جدول ضمایر عربی – کامل و کاربردی + مثال و تمرین
جدول ضمایر عربی یکی از راههای آسان برای یاد گرفتن و به خاطر سپردن کاربرد انواع ضمیر در این زبان است. از آنجا که مبحث ضمایر عربی، به خاطر تفکیک جنسیت و تعداد، مبحثی گسترده است، میتوان جدولهای متنوعی برای هر دسته از ضمیرها طراحی کرد. در این نوشته ضمیرهای عربی را با استفاده از جدول انواع آنها یاد میگیریم. همچنین برای فهمیدن شیوه به کار بردن آنها به مثالهای متنوعی میپردازیم و در آخر با استفاده از تمرینهای انتهایی متن میتوانیم به نقاط ضعفمان در زمینه مبحث ضمایر در عربی پی ببریم.
- یاد میگیرید ضمایر متصل و منفصل عربی را بهدرستی تشخیص دهید.
- میآموزید چگونه ضمایر را بر اساس جنسیت و تعداد، در جدولها شناسایی کنید.
- نقش کاربردی ضمایر در جملهبندی عربی را با مثالهای گوناگون تمرین میکنید.
- یاد خواهید گرفت ضمایر منفصل و متصل چگونه به عنوان فاعل و مفعول استفاده میشوند.
- راهبرد استفاده درست از ضمایر متصل با کلمات ویژه را خواهید آموخت.
- یاد میگیرید ساخت جملات عربی با استفاده از ضمایر را بهصورت هدفمند تمرین کنید.
کاربردهای ضمایر در عربی
آموختن یک زبان تازه بدون یاد گرفتن ضمایر آن امکانپذیر نیست. چرا که فهمیدن معنا و مفهوم یک مکالمه یا متن در هر زبانی، به فهمیدن ضمایر و کاربردهای آن ارتباط مستقیمی دارد. از این رو یاد گرفتن ضمیرها در عربی، جزو دروس اولیه آموزش این زبان است.
از آنجا که تعداد و جنسیت در این زبان تفکیک و با ترکیب این دو عامل ۱۴ صیغه عربی ساخته شده، در نتیجه، همانند افعال در هر صیغه، ضمیر منحصر به همان صیغه وجود دارد. نکته در این است که این ضمایر و صیغههای آن را به خاطر بسپاریم تا در جای درست خود برای جلوگیری از تکرار اسم در متن و مکالمه روزانه از آن استفاده کنیم.
ضمیرهای عربی به دو دسته ضمیر منفصل عربی و ضمیر متصل عربی تقسیمبندی میشوند. هر کدام از این دستهها زیر مجموعههای خودشان را دارند که در ادامه جدول ضمایر عربی را همراه با مثال بررسی میکنیم.
جدول ضمایر منفصل در عربی
منفصل در لغت به معنای «جدا از هم» است. در نتیجه ضمایر منفصل به ضمایری گفته میشود که در کاربرد مستقل هستند و به فعل عربی و اسم عربی و حرف عربی نمیچسبند. تنها اعرابی که این دسته از ضمایر در جملات عربی به دست میآورند، اعراب مرفوعی و منصوبی است. با توجه به این اعرابهای عربی نقش آنها نیز در جملات متفاوت میشود. برای درک بهتر این ضمایر بهتر است به مثالهای فارسی آن توجه کنیم. ما فارسی زبانها در صحبت و نوشتار برای جلوگیری از تکرار اسم از ۶ ضمیر «من، تو، او، ما، شما و آنها» استفاده میکنیم. به مثال زیر توجه کنید.
من و دوستانم مریم و زهرا به دانشگاه میرویم.
ما به دانشگاه میرویم.
(جمله دوم به لحاظ کاربردی کوتاهتر است چرا که از به کاربردن اسمها جلوگیری کردهاست.)
نکته: استفاده از چنین ضمایری مشروط به این است که پیش از ضمیر، اسمها و مراجع ضمیر در جملات مشخص شده باشند.
حالا به مثالهای عربی زیر توجه کنید.
فاطِمَةٌ تَذهَبُ إِلی المَدرِسَةِ. فاطِمَةُ تُحِبُّ الدَرسَ. فاطِمَةُ تُریدُ أَنْ تَکونَ المُعَلِّمَةْ في المُستَقًبَلْ.
فاطِمَةٌ تَذهبُ إِلی المَدرِسةْ. هِیَ تُحِبُّ الدَرسْ و تُریدُ أَنْ تَکونَ المُعَلِّمَةْ في المُستَقبَلْ.
(همانطور که پیداست در جمله اول، تکرار اسم خوانش جمله را مشکل و دارای حشو و زوائد کرده است. اما در جمله دوم با به کار رفتن ضمیر، جمله کوتاهتر و کاربری راحتتری پیدا کرده است.)
برای درک بهتر و عمیقتر این دسته از ضمایر به توضیحاتی که در ادامه آمده توجه کنید.
جدول ضمایر منفصل مرفوعی
وقتی بخواهیم جملهای را با ضمیری شروع کنیم که نقش مرفوعی مبتدا را داشته باشد، باید به سراغ ضمایر منفصل مرفوعی برویم. پیش از ادامه هر توضیحی باید به این نکته توجه داشته باشیم که در عربی، علاوه بر جنسیت و تعداد، «غايب» و مخاطب» بودن نیز در انتخاب نوع ضمیر دخالت دارد. بر اساس همین تقسیمبندیها ۱۴ نوع ضمیر داریم که میتوانند در ابتدای جمله به صورت مستقل ظاهر شوند و نقش مبتدای و محلا مرفوع را به دست بیاورند.
نکته: از آنجا که ضمیر از جمله اسامی مبنی است، در نتیجه هر اعرابی که در جمله بپذیرند یک اعراب «محلی» خواهد بود.
برای فهم بهتر ضمایر منفصل مرفوعی بهتر است به جدول زیر و معانی آنها توجه کنید.
| جدول ضمایر منفصل مرفوعی غائب | |
| صیغه | ضمیر - معنی |
| للغائب - مفرد مذکر | هو - او |
| للغائبَینِ - مثنی مذکر | هما - آنها (دو تا) |
| للغائبینَ - جمع مذکر | هم- آنها (جمع) |
| للغائبة - مفرد مونث | هی - او |
| للغائبتینِ - مثنی مونث | هما - آنها (دو تا) |
| للغائبات - جمع مونث | هنَّ- آنها (جمع) |
این جدول ضمایر منفصل مرفوعی غایب را به ما نشان میدهد. غائب بودن آنها به این خاطر است که مورد خطاب واقع نشدهاند و در زمان صحبت حضور ندارند. برای درک بهتر به مثالهای زیر توجه کنید.
هُوَ ذکّيٌ.
او باهوش است.
(گوینده این جمله هنگام صحبت از فردی یاد میکند که حضور ندارند و میخواهد به وسیله این جمله، خبری را به فرد دیگری انتقال دهد. در نتیجه «هو» مبتدای عربی و محلا مرفوع و کلمه «ذکّي» خبر عربی و مرفوع است.)
هُنَّ في البیتِ.
آنها در خانه هستند.
(در این جمله هم هنَّ اشاره به چند زنی دارند که هنگام صحبت حاضر نیستند و مورد خطاب قرار نگرفتهاند.)
آنچه که بررسی کردیم متعلق به صیغههای غائب در زبان عربی بود. برای صیغههای عربی مخاطب از انواع دیگری از ضمایر استفاده میکنیم که هر یک از آنها را به صورت تفکیک شده در جدول زیر میبینید.
| جدول ضمایر منفصل مرفوعی مخاطب | |
| صیغه | ضمیر |
| للمخاطب - مفرد مذکر | أنتَ - تو |
| للمخاطبینِ - مثنی مذکر | أنتما - شما (دو نفر) |
| للمخاطبین - جمع مذکر | أنتم - شما (چند نفر) |
| للمخاطبة - مفرد مونث | أنتِ - تو |
| للمخاطبتینِ - مثنی مونث | أنتما - شما (دو نفر) |
| للمخاطبات - جمع مونث | أنتنَّ - شما (چند نفر) |
ضمایر منفصل مرفوعی مخاطب نشان میدهد که هرگاه بخواهیم شخصی را به جای اسمش با ضمیر مورد خطاب قرار دهیم باید به سراغ کدامیک از ضمایر مرفوعی برویم. این دسته از ضمیرها نیز همانند دسته غائب، در ابتدای جمله به کار میروند و نقش مبتدا و محلا مرفوع را میپذیرند. برای فهم بهتر این دسته از ضمیرها به مثالهایی که در ادامه آمده توجه کنید.
أَنتُمْ مُهَندِسونْ.
شما مهندس هستید.
أَنتِ رَبَّةُ البیتْ.
تو خانهدار هستی.
أَنتُما تَتَحَدِّثانِ اللُّغَةَ العَربیَةَ.
شما به زبان عربی صحبت میکنید.
نکته: ممکن است در جملات عربی ضمیر پیش از فعل بیاید. باید دقت کنیم که آن ضمیر همواره مبتداست و فاعل نیست. چرا که فاعل در عربی هیچگاه قبل از فعل در جمله ظاهر نمیشود.
صیغههای متکلم برای اشاره گوینده یا گویندگان یک جمله به خودشان است. جنسیت در این صیغهها تاثیری ندارد. تنها تعداد است که باید مورد توجه قرار بگیرد. به جدول زیر توجه کنید.
| جدول ضمایر منفصل مرفوعی متکلم | |
| صیغه | ضمیر |
| للمتکلمالوحده - مفرد | أنا - من (مفرد) |
| للمتکلم معالغیر - جمع | نحن - ما (جمع) |
بر اساس جدول هرگاه گوینده جمله یک نفر باشد برای اشاره به خودش از «أنا» استفاده میکند و هر وقت که گوینده به نمایندگی از چند نفر بخواهد درباره خودشان صحبت کنند، باید از ضمیر «نحن» در جملات استفاده کند.
نکته: ضمایر منفصل مرفوعی بهعنوان ضمیر فصل یا عماد نیز به کار میروند.
جدول ضمایر منفصل منصوبی
همانطور که از اسمش پیداست، تنها اعرابی که این دسته از ضمایر میگیرند، اعراب نصب است. در نتیجه، در جملات عربی همواره در جایگاه مفعولبه ظاهر میشوند. ضمایر منفصل منصوبی نیز همانند همتای مرفوع خودشان به دستههای مخاطب و غائب تفکیک میشوند.
پیش از ادامه هر توضیحی بهتر است بدانیم که ضمایر منفصل منصوبی در حقیقت همان ضمایر متصلی هستند که به کلمه «أیا» میچسبند و یک ضمیر مستقل تشکیل میدهند. به جدول زیر توجه کنید.
| جدول ضمایر منفصل منصوبی غائب | |
| صیغه | ضمیر |
| للغائب - مفرد مذکر | إیّاه - (او را) |
| للغائبَینِ - مثنی مذکر | إیّاهما - (آنها را) |
| للغائبینَ - جمع مذکر | إیَّاهم - (آنها را) |
| للغائبة - مفرد مونث | إیّاها - (او را) |
| للغائبتینِ - مثنی مونث | إیّاهما - (آنها را) |
| للغائبات - جمع مونث | إیّاهنَّ - (آنها را) |
در ادامه جدول ضمایر منفصل منصوبی مخصوص به صیغههای مخاطب را مشاهده میکنید.
| جدول ضمایر منفصل منصوبی مخاطب | |
| صیغه | ضمیر |
| للمخاطب - مفرد مذکر | إیّاکَ - (تو را) |
| للمخاطبینِ - مثنی مذکر | إیّاکم - (شما را) |
| للمخاطبین - جمع مذکر | إیّاکم - (شما را) |
| للمخاطبة - مفرد مونث | إیّاکِ - (تو را) |
| للمخاطبتینِ - مثنی مونث | إیّاکما- (شما را) |
| للمخاطبات - جمع مونث | إیّاکنَّ - (شما را) |
همچنین این دسته از ضمایر همانند همتای مرفوعی خود برای صیغههای متکلم ضمایر منحصر به خودشان را دارند. به جدول زیر توجه کنید.
| جدول ضمایر منفصل منصوبی متکلم | |
| صیغه | ضمیر |
| للمتکلمالوحده - مفرد | إیّايَّ - (من را) |
| للمتکلم معالغیر - جمع | إیّانا - (ما را) |
جدول ضمایر متصل در عربی
در زبان فارسی ضمایر متصل را میتوان در چسبیدن آنها به فعل و اسم مشاهده کرد. مثلا در کلمه «لباسم» پسوند «--َ-م» نشان دهنده این است که مالکیت آن لباس به گوینده تعلق دارد.
در زبان عربی نیز یک دسته ضمایری وجود دارند که به فعل و اسم و حرف میچسبند و نقشهای متفاوتی کسب میکنند. از آنجا که این ضمایر به تنهایی نمیتوانند در جمله به کار بروند و باید همراه با کلمهای دیگر در جمله ظاهر شوند، به آنها ضمایر «متصل» میگویند.
همانطور که در بالا ضمایر منفصل را به تفکیک صیغه و غائب و مخاطب به صورت مجزا بررسی کردیم، جدول ضمایر عربی مخصوص به نوع متصل آن را نیز جداگانه بررسی خواهیم کرد.
جدول ضمایر متصل مرفوعی
پیش از هر توضیحی تاکید بر این نکته ضروری به نظر میرسد که نام دیگر ضمایر متصل، «ضمایر مفعولی» است، چرا که میتوانند به فعل بچسبند و نقش مفعولبه را به دست بیاورند. اما ضمایر متصل مرفوعی شامل حال چنین عنوانی نمیشوند. دلیلش هم این است که این ضمایر در همراهی با فعل، فقط نقش فاعل و انجام دهنده کار را میپذیرند.
به بیانی دیگر، ضمایر متصل مرفوعی تنها در جملات فعلیه عربی حضور دارند. حضور این ضمایر در جملات عربی، ارتباط مستقیمی با انواع فعل در عربی و صرف آن دارد. برای درک بهتر و شناسایی عمیقتر آن بهتر است به جدول ضمایر متصل مرفوعی در دو زمان ماضی و مضارع توجه کنیم.
| جدول شناسایی ضمیر متصل مرفوعی برای فعل ماضی | |
| صیغه | فعل |
| للغائب - مفرد مذکر | کتب (مستتر هو) |
| للغائبَینِ - مثنی مذکر | کتبا |
| للغائبینَ - جمع مذکر | کتبوا |
| للغائبة - مفرد مونث | کتبتْ (مستتر هی) |
| للغائبتینِ - مثنی مونث | کتبتا |
| للغائبات - جمع مونث | کتبنَ |
| للمخاطب - مفرد مذکر | کتبتَ |
| للمخاطبینِ - مثنی مذکر | کتبتما |
| للمخاطبین - جمع مذکر | کتبتم |
| للمخاطبة - مفرد مونث | کتبتِ |
| للمخاطبتینِ - مثنی مونث | کتبتما |
| للمخاطبات - جمع مونث | کتبتنَّ |
| للمتکلمالوحده - مفرد | کتبتُ |
| للمتکلم معالغیر - جمع | کتبنا |
آنچه که در این جدول با رنگ قرمز مشخص شده است، همان ضمایر متصل مرفوعی هستند که نقش فاعل در جملات را میپذیرند. در صورتی که بعد از این افعال از کلمهای مرفوع استفاده نشده باشد، میتوانیم از این ضمایر به عنوان فاعل با اعراب محلا مرفوع استفاده کنیم. به همین علت، این نوع ضمایر بهعنوان ضمیرهای فاعلی نیز شناخته میشوند.
اما در صورتی که بعد از فعل کلمهای مرفوع حضور داشته باشد، آن کلمه فاعل است و ضمیر متصل به فعل نشاندهنده صیغه فعل است. در صیغههای یک و چهار (للغائب و للغائبة) از آنجا که همراه فعل ضمیر متصلی وجود ندارد، فاعل آن به صورت ضمیر مستتر عربی فعالیت دارد. برای درک بهتر به مثالهای زیر توجه کنید.
أَنتُمْ کَتَبتُمْ واجِباتِکُمْ.
شما تکالیفتان را نوشتید.
(در این مثال «أنتم» به دلیل آمدن پیش از فعل مبتدا و محلا مرفوع است. و ضمیر «تُم» متصل به فعل، فاعل است و محلا مرفوع)
ذَهَبوا الطُلابُ إِلی الجامِعَةْ بِالحافِلَةْ.
دانشجویان با اتوبوس به دانشگاه رفتند.
(در این جمله «الطلاب» فاعل و اسم ظاهر در این جمله است. در نتیجه «واو» چسبیده به فعل به جز ضمیر متصل صیغه للغائبین نقش دیگری ندارد.)
الطالِباتُ کَتَبنَ الرَسائِلَ لِلْقُرَباءْ.
دانشجویان برای نزدیکان نامه نوشتند.
(در این مثال الطالبات که قبل از فعل حضور دارد، مبتدا و مرفوع به اعراب ظاهری است و فاعل فعل ضمیر «نَ» متصل به آن است که اعراب محلی دارد.)
جدول ضمایر متصل منصوبی و مجروری
برخی از ضمایر در زبان عربی وجود دارد که میتوانند به اسم یا حروف بچسبند تا از تکرار اسم جلوگیری کنند. آنچه که اهمیت دارد این است که ضمایر متصل برای همراهی با دیگر کلمات محدودیتی ندارند.
المُعَلِّمُ یُعَلِّمُني هَذَا الدَّرسْ. <img class=" data-fdb-pronunciation-src="https://blog.faradars.org/wp-content/uploads/2023/05/المُعَلِّمُ-یُعَلِّمُني-هَذَا-الدَّرسْ.mp3" src="/wp-content/themes/farahan/img/volume-icon.png" data-mce-src="/wp-content/themes/farahan/img/volume-icon.png">
معلم این درس را به من آموزش داد.
(در این مثال نون وقایه با رنگ قرمز نشان داده شدهاست. ضمیر «ي» بعد از آن مفعولبه و محلا منصوب است. مشاهده میکنید که بین فعل و این ضمیر متصل، نون وقایه آمده است. هذا الدرس نیز میتواند مفعولبه باشد. چرا که یعلِّم از افعال متعدی است که دو مفعول میپذیرد.)
به طور کلی، ضمایر متصل منصوبی و مجروری هیچ محدودیتی در همراهی با فعل، اسم و حرف ندارند. در مثالهای بالا که به فعل چسبیدهاند، نقش مفعول و محلا منصوب را پیدا کردهاند. اگر به اسم بچسبند، مضافالیه عربی و محلا مجرور میشوند و در صورتی که به حروف جر بچسبند، ترکیب جار مجرور با اعراب محلا مجرور میسازند. برای درک و شناخت بهتر این ضمایر بهتر این است که به جدول صیغههای مختلف آن که در ادامه نوشته شده، توجه کنید.
| جدول ضمایر متصل منصوبی/مجروری غایب | |
| صیغه | ضمیر |
| للغائب - مفرد مذکر | ه - ه |
| للغائبَینِ - مثنی مذکر | هما |
| للغائبینَ - جمع مذکر | هم |
| للغائبة - مفرد مونث | ها |
| للغائبتینِ - مثنی مونث | هما |
| للغائبات - جمع مونث | هنَّ |
برای درک بهتر کاربرد این دسته از ضمایر بهتر است به مثالهای زیر توجه کنید.
أَقرَاءُ الکتابَ.
کتاب را خواندم.
***
أَقرَائُهُ.
آن را خواندم.
جَعَلتُ الطِفلةَ علی السَریرْ.
کودک را روی تخت گذاشتم.
***
جَعلتُها عَلی السَریرْ.
او را روی تخت گذاشتم.
هُمْ سَأَلوا عَنيّ مِن الحِصَّةْ.
آنها درباره جلسه از من سوال کردند.
(در این مثال برخلاف دو مثال قبلی ضمیر متصل به حرف جر چسبیده و ترکیب جار و محلا مجرور ساخته است. دومین ضمیر موجود در این جمله واو متصل به فعل است که نقش فاعل و محلا مرفوع را دارد.)
با ضمایر متصل عربی صیغههای غائب آشنا شدیم. در ادامه با همین نوع از ضمایر اما صیغههای مخصوص به مخاطب آشنا میشویم. به جدول زیر توجه کنید.
| جدول ضمایر متصل منصوبی/مجروری مخاطب | |
| صیغه | ضمیر |
| للمخاطب - مفرد مذکر | کَ |
| للمخاطبینِ - مثنی مذکر | کما |
| للمخاطبین - جمع مذکر | کم |
| للمخاطبة - مفرد مونث | کِ |
| للمخاطبتینِ - مثنی مونث | کما |
| للمخاطبات - جمع مونث | کنَّ |
برای درک بهتر نحوه عملکرد این ضمایر بهتر است به مثالهای زیر توجه کنید.
إِرجَعوا إِلی بُیُوتِکُمْ الجَدیدَةْ.
به خانههای جدیدتان مراجعه کنید.
(نقش ضمیر متصل کم در این جمله مضافالیه و محلا مجرور است.)
سَمِعنا أَنَّکَ في العِراق.
شنیدیم که در عراق هستی.
(ضمیر متصل کِ که به حروف مشبهه بالفعل چسبیده نقش اسم أنَّ و محلا منصوب را به دست آورده است.)
حدیقة + ها = حدیقتها
محفظة + کم = محفظتکم
از جمله مهمترین مواردی که هنگام استفاده از ضمایر متصل عربی باید به آن توجه کنیم، مخصوص به زمانهایی است که بخواهیم یکی از این ضمیرها را به اسمی اضافه کنیم که جمع یا مثنی مذکر باشد و با علامت مخصوص جمع به آنها همراه شده باشد. در این چنین مواقعی باید «ن» انتهایی این کلمات جمع را حذف و ضمیر را بدون واسطه به آنها اضافه کنیم. برای درک بهتر به مثالهای زیر توجه کنید.
معلمون + کم = معلموکم
معلمتان + هما = معلمتاهما
در صیغههای متکلم نیز دو نوع ضمیر متصل منصوبی و مجرور وجود دارد که ابتدا با آنها آشنا میشویم و سپس، نکات نحوه به کار بردن صحیح آنها را بررسی میکنیم.
| جدول ضمایر متصل منصوبی/مجروری صیغههای متکلم | |
| صیغه | ضمیر |
| متکلمالوحده | ي |
| متکلم معالغیر | نا |
فرض کنید قرار است از ضمیر متصل «ي» برای کلمهای استفاده کنیم که انتهای آن به الف ختم میشود. برای تلفظ راحتتر آن کلمه بهتر این است که ی انتهای کلمه به صورت مشدد با علامت فتحه تلفظ شود. برای فهم بهتر به مثالهای زیر توجه کنید.
قضایا + ي = قضایايَّ
معلمان + ي = معلمايَّ
مقاهی + ي = مقاهیَّ
نکته دیگری که باید هنگام استفاده از این ضمایر در نظر داشت مواقعی است که میخواهیم ضمایر متصل را به فعل ماضی صیغه للغائبین بچسبانیم. در چنین مواقعی الف انتهایی فعل را حذف و ضمیر را بدون واسطه به آن اضافه میکنیم. به مثال زیر توجه کنید.
أَکَلوا الخُبزَ.
نان را خوردند.
***
أکلوا + ه = أَکَلُوهُ
آن را خوردند.
طلاب الجامعة + نا = طلاب جامعتنا
طعام الأطفال + کم = طعام اطفالکم
سوالات متداول مربوط به جدول ضمایر در عربی
در این بخش به برخی از سوالات رایج و پر تکرار مربوط به مبحث جدول ضمایر در عربی به اختصار پاسخ میدهیم.
ضمیر چیست؟
به کلماتی که برای جلوگیری از تکرار یک اسم در جملات استفاده میشود ضمیر میگویند.
ضمایر متصل چه فرقی با ضمایر منفصل دارند؟
همانطور که از اسم آنها پیداست، ضمایر متصل میتوانند با فعل و اسم و حرف همراهی کنند و به آنها بچسبند، اما ضمایر منفصل مستقل و جدا از سایر کلمات استفاده میشوند.
تمرین جدول ضمایر در عربی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «مطلب جدول ضمایر در عربی»، میتوانید از تمرینهایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین شامل ۱۰ سوال است که باید همانند نمونه تغییراتی در جملات ایجاد و سپس آنها را بازنویسی کنید. پس از پاسخ دادن به تمامی سوالات میتوانید از طریق گزینه «جواب» به درستی یا نادرستی پاسخهایتان پی ببرید.
- جملات داده شده را با توجه به نمونه بازنویسی کنید.
ذهب إلی الصدیق.
ذهب إلیه.
سوال۱: توجد الکتب علی الطاولة.
جواب: توجدها علی الطاولة.
سوال۲: کتبتُ للصدیقة رسالة.
جواب: کتبتُها رسالة.
سوال۳: قلتُ للمعلم: صباح الخیر.
جواب: قلتُ لها: صابح الخیر.
سوال۴: وصلتْ القِطارات إلی المحطة.
جواب: وصلتها إلی المحطة.
سوال۵: ذهبوا إلی أصدقائهم.
جواب: ذهبوا إلیهم.
سوال۶: سلَّمَ علی الأصدقاء.
جواب: سلَّمَ علیهم.
سوال۷: إشتریتُ الفساتین.
جواب: إشتریتُها.
سوال۸: أنا تکلَّمتُ مع مدیري. (نحن)
جواب: نحن تکلَّمنا مع مدیرنا.
سوال۹: قلتُ ذلک للطالبات.
جواب: قلتُ ذلک لهنَّ.
سوال۱۰: یوجد اللوح علی الجدار.
جواب: یوجده علی الجدار.
جمعبندی
در این مطلب جدول ضمایر عربی را با یکدیگر مرور کردیم. فهمیدیم که ضمایر متصل همراه و چسبیده به فعل، اسم و حرف در جملات ظاهر میشوند. در مقابل ضمایر منفصل آنهایی هستند که به صورت مستقل و بدون همراهی هیچ کلمهای در جمله قرار میگیرند.
بر همین اساس، ضمایر متصل میتوانند نقش مفعولبه، مضافالیه یا جار و مجرور داشته باشند. ضمایر منفصل نیز تنها دو نقش مبتدا و محلا مرفوع و همچنین مفعولبه و محلا منصوب را در جملات ایفا میکنند.
برای جمعهای غیر عاقل از ضمایر صیغه للغائبة باید استفاده کرد. همچنین هنگام استفاده از ضمایر متصل همراه با کلماتی که علامتهای جمع و مثنی مذکر همراه هستند باید «ن» انتهای آنها را حذف و ضمیر را بلافاصله بعد از آنها بنویسیم. برخلاف اسامی جمع، ضمایر متصل هرگاه بخواهند به فعل بچسبند باید یک «ن» که به آنها نون وقایه گفته میشود، قبل از ضمایر در افعال قرار بگیرند.
تمرین جدول ضمایر عربی
۱. کدامویژگی و تقسیمبندی درباره جدول ضمایر منفصل در زبان عربی درست است؟
این ضمایر تنها مختص غائب بوده و همیشه همراه فعل صرف میشوند.
برای بیان مالکیت به انتهای اسم افزوده میشوند.
شامل سه دسته غائب، مخاطب و متکلم است و همیشه بهصورت مستقل در جمله میآیند.
فقط برای جمع استفاده میشوند و به کلمه دیگر میچسبند.
در جدول ضمایر منفصل، هر سه گروه غائب، مخاطب و متکلم پوشش داده میشوند و این ضمایر همواره به صورت مستقل و بدون چسبیدن به واژه دیگر در جمله قرار میگیرند.
۲. در جمله عربی، ضمیر منفصل مرفوعی چه نقشی ایفا میکند و چه تفاوتی نسبت به ضمیر متصل مرفوعی دارد؟
ضمیر منفصل مرفوعی معمولاً به عنوان مبتدا میآید و مستقل است درحالیکه ضمیر متصل مرفوعی بخشی از فعل شده و به آن میچسبد.
ضمیر منفصل مرفوعی همیشه همراه با حرف جر میآید ولی ضمیر متصل مرفوعی با اسم خاص به کار میرود.
هر دوی این ضمایر تنها در آخر جمله بهکار میروند و تفاوتی در نقش ندارند.
ضمیر منفصل مرفوعی فقط برای مالکیت استفاده میشود و به کلمهای متصل میشود اما ضمیر متصل مرفوعی در نقش مفعول قرار دارد.
در جمله عربی، ضمیر منفصل مرفوعی معمولاً به شکل مستقل و جداگانه در نقش مبتدا ظاهر میشود، در حالی که ضمیر متصل مرفوعی به عنوان بخشی از فعل صرفی به انتهای فعل میچسبد و نقش فاعل در جمله فعلیه را میگیرد. جملههایی که ضمیر منفصل مرفوعی دارند، معمولاً با حضور این ضمیر در آغاز ساختار جمله شروع میشوند اما ضمیر متصل مرفوعی هرگز جدا نمیآید و همیشه جزئی از فعل است.
۳. در قواعد ضمایر متصل در عربی، چه زمانی حذف نون انتهایی کلمههای جمع یا مثنی رخ میدهد و علت انجام این کار از نظر ساختار جمله چیست؟
وقتی که ضمیر متصل نقش مفعولبه دارد و به اسم جمع یا مثنی اضافه میشود.
وقتی که ضمیر متصل به حرف اضافه متصل میشود و بعد از آن اسم جمع یا مثنی بیاید.
زمانی که ضمیر متصل با فعل همراه میشود و فعل به صیغه جمع یا مثنی صرف شده است.
زمانی که ضمیر متصل به انتهای اسم جمع یا مثنی پس از حذف «ن» اضافه شود تا پیوستگی لفظی ایجاد شود.
در مواقعی که ضمیر متصل به انتهای اسم جمع یا مثنی اضافه شود، نون پایانی اسم برای برقرار شدن پیوستگی لفظی و جلوگیری از سنگینی تلفظ حذف میشود. این حذف، قاعدهای صرفی در زبان عربی است تا جمله روانتر و تلفظ، آسانتر گردد. گزینههای مثل افزودن ضمیر به فعل یا حرف اضافه چنین قاعدهای ندارند و فقط هنگام اتصال ضمیر به اسم جمع یا مثنی این حذف نون روی میدهد.
۴. برای بازنویسی یک اسم عربی با ضمیر متصل، کدام نکته ساختاری و معنایی باید رعایت شود؟
در همه حالتها باید نون وقایه برای اتصال ضمیر قرار گیرد
اگر ضمیر متصل اضافه شود، همیشه باید نون انتهایی جمع حذف شود.
ضمیر متصل باید پس از اسم بیاید و نقش مضافالیه بگیرد.
ضمیر متصل باید به اسم چسبیده و به معنای مالکیت یا پیوستگی باشد.
استفاده از ضمیر متصل با اسم نیازمند چسبیدن کامل ضمیر به انتهای اسم است تا معنای مالکیت یا پیوستگی بیان شود. مثلا در ترکیب «کتابَکَ». نکته مهم این است که همیشه ساختار ضمیر متصل وابسته به کلمه پیش از خود است و باید بدون فاصله به انتهای اسم بیاید. عبارت «ضمیر متصل باید پس از اسم بیاید و نقش مضافالیه بگیرد.» ناقص است، چون ممکن است علاوه بر مضافالیه، کارکرد دیگری پیدا کند. مورد «همیشه باید نون انتهایی جمع حذف شود.» فقط در برخی موقعیتها صادق است نه همه موارد. همچنین، استفاده از «نون وقایه» موقع اتصال به بعضی فعلها لازم است، نه اسمها پس «در همه حالتها باید نون وقایه قرار گیرد.» صحیح نیست.
۵. کدام تفاوت ساختاری میان ضمیر منفصل منصوبی و ضمیر متصل منصوبی هنگام ایفای نقش مفعولبه در جمله عربی اهمیت دارد و این تفاوت چه تاثیری بر ساختار جمله میگذارد؟
ضمیر منفصل منصوبی به هیچ وجه با اسم یا فعل ترکیب نمیشود و نقش مالکیت ندارد.
ضمیر منفصل منصوبی مستقل نوشته میشود و باعث جدا شدن آن از فعل میگردد.
ضمیر متصل منصوبی همانند ضمیر فاعلی همیشه در ابتدای جمله قرار میگیرد.
ضمیر متصل منصوبی همیشه همراه حرف «ایا» میآید و فقط به اسم متصل میشود.
تفاوت اصلی این است که «ضمیر منفصل منصوبی» مستقل است و به کلمه قبل خود نمیچسبد بنابراین معمولاً بین این ضمیر و فعل یا اسم فاصله وجود دارد. این ساختار باعث میشود ضمیر به صورت جدا از فعل ظاهر شود و جمله ساختار مجزایی بگیرد. در مقابل، «ضمیر متصل منصوبی» به کلمه قبل میچسبد و همراه فعل یا اسم میآید.
۶. وابستگی ضمایر متصل به فعل یا اسم چه تاثیری بر نقش آنها در جمله دارد؟
ضمایر متصل به اسم همیشه نقش مفعولبه دارند و معنی جمله را تغییر نمیدهند.
ضمایر متصل به فعل فقط برای بیان مالکیت بهکار میروند و معنای جمله را کامل نمیکنند.
ضمایر متصل به اسم غالباً نقش مضافالیه میگیرند و مالکیت را نشان میدهند.
ضمایر متصل به فعل بیشتر نقش فاعل دارند و با صرف شدن فعل تغییر میکنند.
وقتی ضمیر متصل به فعل باشد، میتواند نقش فاعل یا مفعولبه را بر عهده بگیرد اما اگر ضمیر به اسم متصل شود، بیشتر نقش مضافالیه میگیرد و مالکیت را نشان میدهد. جملهای که در آن ضمیر به اسم متصل شود، بیانگر تعلق یا مالکیت است. برخلاف عبارت «ضمایر متصل به فعل فقط برای بیان مالکیت بهکار میروند»، ضمایر متصل به فعل ممکن است نقشهای دیگری مثل فاعل داشته باشند. «ضمایر متصل به اسم همیشه نقش مفعولبه دارند» نادرست است چرا که ضمایر متصل به اسم، مضافالیه هستند. همچنین، متصل شدن ضمیر به فعل باعث صرف شدن فعل و تعیین نقش در جمله میشود، اما با وصل شدن به اسم، ضمیر بیانگر مالکیت است نه تاثیر بر معنای جمله.
۷. اگر بخواهیم در یک جمله عربی با حذف تکرار اسم و افزایش روانی جمله صحبت کنیم، کدام نوع ضمیر مناسبتر است؟
باید از ضمایر متصل استفاده کرد.
هر دو نوع ضمیر تاثیری ندارد و کاربردشان یکسان است.
تنها حذف ضمیر باعث روانی جمله میشود.
استفاده از ضمایر منفصل توصیه میشود.
«ضمایر متصل» به عنوان پسوند به فعل یا اسم متصل میشوند و باعث حذف تکرار اسم و کوتاهتر شدن جمله میشوند، به همین دلیل برای روانی و خلاصهگویی بهتر هستند. استفاده از «ضمایر منفصل» معمولاً به طور مستقل و جدا به کار میرود و همیشه باعث حذف تکرار اسم یا روانی بیشتر نمیشود. انتخاب «هر دو نوع ضمیر تاثیری ندارد.» صحیح نیست زیرا نقش کاربردی ضمایر متصل در روانسازی جمله برجسته است. حذف کامل ضمیر نیز جمله را ناقص و نامفهوم میکند، پس تنها راه حل موثر، بهکارگیری «ضمیر متصل» است.
۸. در جمله عربی با فعل ماضی، چگونه میتوان ضمیر متصل مرفوعی را تشخیص داد و این ضمیر چه رابطهای با ضمیر مستتر دارد؟
ضمیر متصل مرفوعی فقط در زمان مضارع استفاده میشود و هیچ ارتباطی با ضمیر مستتر ندارد.
هر دو ضمیر متصل مرفوعی و مستتر تنها با اسامی قابل استفادهاند و در فعل کاربردی ندارند.
ضمیر متصل مرفوعی به انتهای فعل چسبیده و نقش فاعل را دارد، ضمیر مستتر در ظاهر جمله نیست اما همان نقش را ایفا میکند.
ضمیر متصل مرفوعی فقط در ابتدای جمله میآید درحالیکه ضمیر مستتر همیشه بعد از فعل میآید.
در فعل ماضی عربی، ضمیر متصل مرفوعی با چسبیدن به انتهای فعل بهصورت مشخص دیده میشود و نقش فاعل را ایفا میکند. در مقابل، ضمیر مستتر در ظاهر جمله حضور ندارد، اما معنای فاعل را منتقل میکند. بنابراین، ضمیر متصل را میتوان با حضور ظاهری در فعل و ایفای نقش فاعل از ضمیر مستتر که فقط مفهومی است، تشخیص داد. سایر پاسخها نادرستاند زیرا ضمیر متصل مرفوعی مختص ابتدای جمله یا صرفاً زمان مضارع نیست و همواره در فعل کاربردی دارد، نه فقط با اسم.
فوق العاده
سلام شما مکالمه عربی متداول به یکی از گویشهای عراقی یا خوزستانی یالبنانی در آموزشهایتان را هم دارید لطفا اگر دارید به آدرس آن اشاره کنید
با سلام؛
پیشنهاد میکنیم فیلم آموزش زیر را از فرادرس برای این منظور مشاهده کنید.
آموزش زبان عربی با لهجه عراقی برای مکالمه
با تشکر از همراهی شما با مجله فرادرس
سلام
مطالب فوقالعاده بود
خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی ممنونم
🙏🌹💖🌹🙏