معرفی رشته ژنتیک – از تحصیل تا اشتغال
در این مطلب از مجموعه مطالب معرفی رشتههای دانشگاهی مجله فرادرس، به رشته ژنتیک پرداختهایم و سعی کردهایم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در این رشته باید در آنها پایهای قویتر داشت، گرایشهای آن، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی قرار دهیم.
رشته ژنتیک مناسب چه کسانی است؟
ژنتیک یکی از پنج زیرشاخه (گرایش) رشته زیست سلولی-مولکولی در مقطع کارشناسی است و به عنوان عضوی از خانواده رشتههای علوم پایه نقش عمدهای در صنعت، پزشکی، کشاورزی، دام و غیره ایفا میکند. در این مطلب، تمرکز ما صرفا روی ژنتیک بوده و به چهار گرایش دیگر نخواهیم پرداخت.
اگر به کارهای تحقیقاتی علاقهمندید و مایل هستید هر روز با یک چالش جدید روبرو شوید، این رشته برای شما مناسب است. یک محقق، باید با انرژی پایان ناپذیر خود مسائل پیشِ رویش را در ابعاد مختلف بررسی کرده و اِبایی از مشکلات دشوار و طاقت فرسا نداشته باشد؛ چراکه این مشکلات، شیرینترین بخش کارهای تحقیقاتی هستند.
نقل قولی از پروفسور «F. Bieber» استاد دانشگاه هاروارد با این مضمون وجود دارد: «زمانی فکر میکردم ژنتیک زیرمجموعهای از علم پزشکی است، اما حال بر این باورم که پزشکی شاخه از علم ژنتیک است.»
با همین نقل قول میتوانید به اهمیت این رشته پی ببرید؛ چراکه ریشه تقریباً تمامی بیماریهایی که امروزه بشر با آنها دست و پنجه نرم میکند در ژنوم نهفته است. با کاوش در این توالی نوکلئوتیدی، میتوان به جوابی برای درمان تمامی این بیماریها دست یافت. از سرطان گرفته تا مقاومت باکتریایی، ایدز و غیره همگی به این دو توالی در هم پیچیده ختم میشوند.
اما در ژنتیک همه چیز فقط به بیماریها منتهی نمیشود. آیندهای را تصور کنید که در آن میتوان از رنگ چشم، مو و پوست تا قد و هوش فرزند خود را انتخاب کرد. تکنیکی در ویرایش و دستکاری ژنوم، به نام کریسپر (CRISPR)، این رویای بشر را به واقعیت تبدیل کرده است.
حال با این دید کلی که به ژنتیک پیدا کردید به سراغ جزئیات میرویم.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته ژنتیک بیشتر کاربرد دارند؟
در ابتدای مقطع کارشناسی با دروس پایه همچون ریاضی (1 و 2)، فیزیک (1 و2)، شیمی عمومی (1 و 2) سر و کار خواهید داشت که اغلب مطالب دوران دبیرستان را در بر میگیرند؛ با این تفاوت که برای دروسی مثل فیزیک و شیمی آزمایشگاه نیز خواهید داشت که تا حدودی به فهم تجربی این مباحث کمک خواهد کرد.
در کنار این موارد، دروسی همچون زیست جانوری، زیست گیاهی و آمار زیستی را نیز باید بگذرانید که تا حدود زیادی از دروس دوران دبیرستان تاثیر گرفتهاند. در ترمهای بالاتر دروسی مانند ژنتیک 1، زیست سلولی، میکروبیولوژی 1 و فیزیولوژی جانوری بسیار به فهم مطالب زیستشناسی دوران دبیرستان وابستهاند.
به طور کلی اگر دروس دبیرستان را به خوبی فهمیده باشید، دوران کارشناسی راحتتری را پیشرو دارید. اما اگر کمی در دبیرستان مشکل داشتید، هیچ نگران نباشید؛ چراکه با تلاش بیشتر میتوان کاستی آن دوره را جبران کرد.
گرایشهای رشته ژنتیک برای ادامه تحصیل چه هستند؟
این سوالی بسیار مهم است که جواب دادن به آن انرژی بسیار زیادی از هر دانشجو خواهد گرفت. برای کنکور کارشناسی ارشد دو راه پیشروی شما است: وزارت بهداشت و وزرات علوم. بسیاری از دانشجویان زیست شناسی سلولی-مولکولی و علوم آزمایشگاهی، کنکور وزارت بهداشت را انتخاب میکنند و دلیل آن چیزی جز آینده روشنتر نیست. پرطرفدارترین رشتههای وزارت بهداشت که دانشجویان برای قبولی در آنها وارد رقابتی بسیار سنگین میشوند به شرح زیر است:
- مجموعه علوم آزمایشگاهی (1)
- بیوشیمی بالینی
- بیوتکنولوژی پزشکی
- ژنتیک انسانی
- مجموعه علوم آزمایشگاهی (2)
- ایمنیشناسی پزشکی
- هماتولوژی
- مجموعه علوم آزمایشگاهی (3)
- انگلشناسی
- قارچشناسی
- میکروبیولوژی
- ویروسشناسی
در این میان رشتههای بیوشیمی بالینی، ژنتیک انسانی و هماتولوژی بیشترین داوطلب را دارا هستند. توضیح هر کدام از اینها مقالهای جداگانه میطلبد، اما توضیحی کوتاه در مورد ژنتیک انسانی ارائه خواهیم کرد. با گذراندن مقطع ارشد و دکتری در ژنتیک پزشکی (انسانی)، مهر نظام پزشکی به شما تعلق خواهد گرفت (که البته چهار-پنج سالی است اعطای آن با مشکل موقتی مواجه شده، اما تلاشها در جهت رفع آن در جریان است) و با آن قادر خواهید بود مطبی برای مشاوره ژنتیک یا آزمایشگاهی برای انجام تحقیقات مربوطه تاسیس کنید.
البته ناگفته نماند، ظرفیت بسیار پایین قبولی در وزارت بهداشت (حدود 150 تا 200 نفر برای مجموعه علوم آزمایشگاهی 1) باعث شده قبولی در آن بسیار سخت شود.
در ادامه، لازم است توضیحی نیز در مورد رشتههای وزارت علوم بدهیم. رشتههایی که در مقطع ارشد برای این منظور میتوانید انتخاب کنید، شامل مواردی است که در ادامه ذکر شدهاند: ژنتیک، میکروبیولوژی، زیست سلولی-مولکولی، بیوشیمی، بیوتکنولوژی میکروبی، بیوتکنولوژی دریا، بیوتکنولوژی صنعت و محیط زیست، بیوفیزیک.
اولین تفاوت کنکور بهداشت و علوم در تعداد دروسی است که از آنها آزمون گرفته خواهد شد. به طور مثال، برای رشته ژنتیک پزشکی (وزارت بهداشت) 4 درس بیوشیمی، ژنتیک، زیست سلولی-مولکولی و زبان تخصصی پزشکی شامل آزمون خواهند بود؛ اما برای مهندسی ژنتیک (وزارت علوم) دروس زبان تخصصی، مجموعه زیست شناسی (شامل میکروبیولوژی، اکولوژی، بیوشیمی، بیوفیزیک، تکامل، زیست گیاهی، جانوری و سلولی مولکولی)، بیوشیمی، ژنتیک، زیست سلولی-مولکولی، میکروبیولوژی و بیوفیزیک در آزمون دخیل هستند.
تفاوت بعدی در ظرفیت پذیرش دانشگاهها است. همانطور که اشاره شد، وزارت بهداشت برای جلوگیری از اشباع شدن رشتههای خود اقدام به پایین آوردن ظرفیت پذیرش کرده اما در وزارت علوم خبری از این سیاست نیست.
سخن را کوتاه کنیم. اگر مایل به کارهای تحقیقاتی هستید، بهتر است وزارت علوم را انتخاب کنید؛ چراکه تمرکز بیشتری بر افزایش بار علمی برای توسعه ایدهها و طرحهای تحقیقاتی دارد. اما در صورتی که انجام کارهای درمانی بیشتر برایتان خوشایند است، بهتر است به سمت وزارت بهداشت بروید. البته این بدان معنا نیست که دانشجویان وزارت بهداشت خروجی تحقیقاتی ندارند؛ خیر، منظور این است که رشتههای این وزارتخانه بیشتر به کار درمان بالینی نزدیک هستند. در مورد بازار کار این دو رشته، در ادامه توضیح بیشتری خواهم داد.
مهمترین دروس دانشگاهی رشته ژنتیک چه هستند؟
در ادامه فهرستی از مهمترین دروس مقطع کارشناسی مهندسی ژنتیک ارائه شده است:
- زبان تخصصی
- (+) زیست سلولی و مولکولی
- (+) ژنتیک 1 و 2
- ژنتیک انسانی
- (+) ژنتیک جمعیت
- (+) سیتوژنتیک
- (+) بیوشیمی
- (+) مجموعه شیمی (شامل شیمی عمومی 1 و 2 و شیمی آلی 1 و 2)
- (+) زیست
- (+) فیزیولوژی جانوری
- (+) فیزیولوژی گیاهی
- (+) بیوفیزیک
- زیست پرتوی
- (+) ایمونولوژی
- آزمایشگاههای هر کدام از این دروس
فارغ التحصیل رشته ژنتیک در چه کارها و صنایعی میتواند شاغل شود؟
بیشتر متخصصان ژنتیک به رشتههای پزشکی، کشاورزی و جرم و جنایت کشیده میشوند. با این سه رشته، ژنتیکدانان شانس خوبی برای یافتن شغل در دولت، دانشگاهها، مخزن زیستی یا بیوبانکها و شرکتهای بزرگ داروسازی دارند. این سه زمینه از نظر پژوهشی میتوانند ارتباط تنگاتنگی با هم داشته باشند. این بدان معنی است که متخصصان ژنتیک میتوانند بدون در نظر گرفتن تخصص، ارتباطهای مفید زیادی در صنعت برقرار کنند. به طور کلی فارغ التحصیلان این دو رشته (رشته ژنتیک پزشکی و مهندسی ژنتیک) میتوانند در آزمایشگاههای پژوهشی، تشخیصی و کادر درمان (ژنتیک پزشکی) مشغول به کار شوند.
بازار کار رشته ژنتیک به چه صورت است؟
پیدا کردن کار در مقطع کارشناسی رشته ژنتیک کمی سخت اما امکانپذیر است. معمولاً فارغ التحصیلان مقطع لیسانس رشته ژنتیک میتوانند در آزمایشگاههای تشخیص طبی مشغول به کار شوند. اما در مقطع ارشد و دکتری، از آنجایی که فارغ التحصیلان به دو دسته ژنتیک پزشکی و مهندسی ژنتیک تقسیم میشوند، داستان کمی متفاوت است.
برای فارغ التحصیلان مهندسی ژنتیک، با توجه به نامناسب بودن بازار کار رشتههای علوم پایه، پیدا کردن موقعیت شغلی در آزمایشگاهها و مراکز پژوهشی همچون انستیتو پاستور، مرکز ملی تحقیقات و غیره کمی سخت است. این افراد معمولاً بیشتر چشم به مهاجرت دارند؛ زیرا مدرک وزارت علوم برای مهاجرت از اعتبار بیشتری برخوردار است.
اما برای فارغ التحصیلان ژنتیک پزشکی، آینده روشنتری در پیشرو قرار دارد. از آنجایی که این رشته پذیرش بسیار پایینتری دارد، احتمال اشباع شدن بازار کار آن نیز به حداقل میرسد. بخشی از موقعیت شغلی این افراد را وزارت بهداشت با داشتن مراکز تحقیقاتی و درمان تامین میکند و بخشی دیگر را خود فارغ التحصیلان، با گذراندن مقطع ارشد و دکتری و با تاسیس کلینیک و آزمایشگاه ژنتیک پزشکی تامین میکنند.
- (+) آموزش اصول کار در آزمایشگاه بالینی
- (+) آموزش تجهیزات عمومی بیمارستان ها و کلینیک های پزشکی - بخش یکم
لازم به ذکر است که فارغ التحصیلان هر دو رشته در کادر آموزش نیز میتوانند مشغول به کار شوند.
برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارتهای تخصصی رشته مورد نظر باید با سایر مهارتهای فردی هم آشنایی داشته باشید. در حقیقت، این مهارتهای فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز میکنند و سبب موفقیت او در زمینهها و موقعیتهای شغلی میشوند. چنین مهارتهایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیطهای کاری خواهد شد و به طور معمول با نام «مهارتهای نرم» از آن نام میبرند. به همین دلیل، برای یادگیری مهارتهای فردی، مشاهده مجموعه فیلمهای آموزش توسعه مهارت فردی فرادرس پیشنهاد میشود که لینک آن در زیر آورده شده است.
- برای مشاهده مجموعه فیلمهای آموزش توسعه مهارت فردی + اینجا کلیک کنید.
امکان ادامه تحصیل در رشته ژنتیک در داخل ایران چگونه است؟
هر دو رشته در ایران تا مقطع ارشد و دکتری قابل ادامه دادن هستند. همچنین دانشگاههای تهران، شهید بهشتی، بقیة الله، تربیت مدرس، اصفهان، شیراز و مشهد از جمله بهترین دانشگاههای کشور برای ادامه تحصیل در هر سه مقطع ممکن به حساب میآیند.
امکان ادامه تحصیل در رشته ژنتیک در خارج از کشور به چه صورت است؟
بهترین کشور مناسب رشته ژنتیک برای مهاجرت ایالات متحده آمریکا است. اما با توجه به قوانین فعلی، گرفتن پذیرش و مهاجرت به این کشور کار بسیار سختی محسوب میشود. مقصد بعدی کانادا و کشورهای اروپایی همچون آلمان، اتریش و دانمارک هستند و در وهله بعد کشورهایی همچون سنگاپور، چین، استرالیا، روسیه و غیره را نیز میتوان مدنظر داشت.
به علاقهمندان به مهاجرت، پیشنهاد میشود که سعی کنند مقطع ارشد خود را در یک دانشگاه خوب در ایران به اتمام برسانند. سپس رزومه خود را پربارتر کرده و برای دکتری اپلای کنند. به خاطر داشته باشید مقاله خوب و تسلط بر زبان انگلیسی برگ برنده افراد برای مهاجرت به حساب میآید.
توجه داشته باشید که در بیشتر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید با زبان خارجی کشور مورد نظر و همچنین زبان انگلیسی آشنایی خوبی داشته باشید. علاوه بر این، برای اثبات آشنایی با زبان انگلیسی نیز به شرکت در آزمونهای بینالمللی و معتبر زبان خارجی مانند تافل، آیلتس و دولینگو نیاز دارید. برای شروع این مسیر میتوانید از مجموعه فیلمهای آموزش زبان انگلیسی فرادرس کمک بگیرید.
- برای مشاهده مجموعه فیلمهای آموزش زبان خارجی + اینجا کلیک کنید.
دروس دانشگاهی رشته ژنتیک تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟
در رشته ژنتیک، پیشرفت در شغل کاملا وابسته به میزان تسلط شما بر دروس دانشگاهی است. به علاقهمندان این رشته، پیشنهاد میشود سعی کنند تا جای ممکن بر دروس اصلی در کارشناسی تسلط پیدا کنند؛ چراکه در مقطع ارشد و دکتری دیگر وقتی برای بازگشت به دروس پایه نیست و باید تمرکز خود را روی خواندن مقالات و به روز نگه داشتن خود بگذارید.
برای آشنایی بیشتر و بهتر با سایر رشتههای دانشگاهی روی این لینک کلیک کنید.
اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزشهای زیر از سایت و مجله فرادرس نیز به شما پیشنهاد میشوند:
- مجموعه آموزشهای زیستشناسی
- آموزش مهندسی ژنتیک
- آموزش مبانی علم ژنتیک
- آموزش طراحی پرایمر با نرم افزار الیگو (Oligo)
- آموزش طراحی پرایمر با نرم افزار الیگو (Oligo)
- آموزش شبیه سازی روند کلونینگ و PCR با نرم افزار SnapGene
- معرفی رشتههای مختلف دانشگاه — از تحصیل تا اشتغال
^^
سلام ببخشید میشه از طریق ژنتیک با مهاجرت به بیوتکنولوژی رسید؟
بله میشه
حداقل رتبه چند کنکور میخواد؟
سلام.درباره گرایش بین رشته ای ژنتیک-باستان شناسی میشه توضیح بدین و بگین چه طوری میشه این گرایش رو انتخاب کرد و در ایران تدریس میشه یا نه ؟
سلام میشه این رشته رو بدون اینکه دانشگاه رفت و برحسب علاقه برای کار دوم یا اوقات فراغت خواند؟ یعنی شرایط سوادی اش فراهمه
سلام من چطوری میتونم مهندسی ژنتیک بخونم دوره کارشناسی و کنکور جی بزنم ؟ و اینکه اگر بخوام تو آمریکا کارشناسی ارشد ادامه بدم چی بزنم که مهندسی زنتیک بخونم ؟
زیست شناسی سلولی ملکولی باید بخونید
سلام خداقوت آیا میشود رشته زیست شناسی سلولی ومولکولی را بدون کنکور با سوابق تحصیلی دانشگاه سراسری رفت ؟
بله میشه . فکر کنم دانشگاه سمنان با سوابق باشه
سوالم این هست که درباره رشته ژنتیک و ارتباط آن با تحقیقات پایه ای ژنوم دندان ها بنویسید ،
سلام
من مامایی هستم میتونم برای وارشناسی ارشد یا دکتری وارد ای رشته بشم و اینکه چه رتبه ای برای ارشد وزارت بهداشت ملاک هست
سلام خسته نباشید ببخشید میخواستم بدونم اگه پزشکی عمومی خوند بعد میشه وارد تخصص ژنتیک شد و چند سال طول میکشه و بعد فرقی بین اینکه لیسانس علوم پایه باشه با پزشکی برای گرفتن ژنتیک فرق داره یعنی ازنظر کارش
سلام من کارشناسی زیست گیاهی خوندم.
اگر ارشد و دکترای وزارت بهداشتو بخونم میتونم مهر نظام پزشکی بگیرم؟ ممنون میشم جوابمو بدین چون واقعاً برام مهمه
سلام میخواستم رشته ای در مقطع کارشناسی به نام ژنتیک ارائه میشه یا باید مثلا رفت رشته ی زیست سلولی مولکولی که یکی از گرایش هاش ژنتیک هست ؟؟
باسلام
توضیحاتتون واقعا عالی بود،بعد از جستجوهای زیاد،این مقاله تقریبا کامل ترین اطلاعات رو داشت.
فقط میشه در آمد این رشته هارو هم بگین؟
ممنون
من فارغ التحصيل ژنتيكم
اصلا و ابدا بازار كار نداره
سلام وقت بخیر ممنون از اطلاعاتتون
میشه کسی که کارشناسی رشته مترجمی زبان انگلیسی داره ارشد این رشته رو شرکت کنه؟
سلام و عرض خسته نباشید. ممنون اطلاعات سایتتون عالی بود.من کارشناسی میکروبیولوژی خوندم و ارشد ژنتیک قبول شدم و الان دارم روی 3تا مقاله کار میکنم ان شاالله میخوام برم استرلیا 🙂 برام دعا کنید منم امیدوارم همتون موفق باشید.
سلام.ببخشید حدود درامد شغل مربوط به لیسانس ژنتیک چقدره؟
شما ارشد ژنتیک وزارت علوم خوندین یا بهداشت؟
خیلی مفید توضیح دادین دستتون درد نکنه، من رشته م میکروبیولوژیه، تمام سعیمو میکنم که ارشد ژنتیک پزشکی قبول شم
با سلام رشته من مهندسی ژنتیک گیاهی اه میتونم ارشد ژنتیک علوم پایه برم و چ کار باید کنم لطفا توضیح بدید
عالی و جامع بود . تفسیرتون بین بقیه تفسیر ها بیشتر به واقعیت نزدیک بود