آن را هضم می کنند؟
با توجه به این واقعیت که منقار، دهان و زبان برای جمعآوری غذا طراحی شدهاند/عملکرد آنزیمی در ناحیه دهان پرندگان بسیار کم است. بزاق به عنوان روانکننده برای کمک به عبور غذا به مری تولید میشود، اگرچه آمیلاز بزاق در برخی از گونههایی که پوسته دانهها را جدا میکنند یافت میشود. آمیلاز میتواند به تجزیه برخی کربوهیدراتها مانند آمیلوز و گلیکوژن به دی ساکارید مالتوز کمک کند. همانطور که در قسمت دهان پرندگان عملکردهای گوارشی بسیار کمی اتفاق میافتد. عملکرد اولیه چینهدان و مری برای ذخیرهسازی غذا است.
گوارش در معده
همانطور که غذا از پروونتریکولوس (معده) عبور میکند وارد یک محیط اسیدی (pH ۲ - ۳) میشود که در آن هضم پروتئین میتواند با کمک آنزیم پپسین آغاز شود. به همین دلیل، مولکولهای پروتئینی پیچیده به زنجیرههای پلیپپتیدی سادهتر تجزیه میشوند. این یک فرآیند نسبتاً کند است و معکوس کردن جریان گوارش زمان بیشتری را برای انجام فرآیندها با عملکرد مکانیکی بیشتر و ترشح اسید یا پپسین میدهد. این عمل همچنین تجزیه مولکولهای بزرگ لیپید (چربی) را آغاز میکند.
ادامه گوارش در روده پرندگان
با ورود غذا به دوازدهه، آنزیمها از دیوارههای روده و پانکراس آزاد میشوند. نمکهای صفراوی نیز در این مرحله وارد دستگاه گوارش میشوند. ترشحات لوزالمعده همچنین PH اسیدی گوارش را بافر میکند و آن را به شرایط خنثیتر میرساند. محدوده مطلوب آنزیمهای روده و پانکراس در محدوده ph ۵/۶ - ۷/۲ است. هضم پروتئین تحت تأثیر Trypsin/Chymotrypsin ادامه مییابد و زنجیرههای پلیپپتیدی را به اسیدهای آمینه تجزیه میکند. کربوهیدراتها/دیساکاریدها بیشتر به مونوساکاریدها، عمدتاً گلوکز، تجزیه میشوند. آمیلاز، مالتاز و کیتوبیاز از جمله آنزیمهای مسئول تجزیه کروهیدراتها در پرندگان هستند. لیپیدها/چربیها تحت تأثیر آنزیمهایی مانند لیپاز، فسفولیپاز و استراز به گلسریدها، اسیدهای چرب و الکلها تجزیه میشوند.
همانطور که غذای خورده شده توسط پرنده به حرکت خود در دستگاه گوارش ادامه میدهد، این محصولات از طریق دیواره روده جذب شده و وارد جریان خون میشوند. گوارش به دلیل از دست دادن کربوهیدراتهای محلول و جذب آب، چسبناکتر میشود. مواد گیاهی هضم نشده مانند سلولز، پکتین و سایر مواد فیبری نیز به فرآیند غلیظ شدن کمک میکنند. آب، ویتامینها و مواد معدنی نیز از رودهها وارد جریان خون میشوند.
بسیاری از گونههای پرندگان سکوم عملکردی ندارند و هضم و مواد زائد باقیمانده به رکتوم منتقل میشوند. عملکرد اصلی سکوم تخمیر میکروبی مواد گیاهی است که پرنده قادر به هضم آنزیمی نیست. سکوم تقریباً به طور خاص در گیاهخواران و همه چیزخواران یافت میشود. هضم آنزیمی بسیار کمی در سکوم انجام میشود، اما مواد مغذی به خوبی جذب میشوند. مقداری جذب الکترولیتها، اسیدهای چرب، آب و گلوکز در رکتوم انجام میشود، به ویژه در آن دسته از گونههایی که سکومای توسعه یافته ندارند. مواد زائد از طریق کلواکا از بدن خارج میشوند.
تولید مثل پرندگان چگونه است؟
تولیدمثل پرندگان یک فرآیند کلیدی است که به پرندگان اجازه میدهد تا افراد جدید ایجاد کنند، ژنهای خود را منتقل کرده و گونهها را تداوم بخشند. تولیدمثل پرندگان از جنبههای مختلف با انواع دیگر حیوانات متفاوت است، از جنبههای تشریحی (عدم وجود اندام تناسلی خارجی در بیشتر نرها، عمل یک تخمدان منفرد در مادهها که معمولاً سمت چپ است و غیره) و فیزیولوژیکی (تولید هورمونها، افزایش اندازه اندامهای جنسی)، تا رفتارشناسی (نمایشهای جفت، رفتارهای تعیین قلمرو، جفتگیری و والدین).
تولیدمثل پرندگان مانند پستانداران با اتصال تخمک به سلول اسپرم در مجرای تخمک شروع میشود. سپس این تخمک بارور شده هسته تخمک را تشکیل میدهد و تشکیل زرده، سفیده و پوسته میتواند آغاز شود. اسپرم نر هنگام لمس کلواک به ماده منتقل میشود، عملی که به آن بوسه کلوآک گفته میشود.
سیستم های جفت گیری در تولید مثل پرندگان
سیستمهای جفتگیری بر اساس تعداد شرکای جنسی که یک فرد معمولا در طول فصل تولید مثل دارد طبقهبندی میشود. تعداد شرکای جفتگیری که یک فرد ممکن است داشته باشد، چه نر باشد چه ماده، به توزیع فضایی منابع (غذا، قلمرو، مکانهای لانهسازی) در دسترس بودن افرادی که با آنها جفتگیری میشود و نوع مراقبت والدین (در صورت وجود) مرتبط است. این سیستمها عبارتند از:
تک همسری
«تک همسری» (Monogamy) رایجترین سیستم جفتگیری در پرندگان است که از یک جفت نر و ماده جفتشده تشکیل شده است. یک جفت میتوانند برای یک فصل تولید مثل یا یک عمر کنار هم دوام بیاورند. در اکثر گونههای تک همسر، هر دو والدین مراقبت از فرزندان را انجام میدهند.
چند همسری
«چندهمسری» (Polygamy) چندهمسری زمانی است که یک فرد بیش از یک شریک تولید مثلی داشته باشد. مراقبت والدین از جوجهها در میان پرندگان چندهمسر متفاوت است. چندهمسری میتواند چند حالت مختلف داشته باشد که در ادامه بررسی شدهاند.
- «تعدد مادهها» (Polygyny): که در آن نر با چند ماده جفت میشود. در تعدد زوجات، پرنده ماده وظیفه جوجهکشی و مراقبت از جوجهها را بر عهده دارد.
- «تعدد نرها» (Polyandry): که در آن یک ماده با چند نر جفتگیری میکند. هر نر مسئولیت مراقبت از لانه، جوجهکشی تخمها و تغذیه جوجهها را بر عهده دارد که ممکن است فرزندان او باشند یا نباشند.
- «جفت گیری بی قاعده» (Promiscuity): در این سیستم تولید مثل پرندگان، هر فرد میتواند بدون ایجاد یک رابطه انحصاری یا پیوندهای پایدار با چندین فرد از جنس مخالف جفتگیری کند.
نحوه جفت گیری در پرندگان چگونه است؟
برای یافتن جفت، پرندگان به یک سری سیگنال متوسل میشوند که بسته به گونه میتواند ساده یا پیچیده باشد. علائم میتواند مانند آوازها و صداها، ارتعاشات پرها، نمایشهای طبلزنی یا به صورت شنوایی باشد. سیگنالها همچنین میتوانند مانند تاجهای عجیب و غریب، کیسههای هوایی و پرهای زینتی روشن بصری باشند. علاوه بر اینها علائم رفتاری مانند رقصیدن، پروازهای آکروباتیک دیدنی، حرکت بالها و دمها و ارائه اقلام غذایی و آشیانهسازی و مکانهای آشیانه نیز میتوانند منجر به جلب نظر جنس ماده و جفتگیری صحیح شوند. به طور کلی، این نرها هستند که این سیگنالها را نشان میدهند و برای جذب مادهها و ارائه اطلاعات در مورد قدرت، تواناییها و سلامت خود و همچنین برای نشان دادن اینکه آنها مناسبترین کاندیدایی هستند که میتوانند جفت خوبی باشند و فرزندانی قوی و سالم با شانس بیشتری برای بقا داشته باشند.
هنگامی که خواستگاری به پایان رسید و جفتها همدیگر را انتخاب کردند، جفتگیری انجام میشود که بسته به گونه متفاوت است. از آنجایی که اکثر نرها آلت تناسلی ندارند (به جز برخی از پرندگان آبزی مانند اردک، قو، غاز و شترمرغ)، جفتگیری از طریق ایجاد پیوند و مالیدن کلواک آنها اتفاق میافتد. کلواک سوراخ کوچکی است که هم در نر و هم در ماده یافت میشود و عملکرد تولید مثل و دفع دارد. پرندگان از کلواک برای انتقال اسپرم، تخمگذاری و دفع ادرار و مدفوع استفاده میکنند.
مالش کلواک بین نر و ماده معمولاً به عنوان بوسه کلوآکال شناخته میشود و چند ثانیه طول میکشد. برای اینکه این اتفاق بیفتد، نر باید از ماده بالا برود و هر دو باید دم خود را حرکت دهند و کلوآکهای خود را آشکار کنند و به آنها اجازه لمس و ورود اسپرم را داده تا انقال اسپرم و بارور شدن تخمها صورت گیرد. متعاقباً، اسپرم از طریق مجرای تخمک به سمت «اینفاندیبولوم» (The infundibulum) هدایت میشود، جایی که لقاح اتفاق میافتد.
ایجاد قلمرو در پرندگان
هنگامی که جفت تشکیل شد، در اکثر گونهها، قلمرو آنها ایجاد میشود. قلمرو منطقهای است که توسط یک پرنده در برابر افراد مشابه یا گونههای دیگر محافظت میشود. این قلمرو باید منابع غذایی کافی و محافظت در برابر شکارچیان را برای جفت مولد فراهم کند، زیرا منطقهای خواهد بود که آنها لانه را میسازند و بچههای خود را بزرگ میکنند. اندازه قلمرو با توجه به گونه و نیازهای آن متفاوت است.
به عنوان مثال، رپتورها دارای قلمروهای بزرگ هستند، در حالی که برخی از رهگذران دارای قلمروهای کوچک هستند. در پرندگانی که قلمروهای بزرگی را تشکیل میدهند، مانند پرندگان دریایی، قلمرو یک جفت منطقه کوچکی در اطراف لانه است که توسط پرندهای که روی تخمها میخوابد (در حالی که شریک زندگی آنها به دنبال غذا است) محافظت میشود. قلمرو به طور کلی توسط مردان ایجاد و دفاع میشود. با این حال، ماده نیز در برخی از گونهها از آن دفاع میکند.
ساخت لانه در پرندگان
هنگامی که تشکیل تخم تخم در داخل ماده به پایان رسید، در یک لانه قرار میگیرد. این فرآیند ممکن است چند ثانیه یا چند دقیقه طول بکشد. لانه پرندگان بسته به گونه از نظر شکل، ساختار، مواد مورد استفاده و مکان متفاوت است. آشیانههای فنجانی شکل، مخروطها، بیضیها، تپهها و آویزها وجود دارد. در صخرهها، شاخههای درختان، حفرههای درختان، پوشش گیاهی روی آب و غیره لانهها توسط پرندگان ساخته میشوند. در برخی موارد، پرندگان لانه نمیسازند، بلکه تخمها را در فرورفتگیهایی در زمین یا فقط روی بستر برگ قرار میدهند. مواد مورد استفاده برای ساخت لانه تا حد زیادی به عناصر موجود در منطقه بستگی دارد.
لانههایی از مواد گیاهی مانند شاخهها، گیاهان، گلسنگها، خزهها، دانهها وجود دارد. مواد حیوانی شامل پر، مو، تار عنکبوت، مدفوع و بزاق مخلوط با گل و مواد گیاهی است. با حضور روزافزون زبالههای انسان در زیستگاههای طبیعی، پلاستیک، کاغذ، طناب و مواد دیگر اغلب به عنوان مواد لانه توسط پرندگان در نظر گرفته میشود. لانه میتواند توسط جفت یا فقط یکی از والدین ساخته شود در حالی که دیگری به دنبال مواد غذایی است و از قلمرو دفاع میکند. پرندگانی نیز به نام انگل لانه وجود دارند که تخمهای خود را در لانه گونههای دیگر قرار میدهند. گونه میزبان سپس جوجهکشی میکند و گونههای انگل را جوان بزرگ میکند.
تشکیل تخم در ماده ها
اولین حیواناتی که از تخمهای پوستهدار استفاده کردند خزندگان بودند تا تخمها در صورت عدم قرار گرفتن در آب خشک نشوند. با تکامل پرندگان از خزندگان، آنها همچنان از این سازگاری استفاده کردهاند و از تخم به عنوان یک سیستم حمایت از حیات شگفتانگیز برای جنین در حال رشد استفاده کردهاند. اکثر حیوانات دارای دو تخمدان و مجرای تخمدان هستند که مسیر عبور تخمک به غده پوستهساز است. با این حال پرندگان فقط یک عدد تخمدان دارند و زمانی که تخمک بارور شده به سمت پایین حرکت میکند، لایهای از آلبومین در اطراف آن قرار گرفته و به دنبال آن غشاهای پوسته قرار میگیرند. خود پوسته در غده پوستهساز تشکیل میشود که بسته به حرکت تخمک، رنگدانهها الگوهایی را در مواد پوسته ایجاد میکنند.
ساختار تخم پرندگان
تخم پرندگان از چند عنصر اصلی تشکیل شده است، زرده، سفیده، غشا و پوسته. در ادامه هر کدام از قسمتها را بیشتر بررسی کردهایم.
- زرده: زرده یک ذخیره غذایی غنی از چربی با یک لکه سفید کوچک است که به عنوان نقطه جوانهای شناخته میشود و از اینجاست که جنین شروع به رشد میکند.
- سفیده تخم: سفیده، آب جنین را تامین میکند، مقداری محافظت در برابر ضربه ایجاد کرده و به حرکت گازها در داخل و خارج تخمک در طول تکامل کمک میکند.
- غشا: غشاها سه عدد هستند، یکی در اطراف زرده که به غشای ویتلین معروف است و دو غشا در اطراف آلبومین شامل غشای پوسته داخلی و خارجی. آنها سدی در برابر نفوذ باکتری ایجاد میکنند و کیسه هوا یا سلول هوا بین دو غشای پوسته تشکیل میشود.
- پوسته: پوسته متشکل از الیاف پروتئین و کربنات کلسیم یا گچ است که در یک ساختار مشبک پیچیده ادغام شده و علیرغم ظاهر صاف آن در برابر گازها نفوذپذیر است. این اجازه میدهد تا اکسیژن به جنین در حال رشد برسد و گازهای زائد و رطوبت از تخم خارج شوند. همانطور که جنین رشد میکند، اندازه کیسه هوا افزایش مییابد و به جوجه بالغ اجازه میدهد اولین نفس خود را بگیرد.
همچنین دو رشته پیچ خورده در سفیده متصل به زرده به نام چالازا وجود دارد که زرده را در جای خود نگه میدارد و جنین در حال رشد را معلق میکند. زرده و سفیده مقدار زیادی مواد غذایی برای جنین در حال رشد فراهم میکنند و تنها چیزی که از دنیای بیرون نیاز دارد اکسیژن و گرما است. شکل اکثر تخمها به شکل تخم مرغ است، اما مواردی وجود دارند که برای شرایط خاص سازگار هستند. به عنوان مثال، پرندگان لانهساز در صخره، تخمهای نوک تیز تولید میکنند که باعث میشود در یک دایره با شعاع کمتری بغلطند تا در صورت ایجاد مزاحمت از صخره سقوط نکنند.
استتار تخم ها
رنگ تخم با توجه به گونههای مختلف و عادات لانهسازی متفاوت است. پرندگانی که لانههای خود را در سوراخ میسازند، معمولاً تخمهایی با رنگ روشن، سفید یا آبی دارند که در شرایط تاریک راحتتر میتوان آنها را پیدا کرد و بنابراین از آسیب تصادفی جلوگیری میکند. ماهیت پنهان محل لانهسازی استتار را فراهم میکند. پرندگان تخمگذار زمینی، مانند سهره، برای جلوگیری از این امر، تخمهای بسیار استتار شده تولید میکنند. اگرچه فاختهها تخمهای دارای رنگ و طرحدار تولید میکنند، اما این توانایی را دارند که ظاهر تخمهای گونههای دیگر را تقلید کنند.
برنامه ریزی برای تخم گذاری
زمان و تعداد کلاچهای (تعداد کل تخمهایی است که در یک بار لانهسازی گذاشته میشوند) تولید شده توسط گونههای مختلف بسته به شرایط متفاوت است. به عنوان مثال، پرنده تیت آبی، به طور عمده از لارو حشرات تغذیه میکند و بنابراین در اوایل تابستان که این منبع غذایی فراوانتر است، تمایل به تولید یک کلاچ بزرگ دارد. برعکس، پرنده سیاه دو یا سه کلاچ کوچکتر میگذارد، زیرا منبع غذایی فراوانتر و ثابتتری دارند و بنابراین زمان بیشتری برای پرورش دادن چندین کلاچ دارند. با این حال، هر دوی این موقعیتها همچنان رفتار جوجهکشی (نشستن روی تخمها و گرما دادن به آنها) یکسانی دارند. ماده تا زمانی که کلاچ کامل شود هر روز یک تخم میگذارد و تنها در این مرحله است که جوجهکشی شروع میشود.
با اینکه تخمها ممکن است سن متفاوتی داشته باشند، این روش جوجهکشی منجر به جوجهکشی همه جوانها در یک زمان میشود و همه شانس برابر در زمان تغذیه و بقا دارند. برخی از گونهها مانند پرندگان شکاری و همچنین برخی دیگر از پرندگان با فاصله دو یا سه روز تخم میگذارند و به محض تخمگذاری شروع به جوجهکشی میکنند. این بدان معناست که جوانها در فواصل زمانی مختلف از تخم بیرون میآیند و زمانی که غذا کمیاب است، جوانترین جوجهها قادر به رقابت برای غذا نیستند و زنده نمیمانند. در زمانهای سختی مانند این، جوجه مرده حتی تبدیل به غذا برای برادران و خواهران قبلیاش میشود و اگرچه این امر پس از تمام تلاشهایی که برای پرورش انجام میشود کمی وحشتناک به نظر میرسد، اما مانع از دست رفتن تمام جوجهها در شرایط سخت میشود.
تعداد تخمهایی که پرنده میگذارد متغیر است. برخی از پرندگان مانند پنگوئنها و آلباتروسها فقط ۱ تخم میگذارند، برخی دیگر ۲ یا ۳ تخم میگذارند و برخی دیگر مانند مرغها و اردکها میتوانند بیش از ۱۰ تخم بگذارند. تعداد تخمها به عوامل مختلفی از جمله در دسترس بودن غذا، زمان و تلاش مورد نیاز برای پرورش جوجهها، سن والدین و قرار گرفتن در معرض لانه بستگی دارد.
دوره خوابیدن روی تخم ها و جوجه کشی
پس از تخمگذاری، جوجهکشی دنبال میشود، یعنی زمانی که پرندگان از طریق تکههای مولد خود گرما را به تخمها منتقل میکنند. «تکه مولد» (Brood patch) ناحیهای بر روی شکم است که پرهای آن کم پشتتر بوده و پر از رگهای خونی است که انتقال گرما را تسهیل میکند. برخی از گونهها از زمانی که اولین تخم میگذارند روی تخمها میخوابند، در حالی که برخی دیگر منتظر میمانند تا کلاچ کامل شود. جوجهکشی میتواند توسط یک یا هر دو والدین انجام شود و بسته به گونه میتواند بین ۱۰ تا ۸۰ روز طول بکشد. هنگامی که رشد جنین در داخل تخم به پایان رسید، لحظه خروج فرا میرسد. برای شکستن پوسته تخم، جوجه ساختاری به شکل دندان در نوک منقار ایجاد میکند.
مراقبت از جوجه ها
این امکان وجود دارد که یک جوجه رشد یافته بتواند با پاسخ دادن به تماس والدین خود با برخی صداها، یک یا دو روز قبل از جوجهریزی با والدین خود ارتباط برقرار کند. سپس در شروع بیرون آمدن با استفاده از نوک سخت منقار خود به نام دندان تخم، پوسته تخم را میکند تا با گذاشتن تخم روی پشت و فشار دادن دندان تخم به داخل پوسته بالای آن از تخم خارج شود. هنگامی که پوسته آن به اندازه کافی ضعیف شد، سعی میکند دو نیمه پوسته تخم را از هم جدا کند. انجام این کار ممکن است چند روز طول بکشد و پس از گذشت چند روز از جوجهکشی، بچهها دندان تخم را از دست میدهند.
جوجهها در هنگام جوجهریزی میتوانند نیدیفوگ یا نیدیکولو باشند و مراقبت و تغذیه فرزندان همانطور که در دوره خوبیدن روی تخمها اتفاق میافتد، بسته به گونه میتواند توسط یک یا هر دو والدین انجام شود. در ادامه هر کدام از انواع جوجههای موجود در لانه را توضیح دادهایم.
- «نیدیفوگ» (Nidifugous): نیدیفوگها جوجههایی هستند که در هنگام جوجهکشی در بخش پایین بدن پوشیده شدهاند، چشمانشان باز است و میتوانند راه بروند و والدین خود را دنبال کنند. برخی از جوجهها در چند روز اول توسط والدینشان تغذیه میشوند یا آنها را به مکانهایی که به راحتی غذا پیدا میشود دنبال میکنند. اگرچه جوجههای نیدیفوگ میتوانند خودشان را تغذیه کنند، اما همچنان توسط والدینشان تحت نظر و محافظت هستند.
- «نیدیکولوس» (Nidicolous): این جوجهها بیدفاع هستند و معمولاً با کرک متولد نمیشوند. آنها چشمان خود را بسته اند، در لانه میمانند و برای مدت معینی توسط والدین تغذیه میشوند تا زمانی که خود را تامین کنند.
پرندگان نوجوان پرندگانی هستند که اولین پرهای پروازی خود را ایجاد کرده اند و میتوانند لانه را ترک کرده و از خود مراقبت کنند. آنها ممکن است بسیار شبیه والدین خود باشند یا ممکن است به طور قابل توجهی از آنها متفاوت باشند.
ارتباط پرندگان با انسان
چندین گونه پرنده از نظر تجاری به آفات مهم کشاورزی تبدیل شدهاند و برخی از آنها یک خطر هوایی هستند. فعالیتهای انسانی نیز میتواند مضر باشد و گونههای پرندگان زیادی را در معرض انقراض قرار داده است (شکار، مسمومیت پرندگان با سرب، آفتکشها، کشتار جادهای و شکارشدن توسط گربهها و سگهای خانگی از منابع رایج مرگ پرندگان هستند). آنها همچنین میتوانند بیماریهایی را که به راحتی به انسان منتقل میشوند گسترش دهند، بنابراین برخی از انواع پرندگان را میتوان خطرناک در نظر گرفت.
پرندگان اهلی که برای گوشت و تخم مرغ پرورش مییابند مرغ نامیده میشوند و بزرگترین منبع پروتئین حیوانی هستند که توسط انسان خورده میشود. بسیاری از گونههای پرندگان نیز برای گوشت شکار میشوند، مانند قرقاول، بوقلمون وحشی، بلدرچین، کبوتر، کبک. پرندگان هم به عنوان حیوان خانگی و هم برای اهداف دیگر توسط انسان اهلی شدهاند. پرندگان رنگارنگ مانند طوطیها در اسارت پرورش داده شده یا به عنوان حیوان خانگی نگهداری میشوند. با این حال، اگر در نهایت با پرندگان آفت سروکار داشته باشید، شناخت مناسب پرندگان بسیار مهم است زیرا برخی از محصولات خاص مورد علاقه گونههای ویژهای از پرندگان هستند.
برخی از گونههای پرندگان میتوانند در مکانهای نامناسب، مانند پرندگانی که در مکانهای تجاری خوابیده یا لانه میکنند، به یک مزاحمت جدی تبدیل شوند. آنها نه تنها میتوانند آسیبهای زیادی ایجاد کنند، بلکه میتوانند باعث گسترش بیماریها نیز شوند. محصولات کشاورزی در سراسر جهان توسط پرندگان آفت آسیب میبینند. رایجترین پرندگان آفت کشاورزی در سطح جهانی عبارتند از: کبوتر، کلاغ، مرغ دریایی، سار، پرنده سیاه، گنجشک، گراکل، غاز و دارکوب. هر کشوری در زمینه کشاورزی با چالشهای خاص پرندگان مواجه است، زیرا پرندگان به طور طبیعی به سمت منابع غذایی جذب میشوند و میتوانند به سرعت محصولات را از بین ببرند.
فواید پرندگان برای انسان چیست؟
مزایایی که پرندگان برای انسان به ارمغان میآورند فقط زیبایی و فرهنگی نیستند. پرندگان نقش اساسی در عملکرد اکوسیستمهای جهان ایفا میکنند، به گونهای که به طور مستقیم بر سلامت انسان، اقتصاد و تولید غذا و همچنین زندگی میلیونها گونه دیگر تأثیر میگذارند. در ادامه تمامی مزایای پرندگان برای انسان را بر شمردهایم.
پرندگان چگونه آفات را کنترل می کنند؟
یک مطالعه اخیر نشان داده است که پرندگان سالانه ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تن حشره میخورند. اگر پرندگان نباشند ما انسانها دچار مشکلات بسیار زیادی با حشرات خواهیم شد. در چین و امریکا استفاده بسیار وسیعی از پرندگان در از بین بردن حشرات آفات کشاورزی میشود. پرندگان به قدری کارآمد هستند که جعبههای لانه به یک روش کنترل آفات در سراسر اروپا تبدیل شده است.
پرنده ها گرده افشانی می کنند
وقتی به جانوران گرده افشان فکر میکنیم حشراتی مانند، زنبورها و پروانهها به ذهن ما میآیند اما گردهافشانهای پرنده مانند مرغ مگسخوار و عسلخواران نیز سهم بزرگی در گردهافشانی به ویژه در ارتفاعات بالا یا آب و هوای گرم دارند. چنین گلهایی فاقد بو هستند، زیرا پرندگان بینایی را به بوییدن ترجیح میدهند. نقش آنها به عنوان گردهافشان مستقیماً برای ما مفید است. حدود ۵ درصد از گیاهانی که انسان به عنوان غذا یا دارو استفاده میکند توسط پرندگان گردهافشانی میشود.
پرنده ها طبیعت را پاک سازی می کنند
دیدن کرکسهایی که بالای سر لاشهها میچرخند ممکن است عجیب به نظر برسد، اما سرعت رسیدن آنها (معمولاً یک ساعت پس از مرگ سایر حیوانات) و دقت آنها است که آنها را بسیار ارزشمند میکند. ممکن است چند روز طول بکشد تا لاشخورهای دیگر مانند سگهای وحشی یا موشهای صحرایی برای جمعآوری بقایای آنها بیایند و به انتقال بیماریهای کشندهای مانند هاری و سل منجر شوند. یک کرکس در طول عمر خود خدمات دفع زباله به ارزش حدود ۱۱۶۰۰ دلار را ارائه میدهد. پس از فروپاشی کرکسهای آسیایی، جمعیت سگهای وحشی هند به میزان ۵/۵ میلیون عدد افزایش یافت که باعث شیوع هاری شد و منجر به مرگ ۴۷۳۰۰ انسان شد.
پرنده ها دانه ها را پخش می کنند
هنگام سفر پرندگان، دانههایی را که خوردهاند با خود میبرند و از طریق مدفوع خود پراکنده میکنند. آنها گیاهان را به اکوسیستمهایی که از بین رفتهاند بازمیگرداند و حتی گیاهان را از طریق دریا به تودههای خشکی جدید میبرند. پرندگان به شکلگیری زندگی گیاهی که در اطراف خود و در سراسر جهان میبینیم کمک کردهاند. در جنگلهای نیوزلند، ۷۰ درصد گیاهان دارای دانههایی هستند که توسط پرندگانی مانند تویی (Tui Prosthemadera novaeseelandiae) پراکنده شدهاند. وظیفه بزرگتری بر عهده کبوتر امپراتوری میکرونزی Ducula oceanica است. به عنوان یکی از بزرگترین پرندگان در مجمع الجزایر پالائو، یکی از پراکنده کنندههای اصلی دانهها در کل مجمع الجزایر است.
پرندگان مناظر طبیعی را تغییر می دهند
زیستگاههایی مانند جنگلها، باتلاقها و علفزارها بر مردم سراسر کره زمین تأثیر میگذارند، حتی آنهایی که صدها مایل دورتر زندگی میکنند، کربن را ذخیره میکنند، آب و هوا را پایدار نگه میدارند، هوا را اکسیژن میدهند و آلایندهها را به مواد مغذی تبدیل میکنند. اما بدون پرندگان، بسیاری از این اکوسیستمها ممکن است وجود نداشته باشند. پرندگان تعادل ظریف بین گیاه و گیاهخوار، شکارچی و طعمه را حفظ میکنند. یک مثال عالی، باتلاقهای نمکی جنوب شرقی آمریکا است، جایی که علفهای طنابی رشد کرده، آب محلی را فیلتر میکنند و از ساحل در برابر فرسایش دریا محافظت میکنند. حلزون مرکب باتلاق نمکی (Littoraria irrorata) از علفهای طناب میخورند و اگر شکارچیانی مانند صدفگیرها، فرفرهها و سهرهها نبودند، این حلزونهای ریز کل مرداب را میبلعیدند و فقط گل و لای باقی میماند.
پرنده ها صخره های مرجانی را زنده نگه می دارند
پرندگان، به ویژه پرندگان دریایی، نقشی کلیدی در چرخاندن مواد مغذی و کمک به بارورسازی اکوسیستمهای دریایی مانند صخرههای مرجانی دارند. پرندگان دریایی صدها کیلومتر را میپیمایند تا در اقیانوس تغذیه کنند و وقتی برمیگردند، لایههایی از گوانو (فضولات پرندگان دریایی) را در محل زندگی خود بر جا میگذارند. این گوانو به اقیانوس سرازیر میشود و جوامع مجاور مانند صخرههای مرجانی را بارور میکند. مطالعهای در جزایر چاگوس نشان میدهد که وقتی این روند مختل میشود چه اتفاقی میافتد. در جزایر عاری از شکارچیان مهاجم دریایی، صخرههای مرجانی رشد میکردند و ماهیها نسبت به سن خود بزرگتر و سریعتر در مقایسه با جزایر آلوده به موش رشد میکردند.
الهام بخش علم هستند
از فناوری پرواز گرفته تا اختراع زیپهایی که بر اساس میلههای پر ساخته شدهاند، قرنهاست که انسانها از پرندگان الهام گرفتهاند. برخی از این پیشرفتها بسیار بزرگ بودهاند: مطالعات داروین در مورد فنچها در گالاپاگوس در شکلدهی افکار او در مورد تکامل از طریق انتخاب طبیعی مؤثر بوده است. پرندگان پیامرسانهایی هستند که در مورد سلامت سیاره زمین به ما خبر میدهند. پرندگان گسترده هستند و به سرعت به تغییرات محیط پاسخ میدهند. به همین دلیل، آنها سیستم هشدار اولیه ما جهت نگرانیهای فوری مانند تغییرات آب و هوا هستند.
عالی بود
با سلام و درود بسیار عالی ، استفاده بردم . کرکس جزو قوش سانان است چرا جزو عقابها رده بندی نمی شود ، سقف پروازی بلند پروازترین ونوع پرنده کدام است ؟ آیا نوعی کرکس بلند پروازترین است یا اردک ؟