فعل نهی در عربی – نحوه ساختن و صرف + مثال و تمرین

فعل نهی در عربی زمانی به کار می‌رود که بخواهیم فردی را از انجام کاری بازداریم. از این رو فعل نهی را باید از فعل مضارع عربی بسازیم. این نوع فعل نیز همانند فعل امر، قواعد مخصوص به خودش را دارد که تمامی آنها را در این نوشته بررسی می‌کنیم. همچنین به سراغ نحوه ترجمه فعل نهی و تفاوت آن با فعل امر در عربی و شیوه منفی کردن آن خواهیم رفت. در انتها می‌توانیم با استفاده از تمرین‌های پایانی این مطلب از مجله فرادرس میزان دریافت خودمان از این مبحث را بسنجیم.

ساخت فعل نهی در عربی از مضارع

همان‌طور که برای الزام به انجام کاری به سراغ فعل امر می‌رویم، برای بازداشتن یک فرد از انجام کاری، نیاز به استفاده از فعل نهی داریم. اصطلاح امر و نهی عموما همراه با هم استفاده می‌شود. نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت این است که هر دوی این افعال از شکل مضارع ساخته می‌شوند. از این رو، دانستن صحیح صرف فعل مضارع در عربی، در افعال سالم و معتل عربی، نخستین مرحله از ساخت فعل نهی است. برای شروع بهتر است به جدول زیر که صرف فعل مضارع از ریشه (ک ت ب) را نشان می‌دهیم توجه کنیم.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

همان‌طور که در جدول مشاهده می‌کنید فعل مضارع در زبان عربی با استفاده از یک پیشوند «ی و ت» و همچنین ضمیر عربی و نون عوض رفع ساخته می‌شود. بهتر است همین‌جا دقت کنیم که فعل مضارع از افعال معرب است با اعراب مرفوع. بنابراین، هرگاه نیاز به مجزوم شدن باشد می‌توانیم به راحتی این کار را انجام بدهیم. برای درک بهتر، به فرمول ساخت فعل مضارع در کادر رنگی زیر توجه کنید.

به مثال‌های زیر توجه کنید.

آنچه که خواندید قواعد صرف فعل مضارع برای افعال سالمی است که هیچ یک از حروف اعلال‌ساز «الف، واو، ی» در آن مشاهده نمی‌شود. برای صرف آن دسته از افعالی که حروف عله دارند، نیازمند به کار بردن اعلال هستیم تا شیوه تلفظ آنها راحت‌تر انجام شود. در ادامه نمونه‌ای از صرف افعال مثال، اجوف و ناقص و نحوه تغییر آنها در زمان مضارع را مشاهده می‌کنید.

در این جدول صرف فعل مضارع معتل مثال واوی را مشاهده می‌کنید. بر اساس نوع صرف فعل، حرف اعلال در تمامی صیغه‌ها حذف شده‌است. از این رو می‌توانیم بگوییم در فعل معتل مثال برای زمان مضارع از قاعده اعلال حذف استفاده می‌شود. در ادامه به بررسی قواعد صرف فعل معتل اجوف، یعنی فعلی که حرف دوم آن اعلال باشد، می‌پردازیم. برای فهم بهتر و سریع‌تر به جدول زیر توجه کنید.

در صرف فعل معتل أجوف واوی که در این جدول مشاهده می‌کنید، قاعده اعلال تنها در دو صیغه جمع مونث غائب و مخاطب به صورت حذف اعمال شده‌است. در سایر صیغه‌های این فعل، حرف اعلال در فعل تغییری نکرده‌است. سومین نوع فعل معتل، فعل معتل ناقص است. یعنی سومین حرف ریشه فعل یکی از حروف اعلال واقع شده‌است. این فعل نیز همانند دو همتای قبلی‌اش از قواعد اعلال پیروی می‌کند که در جدول زیر نوع آن را مشاهده می‌کنید.

با توجه به جدول و در مقایسه با موارد قبلی بیشتر اعمال اعلال در نوع مضارع فعل معتل ناقص انجام می‌گیرد. با در نظر گرفتن این موارد می‌توانیم بگوییم که در صیغه امر نیز ممکن است تغییرات نسبت به دو نوع فعل معتل قبلی بیشتر باشد.

نحوه ساخت فعل نهی در عربی

به فعلی که انجام ندادن یک کار مشخص را طلب می‌کند، فعل نهی می‌گویند. برخی از متون ممکن است به جای فعل نهی از عبارت «امر منفی» هم استفاده کنند. ساخت این نوع از فعل نیز همانند فعل امر با نوع مضارع انجام می‌شود. مهم‌ترین شاخصه آن افزودن لای نهی به ابتدای فعل مضارع و مجزوم شدن انتهای آن است. در کادر رنگی زیر فرمول ساخت فعل نهی را مشاهده می‌کنید.

علاوه بر شباهتی که بالا ذکر شد فعل امر و نهی هر دو از صیغه‌های مخاطب فعل ساخته می‌شوند.

برای فهم بیشتر به جدول زیر توجه کنید.

در این جدول، تمامی افعال مخاطب با وارد شدن لای نهی که مجزوم‌ساز است، حرف انتهایی آنها تغییر کرده‌است به جز صیغه‌ للمخاطب که «ن» انتهایی آن ضمیر است و حذف کردنی نیست.

فعل نهی و اعلال در عربی چطور بررسی می شوند؟

درباره اعلال افعال معتل و شیوه تغییر آنها در صیغه‌های مختلف کمی بالاتر توضیح دادیم. این افعال اگرچه در حالت معلوم زمان مضارع، تغییراتی را برای سهولت در تلفظ قبول می‌کنند اما با آمدن لای نهی بر سر فعل مضارع، قاعده اعلال دیگری روی آنها اعمال می‌شود تا آنها را دوباره قابل خواندن کند.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

در جدول‌های زیر تغییرات این افعال در نوع نهی را مشاهده می‌کنید.

به جدول صرف فعل نهی معتل اجوف از ریشه قول توجه کنید.

به جدول صرف فعل نهی معتل ناقص از ریشه دعو توجه کنید.

ترجمه فعل نهی از عربی به فارسی

ترجمه فعل نهی در عربی ساده است. کافی است در نظر داشته باشیم که فعل مقابل آن یعنی فعل امر را با اضافه کردن «ب» دستوری به حالت امری فعل می‌توانیم به راحتی به فارسی ترجمه کنیم. برای چنین چیزی خوب است که به فرمول ساخت فعل امر در فارسی توجه کنیم.