شاخص کیفی سنگ (RQD) و دیگر معیارهای بازیابی مغزه حفاری — آموزش جامع

پارامترهای مرتبط با «بازیابی مغزه» (Core Recovery) یا اصطلاحاً «CR»، کمیت‌هایی هستند که کیفیت مغزه بازیابی شده از یک گمانه (چال حفاری) را به صورت درصد بیان می‌کنند. در این مقاله، شما را با این پارامترها و نحوه محاسبه آن‌ها آشنا خواهیم کرد.

شاخص کیفی سنگ

«شاخص کیفی سنگ» (Rock Quality Designation) یا اصطلاحاً «RQD»، معیاری تقریبی برای تعیین میزان درزه‌داری یا تعداد شکستگی‌های درون توده سنگ محسوب می‌شود. این معیار، درصد مغزه‌های بزرگ‌تر از 10 سانتی‌متر را نشان می‌دهد. به عنوان مثال، RQD سنگ‌های با کیفیت بیشتر از 75 درصد و سنگ‌های کم کیفیت، پایین‌تر از 50 درصد است. شاخص کیفی سنگ تعاریف مختلفی دارد. پرکاربردترین تعریف این معیار در سال 1964 توسط «دان دیر» (Don Deere) ارائه شد. این تعریف، درصد بازیابی مغزه‌های سخت با طول بزرگ‌تر از 100 میلی‌متر را نسبت به طول کل حفاری نشان می‌دهد. به این ترتیب، قطعاتی که سخت نباشند (حتی با طولی بیش از 100 میلی‌متر) در این محاسبات در نظر گرفته نمی‌شوند.

RQD در اصل برای مغزه‌هایی با قطر 54.7 میلی‌متر ارائه شده است. این معیار اهمیت بسیار بالایی در تخمین نگهداری مورد نیاز برای تونل‌های سنگی دارد. RQD، از مؤلفه‌های اصلی برخی از سیستم‌های پرکاربرد طبقه‌بندی توده سنگ نظیر «رده‌بندی توده سنگ» (Rock Mass Rating) یا «RMR» و «سیستم کیو» (Q-System) به حساب می‌آید.

رابطه RQD به صورت زیر نوشته می‌شود:

l∑: جمع طول‌ قطعات بزرگ‌تر از 100 میلی؛ l_t: طول کل حفاری (چال)

جدول زیر طبقه‌بندی کیفی توده سنگ بر اساس مقدار RQD را نشان می‌دهد:

بازیابی کامل مغزه

«بازیابی کامل مغزه» (Total Core Recovery) یا اصطلاحاً «TCR»، درصد بازیابی مغزه از چال حفاری را نمایش می‌دهد. رابطه زیر برای محاسبه TCR استفاده می‌شود:

l_sum: جمع تمام مغزه‌های بازیابی شده؛ l_tot: طول کل حفاری

بازیابی مغزه‌های سخت

«بازیابی مغزه‌های سخت» (Solid Core Recovery) یا اصطلاحاً «SCR»، درصد مغزه‌های بازیابی شده سخت و استوانه‌ای توده سنگ را نمایش می‌دهد. رابطه SCR برابر است با:

l_sum: جمع طول تمام مغزه‌های سخت و استوانه‌ای؛ l_tot: طول کل حفاری

امیدواریم این مقاله برایتان مفید واقع شده باشد. اگر به فراگیری موضوعات مشابه علاقه‌مند هستید، آموزش‌های زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:

• مجموعه آموزش‌های نرم‌افزارهای مهندسی عمران و معدن
• مجموعه آموزش های مهندسی عمران
• آموزش تحلیل پایداری شیب با نرم افزار Slide
• مجموعه مقالات آشنایی با مفاهیم مقاومت مصالح و خصوصیات رفتاری مواد

^^