فرادرسFTP و FTP سرور چیست؟ | به زبان ساده
FTP اختصاری برای عبارت «پروتکل انتقال فایل» (File Transfer Protocol) است و به ما امکان می‌دهد که محتوای مورد نظر خود را به یک سرور آپلود کرده و یا از آن دانلود کنیم. در این مطلب به توضیح پروتکل FTP و همچنین FTP سرور به همراه مفاهیم مرتبط و ضرورت و کاربردهایش می‌پردازیم.
یکی از رایج‌ترین روش‌های جابجایی فایل بین رایانه‌ها از طریق پروتکل FTP است. البته شاید شما هرگز مستقیماً از FTP استفاده نکرده باشید و ممکن است تنها نام آن را شنیده باشید. با این حال FTP یکی از قدیمی‌ترین پروتکل‌های اینترنت است.
FTP چیست؟
چنان که اشاره کردیم FTP عبارت اختصاری «پروتکل انتقال فایل» است و به طور عمده برای جایجایی فایل‌ها بین رایانه‌های مختلف از طریق اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای نمونه اگر بخواهید یک دسته فایل را روی یک وب‌سایت آپلود کنید، می‌توانید از FTP برای انتقال مستقیم فایل‌ها به سرور هاستینگ وب‌سایت استفاده کنید.
به طور مشابه اگر یک سرور هاستینگ داشته باشید، می‌توانید فایل‌ها را از طریق FTP روی سرور آپلود کنید تا افراد دیگر بتوانند آن‌ها را دانلود کنند. تولد FTP به دوران پیش از پدید آمدن رابط‌های گرافیکی برای رایانه‌ها باز می‌گردد و از آن برای اتصال به رایانه ریموت استفاده می‌شده است.
زمانی که با رایانه ریموت اتصال برقرار کردید، می‌توانید فایل‌هایی را روی آن بفرستید (Send) و یا فایل‌های موجود روی آن را دریافت (Receive) کنید. این اصطلاح‌ها از روز نخست با پروتکل FTP همراه هستند. رایانه‌ای که فایل‌ها را برای دانلود از طریق FTP عرضه می‌کند، به نام FTP سرور یا هاست FTP شناخته می‌شود.
فرایند احراز هویت در FTP سرور
در اغلب موارد برای دسترسی به FTP سرور به یک نام کاربری و رمز عبور نیاز داریم. این وضعیت شبیه لاگین کردن در کامپیوتر است، به جز این که رایانه‌ای که در آن لاگین می‌کنید، ریموت است.
برخی FTP سرورها نیز وجود دارند که برای یک حساب خاص نیاز به لاگین کردن ندارند. در واقع این‌ها FTP سرور‌های عمومی هستند که به منظور تست کردن استفاده می‌شوند و یا نرم‌افزارهای متن-باز یا محتوای رایگان را عرضه می‌کنند.
اغلب مرورگرهای مدرن وب می‌توانند از طریق پنجره مرورگر به FTP سرور دسترسی یابند و تنها باید نام کاربری و رمز عبور سرور را در اختیار داشته باشید تا بتوانید در آن لاگین کنید. با این حال این روش مناسبی نیست و بهتر است از یک کلاینت FTP به این منظور استفاده کنید، هر چند در غیاب یک کلاینت FTP، این روش نیز کاربردی است.
FTP چطور کار می‌کند؟
اگر بخواهیم طرز کار پروتکل FTP را به زبان خیلی ساده توضیح بدهیم، این پروتکل از دو اتصال به نام‌های کانال کنترل و کانال داده بهره می‌گیرد. کانال کنترل یک اتصال بین دو رایانه برقرار می‌سازد و عملیات احراز هویت را بر عهده دارد. کانال داده مسئول انتقال داده‌ها بین دو رایانه است.
منظور از پروتکل چیست؟
در چارچوب اینترنت و در مقیاس وسیع‌ترِ شبکه‌های ارتباطی، منظور از پروتکل، مجموعه خاصی از قواعد استاندارد است که به دو موجودیت امکان می‌دهند تا اطلاعات را مبادله کرده و بخوانند. اینترنت از پروتکل‌های متعددی تشکیل یافته است که همه آن‌ها طرز کار اینترنت را تعریف می‌کنند.
یکی از رایج‌ترین نمونه‌ها «پروتکل اینترنت» (Internet Protocol) یا به اختصار IP است که شیوه تحویل داده‌ها به نقاط اینترنتی با استفاده از نشانی‌های آی‌پی را توضیح می‌دهد.
FTPS چیست؟
FTPS اختصاری برای عبارت «پروتکل امن انتقال فایل» (File Transfer Protocol Secure) است. در پروتکل اولیه FTP بحث امنیت در نظر گرفته نشده بود. در واقع FTP بدون وجود لایه امنیتی دیگری که از سوی کلاینت FTP یا سرور FTP پیاده‌سازی شده باشد، یک پروتکل غیر امن محسوب می‌شود.
به همین جهت است که FTPS معرفی شد و موجب ایجاد امنیت لایه انتقال شده است که باعث می‌شود اتصال اینترنتی FTP کاربران با استفاده از الگوریتم‌های رمزگذاری رایج امن شود. FTPS هر دو کانال کنترل و داده را از ابتدا تا انتها رمزنگاری می‌کند و بدین ترتیب می‌توانیم مطمئن باشیم که اتصال ما امن است. FTPS با FTP معمولی سازگار است.
SFTP چیست؟
SFTP اختصاری برای عبارت «SSH File Transfer Protocol» (پروتکل انتقال فایل روی SSH) است. SSH خود اختصاری برای عبارت «پروتکل پوسته امن» (Secure Shell Protocol) است و برای ایجاد امنیت برای اتصال‌های ناامن استفاده می‌شود. با این حال نباید SSH را با SSL یا HTTPS اشتباه بگیرید، چون این‌ها چیزهای متفاوتی هستند. بین SFTP با FTP و FTPS دو تفاوت مهم وجود دارند.
تفاوت نخست این است که SFTP از یک کانال منفرد رمزنگاری شده کنترل و داده استفاده می‌کند، در حالی که FTP از دو کانال بهره می‌گیرد. تفاوت دوم این است که SFTP همه داده‌ها از جمله اطلاعات احراز هویت را پیش از انتقال رمزنگاری می‌کند. این رمزنگاری مضاعف موجب می‌شود که لایه امنیتی بیشتری برای کاربران ایجاد شود و همچنین حریم خصوصی آن‌ها تقویت شود.
کلاینت FTP چیست؟
کلاینت FTP یک روش برای دسترسی به سرور FTP است. اغلب کلاینت‌های FTP یک پنجره دوتایی دارند که فایل‌های روی رایانه لوکال را در یک نیمه و فایل‌های روی رایانه ریموت یا FTP سرور را در نیمه دیگر آن نمایش می‌دهند. مشهورترین کلاینت FTP برای سیستم‌های مختلف، FileZilla (+) است.
شما می‌توانید با استفاده از این دو پنجره، فایل‌ها را از یک رایانه با رایانه دیگر کپی کنید. اغلب کلاینت‌های FTP دارای چیدمان یکسانی از گزینه‌های مدیریت فایل هستند که معمولاً روی دسکتاپ می‌بینیم و شامل تغییر نام، کشیدن و رها کردن فایل‌ها، ایجاد پوشه یا فایل جدید و همچنین حذف آن‌ها می‌شود.
برخی کلاینت‌های FTP گزینه‌های اضافی از قبیل اینترفیس خط فرمان برای دستورهای پیشرفته، ادیتورهای متنی داخلی برای دستکاری فایل‌های مبتنی بر متن و مقایسه دایرکتوری هستند که امکان مقایسه محتوای دو دایرکتوری را به کاربر می‌دهد. توجه کنید که علاوه بر کلاینت‌های FTP مختلفی که عرضه شده‌اند، شما می‌توانید از فایل اکسپلورر ویندوز نیز برای دسترسی به سرور‌های FTP ریموت بهره بگیرید.
FTP در مرورگر
همان طور که قبلاً اشاره کردیم، امکان استفاده از FTP از داخل مرورگر وجود دارد. به این منظور باید نشانی سرور FTP را بدانید. این نشانی کمی متفاوت از نشانی‌های اینترنتی معمول است و به جای //:HTTPS با //:FTP آغاز می‌شود. نتیجه چیزی شبیه نشانی زیر است:
ftp://site.name.com
زمانی که این URL را برای دسترسی به FTP سرور وارد کنید، در ادامه باید اطلاعات احراز هویت از قبیل نام کاربری یا نشانی ایمیل و رمز عبور را وارد نمایید برخی FTP سرورها امکان دسترسی مستقیم را با گنجاندن نام کاربری و رمز عبور در داخل URL فراهم ساخته‌اند. در این حالت، URL چیزی مانند زیر خواهد بود:
ftp_username:ftp_password
زمانی که داخل مرورگر خود در FTP سرور لاگین کنید، می‌توانید مانند کلاینت FTP به فایل‌هایی که روی آن قرار دارد دسترسی داشته باشید. با این حال، مرورگر عموماً گزینه‌های امنیتی کمتری ارائه می‌کند و از این رو باید به FTP سرورهایی که لاگین کرده و فایل‌هایی که دانلود می‌کنید، توجه داشته باشید.
آیا ما به یک FTP سرور نیاز داریم؟
اگر به طور مرتب فایل‌هایتان را به افراد مختلف ارسال می‌کنید، یک FTP سرور می‌تواند برای شما گزینه مناسبی باشد. FTP سرور به شما امکان می‌دهد که فایل‌های خود را طوری سازمان‌دهی کنید که گویی روی سیستم دسکتاپتان قرار دارند. به این ترتیب می‌توانید به افراد دیگر اجازه بدهید که فایل‌ها را دانلود کنند و همچنین مجوزهای خاصی تعیین کنید تا کاربران مشخصی بتوانند برخی کارها را انجام دهند یا امکان انجام آن‌ها را نداشته باشند.
مثالی از کاربرد سرور FTP
برای نمونه ممکن است بخواهید یک لینک دائمی آنلاین برای دسترسی به آلبوم عکس‌های خانوادگی در اختیار اعضای خانواده قرار دهید، اما همزمان می‌خواهید اعضای خانواده امکان آپلود کردن تصاویر را نیز داشته باشند. یک FTP سرور خصوصی یک سرور هاستینگ فایل در اختیار شما قرار می‌دهد که اعضای خانواده‌تان می‌توانند تصاویر خانوادگی را روی آن آپلود و دانلود کنند. به این ترتیب همه تصاویر نیز در یکجا جمع شده‌اند.
در این روش مدیریت این آلبوم تصاویر خانوادگی آسان‌تر می‌شود و در اختیار همه اعضای خانواده نیز قرار دارد. FTP سرور در مورد حجم فایل‌هایی که آپلود می‌شود محدودیتی تعیین نمی‌کند، مگر این که شما این کار را انجام دهید. بهترین نکته این است که شما با این کار یک پشتیبان از آلبوم تصاویر خانوادگی‌تان ایجاد کرده‌اید که در برابر هر گونه حوادث غیرمترقبه حفاظت شده است.
آلبوم تصاویر خانوادگی یک مثال ساده از کاربردهایی است که یک FTP سرور می‌تواند داشته باشد. FTP سرور بی‌شمار کاربرد دیگر دارد، اما در هر صورت FTP پیرامون یک مفهوم محوری به نام مدیریت آسان و اشتراک فایل‌ها بین رایانه‌های مختلف تکامل یافته است.
سخن پایانی
در این مطلب به توضیح «پروتکل انتقال فایل» (FTP) و کاربرد FTP سرور برای انتقال فایل بین رایانه‌ها پرداختیم. این پروتکل از سوی هر نوع رایانه‌ای و در سراسر اینترنت قابل دسترسی است. شما می‌توانید دوره‌های آموزشی بی‌شماری در خصوص تنظیم و راه‌اندازی FTP پیدا کنید که برخی از آن‌ها در انتهای این مقاله پیوست شده‌اند. به عنوان نکته پایانی باید اشاره کنیم که FTP تنها یکی از روش‌های مبادله داده بین رایانه‌ها است و پروتکل‌های دیگری هم وجود دارند که به این منظور استفاده می‌شوند، اما FTP رایج‌ترین، قدیمی‌ترین و مشهورترین پروتکل در میان این پروتکل‌ها محسوب می‌شود.
عالی بود