فرادرسکفایت سرمایه چیست؟ – توضیح به زبان ساده و فرمول محاسبه
نهادهای قانون‌گذار امور مالی در کشورهای مختلف برای جلوگیری از ایجاد بحران‌های مالی و بانکی، قوانینی را برای حداقل میزان سرمایه‌های موجود در بانکها و موسسات مالی در برابر میزان دارایی‌های بانکها تصویب می‌کنند. در این حالت مقدار ریسک موجود در دارایی‌ها را نیز محاسبه می‌کنند و به صورت ضریبی در هر کدام از دارایی‌ها اعمال می‌کنند. سپس با تقسیم سرمایه به این دارایی‌ها نسبتی به‌دست می‌آید که کفایت سرمایه نام دارد و نشان‌دهنده میزان توانایی بانکها و موسسات مالی در تحمل مشکلات و ریسک‌های مالی است. با توجه به اهمیت بالای این نسبت برای بانکها و سرمایه‌گذاران، در این مطلب از مجله فرادرس به این موضوع می‌پردازیم که کفایت سرمایه چیست و نحوه محاسبه آن را شرح میدهیم. برای این منظور سرمایه پایه و دارایی‌های وزن‌دار نسبت به ریسک را توضیح میدهیم و پس از ارائه توضیحاتی درباره اهمیت نسبت کفایت سرمایه، این نسبت را برای بانکها شرح میدهیم.
کفایت سرمایه چیست؟
کفایت سرمایه یکی از شاخص‌های مهم برای بانکها و موسسات اعتباری است که برای ارزیابی وضعیت مالی آن‌ها استفاده می‌شود. کفایت سرمایه نشان می‌دهد که بانک مربوطه تا چه اندازه در برابر ریسک‌های مالی احتمالی مقاوم است.
نسبت کفایت سرمایه چیست؟
از تقسیم سرمایه پایه بانک یا موسسه مالی به مجموع دارایی‌های موزون‌شده به ضرایب ریسک، نسبت کفایت سرمایه برای بانک یا موسسه مالی موردنظر به‌دست می‌آید. برای ایجاد ثبات اقتصادی و مالی در بانکها، حداقل نسبت مالی، توسط نهادهای قانون‌گذار مربوطه تعیین می‌شود.
فرمول کفایت سرمایه
برای محاسبه نسبت کفایت سرمایه از فرمول زیر استفاده می‌کنیم. همان‌طور که در رابطه زیر مشاهده می‌کنید در قسمت صورت کسر سرمایه پایه بانک یا موسسه مالی قرار دارد و جمع دارایی‌های وزن‌دار نسبت به ریسک در مخرج کسر قرار گرفته است. در ادامه برای اینکه درک بهتری از نحوه محاسبه نسبت کفایت سرمایه به‌دست آورید، هر کدام از اجزای تشکیل دهنده فرمول زیر را به‌طور جداگانه شرح میدهیم.
سرمایه پایه چیست؟
سرمایه پایه شامل سرمایه‌های اصلی و تکمیلی بانکها است. بنابراین سرمایه پایه به تحلیل‌گران کمک می‌کند تا بتوانند وضعیت مالی بانکها را ارزیابی کنند. در این حالت هراندازه سرمایه پایه بانکها بیشتر باشد، بانک مربوطه قادر است نوسانات مالی و ریسک‌های موجود را بهتر مدیریت کند.
سرمایه اصلی بخش مهمی از سرمایه پایه را تشکیل می‌دهد که شامل سهام عادی، سود انباشته و ذخایر مالی است. ذخایر مالی معمولا از مدیریت بهینه سود انباشته در گذر زمان تشکیل می‌شود و در صورت‌های مالی بانکها آورده می‌شود. موارد نام برده جزو سرمایه‌های اصلی بانک محسوب می‌شوند که نقش مهمی در تثبیت مالی فعالیت‌های اقتصادی بانکها دارند. از سویی دیگر بخش دیگری از سرمایه پایه بانکها را سرمایه‌های تکمیلی تشکیل می‌دهند که عملکردی تکمیلی در پوشش ریسک‌های موجود در عملکردهای بانکی دارند.
برای آشنایی بیشتر با مباحث مالی و حسابداری می‌توانید از فیلم‌های آموزشی تهیه شده در فرادرس که در فهرست زیر مشاهده می‌کنید برای کسب اطلاعات بیشتر در این حوزه استفاده کنید.
- فیلم آموزش صورت جریان های نقدی فرادرس
- فیلم آموزش مبانی حسابداری مدیریت فرادرس
- فیلم آموزش شناخت صورت های مالی فرادرس
- فیلم آموزش حسابرسی عملیاتی فرادرس
- فیلم آموزش مبانی و روش های اقتصاد سنجی با ایویوز Eviews فرادرس
- فیلم آموزش اقتصاد سنجی فرادرس
- فیلم آموزش تحلیل مالی و ارزش گذاری بنگاه های اقتصادی فرادرس
- فیلم آموزش حسابداری میانه فرادرس
- فیلم آموزش اقتصاد خرد فرادرس
برای مشاهده فیلم‌های آموزشی بیشتر می‌توانید از طریق لینک زیر به فیلم‌های آموزشی بیشتری از فرادرس دسترسی پیدا کنید.
دارایی‌های وزن‌دار نسبت به ریسک چیست؟
دارایی‌های وزن‌دار نسبت به ریسک، دارایی‌های بانکها را شامل می‌شود که هر کدام به‌گونه‌ای تنظیم شده‌اند تا میزان ریسک‌های موجود را نشان دهند. زمانی که ترازنامه بانکها را بررسی می‌کنیم با فهرستی از دارایی‌های آن روبرو می‌شویم که برای محاسبه نسبت کفایت سرمایه آن‌ها می‌توانیم از این فهرست‌های مربوط به دارایی‌های موجود در بانکها استفاده کنیم.
نکته مهمی که برای محاسبه دارایی‌های وزن‌دار نسبت به ریسک می‌بایست درنظر بگیریم این است که هر کدام از این دارایی‌ها ریسک‌های متفاوتی دارند که برای استفاده از آن‌ها در محاسبه نسبت کفایت سرمایه می‌بایست آن‌ها را لحاظ کنیم. برای درک بهتر این موضوع در ادامه با مثالی نحوه اعمال ریسک را شرح میدهیم.
مثالی برای نحوه اعمال میزان ریسک به دارایی‌ها
برای مثال بانکی را فرض کنید که دارایی‌های زیر را در ترازنامه خود دارد.
- سرمایه نقدی: ۱۰ میلیون دلار
- اوراق بدهی: ۲۰ میلیون دلار
- وام‌های شرکتی: ۳۰ میلیون دلار
در این حالت سرمایه نقدی ریسکی ندارد و ریسک اوراق بدهی کمتر از ریسک وام‌های شرکتی است. نهادهای مالی قانون‌گذار برای دارایی‌های مختلف وزن‌های ریسک متفاوتی را تعریف می‌کنند. این وزن‌دهی مربوط به ریسک برای دارایی‌ها باعث می‌شود تا میزان ریسک‌های مربوط به آن‌ها در محاسبات مالی لحاظ شود. در این مثال فرض کنید درصد ریسک مربوط به هر کدام از دارایی‌های ذکر شده برابر با مقادیر زیر باشد.
- وزن ریسک برای سرمایه نقدی: صفر درصد
- وزن ریسک برای اوراق بدهی: ۲۰ درصد
- وزن ریسک برای وام‌های شرکتی: ۱۰۰ درصد
در این حالت برای محاسبه مجموع دارایی‌های وزن‌دار نسبت به ریسک نیاز است تا مقدار دارایی‌ها را در مقدار وزن ریسک مربوطه ضرب کنیم. در پایان نیز تمامی آن‌ها را با هم جمع می‌کنیم. در فهرست زیر مقدار ریسک را برای هر کدام از دارایی‌های فرضی در مثال بالا مشاهده می‌کنید.
- مقدار ریسک سرمایه نقدی: صفر
- مقدار ریسک اوراق بدهی: ۴ میلیون
- مقدار ریسک وام‌های شرکتی: ۳۰ میلیون
در این حالت مقدار ریسک کل دارایی‌ها برای مثال فوق از مجموع مقدار ریسک‌های دارایی‌های بانک مربوطه به‌دست می‌آید که در این مثال برابر با ۳۴ میلیون دلار است.
اهمیت نسبت کفایت سرمایه
نسبت کفایت سرمایه از جنبه‌های گوناگونی دارای اهمیت است که در ادامه هر کدام را شرح میدهیم.
محافظت از سپرده‌گذاران
یکی از موارد اهمیت نسبت کفایت سرمایه کاربرد ان در محافظت از سپرده‌های بانکی مربوط به سپرده‌گذاران است. در این حالت در صورت بالا بودن نسبت کفایت سرمایه، اطمینان بیشتری برای بازپرداخت سپرده‌های بانکی وجود دارد. فرض کنید که فردی قصد دارد کالایی را خریداری کند.
در این حالت هر ماه مبلغی را در بانک به‌عنوان سپرده قرار می‌دهد. در این حالت در صورتی که مقدار کفایت سرمایه بانک مربوطه مناسب باشد، احتمال بیشتری برای بازپرداخت سپرده‌های بانکی در صورت بروز مشکل وجود دارد. بنابراین نسبت کفایت سرمایه همانند سپری در برابر مشکلات احتمالی عمل می‌کند و باعث می‌شود تا بانکها و موسسات مالی بتوانند به تعهدات مالی خود عمل کنند.
اعتباردهی به بانکها
قدرت مالی بانکها میزان اعتبار ان‌ها را مشخص می‌کند. بنابراین هراندازه نسبت کفایت سرمایه بانکها مطلوب‌تر باشد، بانک موردنظر از اعتبار بیشتری برخوردار است و در نتیجه افراد و شرکت‌های بیشتری تمایل به سپرده‌گذاری و همکاری با بانک مربوطه را دارند.
بنابراین نسبت کفایت سرمایه مطلوب برای بانکها همانند جواب آزمایش خوب برای بانکها در حوزه مالی است. نسبت کفایت سرمایه به‌نوعی میزان قدرت مالی را در برابر مشکلات احتمالی نشان می‌دهد و اعتبار آن‌ها را مشخص می‌کند. بنابراین نسبت کفایت سرمایه مطلوب برای بانکها را می‌توانیم همانند سیستم ایمنی قوی برای بدن در نظر بگیریم.
همان‌طور که افرادی که دارای سیستم ایمنی قوی هستند می‌توانند دربرابر ویروس‌ها و عوامل بیماری‌زا استقامت بیشتری داشته باشند، بانک‌هایی که دارای نسبت کفایت سرمایه مطلوب‌تری هستند می‌توانند مشکلات مالی بیشتر و سخت‌تری را تحمل کنند.
استفاده در مقررات بانکی
نهادهای مالی قانون‌گذار و نظارتی حداقلی را برای نسبت کفایت سرمایه تعیین می‌کنند. این حداقل نسبت کفایت سرمایه باعث می‌شود تا از بحران‌های بانکی ناشی از عدم توانایی بانکها به انجام تعهدات خود جلوگیری شود. مقررات موجود برای بانکها و نهادهای مالی باعث می‌شود تا از مشکلات مالی مرتبط با آن‌ها جلوگیری شود.
یکی از این قوانین مربوط به میزان حداقل لازم برای نسبت کفایت سرمایه برای بانکها است که از طرف نهادهای قانون‌گذار مالی تعیین می‌شود. تعیین میزان حداقل لازم برای درصد نسبت کفایت سرمایه برای بانکها باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران و سپرده‌گذاران بانکی مطمئن باشند که بانک مربوطه توانایی بازپرداخت سپرده‌های آن‌ها را دارد و می‌تواند با توجه به سرمایه‌های خود ریسک‌های مالی احتمالی را تحمل کند.
مقررات بانکی را می‌توانید همانند مقررات موجود در جوامع در نظر بگیرید. بنابراین همان‌طور که مقررات موجود در راهنمایی و رانندگی باعث ایجاد نظم و آرامش در تردد خودروها می‌شود، قوانین مالی مربوط به بانکداری همانند قانون مربوط به حداقل میزان نسبت کفایت سرمایه برای بانکها باعث می‌شود تا فرآیندهای مالی با امنیت بالایی انجام شود و از بحران‌های مالی مربوط به بانکداری جلوگیری می‌کند.
کفایت سرمایه بانک ها
برای بانکها میزان حداقلی از نسبت کفایت سرمایه تعریف شده است که آن‌ها می‌بایست دارا باشند. وجود حداقل کفایت سرمایه در بانک ها این موضوع را نشان می‌دهد که بانک مربوطه می‌تواند در صورت بروز مشکل بدهی‌های خود را پرداخت کند.
