فرادرسآشنایی با رشته های هنرستان – مسیر تحصیلی و بازار کار تمام رشته ها
اگر به‌عنوان یک دانش‌آموز علاقه‌مند به یادگیری رشتههای مهارتی هستید یا احساس می‌کنید که در این زمینه استعداد بیشتری دارید، بهتر است پس از اتمام دوره متوسطه اول (پایه نهم) در یکی از دو گروه رشتههای فنی و حرفه‌ای یا کار و دانش مشغول به تحصیل شوید. تمام رشته‌هایی که در این دو شاخه ارائه می‌شوند، رشته های هنرستان هستند و معرفی، بررسی مسیر تحصیلی و بازار کار آن‌ها موضوع این مطلب از مجله فرادرس است.
در اولین بخش از این نوشته کمی راجع‌به انواع رشته های هنرستان و تفاوتی که بین این رشته‌ها با رشتههای نظری در دبیرستان‌ها وجود دارد، صحبت می‌کنیم. برای اینکه دید بهتری نسبت به نوع هنرستان انتخابی خود جهت ادامه تحصیل در مقطع متوسطه دوم به‌دست آورید، در بخش بعدی ویژگی‌های دو شاخه هنرستان یعنی فنی و حرفه‌ای و کار و دانش را در موارد مختلف با هم مقایسه کرده‌ایم. همچنین در بخشهای پایانی این نوشته به معرفی سایر هنرستانها مانند هنرستان هنرهای زیبا، هنرستان تربیت بدنی و هنرستان صنایع دستی پرداخته‌ایم.
رشته های هنرستان
رشته های هنرستان در دو شاخه رشته های فنی و حرفه‌ای و رشتههای کار و دانش تقسیم‌بندی و ارائه می‌شوند. پس از اتمام دوره متوسطه اول، در صورت علاقه‌مندی به هر کدام از این رشته‌ها می‌توانید تحصیلات خود را در قالب یکی از رشتههای شاخه فنی و حرفه‌ای یا شاخه کار و دانش ادامه داده و به پایان برسانید.
تفاوت اساسی رشته های هنرستان و دبیرستان، در میزان ارائه شدن دروس عملی و کارگاهی است. رشتههای نظری دبیرستان شامل علوم انسانی، علوم تجربی و علوم ریاضی است که در هر سه شاخه، تقریبا هیچ‌گونه آموزش عملی و کارگاهی با تکیه بر تقویت مهارت‌ها و آمادگی برای ورود سریع به بازار کار وجود ندارد. اما در رشته های هنرستان نحوه تدریس مباحث در هر دو شاخه با تاکید بیشتر روی جنبه‌های عملی و کارگاهی است تا زمینه مناسبی برای اشتغال سریع فراهم شود. البته در رشتههای فنی و حرفه‌ای نیز مباحث نظری تا حدی آموزش داده می‌شوند و همین مسئله تفاوت مهمی بین رشته های هنرستان ایجاد کرده است که در ادامه توضیح می‌دهیم.
یادگیری رشته های هنرستان با فرادرس
در مجموعه فرادرس می‌توانید فیلم‌های آموزشی مختلفی که در زمینه معرفی رشته های هنرستان یا آموزش دروس هنرستانی تهیه شده‌اند را انتخاب و مشاهده کنید. در این بخش می‌خواهیم بخشی از این دوره‌ها را به شما معرفی کنیم تا با مشاهده این فیلم‌ها، علاوه بر کسب اطلاعات موردنیاز و در نتیجه به‌دست آوردن دید درست‌تری در زمینه انتخاب رشته، بتوانید در زمینه یادگیری مهارت‌ها و دروس خود نیز موفق‌تر عمل کنید. برای مثال اگر می‌خواهید در زمینه رشتههای گروه هنر در هنرستانها به تقویت پایه خود بپردازید، می‌توانید به فهرست زیر از مجموعه آموزشهای فرادرس مراجعه کنید:
- فیلم آموزش ایده یابی و خلاقیت در طراحی پوستر + گواهینامه فرادرس
- فیلم آموزش بافت تابلو فرش – به زبان ساده + گواهینامه فرادرس
- فیلم آموزش طراحی و زبان بصری – پایه دهم گروه هنر + گواهینامه فرادرس
- فیلم آموزش نمایشنامه نویسی – مقدماتی فرادرس
- فیلم آموزش تکنیک های طراحی + نکات کاربردی فرادرس
همچنین فرادرس بر مبنای استاندارد سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور در گروه شغلی امور اداری نیز آموزش‌هایی به شکل زیر تهیه کرده است که برای هنرجویان پایه دوازدهم رشته امور اداری مناسب است:
- فیلم آموزش سرپرست دبیرخانه – پایه دوازدهم رشته امور اداری، شاخه کار و دانش + گواهینامه فرادرس
- فیلم آموزش شغل منشی و مسئول دفتر – از ارتباطات سازمانی تا گزارش نویسی، بایگانی و حسابداری فرادرس
یکی دیگر از مهم‌ترین حوزه‌های رشتههای هنرستانی، امور فنی و صنعتی است که برای موفقیت در این زمینه گاهی لازم است با نرم‌افزارهای تخصصی این حوزه آشنا شوید. در این بخش هم می‌توانید از فرادرس کمک بگیرید:
- فیلم آموزش تنظیم موتور خودروهای انژکتوری + گواهینامه فرادرس
- فیلم آموزش آشنایی با کامپیوتر خودرو یا ای سی یو ECU و عملکرد آن + گواهینامه فرادرس
- فیلم آموزش معاینه فنی خودروهای سبک – نحوه انجام و تست ماشین + گواهینامه فرادرس
- فیلم آموزش ICDL آی سی دی ال + گواهینامه – دوره جامع مهارت هفتگانه فرادرس
- فیلم آموزش آشنایی با سیستم مالتی پلکس خودروهای ایرانی، فرانسه و ایرانیزه شده و عیب یابی آن فرادرس
- فیلم آموزش برنامه نویسی تراش CNC و شبیه سازی آن در SSCNC فرادرس
تفاوت شاخه فنی و حرفه ای و کار و دانش چیست؟
برای اینکه بتوانید دید بهتری در مورد رشته های هنرستان کسب کنید و انتخاب مناسبی داشته باشید، ابتدا لازم است تفاوت رشتههای فنی و حرفه‌ای و کار و دانش را بدانید. تفاوتهای بین این دو گروه از رشته های هنرستان شامل موارد زیر می‌شود که در ادامه به توضیح هر مورد می‌پردازیم.
شرایط ورود به هنرستان
برای ورود به هر کدام از رشتههای این دو شاخه، حداقلی از میانگین نمرات نیاز است. این حداقل برای رشتههای فنی و حرفه‌ای با سختگیری و توجه بیشتری بررسی می‌شود. بنابراین می‌توانیم بگوییم برای انتخاب رشتههای فنی و حرفه‌ای در مقایسه با رشتههای کار و دانش لازم است میانگین نمرات بهتری در برگه هدایت تحصیلی خود داشته باشید. به‌ویژه اینکه در این مقایسه نمرات دروسی مانند ریاضی، علوم و کار و فناوری (حرفه و فن) اهمیت بیشتری دارد و حتما بررسی می‌شود.
به این ترتیب، اگر می‌خواهید پس از اتمام پایه نهم در یکی از رشته های هنرستان مشغول به تحصیل شوید، ابتدا باید طبق زمان‌بندی اعلام شده از سوی وزارت آموزش و پرورش به سامانه پادا (+) مراجعه کرده و فرم هدایت تحصیلی خود را به‌طور کامل تکمیل کنید. در این مرحله هدایت تحصیلی با در نظر گرفتن عواملی مانند سوابق تحصیلی (میانگین دروس تخصصی در سه پایه هفتم، هشتم و نهم)، آزمون‌های مشاوره‌ای (طی شش مرحله و در طول سه سال تحصیلی آخر برگزار می‌شوند) و بررسی نظرات دانش‌آموز، معلمان، والدین و مشاور انجام می‌شود.
در مورد شاخه فنی و حرفه‌ای شرایط ورود به شرح زیر است:
- حداقل معدل: ۱۲
- حداقل نمره دروس کار و فناوری و هنر: ۱۲
- حداقل نمره دروس علوم و ریاضی (بدون تبصره): ۱۰
این در حالی است که برای ورود به شاخه کار و دانش لازم است شرایط زیر را داشته باشید:
- حداقل معدل: ۱۲
- حداقل نمره دروس کار و فناوری و هنر: ۱۲
- حداقل نمره دروس علوم و ریاضی: ۱۰
ساعات حضور در هنرستان
دومین تفاوتی که شاید برای برخی از دانش‌آموزان مهم باشد، تعداد ساعت‌های حضور در هنرستان است. با اینکه هر دو گروه دانش‌آموزان رشتههای کار و دانش و فنی و حرفه‌ای به مدت سه سال مشغول به تحصیل خواهند بود، اما با توجه به دروس تئوری بیشتر در رشتههای فنی و حرفه‌ای، دانش‌آموزان این گروه ساعت‌های درسی بیشتری را در هنرستان سپری خواهند کرد. البته این مسئله باعث می‌شود دانش‌آموزان این شاخه برای شرکت در آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها نیز آماده شوند.
مهارت های عملی و کارگاهی
با اینکه مبانی و دروس تئوری در رشتههای کار و دانش نسبت به رشتههای فنی و حرفه‌ای کمتر است، اما جنبه‌های عملی و کارگاهی برای دانش‌آموزان این رشته‌ها بیشتر است. اگر بخواهیم دقیق‌تر بررسی کنیم، به‌طور متوسط برای شاخه کار و دانش ۳ روز درس کارگاهی در هفته در نظر گرفته می‌شود، در حالی که برای شاخه فنی و حرفه‌ای ۲ روز مختص مباحث عملی و کارگاهی است.
ورود به بازار کار
نتیجه‌ای که از بخش قبل می‌توانیم بگیریم این است که پس از اتمام تحصیل از لحاظ مهارتی فارغ‌التحصیلان رشتههای کار و دانش برای ورود به بازار کار احتمالا آماده‌تر باشند. البته نباید این گونه برداشت شود که بازار کار و درآمد رشتههای کار و دانش نسبت به رشتههای فنی و حرفه‌ای بیشتر یا کمتر است. در اینجا هدف ما نتیجه‌گیری در این مورد نیست، بلکه علت این مقایسه بیان این نکته است که بگوییم فارغ‌التحصیلان شاخه کار و دانش این امکان را دارند که به‌طور متوسط سریعتر وارد بازار کار شوند.
سطح دشواری
تفاوت بعدی این دو شاخه به نوع مباحث مطرح شده در رشتههای فنی و حرفه‌ای و کار و دانش برمی‌گردد. در رشتههای فنی و حرفه‌ای همان‌طور که اشاره کردیم، مباحث تئوری بیشتری مطرح می‌شود. به‌خصوص اینکه اغلب این رشته‌ها شامل دروسی مانند ریاضی و فیزیک هستند و این مسئله باعث شده است تا دانش‌آموزان رشتههای فنی و حرفه‌ای را نسبت به کار و دانش سختتر در نظر بگیرند. بنابراین اگر فقط علاقه‌مند به یادگیری مهارتهای عملی بدون دانش فنی و مهندسی هستید، پیشنهاد می‌کنیم رشتههای کار و دانش را انتخاب کنید.
تنوع رشته‌ها
یکی دیگر از تفاوتهای مهم این دو شاخه در تنوع رشته‌هایی است که ارائه می‌دهند. تنوع رشتههای ارائه شده در شاخه کار و دانش بیشتر است و این نکته موجب می‌شود درصد بالاتری از علایق دانش‌آموزان در این شاخه از رشته های هنرستان پوشش داده شود.
مسیر ورود به دانشگاه
در بخشهای بعد خواهید دید که مسیرهای ادامه تحصیل برای هر دو گروه کاملا مشابه هم است. بنابراین از این نظر تفاوت خاصی بین این دو شاخه از رشته های هنرستان وجود ندارد. اما بهتر است اگر هدف ادامه تحصیل دارید، حتما به تفاوت رویکرد آموزش در شاخه فنی و حرفه‌ای و کار و دانش توجه داشته باشید.
اصولا شاخه فنی و حرفه‌ای برای دانش‌آموزانی مناسب است که علاقه‌مند هستند علاوه‌بر کسب مهارتهای عملی و کاربردی، در زمینه مفاهیم و مبانی تئوری نیز آموزش دیده و در نتیجه بتوانند با پایه قوی‌تری وارد دانشگاه شوند. از طرفی به کسانی که تمایل دارند فقط مهارتهای عملی و کاربردی برای ورود هر چه سریعتر به بازار کار را کسب کنند، پیشنهاد می‌شود رشته های هنرستان در شاخه کار و دانش را انتخاب کنند.
معرفی رشته های هنرستان - شاخه فنی و حرفه ای
هنرستانهای فنی و حرفه‌ای مانند دبیرستان‌ها زیر نظر وزارت آموزش و پرورش و با هدف آموزش نیروی ماهر و متخصص برای اشتغال در زمینه‌های فنی و صنعتی، هنر، خدمات و کشاورزی فعالیت می‌کنند. رشته های فنی و حرفه‌ای در هنرستان در چهار زیرمجموعه کلی به شکل زیر طبقه‌بندی می‌شوند. البته در سال‌های اخیر رشته‌هایی مانند محیط‌بانی، حمل و نقل ریلی، خدمات فروشگاهی، بهداشت عشایر و روستا، بازیافت مواد و انرژی نیز به مجموعه رشتههای زیر اضافه شده‌اند.
زیرگروه صنعت بیشترین رشته های هنرستان را بین زیرگروه‌های مختلف شاخه فنی و حرفه‌ای ارائه می‌دهد. این رشته‌ها پنج حوزه برق و رایانه، ماشین‌آلات، مواد و فرآوری، مکانیک و معماری ساختمان را پوشش می‌دهند. فهرست رشتههای برق و رایانه در این زیرگروه به‌صورت زیر است:
- الکتروتکنیک
- الکترونیک
- شبکه و نرم‌افزار رایانه
- الکترونیک و مخابرات دریایی
همچنین زیرشاخه‌های رشته کامپیوتر در هنرستان به شرح زیر هستند:
- برنامه‌نویسی پایگاه داده
- تصویرسازی دیجیتالی
- عیب‌یابی سیستم‌های رایانه‌ای
- تولید و توسعه‌دهنده پایگاه‌های اینترنتی
- تولید کننده چندرسانه‌ای
- برنامه‌نویسی بازی‌های رایانه‌ای
- تولید محتوای الکترونیکی
- طراحی و توسعه صفحات وب
همچنین لیست زیر رشتههای بخش مواد و فرآوری در این زیرگروه را نشان می‌دهد:
- سرامیک
- صنایع شیمیایی
- صنایع نساجی
- متالورژی
- معدن
در حوزه مکانیک نیز رشتههای زیر ارائه می‌شود:
- مکاترونیک
- صنایع فلزی
- تاسیسات مکانیکی
- مکانیک خودرو
- ماشین ابزار
- صنایع چوب و مبلمان
- ابزار
در حوزه معماری ساختمان رشته معماری و در بخش تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات دریایی نیز رشته مکانیک موتورهای دریایی از جمله رشته‌هایی هستند که جزء زیرگروه صنعت از شاخه فنی و حرفه‌ای به‌شمار می‌روند. زیرگروه بعدی که می‌خواهیم رشته های هنرستان مربوط به آن را معرفی کنیم، زیرگروه کشاورزی است:
- امور زراعی
- امور دامی
- امور باغی
- ماشین‌های کشاورزی
- صنایع غذایی
زیرگروه بعدی در شاخه فنی و حرفه‌ای زیرگروه هنر است که رشتههای متنوعی در قالب فهرست زیر ارائه می‌دهد:
- فتوگرافیک
- طراحی و دوخت (فقط برای دختران)
- معماری داخلی
- صنایع دستی
- انیمیشن و پویانمایی
- نقشه‌کشی معماری
- گرافیک
- نقاشی
- نوازندگی ساز جهانی
- نوازندگی ساز ایرانی
- نمایش
- سینما
- تولید برنامه تلویزیونی
- طراحی زبان بصری
- مرمت آثار فرهنگی
- مبانی آهنگ‌سازی
- پشتیبانی صحنه
- چاپ دستی
در نهایت به آخرین زیرگروه شاخه فنی و حرفه‌ای یعنی مدیریت و خدمات می‌رسیم که شامل رشته‌هایی به‌صورت زیر است:
- ناوبری (گروه خدمات)
- حمل و نقل (گروه خدمات)
- حسابداری (گروه بازرگانی و امور اداری)
- تربیت کودک (گروه بهداشت و سلامت و فقط برای دختران)
- تربیت بدنی (گروه بهداشت و سلامت)
مسیر ادامه تحصیل برای رشته های فنی و حرفه ای
در شاخه فنی و حرفه‌ای با توجه به اینکه اولویت شما کار است یا ادامه تحصیل، به دو شیوه می‌توانید وارد دانشگاه شوید. اولین راه این است که کارشناسی ناپیوسته بخوانید. این روش با هدف آمادهسازی نیروی کار متخصص در قالب «تکنسین» پایه‌گذاری شده است، به این صورت که پس از تمام تحصیلات خود در هنرستان با شرکت در «کنکور کاردانی فنی و حرفه‌ای» می‌توانید در یکی از رشتههای مورد علاقه خود و در مقطع کاردانی پیوسته (۲ ساله) تحصیلات خود را ادامه دهید.
این کنکور به‌صورت اختصاصی برای دانش‌آموزانی برگزار می‌شود که در هنرستان مشغول به تحصیل در رشتههای فنی و حرفه‌ای بوده‌اند. در انتهای این مقطع شما به‌عنوان یک تکنسین می‌توانید به‌راحتی مشغول به کار شوید. بنابراین اگر تمایل دارید هر چه زودتر وارد بازار کار شوید، پیشنهاد ما این است که به این شیوه ادامه تحصیل دهید. چنانچه اولویت بعدی شما ادامه تحصیل باشد، این امکان برای شما وجود دارد تا با شرکت مجدد در «کنکور کاردانی به کارشناسی»، مدرک کارشناسی خود را نیز پس از ۲ سال دریافت کنید.
| مسیرهای تحصیلات دانشگاهی برای شاخه فنی و حرفه‌ای | ||
| مقطع | کاردانی پیوسته | کارشناسی پیوسته |
| دانشگاه‌ها | دانشگاه‌های فنی و حرفه‌ای، آزاد، علمی کاربردی و سایر موسسات آموزش عالی | دانشگاه‌های سراسری، آزاد و سایر موسسات آموزش عالی |
| نحوه پذیرش | شرکت در کنکور کاردانی فنی و حرفه‌ای یا پذیرش بر مبنای سوابق تحصیلی. | شرکت در کنکور سراسری یا پذیرش بر مبنای سوابق تحصیلی. |
اما اگر اولویت اول شما دریافت مدرک تحصیلی کارشناسی و سپس ورود به بازار کار است، برای شاخه فنی و حرفه‌ای این امکان وجود دارد که با شرکت در «کنکور سراسری» ورودی دانشگاه‌های دولتی یا دانشگاه آزاد و کسب امتیاز یا رتبه مناسب، بتوانید مستقیما کارشناسی پیوسته (۴ ساله) بخوانید.
ذکر این نکته مهم است که برای ورود به دانشگاه‌های دولتی لازم است حتما رتبه مناسب را در کنکور سراسری کسب کنید، در حالی که پذیرش در دانشگاه آزاد، دانشگاه پیام نور و دانشگاه‌های علمی کاربردی ممکن است فقط بر اساس سوابق تحصیلی (معدل دیپلم) نیز امکان‌پذیر باشد، کافی است به آخرین دفترچه‌های راهنما که در این زمینه وجود دارد مراجعه کنید و حتما چک کنید که این نوع پذیرش برای چه رشته‌ها و در چه مقطعی است و آیا رشته موردنظر شما شامل این نوع پذیرش می‌شود یا خیر.
در همین راستا مطالعه مطلب «رشته های بدون کنکور پیام نور و شرایط پذیرش در این دانشگاه» از مجله فرادرس قطعا برای شما مفید خواهد بود که لینک آن نیز در ادامه برای شما قرار داده شده است. همچنین در هر دو روش این موقعیت را دارید که پس از اتمام کارشناسی، با شرکت در «آزمون ورودی کارشناسی ارشد» و سپس «آرمون ورودی دکترا» و یا بر اساس سوابق تحصیلی خود به تحصیل در مقاطع بالاتر نیز مشغول شوید.
بازار کار رشته های فنی و حرفه ای
پس از اینکه با رشته‌ها و مسیرهای ادامه تحصیل در شاخه فنی و حرفه‌ای آشنا شدیم، در این بخش می‌خواهیم در مورد بازار کار این رشته‌ها صحبت کنیم. همان‌طور که اشاره کردیم، در شاخه فنی و حرفه‌ای تاکید روی مبانی نظری و تئوری بیشتر است. برای نمونه بخشی از رشتههای محبوب در این شاخه کامپیوتر و زیرشاخه‌های آن هستند. این رشته‌ها زمینه‌های مناسبی برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر و در رشته‌هایی مانند مهندسی نرم‌افزار، فناوری اطلاعات و علوم کامپیوتر فراهم می‌کنند.
فارغ‌التحصیلان دانشگاهی این رشته می‌توانند به عنوان متخصص، پژوهشگر یا مدیر پروژه در زمینه فناوری اطلاعات فعالیت کنند. رشته کامپیوتر در هنرستان علاوه بر ارائه مهارتهای فنی و عملی، دانش‌آموزان را برای ورود به بازار کار و تحصیلات عالی آماده می‌کند. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید فیلم آموزش رایگان آینده شغلی رشته کامپیوتر در هنرستان + فرصت‌ها و چالش‌ها فرادرس را مشاهده کنید که لینک آن نیز در ادامه برای شما قرار داده شده است:
همچنین اگر بخواهید در شاخه‌های فنی حوزه فنی و حرفه‌ای مشغول به کار شوید، احتمالا سطح دانش تئوری شما در مقایسه با فارغ‌التحصیلان رشته های هنرستان کار و دانش کمی بالاتر است. بنابراین در زمینه انتخاب شغل این امتیاز برای شما وجود دارد تا در مشاغلی که نیاز به دانش تخصصی یا تئوری قوی‌تری دارند، مشغول به کار شوید. همچنین یکی دیگر از مزایای بهره‌مندی از آموزش نظری در کنار مهارتهای عملی این است که امکان ادامه تحصیل و انتخاب شغل‌هایی که نیازمند مدارک تحصیلی بالاتر هستند، برای فارغ‌التحصیلان این رشته بیشتر فراهم است، برای مثال کار در صنایع و شرکت‌های بزرگتر و رشتههای مهندسی.
| رشته | فرصتهای شغلی |
| الکتروتکنیک | تکنسین برق صنعتی، تکنسین تابلو برق، نصاب و تعمیرکار سیستم‌های برقی ساختمان، کار در نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ |
| مکانیک خودرو | تکنسین خودرو در نمایندگی‌های مجاز، تعمیرگاه‌های تخصصی، صنایع خودروسازی، کارشناس فنی خودرو |
| معماری | نقشه‌کشی ساختمان، طراحی داخلی، نظارت بر پروژه‌های ساختمانی، کار در شرکت‌های مهندسی و معماری |
در حقیقت با توجه به پایه قوی‌تری که در این شاخه برای هنرجویان ایجاد می‌شود، آمادگی بیشتری نیز برای ادامه تحصیل در این گروه وجود دارد. در عین حال باید به این نکته توجه داشته باشید که رقبای شما در این مسیر ممکن است فارغ‌التحصیلان شاخه‌های نظری با پایه تئوری قوی‌تر باشند. همچنین در برخی مشاغل مهارتی ممکن است با فارغ‌التحصیلان شاخه کار و دانش مقایسه شوید که از آموزشهای عملی بیشتری بهره برد‌ه‌اند. برای مثال، در جدول بالا فرصتهای شغلی مرتبط با سه رشته از شاخه فنی و حرفه‌ای نمایش داده شده است.
معرفی رشته های هنرستان - شاخه کار و دانش
اگر بنا به علایق و استعداد خود تصمیم گرفتید در هنرستانهای کار و دانش تحصیلات خود را در مقطع متوسطه دوم به پایان برسانید، در این بخش از نوشته به معرفی رشته های هنرستان این شاخه می‌پردازیم. رشتههای کار و دانش در قالب سه زیرگروه زیر ارائه می‌شوند. در ادامه تمام رشتههای این سه زیرگروه را معرفی می‌کنیم و خواهید دید که تا چه اندازه تنوع رشتههای شاخه کار و دانش در مقایسه با شاخه فنی و حرفه‌ای بیشتر است و تقریبا تمام سلایق و علاقه‌مندی‌ها در حوزه‌ّای مختلف را پوشش داده است.
فهرست زیر برخی از مهم‌ترین رشتههای شاخه صنعت در کار و دانش را نشان می‌دهد:
- الکترونیک صنعتی
- برق صنعتی
- ماشین‌های الکتریکی
- اتوماسیون صنعتی
- تابلوسازی برق صنعتی
- تعمیر لوازم خانگی برقی
- تعمیر تلفن‌های رومیزی و همراه
- برق ساختمان
- کارهای عمومی ساختمان
- کارهای فلزی ساختمان
- تزئینات داخلی ساختمان
- نقشه‌کشی ساختمان
- تاسیسات بهداشتی ساختمان
- تاسیسات گازرسانی ساختمان
- تاسیسات حرارتی و برودتی
- تاسیسات گرمایشی
- تاسیسات حرارت مرکزی
- تاسیسات سرمایشی
- تاسیسات مستقل ساختمان‌های مسکونی
- نصب و سرویس آسانسور
- مکانیک صنایع
- نساجی عمومی
- تراشکاری
- سنگ‌کاری و کاشی‌کاری
- معماری آینه‌کاری
- ریخته‌گری
- آبکاری فلزات
- جوشکاری گاز محافظ
- فرزکاری CNC
- تراشکاری CNC
- اپراتور CNC چوب
- تعمیر ابزار دقیق
- تعمیر و نصب ماشین ابزار
- ماشین ابزار
- تعمیر موتورهای دیزلی دریایی
- برنامه‌نویسی پایگاه داده
- عیب‌یابی سیستم‌های رایانه‌ای
- تولید و توسعه‌دهنده پایگاه‌های اینترنتی
- تولید کننده چند رسانه‌ای
- برنامه‌نویسی بازی‌های رایانه‌ای
- طراحی و توسعه صفحات وب
- سیستم‌های صوتی و تصویری
- تصویرسازی دیجیتالی
- ساخت مصنوعات فلزی
- پلاستیک کار
- ناظر فنی چاپ
- چاپ افست
- مدل‌سازی
- روکش‌کاری چوبی
- مبل‌سازی مدرن
- مبل‌سازی کلاسیک
- تزئینات داخلی چوبی
- بازسازی مبلمان
- کابینت‌سازی چوبی
- تعمیر خودروهای تجاری
- خدمات پس از فروش خودروهای سبک
- تعمیر موتور خودرو
- مکانیک تراکتور
- قالب‌سازی فلزی
- نقشه‌کشی صنعتی به کمک رایانه
در بخش کشاورزی و خدمات نیز رشتههای متنوعی در شاخه کار و دانش وجود دارد که به شرح زیر هستند:
- تعمیر ماشین‌های ثابت کشاورزی
- تعمیر موتورهای سبک کشاورزی
- ایمنی و آتش‌نشانی
- راهنمای گردشگری
- بورس و اوراق بهادار
- امور اداری
- حسابداری مالی
- هتل‌داری
- مددیاری سالمندان
- مددیاری افراد با نیروهای ویژه
- پرورش گیاهان جالیزی و سبزی
- پرورش گل و گیاه آپارتمانی
- تولید نهال و جنگل‌کاری
- کشت و کار مکانیزه
- زراعت غلات و حبوبات
- ایجاد و نگهداری فضای سبز
- پرورش درختان گرمسیری
- کشت گیاهان دارویی و زعفران
- زراعت گیاهان علوفه‌ای و غده‌ای
- تولید فرآورده‌های گوشتی
- تولید صنعتی فرآورده‌های لبنی
- فرآوری آبزیان و تولید کنسرو
- پرورش میوه‌های هسته‌دار
- پرورش میوه‌های دانه‌دار و دانه ریز
- پرورش قارچ خوراکی
- پرورش میگو
- پرورش صنعتی دام‌های سبک
- پرورش صنعتی دام‌های سنگین
- تکثیر ماهیان گرم‌آبی
- تکثیر و پرورش ماهیان سردآبی
- پرورش زنبور عسل و کرم ابریشم
- مرغداری صنعتی
- پرورش ماکیان
- پرورش پرندگان زینتی
- پرورش و نگهداری اسب
- دریانوردی صیادی
در نهایت به گروه هنر در شاخه کار و دانش می‌رسیم که رشتههای متنوعی به شکل زیر ارائه می‌دهد:
- عکاسی
- معماری داخلی
- سفالگری
- تصویربرداری
- طراحی بسته‌بندی
- منبت‌کاری
- نگارگری
- آرایشگری
- چهره‌سازی
- نوازندگی ساز جهانی
- نوازندگی ساز ایرانی
- نقاشی ایرانی
- طراحی و نقاشی فرش
- آواز ایرانی
- آواز جهانی
- خیاطی لباس زنانه
- دستیاری طراحی لباس
- هنر آینه‌کاری
- مدیریت آشپزی و قنادی
- خیاطی لباس شب و عروس
- طراحی طلا و جواهر
- خیاطی مردانه‌دوز
- عکاسی دیجیتال
- دوخت لباس‌های محلی
- سازسازی (سنتور و سه تار)
- سازسازی (سه تار و ساز ضربی)
- طلا و جواهرسازی
- قلم‌زنی روی فلز
- چاپ باتیک و قلم‌کار
- چاپ باتیک و سیلک اسکرین
- معرق‌کاری
- تصویرسازی و جلوه‌های رایانه‌ای
- دستیاری تهیه لباس‌های نمایشی
- صفحه‌آرایی
- صحافی و جلدسازی
- معرفی کاشی
- خاتم‌کاری
- خاتم‌سازی
- سفال و لعاب
- تراش و تزئین شیشه و کریستال
- چاپ دستی
- تراش سنگ‌های قیمتی
- کاشی‌کاری هفت رنگ
- کاغذسازی
- سراجی کفش
- هنر فرش
- گرافیک رایانه‌ای
مسیر ادامه تحصیل برای رشته های کار و دانش
کسانی که در یکی از رشته های هنرستان شاخه کار و دانش تحصیلات متوسطه خود را به پایان رسانده‌اند، کاملا با روندی مشابه فارغ‌التحصیلان شاخه‌های فنی و حرفه‌ای (که در بخشهای قبل مفصل توضیح داده شده است) می‌توانند به ادامه تحصیل بپردازند.
علت اینکه مسیر ورود به دانشگاه را در ابتدای این مطلب برای دو شاخه فنی و حرفه‌ای و کار و دانش به‌عنوان یکی از تفاوت‌ها معرفی کردیم، رویکرد آموزشی متفاوتی است که در هنرستانها برای رشتههای این دو شاخه در نظر گرفته می‌شود که می‌تواند در زمینه آمادهسازی شما برای ادامه تحصیل موثر باشد. همان‌طور که در جدول زیر ملاحظه می‌کنید، امکان ادامه تحصیل برای فارغ التحصیلان رشته های هنرستان از شاخه کار و دانش به روش‌های زیر وجود دارد:
| مسیرهای تحصیلات دانشگاهی برای شاخه کار و دانش | ||
| مقطع | کاردانی پیوسته | کارشناسی پیوسته |
| دانشگاه‌ها | دانشگاه‌های فنی و حرفه‌ای، آزاد، علمی کاربردی و سایر موسسات آموزش عالی | دانشگاه‌های سراسری، آزاد و سایر موسسات آموزش عالی |
| نحوه پذیرش | شرکت در کنکور کاردانی فنی و حرفه‌ای یا پذیرش بر مبنای سوابق تحصیلی | شرکت در کنکور سراسری یا پذیرش بر مبنای سوابق تحصیلی |
بازار کار رشته های کار و دانش
پس از اینکه با رشتههای مختلف شاخه کار و دانش و روش‌های ادامه تحصیلات دانشگاهی آن آشنا شدید، در این قسمت قصد داریم راجع‌به بازار کار این رشته‌ها صحبت کنیم. قبلا چند بار تکرار کردیم که اگر در این رشته‌ها درس بخوانید، قطعا بدون فوت وقت می‌توانید سریع وارد بازار کار شوید. بنابراین از نظر سرعت ورود به بازار کار، این شاخه در اولویت است. مزیت دیگری که در زمینه اشتغال در این شاخه وجود دارد، تنوع رشتههای آن است که تقریبا تمام استعدادها و علایق را پوشش داده است. به این ترتیب در این شاخه فرصتهای شغلی زیادی در زمینه‌های فنی و مهارتی و مشاغل آزاد برای شما وجود دارد.
| رشته | فرصتهای شغلی |
| تعمیرات لوازم خانگی | تعمیرکار مستقل لوازم خانگی، کار در تعمیرگاه‌های مجاز، خدمات پس از فروش شرکت‌ها |
| آرایشگری | آرایشگر مستقل، کار در سالن‌های زیبایی، فعالیت در زمینه آموزش آرایشگری |
| کابینت‌سازی | ساخت و نصب کابینت، کار در کارگاههای کابینت‌سازی |
از طرفی اگر نوع کار و میزان تخصصی بودن آن برای شما مهم است، لازم است که دانش خود را از طریق ادامه تحصیل یا مطالعات فردی در حوزه موردنظرتان تقویت کنید، چون رقبای شما ممکن است دانش پایه و تئوری قوی‌تری از شما داشته باشند. بنابراین اگر شغل مورد علاقه شما فقط مبتنی بر مهارتهای عملی نیست و در آن دانش نظری هم وزنه مهمی محسوب می‌شود، بهتر است برنامه مستمری برای ارتقای دانش خود داشته باشید.
هنرستان هنرهای زیبا
در بخشهای قبل در مورد هنرستانهای فنی و حرفه‌ای و کار و دانش کاملا صحبت کردیم. علاوه‌بر این هنرستانها، یک سری هنرستان تخصصی دیگر نیز در ایران وجود دارند که در صورت علاقه به یک حوزه خاص می‌توانید در این هنرستانها تحصیلات خود را ادامه دهید. در این بخش هنرستان هنرهای زیبا را معرفی می‌کنیم. در این هنرستان هنرهای تجسمی، نمایشی و موسیقی به‌صورت تخصصی آموزش داده می‌شوند. به این ترتیب رشته‌هایی که برای ادامه تحصیل در این هنرستان وجود دارد، عبارت‌اند از:
- نقاشی
- مجسه‌سازی
- گرافیک
- نمایش (تئاتر)
- موسیقی (نوازندگی، آهنگ‌سازی)
- سینما
- انیمیشن
- طراحی داخلی
- عکاسی
هنرستانهای موسیقی و هنرهای تجسمی زیرشاخه‌های این هنرستان هستند. همچنین ممکن است برای ورود به این هنرستان و سنجش میزان استعداد هنری شما، آزمون ورودی عملی و تئوری نیز برگزار شود. به‌طور کلی شرایط ورود به این هنرستان متفاوت است و برای اینکه اطلاعات دقیقی در این زمینه داشته باشید، بهترین کار این است که در زمان مناسب به هنرستان انتخابی خود مراجعه کنید. از جمله امتیازات ورود به چنین هنرستان‌هایی بهره‌گیری از آموزش تخصصی توسط اساتید مجرب و برگزاری نمایشگاه‌ها و اجراهای هنری است.
هنرستان تربیت بدنی
یکی دیگر از هنرستانهای تخصصی برای علاقه‌مندان به رشتههای مختلف تربیت بدنی، هنرستان تربیت بدنی است. در این هنرستان علوم ورزشی و رشتههای مختلف حوزه تربیت بدنی آموزش داده شده و دانش‌آموزان با مبانی علوم ورزشی، آناتومی و فیزیولوژی ورزشی آشنا می‌شوند. هدف چنین مجموعه‌ای تربیت مربیان ورزشی، داوران و متخصصان علوم ورزشی است و رشته‌هایی مانند تربیت بدنی عمومی و سایر رشتههای تخصصی ورزشی (بسته به میزان امکانات هنرستان) را ارائه می‌دهد. در این هنرستانها هم ممکن است آزمونی برای بررسی مهارتهای ورزشی شما پیش از ورود به هنرستان برگزار شود. از ویژگی‌های جالب‌توجه آموزش در چنین فضایی برای علاقه‌مندان به رشتههای ورزشی این است که می‌توانند پیوسته در رویدادها و مسابقات ورزشی شرکت کنند.
هنرستان کشاورزی
رشتههای کشاورزی هم مانند رشتههای هنری علاوه‌بر اینکه در هنرستانهای فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ارائه می‌شوند، در هنرستانهای تخصصی این حوزه نیز آموزش داده می‌شوند. رشته های هنرستان در هنرستانهای کشاورزی شامل لیست زیر می‌شوند:
- امور زراعی و باغی
- امور دامی
- ماشین‌های کشاورزی
- بهداشت دام و طیور
- شیلات
- گیاهان دارویی
- صنایع غذایی
هدف این هنرستانها تربیت و آموزش نیروی متخصص در زمینه بخشهای مختلف تولیدی و خدماتی در حوره کشاورزی است. از جمله امتیازات آموزش و حضور در این فضا برای علاقه‌مندان به رشتههای کشاورزی این است که می‌توانند در مزارع و کارگاههای تخصصی کشاورزی آموزشهای لازم را کسب کنند. همچنین زمینه آشنایی با فناوری‌‌‌های نوین کشاورزی برای آن‌ها فراهم خواهد بود و می‌توانند با مراکز تحقیقاتی و تولیدی کشاورزی بهتر همکاری کنند.
هنرستان صنایع دستی
در هنرستانهای صنایع دستی می‌توانید در رشته‌هایی به قرار زیر به آموزش هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران مشغول شوید:
- سفالگری
- قالی‌بافی
- معرق‌کاری
- منبت‌کاری
- نگارگری
- میناکاری
هدف این هنرستانها احیا و انتقال هنرهای سنتی ایران به نسل‌‌های بعدی است. بنابراین از اساتید ماهر و مجرب در این زمینه برای آموزش هنرجویان استفاده می‌شود و می‌توانید با تحصیل در این رشته های هنرستان با انواع طرح‌ها و تکنیک‌های سنتی آشنا شده و بیشتر در فضای برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی قرار بگیرید.
بهترین رشته های هنرستان برای مهاجرت
اگر فکر می‌کنید در آینده قصد اپلای و مهاجرت دارید، بهتر است انتخاب رشته خود در هنرستان را با در نظر گرفتن این نکته انجام دهید. ابتدا باید بگوییم که برای تمام رشته های هنرستان امکان مهاجرت وجود دارد. اگر در شاخه کار و دانش تحصیلات متوسطه دوم خود را تمام کردید و سپس وارد بازار کار شدید، امکان مهاجرت کاری در قالب تکنسین و نیروهای ارائه دهنده خدمات تخصصی برای شما وجود دارد. اگر وارد شاخه فنی و حرفه‌ای شدید، باز هم امکان مهاجرت کاری دارید. همچنین احتمال مهاجرت تحصیلی برای هر دو شاخه وجود دارد، اما با توجه به پایه قوی‌تر در شاخه فنی و حرفه‌ای، احتمالا مهاجرت تحصیلی از طریق این شاخه آسان‌تر است.
رشته های پردرآمد هنرستان
در آخرین بخش از این مطلب مجله فرادرس قصد داریم بخشی از رشته های هنرستان را معرفی کنیم که علاوه‌بر بازار کار خوب، از درآمد بالایی نیز برخوردار‌اند. پردرآمدترین رشته های هنرستان عبارت‌اند از:
- رشته کامپیوتر (شبکه و نرم‌افزار، برنامه‌نویسی، طراحی وبسایت، هوش مصنوعی)
- رشته الکترونیک (برق‌کشی ساختمان، تعمیر لوازم برقی، مونتاژ و ساخت بردهای الکترونیکی)
- رشته معماری داخلی (طراحی داکوراسیون داخلی، طراحی پارک‌ها، اجرای پروژه‌های معماری)
- هنر (انیمیشن، پویانمایی، گرافیک)
همچنین رشته طراحی دوخت (طراحی پارچه، راه‌اندازی کارگاههای کوچک و بزرگ) و رشته مهندسی خودرو به‌عنوان دو مورد از پردرآمدترین رشته های هنرستان برای دختران و پسران محسوب می‌شوند.
