فرادرسدلیل بیماری ام اس چیست؟ – به زبان ساده
دلیل بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس موضوعی است که سال‌هاست ذهن دانشمندان و پزشکان را به خود مشغول کرده است و تا به حال جوابی برای آن پیدا نشده است. در حقیقت دلیل بیماری ام اس میتواند چراغ راه برای یافتن درمان بیماری ام اس نیز باشد. در این مطلب در مورد دلیل بیماری ام اس و فرضیه‌های مختلفی که در باب این موضوع وجود دارد صحبت می‌کنیم. ولی شاید بد نباشد که در ابتدای این نوشتار اعلام کنیم که از نظر منابع و مراجع علمی دلیل ام اس مزاج سرد، استرس و عصبی بودن فرد مبتلا نیست.
ام اس چه نوع بیماری است؟
ام اس یک بیماری مزمن و خودایمن سیستم عصبی مرکزی است. ام اس مزمن است زیرا بیش از یک سال نیاز به درمان و مراقبت دارویی دارد و گاهی اوقات موجب محدودیت در فعالیت‌های روزانه برای فرد مبتلا میشود.
همچنین ام اس یک بیماری خودایمنی است زیرا سیستم دفاعی بدن به غلاف و رشته‌های سیستم عصبی مرکزی حمله می‌کند.
ام اس چیست؟
به زبان ساده ام اس، صدمه دیدن غشای روی رشته‌های عصبی است و این آسیب انتقال پیام از مغز به سایر ارگان‌های بدن را با اختلال رو به رو می‌کند. یک سیم برق که روی آن روکش پلاستیک نارسانا وجود دارد را در نظر بگیرید. سیم برق رشته عصبی شما و روکش نارسانای آن غلاف روی رشته‌های عصبی است که اصطلاحاً به آن میلین می‌گویند.
اگر رشته عصبی قطع شود پیام از آن رشته منتقل نمی‌شود و اگر رشته عصبی زخمی یا ملتهب شود انتقال پیام به کندی و با مشقت صورت می‌گیرد. این تمام چیزی است که در ام اس رخ میدهد. برای آشنایی بیشتر با این بیماری مطلب بیماری ام اس چیست؟ — پاسخ تمام پرسش‌های شما درباره MS را مطالعه کنید.
علائم ام اس چیست؟
بیماری ام اس میتواند منجر به علائم زیر شود، هر چند هیچ بیماری تمام علائم زیر را تجربه نمی‌کند و بسیاری از این علائم به صورت موقت در بدن فرد ظاهر شده و با دارو و درمان فرد را به زندگی عادی خود باز می‌گرداند. این علائم به صورت زیر هستند:
- گرفتگی و سفتی عضلات
- از دست دادن کنترل روده و مثانه
- اختلال در عملکرد جنسی
- مشکلات گفتاری
- تشنج
- ضعف یا از دست دادن بینایی
- دوبینی
- ضعف یا ناتوانی در حرکت
- ضعف در حافظه
- افسردگی
- مشکل در راه رفتن
- نوسانات خلقی
- حرکت کنترل نشده اعضای بدن یا لرزش
- مشکل در بلع
دلیل بیماری ام اس چیست؟
اینکه چرا شخصی مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS) میشود یا دلیل بیماری ام اس دقیقاً مشخص نیست. این عارضه یا بیماری به دلیل کار یا عادتی که در زندگی روزمره داشته‌اید حاصل نمی‌شود و تا کنون نمی‌توان از ابتلا به آن جلوگیری کرد.
آنچه تاکنون شناخته و مشخص شده حاکی از آن است که دلیل بیماری ام اس ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. در ادامه این فاکتورها را معرفی و بررسی می‌کنیم.
سن
یکی از دلایل طرح شده در ابتلا به ام اس سن است. با اینکه بیماری ام اس میتواند در هر سنی بروز و ظهور کند اما در بسیاری از موارد ام اس در افراد بین بازه سنی ۲۰ تا ۴۰ سالگی تشخیص داده میشود.
جنسیت
دقیقاً در ام اس زن یا مونث بودن نقش پررنگی ایفا می‌کند. براساس داده‌های به دست آمده زنان ۲ تا ۳ برابر مردان به ام اس مبتلا می‌شوند و دلیل این موضوع هنوز نامشخص است.
سابقه خانوادگی
برای این دلیل بیماری ام اس ژن کلمه مناسبی نیست زیرا ام اس به طور مستقیم از والد منتقل نمی‌شود. با این حال افرادی که در خانواده خود فرد مبتلا به ام اس دارند بیشتر از دیگر افراد در معرض تشخیص ام اس هستند. همچنین احتمال ابتلای خواهر، برادر و فرزند فرد مبتلا به ام اس ۲-۳٪ تخمین زده شده است.
نژاد
سفیدپوستان به ویژه افراد اروپای شمالی در بالاترین خطر ابتلا به ام اس قرار دارند. همچنین افراد از نژاد آسیایی، آفریقایی یا بومی آمریکایی کمترین احتمال خطر ابتلا به ام اس را به خود اختصاص داده‌اند.
شرایط جوی و آب و هوایی
بیماری ام اس در کشورهای دارای آب و هوای معتدل از جمله کانادا، شمال ایالات متحده، نیوزیلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا بسیار شیوع دارد.
سیگار کشیدن
افراد سیگاری تقریباً دو برابر بیشتر از کسانی که سیگار نمی‌کشند به ام اس مبتلا می‌شوند. همچنین احتمال اینکه افراد سیگاری که یک علامت اولیه از علائم ام اس را تجربه کرده‌اند علائم دیگری از ام اس را تجربه کرده و برای آن‌ها تشخیص ام اس گذاشته شود بیشتر از افراد غیرسیگاری است.
در حقیقت در این حالت ممکن است فرد یک علامت از ام اس را برای اولین بار تجربه کند و هیچگاه علامت دیگری از این بیماری را تجربه نکند و تشخیص ام اس برای او گذاشته نشود اما اگر فرد سیگاری باشد احتمال تجربه علامت دوم و تشخیص قطعی ام اس بیشتر است.
ویتامین دی یا D
داشتن سطح پایین ویتامین D و زندگی در مناطقی که در معرض نور آفتاب کمتری هستند ریسک و خطر ابتلا به ام اس را افزایش میدهد. داده‌ها نشان داده است که ام اس در مناطقی که دور از خط استوا هستند بیشتر است، از این اطلاعات می‌توان نتیجه گرفت که میزان دریافت نور آفتاب و سطح ویتامین D در ابتلا به ام اس نقش موثری دارد.
ابتلا به بیماری‌های خاص خودایمن
اگر سابقه سایر اختلالات خود ایمنی مانند بیماری تیروئید، کم خونی شدید، پسوریازیس، دیابت نوع 1 یا بیماری التهابی روده را داشته باشید احتمال ابتلا به ام اس برای شما بیشتر در نظر گرفته میشود.
سابقه عفونت‌های ویروسی
تحقیقات نشان داده است که عفونت در دوران کودکی، به خصوص عفونت‌هایی که ناشی از ویروس «اپشتین بار» (Epstein-Bar) (مسئول تب‌های عفونی) است، ممکن است بدن را برای تشخیص ام اس در آینده مستعد کند.
چاقی در دوران نوجوانی
افرادی که در دوران نوجوانی چاق بودند بیشتر در معرض خطر ابتلا به ام اس قرار دارند.
نظرات تایید نشده دلیل بیماری ام اس
نظریه‌های زیادی به عنوان احتمال دلیل بیماری ام اس مطرح شده و مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است اما بسیاری از آن‌ها شواهد کافی برای تأیید اینکه آیا ممکن است دلیل بیماری ام اس باشند یا خیر را ندارند. برخی از این نظریه‌ها عبارتند از:
- آلرژی‌های محیطی
- قرار گرفتن در معرض حیوانات خانگی
- قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین مانند جیوه (از جمله پر کردن دندان‌ها با ماده شیمیایی آمالگام جیوه)، سرب یا منگنز
- قرار گرفتن در معرض حلال‌های آلی (شیمیایی)
در نهایت باید گفت که دلیل بیماری ام اس مولتی فاکتوریال و چندگانه است. در حقیقت عوامل محیطی، سابقه خانوادگی و سابقه بیماری‌های خودایمنی و عفونی خود فرد میتواند به عنوان دلیل بیماری ام اس شناخته شود.
آیا استرس میتواند دلیل بیماری ام اس باشد؟
هیچ دلیل قطعی و علمی وجود ندارد که استرس را یکی از دلایل بیماری ام اس بداند. با این حال وجود استرس میتواند مدیریت علائم ام اس را برای فرد دشوار کند. بر اساس گزارش بسیاری از بیماران استرس باعث ایجاد علائم ام اس یا ایجاد عود بیماری میشود. در حقیقت به دلیل عدم وجود شواهد علمی، استرس را نمی‌توان دلیل خاصی برای ایجاد بیماری ام اس دانست.
با این حال برای داشتن کیفیت بهتر در زندگی با ام اس کنترل استرس توصیه میشود. این سلامتی کلی فرد را بهبود می‌بخشد و همچنین به پزشک و بیمار کمک می‌کند تا نتایج درمان را بهتر مورد بررسی قرار دهند.
مشخص شده است که ورزش منظم و آرامش ذهن میتواند سطح استرس و سلامت کلی افراد مبتلا به ام اس را کنترل کند.
آیا می‌توان از ابتلا به ام اس جلوگیری کرد؟
دانشمندان، محققان و پزشکان هنوز نتوانسته اند روشی برای بهبود یا پیشگیری از بیماری ام اس پیدا کنند و یکی از دلایل اصلی این امر این است که دلیل بیماری ام اس به طور کامل شناخته نشده است.
کارشناسان معتقدند ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در پیشرفت بیماری ام اس نقش دارند. شناسایی این عوامل ممکن است روزی به تشخیص علت این بیماری کمک کند و دریچه‌ای برای توسعه درمان‌ها و گزینه‌های پیشگیری از این بیماری باشد. بسیاری از مطالعات احتمال پیشگیری از ام اس را بررسی کرده‌اند که این موارد شامل موارد زیر هستند:
- تعدادی از مطالعات در مورد اینکه آیا ویتامین D بر بروز بیماری ام اس تأثیر دارد متمرکز شده‌اند. بر این اساس مقادیر بالاتر ویتامین D ممکن است از ابتلا به ام اس جلوگیری کند.
- یک مطالعه معتبر در سال 2016 در موش‌ها حاکی از این است که روزه داری میتواند اثرات مفیدی بر بیماری ام اس عود کننده-بهبود یابنده داشته باشد. در فاز انسانی این تحقیق محققان در آستانه شروع مطالعه جدیدی هستند تا بررسی کنند آیا روزه داری متناوب میتواند به کاهش علائم ام اس کمک کند. «لورا پیچیو» (Laura Piccio) دانشیار عصب شناسی دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس بیان کرده که شواهد خوبی وجود دارد که نشان میدهد محدودیت کالری ممکن است نقش ضد التهابی داشته باشد. این بررسی که مزایای احتمالی روزه داری مربوط به ماه رمضان را برای مبتلایان به ام اس نشان میدهد تاکید دارد که کسانی که ام اس فعال دارند، کسانی که سابقه عود جدید در طول یا بعد از ماه رمضان دارند، کسانی که داروهای ضد اسپاسم، ضدتشنج، کورتیکواستروئید یا کورتون و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن استفاده می‌کنند و یا بیماران دارای معلولیت قابل توجه از روزه داری در ماه رمضان به ویژه در ماه‌های گرم تابستان خودداری کنند.
- گزارش سال 2016 نشان داد که خطر ابتلا به ام اس در افرادی که روزانه مقدار زیادی قهوه می‌نوشند (بیش از 800 میلی‌لیتر یا حدود 4 فنجان در روز) بسیار کمتر است.
- یک مطالعه در سال 2017 بر روی موش‌ها نشان داد که رسوراترول، ترکیبی که به صورت قرص نیز در فروشگا‌ها فروخته میشود اثرات ضد التهابی در مغز نشان میدهد که ممکن است پوشش میلین را روی رشته‌های عصبی بازیابی کند.
آیا ام اس بیماری افراد تحصیلکرده است؟
سال‌ها پیش که ام اس در میان افراد کمتر شناخته شده بود سه باور در میان افراد مخصوصاً در ایران رایج بود که بیان می‌کرد افرادی که برای آن‌ها ام اس تشخیص داده میشود زیبا، تحصیلکرده و ثروتمند هستند.
ریشه این تفکر هنوز مشخص نیست اما بیان این نکته جالب است که تحقیقات عکس این موضوع را نشان میدهد. در تحقیقی که که در سال ۲۰۱۶ در نروژ انجام شد محققان با بررسی ۹۵۳ نفر از مبتلایان به ام اس و ۱۷۱۷ نفر از افراد بدون ام اس در نروژ به این نتیجه رسیدند که افرادی با سطح تحصیلات پایین‌تر ابتلای بیشتری به ام اس داشته‌اند.
در حقیقت این تحقیقات نشان داد سطح پایین‌تر اطلاعات و دانش سبب بالاتر بودن میزان مصرف سیگار و عدم توجه به سطح ویتامین D فرد میشود که این دو عامل از فرضیه‌های موجود در دلیل ابتلا به بیماری ام اس است.
آیا ام اس بیماری کشنده است؟
خیر، ام اس یک بیماری کشنده نیست و اکثر مبتلایان به ام اس به دلیل این بیماری نمی‌میرند، اگر چه برخی مطالعات نشان میدهد که ام اس امید به زندگی را در بین مبتلایان نسبت به مردم عادی شش تا هفت سال کوتاه می‌کند.
با این حال آنچه میتواند در ام اس سبب فوت افراد مبتلا به ام اس شود عوارض بیماری از جمله عفونت‌های ریوی (ذات الریه) و سپسیس (نوعی بیماری تهدیدکننده حیات است که واکنش بدن در برابر عفونت باعث آسیب به بافت‌ها و اندام‌های خود میشود) است. همچنین بیماری‌های قلبی عروقی نیز یکی از دلایل عمده مرگ و میر در افراد مبتلا به ام اس است.
آیا ام اس ارثی است؟
نمی‌توان به صورت قطعی گفت که ام اس ارثی است زیرا به طور مستقیم از والد به فرزند منتقل نمی‌شود. اما اگر کسی از افراد خانواده مانند خواهر، برادر یا پدر و مادر به ام اس مبتلا باشند احتمال اینکه برای فرزند یا خواهران و برادران دیگر نیز تشخیص ام اس گذاشته شود نسبت به مردم عادی بیشتر است.
پزشکان و محققین معتقدند ممکن است این موضوع ربطی به وراثت نداشته باشد و تنها قرار گرفتن در شرایط و محیط‌های یکسان در این افزایش احتمال دخیل باشد.
چرا ام اس در زنان بیشتر است؟
تحقیقات اخیر نشان میدهد که پروتئینی به نام S1PR2 که در زنان بیشتر تولید میشود میتواند دلیل ابتلای بیشتر زنان نسبت به مردان به ام اس باشد. در تحقیقاتی که اواخر سال ۲۰۱۸ توسط محققان دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس منتشر شد نشان داده شد یک مانع پروتئینی که تصمیم می‌گیرد چه چیزی از سد خونی مغز عبور کند در زنان بیشتر از مردان است. این تفاوت کشف شده بین مغز زنان و مردان ممکن است دلیل اصلی این باشد که چرا زنان بیش از مردان مبتلا به ام اس می‌شوند.
در این تحقیق دانشمندان مشاهده کردند که پروتئینی به نام S1PR2 که نفوذپذیری سد خونی مغزی (BBB) را کنترل می‌کند در مبتلایان به ام اس مقدار بیشتری دارد. تحقیقات بیشتر روی موش و انسان نشان داد که در میان افرادی که مبتلا به ام اس هستند زنان از این پروتئین بسیار بیشتر از مردان تولید می‌کنند.
این مطالعه برای اولین بار است که تفاوت فیزیکی بین مغز بیماران ام اس مرد و زن را نشان میدهد. همچنین از نظر محققین این پروژه به نظر نمی‌رسد تفاوت هورمونی بین زنان و مردان دلیل ابتلای بیشتر زنان نسبت به مردان به ام اس باشد.
ام اس را در زبان انگلیسی چه می‌گویند؟
ام اس، اسکلروز چندگانه یا زخم‌های چندگانه در انگلیسی به نام Multiple Sclerosis است که مخفف آن به نام MS شناخته میشود.
جمع بندی
در این مطلب در مورد دلیل بیماری ام اس صحبت کردیم. بدین منظور در ابتدا معرفی مختصری از بیماری ام اس و علائم آن ارائه کردیم و سپس دلایل مختلف ابتلا به بیماری ام اس را مورد بررسی قرار دادیم. همان طور که گفته شد دلیل ابتلا به بیماری ام اس هنوز مشخص نیست، اما نظریه‌های متفاوتی در مورد دلیل ابتلا به بیماری ام اس در دست تحقیق و بررسی است که این موارد را به تفصیل معرفی کردیم. در ادامه نیز به برخی سوالات رایج در مورد افراد مبتلا به ام اس پاسخ دادیم.
