بارش فکری چیست و چگونه یک طوفان فکری موفق داشته باشیم؟

تا به حال پیش آمده که از بارش فکری برای حل یک مشکل استفاده کنید؟ می‌توانیم با یقین بسیار فراوان بگوییم که به احتمال زیاد از این تکنیک حداقل یک بار در زندگی خود استفاده کرده‌اید و حتی شاید متوجه آن نشده باشید. برای چندین دهه، مردم از «بارش فکری» یا «طوفان فکری» برای دستیابی به ایده‌های تازه و همینطور یافتن راه حل‌های خلاقانه برای مشکلات گوناگون استفاده کرده‌اند. اما لازم است تکنیک بارش فکری را به درستی به کار بگیرید تا شکلی کاملا موثر به خود بگیرد.

در این مقاله همه‌چیز را باز خواهیم کرد. از این خواهیم گفت که بارش فکری چیست، چرا کارآمد تلقی می‌شود و چطور می‌توانید بهترین خروجی را از طوفان فکری خود داشته باشید.

بارش فکری چیست؟

بارش فکری به فعل تولید ایده‌های گوناگون و بخشیدن شکلی مستحکم به آن‌ها گفته می‌شود، ایده‌ها هم می‌توانند روی یک تکه کاغذ پیاده شوند و هم در یک برنامه کامپیوتری. با استفاده از بارش فکری شما اساسا ذهن خود را مجبور به دستیابی به راهکارهای تازه برای مشکلات از پیش موجود یا ایده‌هایی راجع به محصولی جدید می‌کنید.

در سنتی‌ترین حالت، بارش فکری فعالیتی گروهی به حساب می‌آید. در چنین شرایطی، انرژی میان اعضای تیم جابه‌جا می‌شود و هرکسی با بهره‌گیری از ذهنیت دیگری به ایده‌های تازه دست می‌یابد. علاوه بر تولید ایده‌های تازه، بارش فکری باعث می‌شود بتوانید ایده‌هایی از یکدیگر مجزا را برداشته و به گونه‌ای به هم پیوند بزنید که ذهنیتی جامع شکل بگیرد.

اما باید بدانید که هیچ روش واحد و صحیحی برای پیاده‌سازی بارش فکری وجود ندارد. برخی افراد ترجیح می‌دهند به تنهایی به سراغ این تکنیک بروند، با قلم و کاغذ زیر دست و لیوانی قهوه روی میز. این افراد دوست دارند ابتدا ایده‌های خود را روی کاغذ بیاورند و سپس به فکر اشتراک‌گذاری آن‌ها با دیگران می‌افتند.

از سوی دیگر برخی افراد متخصص نیازمند تعامل با دیگران هستند تا درون چارچوب ذهنی بارش فکری قرار بگیرند. شاید تا به حال عبارت «جلسه طوفان فکری» یا «جلسه بارش فکری» به گوش‌تان خورده باشد و در اینجا دقیقا در همین باره صحبت می‌کنیم.

چه زمانی و کجا باید به بارش فکری پرداخت؟

اگر به مشکلی برخورده‌اید که نیاز به برطرف‌سازی دارد یا می‌خواهید پروژه‌ای کاملا تازه را کلید بزنید، بارش فکری بهترین راه شما برای سرعت بخشیدن به تمام پروسه خواهد بود. به کمک این تکنیک، به سرعت قادر به تولید ایده‌های تازه و حرکت بهینه‌تر به سمت راه حل یا محصول مورد نظر خواهید بود. اما بارش فکری همواره در ابتدای یک پروژه هم اتفاق نمی‌افتد و ممکن است مثلاً در روند توسعه محصول بارها به استفاده از آن نیاز پیدا کنید.

آیا تا به حال سریال تلویزیونی House را تماشا کرده‌اید؟ شخصیت‌های این داستان به سراغ تکنیکی به نام تشخیص افتراقی می‌روند. آن‌ها به مجموعه‌ای از علائم موجود در بدن بیمار نگاهی انداخته و انبوهی تئوری مختلف راجع به بیماری احتمالی او ارائه می‌کنند.این در واقع راهی برای کنار زدن مشکلاتی است که سرمنشا بیماری نیستند و از سوی دیگر می‌توان به سراغ بیماری‌هایی رفت که شاید توضیحی منطقی برای علائم بیمار باشند.

بارش فکری هم ساز و کاری کاملا مشابه به تشخیص افتراقی دارد. اگر احساس می‌کنید با پروژه کنونی خود «گیر» افتاده‌اید، با استفاده از طوفان فکری قادر به شناسایی آنچه به درستی پیش نمی‌رود خواهید بود. فقط کافی است که راه حل های احتمالی را شناسایی کنید یا راه حل‌های ناکارآمد را کنار بزنید.

بهترین شرایط برای بارش فکری چیست؟

چه به تنهایی مشغول به بارش فکری شده باشید و چه به صورت گروهی، نیازمند محیطی هستید که رسانای خلاقیت باشد و از حریم شخصی شما محافظت کند. به عنوان مثال می‌توانید جلسه طوفان فکری را درون دفتر برگزار کنید یا جلسه‌ای کم‌سر و صدا در یک کافی‌شاپ داشته باشید. در حالت ایده‌آل، تمام افراد حاضر در جلسه شانسی برابر برای مشارکت در بحث خواهند داشت. بنابراین ایده درست این است که قوانین مشخصی تدارک دیده و اجازه دهید افراد گوناگون صحبت خود را مطرح کنند.

یک ایده خوب دیگر این است که شخصی را به عنوان مسئول نوشتن ایده‌ها انتخاب کنید. به این ترتیب به جای اینکه چندین لیست مختلف تهیه شود، لیستی واحد و جامع گیرتان خواهد آمد. البته که بدیهتا این قوانین هنگام بارش فکری به صورت تک‌نفره مصداق ندارند. در نهایت نیز در نظر داشته باشید که باید زمان قابل توجهی را به جلسه بارش فکری اختصاص دهید. اگر دو نفر از اعضای تیم باید ظرف نیم ساعت از جلسه خارج شده و به کار خود برسند، اصلا جلسه را آغاز نکنید. به خودتان زمان زیادی بدهید و تنها در این صورت خواهد بود که پروسه طوفان فکری به بهترین شکل ممکن طی می‌شود.

قوانین بنیادین بارش فکری چیست؟

در سال ۱۹۵۷ میلادی، شخصی به نام الکساندر فیکنی آزبورن که مدیری در حوزه تبلیغات بود، چهار قانون کلی برای بارش فکری تنظیم کرد:

1. پیش از اینکه ایده‌ای را به صورت جدی در نظر بگیرید، تا جای ممکن به ایده‌پردازی مشغول شوید.
2. هیچوقت ایده‌های یکی دیگر از اشخاص حاضر در جلسه را مورد انتقاد قرار ندهید.
3. از سانسور کردن ایده‌های به ظاهر «دیوانه‌وار» یا «احمقانه» بپرهیزید.
4. به بازنگری در ایده‌ها بپردازید تا قادر به گسترش هرچه بیشتر آن‌ها باشید.

اگرچه ضرورتی وجود ندارد که شما هم از این قواعد پیروی کنید، اما وقتی در شرایطی سخت گیر کرده‌اید و قادر به دستیابی به بهبود و پیشرفت نیستید، این قوانین می‌توانند شکلی بسیار موثر به خود بگیرند. در واقع این قوانین به جلسه بارش فکری شما جهت می‌دهند و کاملا هم منطقی هستند.

نخست، هرچه ایده‌های بیشتری در اختیار داشته باشید بهتر است. حتی اگر بسیاری از ایده‌ها هیچوقت ثمره‌ای به همراه نیاورند نیز ساده‌ترین اتفاقی که می‌افتد، باز کردن گره‌های ذهنی خواهد بود.

در وهله دوم، دلتان نمی‌خواهد به انتقاد از شخصی دیگری در تیم بپردازید که ایده‌ای را طرح کرده که شما آن را غیر قابل قبول یا دیوانه‌وار به حساب می‌آورید. چنین رفتارهایی خلاقیت را کشته و کار تیمی را بی‌اثر می‌کنند.

قاعده سوم این است که ایده‌های «دیوانه‌وار» گاهی تبدیل به بهترین راه‌ حل‌های موجود می‌شوند. دیوانه‌وار بودن ایده بدان معنا است که شما خارج از چارچوب فکر می‌کنید و این خود به معنای دستیابی به سطوحی بالا از خلاقیت است.

و چهارم اینکه شما از بارش فکری صرفا برای دستیابی به ایده‌های تازه استفاده نمی‌کنید. ممکن است با طوفان فکری بتوانید به بازنگری در ایده‌های قدیمی پرداخته و شکلی شاداب و کارآمد به آن‌ها ببخشید.

بارش فکری انفرادی چیست؟

بارش فکری انفرادی زمان رخ می‌دهد که شما به تنهایی مشغول به ایده‌پردازی می‌شوید. در این حالت فقط شما هستید و یک تکه کاغذ یا یک دیوایس الکترونیکی. بارش فکری انفرادی هیچ ایرادی ندارد. اگرچه افراد معمولا به صورت گروهی ایده‌های بیشتر (و متنوع‌تری) تولید می‌کنند، اما می‌توانید به تنهایی هم به انبوهی راهکار و ایده متفاوت و جذاب دست پیدا کنید. زمانی که ایده‌ها به جریان افتادند، ممکن است حتی به سختی قادر به بلند شدن از پای کار باشید.

در ادامه این مقاله به چندین تکنیک طوفان فکری خواهیم پرداخت که بیشترین کاربرد را برای افرادی که به تنهایی ایده‌پردازی می‌کنند خواهند داشت. برای اینکه تمام پروسه شکلی دشوار و طاقت‌فرسا به خود نگیرد نیازمند یک استراتژی خواهید بود؛ راهی برای اینکه تمام پروسه منظم باقی بماند.

بارش فکری گروهی چیست؟

بارش فکری گروهی هم ساختاری بسیار مشابه به بارش فکری انفرادی دارد، تنها با این فرق که دو نفر یا بیشتر در پروسه مشارکت می‌کنند. هرکسی می‌تواند ایده‌های خود را درون کلاه بیندازد و به این ترتیب با نوعی آزمایش اجتماعی و همینطور عملی روبه‌رو خواهیم بود. تا به حال با یکی از دوستان خود راجع به یک اختراع یا هر ایده‌ دیگری که ذهن هر دو شما را به خود مشغول می‌کند مکالمه کرده‌اید؟ همینطور که هرکدام از شما ایده‌های جدید را به اشتراک می‌گذارید، هر دو هیجان‌زده و هیجان‌زده‌تر می‌شوید.

همین پدیده در جلسات طوفان فکری گروهی هم اتفاق می‌افتد. سطح انرژی بالا می‌رود، اعضای تیم به خاطر ایده‌های عالی از یکدیگر تجلیل می‌کنند و نوعی ارتباط تنگاتنگ و دوستانه شکل می‌گیرد. به مرور زمان، افرادی که با مشارکت یکدیگر وارد پروسه طوفان فکری می‌شوند، شکلی همگام‌تر از قبل نیز به خود خواهند گرفت. آن‌ها می‌دانند که هر کس دیگری در تیم چگونه فکر می‌کند و به این ترتیب قادر به بارش بهینه‌تر افکار و ایده‌ها خواهند بود.

چطور یک بارش فکری موثر داشته باشیم؟

همانطور که بالاتر نیز اشاره کردیم، برای اینکه به موثرترین شکل ممکن پروسه بارش فکری را طی کنید، نیازمند آماده‌سازی خواهید بود. علاوه بر دنبال کردن خط مشی بالا راجع به یافتن زمان و مکان مناسب برای جلسات، لازم است این را نیز بدانید که چطور قادر به هدایت خود یا گروه خود در تمام پروسه خواهید بود.

در ادامه به چهار گامی پرداخته‌ایم که باعث می‌شوند جلسات بارش فکری انفرادی یا گروهی شما تا جای ممکن بهینه و ثمربخش گردند.

قدم اول: آماده‌سازی گروه

حتی اگر خودتان به تنهایی مشغول به کار هستید هم باید برای بارش فکری آماده شوید. یک مکان مناسب برای کار انتخاب کنید و اگر به صورت گروهی کار می‌کنید، به دیگران هم راجع به محل مورد نظر خبر بدهید. از سوی دیگر، به افراد ناآشنا توضیح دهید که بارش فکری چیست و چگونه کار می‌کند.

ایده کلی این است که بتوانید تمام اعضا را در چارچوب ذهنی درست قرار دهید. موضوع راجع به پیش بردن یک پروژه یا دستیابی به هدفی مشخص نیست. شما خیلی ساده در حال تولید، کنار گذاشتن یا ادغام ایده‌های گوناگون هستید. هدف از برگزاری جلسات طوفان فکری همین است و بس.

قدم دوم: مسئله را تشریح کنید

گام بعدی شما حصول اطمینان از این است که تمام افراد حاضر در جلسه ذهنیتی درست راجع به بارش فکری دارند. مسئله‌ای که امیدوار به رسیدگی به آن هستید را به خوبی تشریح کنید تا همه در مسیری یکسان قرار بگیرند. در اینجا هدف این است که مطمئن شوید همه به سمت راهکاری رایج و یکسان حرکت می‌کنند. دلتان نمی‌خواهد که مکالمات یا ایده‌ها خیلی زود از کنترل خارج شده و به فرعیات بپردازند.

همانطور که بالاتر اشاره کردیم، ایده خوبی است که به استقبال از ایده‌های به نظر دیوانه‌وار بپردازید. اما همین ایده‌ها در عین حال باید اساسی مستحکم داشته‌ باشند تا به سمت هدفی که آن را دنبال می‌کنید حرکت کنند. وظیفه شما است که مطمئن شوید همه اعضا مسئله‌ای که در صدد برطرف‌سازی یا رسیدگی به آن برآمده‌اید را درک کرده‌اند. می‌توانید با توصیف اینکه چه راهکارهایی در گذشته جواب داده‌اند یا نداده‌اند اعضای گروه را آماده کنید و بگذارید همه بدانند که می‌توانند ایده‌ها و پیشنهادات خود را آزادانه مطرح کنند.

ممکن است بخواهید قوانین بارش فکری را روی کاغذ آورده و در جایی قرار دهید که تمام اعضا قادر به مشاهده آن باشند. به این ترتیب، همه می‌دانند که در جریان جلسه طوفان فکری باید چه رفتاری از خود نشان دهند.

گام سوم: بحث را هدایت کنید

به محض اینکه مسئله مورد نظر خود را تشریح کردید، جلسه بارش فکری را آغاز کرده و از هر یک از اعضای تیم بخواهید یک ایده را با دیگران به اشتراک بگذارد. نباید انتظار داشته باشید که راهکار مناسب در راند نخست یافته شود و در عوض می‌خواهیم افراد را به حرف زدن و اشتراک‌گذاری ایده‌ها ترغیب کنیم.

همینطور که جلسه بارش فکری ادامه می‌یابد، وظیفه شما این است که گفتگو را در مسیر صحیح نگه داشته و قوانین را به افراد یادآور شوید. حتی با اینکه بارش فکری اساسا پروسه‌ای نسبتا غیر رسمی به حساب می‌آید، اما اگر تمام افراد تمرکز خود را حفظ کرده و آنچه در ذهن دارند را به اشتراک بگذارند به نتایجی ثمربخش دست خواهید یافت.

گام چهارم: دست به کار شوید

دیر یا زود، جلسه بارش فکری شما باید بالاخره به پایان برسد. بنابراین لازم است تصمیم بگیرید کدام ایده‌ها شکلی بهتر دارند و کار را با همان راهکارها پیش ببرید.

شاید برای مثال راهی برای برطرف‌سازی یک مشکل در بازاریابی کسب‌وکار یافته یا شاید ایده محصول آنلاین بعدی خود را پیدا کرده باشید. فارق از اینکه سوژه جلسه طوفان فکری چیست، باید به گونه‌ای به پایان برسد که قادر به بالا زدن آستین‌ها و دست به کار شدن باشید.

در این بخش از مقاله بارش فکری، مجموعه دوره‌های آموزش توسعه فردی برای آن دسته از علاقه‌مندانی معرفی شده‌اند که می‌خواهند با صیقل دادن مهارت‌های انسانی خود، مسیر شغلی و همینطور زندگی خود را دگرگون سازند. در مجموعه دوره‌های آموزشی توسعه فردی بیش از ۱۰۵ ساعت فیلم آموزشی وجود دارد که در قالب ۲۷ دوره در دسترس قرار گرفته‌اند. در این مجموعه آموزشی، عناوینی مانند آموزش مهارت حل مسئله و تصمیم‌گیری، آموزش مدیریت زمان و تکنیک‌ها آن، آموزش موفقیت در کار تیمی و آموزش غلبه بر اهمال‌کاری ارائه شده است. در ادامه برخی از دوره‌های شاخص در مجموعه فیلم‌های آموزش توسعه فردی فهرست شده است:

• آموزش مهارت حل مسئله و تصمیم‌گیری: طول مدت این دوره ۱ ساعت و ۳۹ دقیقه و مدرس آن مریم فلاحی است. در این دوره آموزشی سرفصل‌هایی نظیر لزوم داشتن اعتماد به نفس، تعریف مسئله، حل مسئله و مراحل گردآوری اطلاعات، بارش فکری و نتیجه‌گیری به تفصیل شرح داده شده‌اند.
• آموزش پرورش خلاقیت، ایده‌پردازی و نوآوری: طول مدت این دوره ۱۳ ساعت و ۴۹ دقیقه و مدرس آن دکتر آرش کتابفروش بدری است. در این دوره آموزشی با مفهوم هوش‌های چندگانه، بررسی فرایند حل خلاق مسئله، مفهوم خلاقیت و نوآوری، تکنیک‌های توسعه خلاقیت و هنر تفکر خلاق آشنا می‌شوید.
• آموزش موفقیت در کار تیمی - اصول تیم‌سازی: طول مدت این دوره ۱ ساعت و ۳۸ دقیقه و مدرس آن بهنام محمدیان دوگاهه است. در این دوره آموزشی با مقدمات تیم و تیم‌سازی، مراحل تشکیل تیم با مدل تاکمن، ساخت تیم براساس تیپ شخصیتی و رفتار افراد و در نهایت ساخت تیم براساس مهارت‌ها و تخصص‌ها آشنا خواهید شد.

۱۵ تکنیک بارش فکری موثر

در حال حاضر بیش از دوجین تکنیک برای بارش فکری داریم و هرکدام نیز همراه با مجموعه‌ای از نقاط ضعف و قوت از راه می‌رسند. برای یافتن آنچه بیشترین نتیجه را با شما و تیم شما به همراه می‌آورد، می‌توانید به آزمون و خطا با چند مورد از تکنیک‌های طوفان فکری بپردازید.

در ادامه مقاله به تشریح برخی از موثرترین و محبوب‌ترین تکنیک‌های بارش فکری پرداخته‌ایم. بسته به توضیحات ارائه شده، تکنیکی که به نظرتان بیشترین سازگاری را با شما و محیط کار شما دارد انتخاب کرده و به آزمون بگذارید.

طوفان دورنوردی (Teleporting Storming)

برای بهره‌گیری از تکنیک طوفان دورنوردی یا تله‌پورتینگ نیازی به هیچ قدرت ذهنی خاصی ندارید. در عوض فقط کافی است که از تفکر خلاق خود بهره بگیرید.

گاهی از اوقات ممکن است در محیط کار، در نوعی روزمرگی گیر بیفتید. از آن‌جایی هم که احتمالا به وقت و منابع لازم برای سفر به تاهیتی و افزایش خرد خود دسترسی ندارید، می‌توانید به سراغ طوفان دورنوردی بروید تا انرژی درونی خود را به جریان بیندازید.

برای این کار کافی است چشمان خود را بسته و تصور کنید در محیطی متفاوت حضور دارید. این محیط می‌توان خانه شما، محل مورد علاقه شما در سفرها، یک نقطه الهام‌بخش روی کره خاکی یا کافی‌شاپی دوست‌داشتنی باشد. به انتخاب «مقصدی» بپردازید که باعث می‌شود احساس آرامش و صلح داشته و الهام‌بخش شما باشد.

حالا تصور کنید که می‌خواهید مشکل کنونی خود را از لوکیشن «مقصد» برطرف سارید. اگر منابعی نامحدود داشتید چه می‌شد؟ چه می‌شد اگر موانع کنونی وجود نداشتند؟ در آن صورت قادر به در پیش‌گیری چه رویکردی در قبال مشکل خود خواهید بود؟ در اکثریت مواقع، طوفان دورنوردی به رهاسازی ایده‌های تازه منجر می‌شود، زیرا دیگر در قید و بند محیط خود نیستید. این کار را می‌توانید هم به صورت انفرادی و هم گروهی انجام دهید.

طوفان‌ تصویرسازی (Figuring Storming)

بسیاری از ما فانتزی‌هایی راجع به زندگی کردن به جای کسی که او را تحسین می‌کنیم در ذهن می‌پرورانیم. چنین شخصی می‌تواند یک بازیگر مشهور، یک تاجر موفق یا حتی یکی از اعضای دوست‌داشتنی فامیل باشد. طوفان تصویرسازی شباهت زیادی به طوفان دورنوردی دارد، با این فرق که به جای قرار دادن ذهن خود در مقصدی متفاوت، خودتان را جای شخصی دیگر تصور می‌کنید. تصور کنید اگر به جای شخصی که او را تحسین می‌کردید بودید، چه رویکردی در قبال سوژه ذهنی خود در پیش می‌گرفتید.

طوفان نقشه راه (Roadmap Storming)

شاید شما همین حالا در میانه روند توسعه کورس آنلاین بعدی خود باشید. شما به صورت دقیق می‌دانید که می‌خواهید با کورس مورد نظر به چه چیزی دست پیدا کنید و از چگونگی آغاز کورس هم آگاهی نسبی دارید. اما نمی‌دانید که در میانه راه چه اتفاقی خواهد افتاد.

اینجاست که طوفان نقشه راه شکلی کاربردی به خود می‌گیرد. در جریان طوفان نقشه راه، هدف شما تعیین تمام گام‌های لازم در پروسه‌ای است که شما را از نقطه الف به نقطه ب خواهند رساند. این نوع از بارش فکری معمولا در جلسات گروهی بیشتر نتیجه می‌دهد، زیرا همه می‌توانند ایده‌های خود را به اشتراک گذاشته و نقاط را به یکدیگر متصل سازند. با این همه، نمی‌گوییم که به صورت انفرادی قادر به ترتیب دادن طوفان نقشه راه نخواهید بود.

هنگام تفکر روی افزودن «نقاط» تازه به پروسه متمرکز باشید و سپس دریابید که چطور می‌توان آن‌ها را به شکلی منقطی و قاعده‌مند به یکدیگر متصل کرد.

طوفان فرهنگی (Cultural Storming)

همه ما می‌دانیم که نرم‌های فرهنگی چقدر در دنیای بازاریابی دیجیتال اهمیت یافته‌اند. درک کردن قشر مخاطبان و کیفیت‌های دیگر، برای هر کسب‌وکاری ضروری است و تنها به کمک آن‌ها می‌توان به بازاریابی موثر پرداخت. شما نیز در ذهن خود میزبان مجموعه‌ای از نرم‌های فرهنگی هستید که ماهیت شما را شکل داده‌اند و بر پروسه‌های شناختی شما تاثیر می‌گذارند. اما چه می‌شود اگر بتوانید آن نرم‌های فرهنگی را تکان داده و تبدیل به شخصی دیگر شوید؟ اگر چنین ایده‌ای باعث نگرانی شما می‌شود، باید بگوییم که این اتفاق تنها در تئوری و برای مدتی کوتاه رخ می‌دهد.

در جریان طوفان فرهنگی، هدف شما این است که خودتان را جای شخصی دیگری با میراث فرهنگی، پس‌زمینه و دیگر ویژگی‌های مشابه متفاوت بگذارید. اگر شما چنین شخصی بودید، چه رویکردی در قبال مشکلی که با آن روبه‌رو شده‌اید در پیش می‌گرفتید؟

طوفان نقشه ذهنی (Mind Map Storming)

نقشه‌های ذهنی جزو محبوب‌ترین ابزارها برای بارش فکری به حساب می‌آیند، زیرا به آسانی می‌توانید از آن‌ها به صورت انفرادی یا گروهی استفاده کنید و از سوی دیگر چنین نقشه‌هایی ریشه‌هایی عمیقا تنیده در فرهنگ سازمانی دارند. با این همه در نظر داشته باشید که نقشه ذهنی صرفا هنگام پژوهش روی موضوعات مختلف کاربردی نیست و وقتی می‌خواهید یک مشکل تجاری را حل کنید یا محصولی تازه بسازید هم شدیدا موثر به حساب می‌آید.

نقشه ذهنی با یک ایده واحد شروع می‌شود: معمولا مسئله‌ای که در صدد رسیدگی به آن برآمده‌اید. این تکنیک به صورت خاص زمانی کارآمد است که می‌خواهید مشکلی خلاقانه را برطرف سازید، مثلا ساخت یک کورس آنلاین یا سایتی که ساز و کار اشتراکی دارد.

بعد از اینکه هدف یا مشکل مورد نظر خود را در بخش مرکزی یک تکه کاغذ نوشتید، دایره‌ای به دور آن کشیده و خط تیره‌هایی را به سمت بیرون رسم کنید. حالا می‌توانید از این خط تیره‌ها برای نوشتن ایده‌های زیرمجموعه یا دسته‌بندی‌های گوناگون بهره بگیرید.می‌توانید آنقدر زیرشاخه پیرامون ایده مرکزی به وجود آورید تا شاهد نوعی الگو باشید. وقتی صحبت از پیاده‌سازی نقشه مورد نظر باشد، کدام ایده‌ها بیشترین از بقیه منطقی جلوه می‌کنند؟

اگر در حال همکاری با یک گروه هستید، می‌توانید یک نقشه ذهنی در ابعادی بزرگ‌تر بسازید. یک تخته سیاه برای چنین کاری بسیار مناسب است، اما در عین حال می‌توانید به سراغ کاغذی بزرگ هم بروید. اجازه دهید تمام افراد ایده‌های زیرمجموعه خود را به اشتراک بگذارند و نظرات خود راجع به مسیرهای بالقوه را مطرح سازند.

اَبَرطوفان (Superstorming)

این روزها ابرقهرمان‌ها حسابی محبوب شده‌اند. از سوپرمن و بتمن گرفته تا اسپایدرمن و واندر وومن، اکثر مردم حداقل یک ابرقهرمان محبوب دارند. شما هم می‌توانید از دانش خود راجع به جهان ابرقهرمانان برای برطرف‌سازی مشکلات تجاری خود استفاده کنید. در جریان ابرطوفان، شما به یک بازی سرگرم‌کننده در دوران کودکی بازگشته و می‌توانید ابرقدرت خاص خود را داشته باشید.

با تجهیز شدن به آن ابرقدرت، شرایط شما چگونه دگرگون خواهد شد؟ چطور می‌توانید به شکلی تهاجمی‌تر به سراغ هدف یا مشکل خود رفته و به نتایج چشمگیر دست پیدا کنید؟

طوفان اثر مدیچی (Medici Effect Storming)

می‌توانید اثر مدیچی را استعاره‌ای از سیارک‌ها به حساب آورید. این یک تکنیک رایج در نوآوری است که کسب‌وکارها و حتی نیروهای نظامی از آن برای دستیابی به تعاریف موازی میان چیزها یا ایده‌های به ظاهر نامرتبط استفاده می‌کنند. با بهره‌گیری از طوفان اثر مدیچی می‌توانید تشخیص دهید که ایده‌هایی که ظاهرا هیچ ارتباطی به یکدیگر ندارند، چطور به نقاط تلاقی می‌رسند. برای مثال ممکن است به ایده ساخت محصولی جدید برسید که در واقع یک کورس آنلاین است و با تقلید از روند تولید یک فیلم سینمایی ساخته می‌شود.

کورس آنلاین شما در حقیقت هیچ ارتباطی به فیلم‌های سینمایی ندارد. اما با ارائه اطلاعات به شکل داده‌های موازی و منحصر به فرد، می‌توانید افراد بیشتری را به محصول خود جذب کنید و به سراغ راهی سرگرم‌کننده برای اشتراک‌گذاری دانش خود بروید.

طوفان کورنویسی (Blind Writing Storming)

این تکنیک بارش فکری را بهتر است به صورت انفرادی دنبال کنید، اما چندین نفر هم به صورت همزمان قادر به بهره‌گیری از آن هستند. شما و هرکس دیگری در تیم یک ورق کاغذ برمی‌دارید. تایمر را برای مدت‌زمانی مشخص -مثلا ۱۵ دقیقه- تنظیم می‌کنید و در این مدت، به صورت مداوم می‌نویسید.

لازم نیست خودتان را سانسور کنید یا به تجدید نظر راجع به کلماتی که روی کاغذ نقش می‌بندند بپردازید. در عوض باید تمرکز را روی این بگذارید که ایده‌ها به محض رسیدن به ذهن، روی کاغذ نوشته شوند. اگر این کار را به صورت گروهی انجام می‌دهید، می‌توانید بعدا صفحات هر شخص را خوانده و ارتباط میان ایده‌هایی که هرکس به آن‌ها دست یافته را شناسایی کنید.

طوفان ایده‌پردازی گروهی (Group Ideation Storming)

اگر معمولا تنهایی کار می‌کنید احتمالا خیلی از اوقات ذهن خود را محروم از ایده‌های تازه به حساب می‌آورید. این اتفاقی رایج در ذهن آن دسته از افراد خلاقی است که به تنهایی کار می‌کنند. اما همین موضوع بدان معنا نیز هست که وقتی با یک مانع روبه‌رو می‌شوید، به سختی قادر به برطرف‌سازی آن خواهید بود.

اما صرف اینکه به صورت روزمره به همکاری با گروهی از افراد نمی‌پردازید به این معنا نیست که نمی‌توانید از تکنیک طوفان ایده‌پردازی گروهی بهره ببرید.گروهی شامل دوستان و اعضای خانواده مشتاق را گرد هم آورده و از آن‌ها بخواهید در تمرینی کوچک شما را همراه کنند. مشکل خود را همراه با هدفی که می‌خواهید به آن دست یابید را شرح دهید، سپس از آن‌ها بخواهید که به ایده‌پردازی در کنار شما مشغول شوند.

اگرچه این افراد با حوزه کاری شما آشنایی ندارند، اما ممکن است نقطه نظری معرکه با خود به همراه آورند که به شما در برطرف‌سازی چالش کمک می‌کند. در واقع همین حقیقت که افراد پیرامون شما با شغل شما آشنایی کامل ندارند می‌تواند یک مزیت بزرگ باشد. این افراد ذهنیتی کاملا تازه و شاداب را با خود به بارش فکری خواهند آورد.

طوفان معکوس (Reverse Storming)

به احتمال فراوان عبارت مهندسی معکوس به گوشتان آشنا است. طوفان معکوس هم ساز و کاری مشابه دارد. در جریان طوفان معکوس، شما به اهدافی فکر می‌کنید که می‌خواهید به آن‌ها دست یابید یا مشکلاتی که می‌خواهید برطرف شوند، سپس آن‌ها را زیر و رو می‌کنید. چه می‌شود اگر نخواهید به آن هدف برسید یا آن مشکل را حل کنید؟ برای اینکه در روند پیشرفت خود مانع‌افزایی کنید دست به چه کاری خواهید زد؟

این تکنیک اندکی عجیب به نظر می‌رسد، اما می‌تواند ذهنیتی بسیار واضح راجع به کسب‌وکار شما یا محصولات آنلاین و دیجیتال شما به وجود آورد. شاید کشف کنید که در تمام این مدت با حرکت در سمت عکس اهداف خود، در حال تخریب روند موفقیت بوده‌اید.

طوفان آنالیز SWOT

SWOT مخفف «توانایی‌ها - Strengths»، «ضعف‌ها - Weaknesses»، «فرصت‌ها - Opportunities» و «تهدیدها - Threats» است.

هدف اصلی در جلسه بارش فکری آنالیز SWO، تشخیص توانایی‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای مرتبط با مسئله‌ای است که در حال حاضر با آن سر و کله می‌زنید. با به دست آوردن این اطلاعات معمولا می‌توانید تهدیدها را کاهش دهید، توانایی‌ها را افزایش دهید، نقاط ضعف را بهبود ببخشید و فرصت‌ها را در آغوش بگیرید.

طوفان چرایی پنج‌گانه (Five Whys Storming)

تکنیک طوفان چرایی پنج‌گانه بر توانایی‌های شما در زیر سوال بردن فرضیات و به دست آوردن ذهنیتی روشن‌تر از طریق پرسش‌های هرچه بیشتر متکی است. این تکنیک را می‌توانید به صورت انفرادی یا گروهی به کار ببندید. کار را با نوشتن مشکل یا هدف خود آغاز کنید. سپس با استفاده از ۵ استیکی نوت، فرضیات خود را زیر سوال ببرید.

نخستین استیکی نوت باید به این پرسش پاسخ دهد که «چرا این موضوع تبدیل به مشکل شده». روی استیکی نوت دوم به سوال «چرا این موضوع حقیقت دارد؟» پاسخ بدهید. در اینجا دارید بیانیه‌ای که روی نخستین کاغذ نوشته شده را بیش از پیش باز می‌کنید.

آنقدر این رویه را ادامه دهید تا به استیکی نوت پایانی برسد. حالا باید پنج بیانیه داشته باشید که همگی به سوال «چرا» پاسخ می‌دهند. اگر این کار را به صورت گروهی پیش می‌برید، اطمینان حاصل کنید همه قادر به مشاهده استیکی نوت‌های دیگران هستند. حتی می‌توانند تمام استیکی نوت‌ها را کنار یکدیگر روی دیوار بچسبانید.

چه الگوهایی ظاهر شده‌اند؟ چطور می‌توان این سوالات را در گام‌های بعدی به کاری عملی تبدیل کرد؟

شبکه‌سازی ذهنی (Brain-Netting)

این روزها بسیاری از متخصصین با تیم‌هایی دورکار همکاری دارند. در چنین شرایطی نمی‌توانید عصر یک روز به اتاق کنفرانس رفته و با اعضای تیم به بارش فکری بپردازید. اما این نباید باعث شود که به طور کل عطای طوفانی فکری را به لقای آن ببخشید. برای بارش فکری همراه با اعضای دورکار تیم می‌توانید به سراغ تکنیک شبکه‌سازی ذهنی بروید.

انبوهی تکنولوژی مختلف هم برای عملی کردن این ایده در اختیار داریم. می‌توانید از مکالمات مبتنی بر اسکایپ یا اسلک، کنفرانس‌های صوتی یا هر روش ارتباطی متکی بر شبکه دیگری برای ارتباط با تیم خود بهره بگیرید. بهتر از همه این‌که می‌توانید تمام تکنیک‌های بارش فکری که بالاتر به آن‌ها اشاره شد به صورت مجازی نیز بهره ببرید.

طوفان چه می‌شود اگر (What If Storming)

علاوه بر طوفان چرایی پنج‌گانه، یک تکنیک بارش فکری مبتنی بر سوال دیگر هم دارد. در این روش شما دیگر نمی‌پرسید «چرا» و در عوض می‌پرسید «چه می‌شود اگر».

کار را با یک جمله ساده آغاز کنید: «چه می‌شود اگر ما مخاطبانی محدودتر برای کورس آنلاین بعدی خود داشته باشیم؟»

آنقدر به طرح سوالات چه می‌شود اگر ادامه دهید تا بالاخره شاهد ظهور نوعی الگو و شکل‌گیری ایده‌های معرکه باشید. هدف تصور این نیست که باید چه کاری انجام شود، هدف اصلی تصور کارهایی است که می‌توان به انجام رساند.

طوفان ایده‌پردازی چابک (Rapid Ideation Storming)

در جریان طوفان ایده‌پردازی چابک، هدف این است که خودتان را جای مخاطبان قرار دهید. به جای اینکه مثل افراد متخصص فکر کنید، باید مثل آن دسته از مردم عادی فکر کنید که محصولات شما را خریداری می‌کنند.

کار را با نوشتن ایده‌هایی آغاز کنید که با شناخت شما نسبت به مخاطبان به دست آمده‌اند. مخاطبان خواهان یادگیری چه چیزی هستند؟ می‌خواهند سوژه مورد نظر را چطور بیاموزند؟ کدام فرمت می‌تواند روند یادگیری را بهینه‌تر کند؟

هر بار که سوالی تازه طرح می‌شود، ایده‌پردازی شما هم در مسیری تازه حرکت می‌کند. هدف این است که در کم‌ترین زمان ممکن، به بیشترین شمار ایده‌ها دست پیدا کنید.

سخن پایانی راجع به بارش فکری

بارش فکری صرفا برای دانشجویانی نیست که می‌خواهند کار پژوهشی انجام دهند. این تکنیکی بسیار موثر است که به تمام متخصصین در تمام حوزه‌ها کمک می‌کند کسب‌وکار خود را وارد مسیرهای تازه کنند. زمانی که اهداف پشت بارش فکری را به خوبی درک کنید، می‌توانید شرایطی ایده‌آل برای یک جلسه طوفان فکری ثمربخش پدید آورید. خودتان را با قوانین بارش فکری آشنا کنید تا از مسیر صحیح خارج نشوید.

به یاد داشته باشید که بارش فکری می‌تواند هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی دنبال شود. تصمیم‌گیری راجع به این ماجرا برعهده خودتان است.در نهایت آنقدر به آزمون و خطا با تکنیک‌های بارش فکری ادامه دهید تا بالاخره تکنیکی که بیشترین ثمره را در پروسه انفرادی یا گروهی شما به همراه می‌آورد را بیابید.