فرادرسبا رئیس منفعل-تهاجمی چگونه برخورد کنیم؟
رفتارهای آزاردهنده‌ی رؤسا، مانند عدم کنترل خشم، انتقاد بیش‌ازحد، بی‌اعتبار کردن دستاوردها و ... ، ممکن است به نارضایتی شغلی و بیماری‌های جسمی و روحی کارمندان منجر شود. تحقیقات متعددی در این زمینه صورت گرفته است. پژوهش‌های مرکز سلامت روان آمریکا، با جامعه‌ی آماری شامل 17000 نفر، نشان می‌دهد که بیش از 64% افراد از رئیس خود ناراضی هستند. پژوهش‌های دیگری نیز روی افرادی که از شغل خود استعفا می‌دهند، صورت گرفته است. 44% این افراد علت استعفای خود را «رئیس بد» بیان کرده‌اند.
ویژگی‌های شخصیت منفعل-تهاجمی
در میان ویژگی‌های بدی که یک رئیس ممکن است داشته باشد، داشتن شخصیت تضعیف‌گر یا منفعل-تهاجمی یکی از بدترین‌ها است. افرادی که اختلال شخصیتی منفعل-تهاجمی دارند، به احساس خشم و ناراحتی درونی خود، پاسخ‌های غیر مستقیم می‌دهند. مثلاً اگر از کسی ناراحت شوند آن را به صورت مستقیم و یا با پرخاش بیان نمی‌کنند، بلکه در زمان‌های دیگر، به درخواست‌ها و نیازهای آن فرد بی‌توجهی می‌کنند. تم اصلی رفتارهای این نوع اشخاص، کارشکنی، منفی‌بافی، لجبازی، مانع‌تراشی، تعلل و ناکارآمدی است. آن‌ها همیشه ناراضی هستند، مشکلات را بزرگ‌نمایی می‌کنند و دیگران را مقصر می‌دانند. شخصیت‌های منفعل-تهاجمی همیشه در حال انتقاد کردن، یا به اصطلاح غر زدن، هستند. ممکن است در ظاهر لبخند بزنند و خوش‌رو باشند اما در درون خود عصبانی هستند و از ناکامی دیگران خوشحال می‌شوند. این رفتارها در دوران کودکی ریشه دارد. زمانی که والدین کودک را وادار به رفتار مؤدب و معقول کرده‌اند و فرصت هرگونه ابراز احساسی را از او گرفته‌اند. در کودکی این افراد، معمولاً ابراز مخالفت و نارضایتی بی‌ادبی محسوب و با برخورد شدید مواجه می‌شده است. به این ترتیب فرد از کودکی یاد می‌گیرد که احساسات خود را پنهان کند، به دنبال تأیید و توجه دیگران باشد و خشم و ناراحتی خود را از راه‌های غیر مستقیم نشان دهد. این مسئله یک اختلال شخصیتی جدی است و نیاز به درمان تخصصی و تحت نظر روانشناس دارد اما وقتی در محل کار با رئیسی مواجه می‌شوید که علائم رفتاری شخصیت تضعیف‌گر را از نشان می‌دهد، باید چگونه برخورد کنید؟ چطور آرامش و سلامت روان خود را در محل کار حفظ کنید؟ این مقاله توصیه‌هایی در این زمینه ارائه می‌دهد:
پیش‌بینی کنید و آماده باشید
رئیس‌های تضعیف‌گر، از شکست خوردن شما لذت می‌برند و همیشه راهی برای زیر سؤال بردن تصمیمات شما پیدا می‌کنند. مثلاً اگر در زمینه‌ای نظری ارائه دهید می‌گویند: «دلایلی وجود دارند که این نظر را رد می‌کنند و تو از آن‌ها اطلاعی نداری.» وقتی از آن‌ها بپرسید که این دلایل چه هستند، احتمالاً می‌گویند: «من نمی‌توانم این اطلاعات را فاش کنم.» در این شرایط، شما چاره‌ای ندارید جز این که نظر رئیس‌تان بپذیرید و کارها را آن طور که او می‌خواهد انجام دهید. چنین موقعیت‌هایی را باید از قبل پیش‌بینی کرد و برای آن‌ها آماده شد. همیشه آماده‌ی شرایط حساس باشید. وقت‌هایی که باید تصمیم مهمی اتخاذ کنید، از رئیس خود بپرسید: «آیا من تمام اطلاعات لازم را برای تصمیم‌گیری دارم، یا شما چیزهایی می‌دانید که ممکن است گزینه‌ها را تغییر دهد؟» چنین سؤالی رئیس را مجبور می‌کند که یا خود مسئولیت تصمیم‌گیری را بر عهده بگیرد و یا شما را در انتخاب آزاد بگذارد. با پیش‌بینی لحظات حساس و شفاف کردن انتظارات و معیارها، توانایی رئیس را برای رفتار منفعل-تهاجمی محدود کنید.
مقابله‌به‌مثل نکنید
وقتی با رفتارهای سرد و منتقدانه مواجه می‌شویم، طبیعتاً وسوسه‌ی مقابله‌به‌مثل شدید می‌شود. وقتی رئیس از کارهای درست و به‌جای شما انتقاد می‌کند، شانه بالا انداختن و گفتن این که کار خود را درست انجام داده‌اید و او است که اشتباه فکر می‌کند، حتماً حس خوبی به شما می‌دهد اما در عمل فایده‌ای نخواهد داشت. مقابله‌به‌مثل، رفتارهای رئیس را تقویت می‌کند و به آن مشروعیت می‌بخشد. در صورتی که رفتارهای منفعل-تهاجمی را تقلید کنید، خود را وارد یک درگیری کرده‌اید و دیگر نمی‌توانید مانند یک فرد بالغ و منطقی برخورد کنید. ضمناً با انجام رفتارهایی که از نادرست بودن آن‌ها آگاه هستید، ارزش‌های خود را زیر سؤال خواهید برد. رئیس تضعیف‌گر، از رفتارهای خود آگاه نیست، اما شما آگاهانه مقابله‌به‌مثل می‌کنید. رفتارهای منفعل-تهاجمی، معمولاً غیرارادی هستند و شخصیت‌های دچار این اختلال، عموماً در درون خود احساس تنهایی، ناامنی و اضطراب شدید می‌کنند. بهتر است به جای مقابله‌به‌مثل یا پرخاش، آن‌ها درک کنید.
با احترام سؤال بپرسید
مقابله‌ی مستقیم با رئیس منفعل-تهاجمی، روش خوبی نیست. افراد دچار این اختلال کاملاً از برخورد مستقیم اجتناب می‌کنند. بنابراین اگر کارهای نادرست رئیس تضعیف‌گر خود را مستقیماً به او متذکر شوید، احتمالاً شغل خود را از دست خواهید داد و یا با شرایط کاری سخت‌تر از قبل مواجه می‌شوید. برای مواجهه با شرایط حساس، باید راه‌هایی پیدا کنید که رفتارهای منفعل-تهاجمی رئیس را تحریک نکند. این کار ممکن است دشوار و طولانی به نظر برسد اما فواید زیادی دارد. افرادی که دچار این نوع اختلال شخصیتی هستند، نیاز به احساس اعتماد دارند. وقتی مورد اعتماد آن‌ها واقع شوید رفتارهای تضعیف‌گر کمتری را مشاهده خواهید کرد. پس بدون قضاوت و محترمانه برخورد کنید. مثلاً رئیسی را در نظر بگیرید که دائماً در حال انتقاد از کارهای شما است. می‌توانید با او درگیر شوید و مثل خودش لجبازی کنید اما این کار شرایط شما را آسان‌تر نخواهد کرد. حال اگر به جای این کار، محترمانه با او صحبت کنید و سؤال بپرسید، شرایط به نفع شما تغییر می‌کند. مثلاً بگویید: «در جلسات قبلی شما نظریات طعنه‌آمیزی درباره‌ی کار من بیان کردید ولی نمی‌توانم تشخیص دهم که این نظریات شوخی هستند و یا شما واقعاً مشکلی در کار من می‌بینید. دفعات اول توجهی نداشتم اما وقتی این حرف‌ها تکرار شد به نظرم رسید باید با شما صحبت کنم. اگر ایده‌هایی برای بهتر شدن کیفیت کار من دارید، خوشحال می‌شوم آن‌ها را بشنوم.» در مقابل چنین رفتار مؤدبانه و سازش‌گری، رئیس شما خلع سلاح خواهد شد. او دیگر نمی‌تواند پشت حرف‌های طعنه‌آمیز و غیر مستقیم پنهان شود و به ناچار پاسخ شما را با ادب و احترام متقابل خواهد داد.
این که دائم مجبور باشید رفتارهای لجوجانه‌ی رئیس خود را تحمل و مدیریت کنید، فقط به این دلیل که مقام بالاتر و پول بیشتری دارد، ناعادلانه به نظر می‌رسد. شما حق دارید از این شرایط خسته شوید. اما باید تصمیم بگیرید که آیا شغل و موقعیت فعلی ارزش تحمل این سختی‌ها را دارد یا خیر. در صورتی که موقعیت شغلی فعلی خود را دوست دارید و می‌خواهید آن را حفظ کنید، از راهکارهای ذکرشده استفاده کنید و یاد بگیرید رفتارهای رئیس منفعل-تهاجمی خود را مدیریت کنید.
اگر تمایل به مطالعه بیشتر در این موضوع داشته باشید، شاید آموزش های زیر نیز برای شما مفید باشند:
- مدیریت موفق با یادداشت‌برداری روزانه
- چگونه یک خبر بد را به کارمند خود بدهیم؟
- انقلاب ابر داده‌ها-- چگونه مدیریت کنیم؟
--
