فرادرسآموزش برنامه نویسی به کودکان نابینا با «کُد جامپر»
در این مطلب، به موضوع آموزش برنامه نویسی به کودکان نابینا و دیگر کودکان پرداخته خواهد شد. یادگیری مهارت، گامی اساسی برای ورود به بازار کار و کسب درآمد محسوب می‌شود. در عین حال، نقش مهمی در افزایش اعتماد به نفس، احساس خوشبختی کردن و معنادار بودن زندگی افراد دارد. انسان‌ها، فارغ از جنسیت، سن، موقعیت جغرافیایی و شرایط جسمانی، باید بتوانند به فراگیری مهارت بپردازند. البته، شاید برخی شرایط جسمی مانع از فعالیت انسان‌ها در زمینه‌های خاصی شود، اما به جز موارد استثنائی، ابزارهای خلاقانه، رویکردهای نو و حمایت‌های نهادهای ذیربط می‌تواند به این افراد در یادگیری مهارت‌های گوناگون و ورود به بازار کار کمک شایان توجهی کند.
برنامه نویسی به کودکان نابینا
کامپیوتر، در جهان کنونی به جزء جدایی ناپذیری از زندگی بشر مبدل شده و افراد تقریبا برای هر شغلی باید دستکم مهارت‌های کاربری کامپیوتر، کار با اینترنت و نرم‌افزارهای اداری را بدانند. از سوی دیگر، «برنامه‌نویسی» (Programming) یکی از مهارت‌های کامپیوتر محسوب می‌شود که توانسته بازار کار بسیار گسترده‌ای را به خود اختصاص دهد.
افراد دارای این مهارت، معمولا صرف نظر از مدرک تحصیلی، سن و دیگر ویژگی‌ها و صرفا بر اساس مهارت و توانایی انجام کار، توانایی کار گروهی و رسیدن به ضرب‌الاجل‌ها استخدام می‌شوند. مهارت برنامه‌نویسی، فرصتی مناسب و قابل توجه برای افراد گوناگون به منظور کسب یک فرصت شغلی خوب فراهم می‌کند.
آنچه شاید کمتر به آن توجه شود این است که یادگیری مهارت برنامه‌نویسی نیز مانند هر مهارت دیگری، در صورتی که از کودکی آغاز شود بهتر است. اما، آموزش برنامه‌نویسی به کودکان با چالش‌های خاصی مواجه است. به منظور غلبه بر این چالش‌ها، از روش‌های گوناگونی برای آموزش استفاده می‌شود که از محبوب‌ترین و مرسوم‌ترین آن‌ها می‌توان به روش «برنامه‌نویسی بلوکی» (Block-Based Programming) اشاره کرد. آموزش با این روش، معمولا با استفاده از «زبان برنامه‌نویسی اسکرچ» (Scratch Programming Language) انجام می‌شود. از زبان اسکرچ در مدارس بسیار زیادی در سراسر دنیا، برای آموزش برنامه‌نویسی به کودکان استفاده می‌شود. اسکرچ، در واقع یک زبان برنامه‌نویسی بصری است که شامل بلوک‌های کد رنگی می‌شود که با کشیدن (Drag) و انداختن (Drop) آن‌ها در صفحه می‌توان برنامه‌نویسی کرد.
مساله مهم و حائز توجه این است که کودکان نابینا نیز باید بتوانند مهارت برنامه‌نویسی را بیاموزند و از همان کودکی خود را برای ورود به مشاغل مرتبط با آن آماده کنند. شایان ذکر است که در حال حاضر، در ایران و جهان، برنامه‌نویسان نابینای متعددی وجود دارند و در زمینه‌های مرتبط با مهارت خود مشغول به کار هستند. البته، بسیاری از آن‌ها در نبود امکانات و تجهیزات مناسب به یادگیری این مهارت پرداخته‌اند. از جمله اولین برنامه‌نویسان نابینای ایران، می‌توان از «علی اکبر حاتمی بلداجی» نام برد که در یک سازمان دولتی به عنوان برنامه‌نویس مشغول به کار شد.
فناوری، گامی به سوی توانمندسازی افراد
به یمن پیشرفت فناوری، امکانات خلاقانه و بیشتری برای آموزش برنامه‌نویسی به کودکان با سطوح گوناگون بینایی فراهم شده است که از این جمله می‌توان به «زبان برنامه‌نویسی فیزیکی» (Physical Programming Language) اشاره کرد. زبان برنامه‌نویسی فیزیکی، در واقع اجسام و قطعات فیزیکی متصل به کامپیوتر هستند که با استفاده از آن‌ها می‌توان برنامه‌نویسی کرد.
افرادی که به هر دلیلی نمی‌توانند به صورت نرم‌افزاری و با بهره‌گیری از دستگاه‌های ورودی (صفحه کلید) و خروجی (صفحه نمایش) متداول برای برنامه‌نویسی آموزش را آغاز کنند و البته کودکانی که برای اولین بار قصد ورود به این حوزه را دارند، می‌توانند با بهره‌گیری از زبان برنامه‌نویسی فیزیکی و قابلیت‌هایی که در اختیار کاربر قرار می‌دهد به یادگیری مهارت برنامه‌نویسی بپردازند.
کد جامپر، راهکاری برای آموزش برنامه نویسی به کودکان نابینا
شرکت «مایکروسافت» (Microsoft)، در آزمایشگاه خود در کمبریج انگلستان، موفق به طراحی یک زبان برنامه‌نویسی فیزیکی به نام «کُد جامپر» (Code Jumper) شده است که به کودکان دارای سطوح بینایی گوناگون کمک می‌کند تا با بهره‌گیری از این ابزار فیزیکی برنامه‌نویسی کنند.
ایده ساخت زبان برنامه‌نویسی فیزیکی کد جامپر بر این اساس شکل گرفته که برنامه‌نویسی بلوکی به اندازه کافی دسترسی‌پذیر محسوب نمی‌شود، زیرا به سادگی قابل خواندن نیست، و حتی با استفاده از فناوری‌هایی مانند «صفحه‌خوان» (Screen reader) یا نرم‌افزار «ذره‌بین» (Magnifier) نیز به خوبی گویا نیست.
بنابراین، طی پروژه‌ای با عنوان «تورینو» (Torino)، زبان برنامه‌نویسی فیزیکی کد جامپر که در آن مفهومی به نام «پاد» (Pod) وجود دارد، طراحی و ساخته شده است. هر پاد، یک خط کد را در برمی‌گیرد که نماینده یک دستور است. این پادها می‌توانند در یک توالی به یکدیگر بپیوندند و یک کد کامل را تشکیل بدهند. مدیر پروژه زبان برنامه‌نویسی فیزیکی کُد جامپر، خانم «سیسیلی ماریسون» (Cecily Morrison)، دانشمند کامپیوتر فعال در آزمایشگاه پژوهشی کمبریج مایکروسافت است. دلیل اصلی خانم ماریسون برای انجام این پروژه، داشتن یک پسر شش ساله محسوب می‌شود که به طور مادرزادی نابینا متولد شده است. از همین رو، خانم ماریسون ایده ساخت روشی برای آموزش برنامه نویسی به کودکان دارای سطوح بینایی گوناگون را با همکاران خود مطرح می‌کند.
با پیگیری‌هایی که تیم پروژه تورینو انجام می‌دهند، همه اتفاق نظر پیدا می‌کنند که بچه‌ها به ابزاری فیزیکی برای آموختن برنامه‌نویسی نیاز دارند. حاصل تلاش‌هایی که این تیم پژوهشی مایکروسافت در آزمایشگاه کمبریج انجام داده، زبان برنامه‌نویسی فیزیکی کُدجامپر است. «تئو هالروید» (Theo Holroyd)، کودک نابینایی که از کدجامپر استفاده کرده، چنین می‌گوید: «من هیچ درکی از برنامه‌نویسی نداشتم. کد جامپر من را از این نقطه به سوی درک مفاهیم برنامه‌نویسی و در نهایت برنامه‌نویسی به زبان پایتون سوق داد.»
کد جامپر، تا پایان سال ۲۰۱۹ در کشورهای استرالیا، کانادا، هند، انگلستان و ایالات متحده آمریکا و طی پنج سال آینده در مدارس سراسر جهان در دسترس خواهد بود. خانم ماریسون ابراز امیدواری می‌کند که این ابزار توسط همه کودکان مورد استفاده قرار بگیرد و در این رابطه می‌گوید: «ما نمی‌خواهیم کودکان نابینا را از جریان اصلی کلاس‌های درس خود خارج و به برنامه‌نویسی وارد کنیم. بلکه، قصد داریم ابزاری را در اختیار کودکان در کلاس‌های درس قرار دهیم که بتوانند با بهره‌گیری از آن در کنار هم به کد زدن بپردازند».
اگر نوشته بالا برای شما مفید بوده است، آموزش‌های زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:
- مجموعه آموزش‌های ویژه دانش‌آموزان و نوجوانان
- آموزش برنامه نویسی برای دانش‌آموزان با «اسمال بیسیک» (Small Basic)
- آموزش برنامه‌نویسی تصویری به کودکان با زبان «اسکرچ» (Scratch)
- مجموعه آموزش‌های دروس رسمی دبیرستان و پیش‌دانشگاهی
- ضرورت آموزش برنامه‌نویسی به کودکان
- مهارت‌آموزی آنلاین کلید موفقیت‌های فردای دانش‌آموزان امروز
- هاپ‌اسکاچ — برنامه‌ای رایگان برای آیپد که کد نویسی را به کودکان شما می‌آموزد
^^
