عدد و معدود در عربی چیست؟ – به زبان ساده با مثال و تمرین
در زبان عربی، عدد کلمهای است که بر تعداد یا ترتیب سایر پدیدهها دلالت دارد. کلمهای که تعداد و ترتیب آن با استفاده از اعداد نشان داده میشود، «مَعدود» نام دارد. بهعنوان مثال، در ترکیب «سَبعَ نَوافِذٍ»، «سَبعَ» (هفت) نقش عدد را به عهده دارد و «نوافِذٍ» (پنجرهها) نیز معدود آن محسوب میشود. در این مطلب از مجله فرادرس، انواع عدد و معدود در عربی را با مثال آموزش میدهیم. همچنین کاربرد آنها را در جملههای عربی نشان میدهیم. در پایان، تمرینهایی را برای یادگیری بهتر این مبحث در اختیار مخاطبان میگذاریم.
عدد و معدود در عربی چیست؟
به هر کلمهای که تعداد یا ترتیب کلمهای دیگر را نشان بدهد، «عدد» گفته میشود. هر کلمهای که تعداد یا ترتیب آن به کمک اعداد نشان داده بشود، «معدود» نامیده میشود. مبحث عدد و معدود در عربی، همینطور قواعد آن در فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس بهطور کامل آموزش داده شده است. برای تهیه و مشاهده این فیلم آموزشی و یادگیری اعداد زبان عربی روی لینک زیر کلیک کنید.
برای آشنایی بیشتر با کاربرد عدد و معدود در عربی، مثالی را در کادر زیر آوردهایم. در این مثال، کلمه «خَمْسَة» به معنی «پنج»، تعداد صندلیها را نشان میدهد. بنابراین، در ترکیب زیر، «خَمْسَة» بهعنوان نوعی عدد به کار رفته است. از سوی دیگر، تعداد «کَراسي» (صندلیها) توسط کلمه «خَمْسَة» نشان داده شده است. بنابراین، کلمه «کَراسي» معدود «خَمْسَة» به شمار میآید.
خَمْسَة کَراسي
پنج صندلی
برای اینکه کاربرد انواع عدد و معدود را بهخوبی یاد بگیرید، لازم است در وهله اول، انواع اعداد عربی را بشناسید. در بخش بعد، انواع اعداد در عربی را معرفی میکنیم.
جدول اعداد در عربی
در جدول زیر، بهطور خلاصه، انواع اعداد عربی و کاربرد آنها را نشان دادهایم. همچنین مثالی را برای هرکدام از آنها آوردهایم.
اعداد اصلی | اعداد اصلی مفرد | ثَلاث، أرْبَعَة، تِسْع |
اعداد اصلی مرکب | خَمْسَة عَشَرَ، تِسْع عَشَرَة | |
اعداد اصلی عقود | سِتّون، ثَمانون | |
اعداد اصلی معطوف | إِثنان و عِشرون، واحِد و ثَلاثون | |
اعداد ترتیبی | اعداد ترتیبی مفرد | الثّالِث، الرّابِعَة |
اعداد ترکیبی مرکب | رابِع عَشَر، تاسِعَة عَشَرَة | |
اعداد ترتیبی معطوف | ثامِن و تِسعون، خامِس و عِشرون | |
اعداد ترتیبی عقود | سَبعون، ثَلاثون |
در ادامه، هرکدام از انواع اعداد اصلی و ترتیبی را بررسی میکنیم و قواعد معدود آنها را نیز آموزش میدهیم.
اعداد اصلی عربی
اعداد اصلی کلمههایی هستند که تعداد و کمیت معدود خود را نشان میدهند. اعداد اصلی خود به چهار دسته تقسیم میشوند که عبارتند از:
- اعداد اصلی مفرد
- اعداد اصلی مرکب
- اعداد اصلی معطوف
- اعداد اصلی عقود
در ادامه، هرکدام از موارد فهرست بالا را بهتفکیک آموزش میدهیم و قواعد بهکارگیری آنها را بیان میکنیم. گفتنی است اعداد اصلی عربی را میتوانید با مشاهده فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس نیز بهخوبی یاد بگیرید.
اعداد اصلی مفرد
به آن دسته از اعداد اصلی که فقط از یک کلمه تشکیل میشوند، «اعداد اصلی مفرد» گفته میشود. اعداد ۱ تا ۱۰، همینطور اعداد ۱۰۰ و ۱۰۰۰ همگی از نوع اعداد اصلی مفرد به شمار میآیند. در جدول زیر، تمامی اعداد اصلی مفرد را مشاهده میکنید.
جدول اعداد اصلی مفرد | |
واحِد / واحِدَة (۱) | إِثنانِ / إِثْنَتانِ ـ إِثنَیْنِ / إِثْنَتَیْنِ (۲) |
ثَلاث / ثَلاثَة (۳) | أَرْبَع / أَرْبَعَة (۴) |
خَمْس / خَمْسَة (۵) | سِتّ / سِتَّة (۶) |
سَبْع / سَبْعَة (۷) | ثَماني / ثَمانیَة (۸) |
تِسْع / تِسْعَة (۹) | عَشْر / عَشَرَة (۱۰) |
مِائَة (۱۰۰) | أَلْف (هزار) |
هنگام استفاده از اعداد مفرد عربی، به نکتههای زیر توجه داشته باشید:
- اعدادی که انتهای آنها «ة» آمده است، مؤنث هستند (مانند: خَمْسَة) اما اعدادی که انتهای آنها «ة» قرار نگرفته است، عدد مذکر محسوب میشوند (مانند: خَمْس).
- اعداد «إِثْنانِ / إِثْنَتانِ» در حالت مرفوعی به کار میروند اما اعداد «إثنَیْنِ / إِثْنَتَیْنِ» در حالت منصوبی و مجروری کاربرد دارند.
- اعداد یک و دو بعد از معدود خود میآیند. (مانند: الکِتابُ الواحِدُ)
- اعداد سه تا ۱۰ قبل از معدود خود قرار میگیرند. (مانند: سَبْعَةُ کُتُبٍ)
- اعداد یک و دو از نظر جنسیت (مذکر و مؤنث) با معدود خود مطابقت دارند. (مانند «الکِتابانِ إِثنانِ» که هر دو مذکر هستند.)
- اعداد سه تا ده، از نظر جنسیت برعکس معدود خود هستند. (مانند «ثَمانیَة کَواکِبٍ» که در آن، عدد مؤنث است اما معدود «کَوْکَب» مذکر است.)
- اعداد یک و دو همیشه از نظر نوع اعراب با معدود خود مطابقت دارند. (مانند «الطالِبُ الواحِدُ» که هر دو مرفوع هستند.)
- معدود اعداد سه تا ده همیشه نکره و مجرور است و با علامت «ـٍ» میآید. (مانند «أَرْبَعُ صُحُفٍ»)
- از بین اعداد مفرد، فقط عددهای یک و دو، معرب هستند.
اعداد اصلی مرکب
به آن دسته از اعداد اصلی عربی که بیشتر از یک کلمه دارند، «اعداد اصلی مرکب» گفته میشود. به این علت که در واقع، ترکیبی از چند عدد هستند. اعداد ۱۱ تا ۱۹ در همین دسته قرار میگیرند. این اعداد و معنای آنها را در جدول زیر مشاهده میکنید.
جدول اعداد اصلی مرکب | |
أَحَد عَشَرَ / إِحْدَی عَشَرَة (۱۱) | إِثْنا عَشَرَ / إِثْنَتا عَشْرَة (۱۲) |
ثَلاث عَشْرَة / ثَلاثَة عَشَرَ (۱۳) | أَرْبَع عَشْرَة / أَرْبَعَة عَشَرَ (۱۴) |
خَمْس عَشْرَة / خَمْسَة عَشَر (۱۵) | سِتّ عَشْرَة / سِتَّة عَشَر (۱۶) |
سَبْع عَشَرَة / سَبْعَة عَشَر (۱۷) | ثَماني عَشْرَة / ثَمانيَة عَشَر (۱۸) |
تِسْع عَشْرَة / تِسْعَة عَشَرَة (۱۹) |
برای اینکه اعداد اصلی مرکب را بهدرستی به کار ببرید، نکتههای زیر را به خاطر داشته باشید:
- معدود اعداد ۱۱ تا ۱۹ همیشه بهصورت مفرد و منصوب و با علامت «ـً» میآید. (مانند: ثَلاثَة عَشَرَ کَوکَباً)
- اعداد مرکبی که بخش اول آنها «ة» دارد، عدد مؤنث محسوب میشوند اما اعداد مرکبی که بخش اول آنها «ة» ندارد، عدد مذکر به شمار میآیند.
- بخش اول و دوم اعداد یازده و دوازده، از نظر داشتن مذکر یا مؤنث بودن با هم یکسان هستند. هر دو یا «ة» دارند یا ندارند.
- بخش اول و دوم اعداد سیزده تا نوزده، از نظر داشتن یا نداشتن «ة» برعکس یکدیگر هستند.
- توجه داشته باشید که بخش اول اعداد مرکب و معدود آنها از نظر مذکر یا مؤنث بودن، برعکس یکدیگر هستند. (مانند «ثَلاثَة عَشَرَ کِتاباً» که بخش اول عدد آن مؤنث است اما معدود بهصورت مذکر آمده است.)
اعداد اصلی معطوف
به اعداد اصلیای که در ساختار آنها «وَ» عطف وجود دارد، «اعداد اصلی معطوف» گفته میشود. اعداد ۲۱ به بعد (بهجز اعداد «بیست، «سی»، «چهل» و...) در این دسته قرار میگیرند. برخی از اعداد اصلی معطوف را در جدول زیر و با ترجمه آوردهایم.
جدول اعداد اصلی معطوف | |
واحِد و عِشرون / واحِدَة و عِشرون (۲۱) | إِثْنان و ثَلاثون / إِثْنَتان و ثَلاثون (۳۲) |
ثَلاث و أَرْبَعون / ثَلاثَة و أَرْبَعون (۴۳) | أَرْبَع و خَمْسون / أَرْبَعَة و خَمْسون (۵۴) |
خَمْس و سِتُّون / خَمْسَة و سِتُّون (۶۵) | سِتّ و سَبْعون / سِتَّة و سَبْعون (۷۶) |
سَبْع و ثَمانون / سَبْعَة و ثَمانون (۸۷) | ثَماني و تِسْعون / ثَمانيَة و تِسْعون (۹۸) |
در مورد کاربرد اعداد اصلی معطوف حتماً به نکتههای زیر توجه داشته باشید:
- معدود اعداد معطوف همیشه بهصورت مفرد و با علامت «ـً» میآید. (مانند: سِتّ و سَبْعون شَجَرَةً)
- همانطور که نشان دادهایم، در ساختار اعداد اصلی معطوف، اول یکان و سپس دهگان میآید.
- اعدادی که بخش اول آنها «ة» دارد، مؤنث هستند. اعدادی که بخش اول آنها «ة» ندارد، عدد مذکر به شمار میآیند.
- اعداد معطوف از نظر جنسیت برعکس معدود خود هستند. (مانند «سَبْعَة و ثَمانون قَلَماً» که عدد آن مؤنث است اما معدود آن بهصورت مذکر آمده است.)
اعداد اصلی عقود
در زبان عربی به اعدادی که صرفاً دهگان را نشان میدهند، «عقود» گفته میشود. این اعداد و معنای آنها را در جدول زیر نشان دادهایم.
اعداد اصلی عقود | |
عِشْرون / عِشْرِین (۲۰) | ثَلاثون / ثَلاثِین (۳۰) |
أَرْبَعون / أَرْبَعِین (۴۰) | خَمْسون / خَمْسِین (۵۰) |
سِتّون / سِتِّین (۶۰) | سَبعون / سَبعِین (۷۰) |
ثَمانون / ثَمانِین (۸۰) | تِسْعون / تِسْعِین (۹۰) |
با توجه به نکتههای زیر، کاربرد اعداد اصلی عقود را بهتر میآموزید:
- اعداد عقودی که انتهای آنها «ون» قرار دارد، در حالت مرفوعی به کار میروند. (مثال: اولٰئِکَ عِشْرون کِتاباً «آنها بیست کتاب هستند.»)
- اعداد عقودی که انتهای آنها «ـِ ین» آمده است، در حالتهای منصوبی و مجروری کاربرد دارند. (مثال: أَنا في عَشرِین «من در دهه بیست زندگیام هستم.»)
- معدود اعداد عقود، همیشه بهصورت مفرد و با علامت «ـً» میآید. (مثال: خَمْسون حَقیبَةً)
اعداد ترتیبی عربی
از اعداد ترتیبی برای نشان دادن ترتیب معدود استفاده میشود. این نوع از اعداد همگی بر وزن «فاعِل» ساخته میشوند و بعد از معدود خود میآیند. اعداد ترتیبی عربی خود به چهار دسته زیر تقسیم میشوند:
- اعداد ترتیبی مفرد
- اعداد ترتیبی ترکیبی
- اعداد ترتیبی معطوف
- اعداد ترتیبی عقود
در بخشهای بعدی این مطلب، کاربرد هرکدام از این اعداد و معدود آنها را بهطور جداگانه آموزش میدهیم.
اعداد ترتیبی مفرد
به اعدادی که فقط از یک کلمه تشکیل میشوند و بر وزن «فاعِل» شاخته میشوند، «اعداد ترتیبی مفرد» گفته میشود. اعداد ترتیبی یکم تا دهم در همین گروه قرار میگیرند. این اعداد را با ترجمه آنها در جدول زیر نشان دادهایم.
جدول اعداد ترتیبی مفرد | |
الأَوَّل / الأُوْلَیٰ ـ الواحِد / الواحِدَة (اول، یکم) | الثّاني / الثّانَیة (دوم، دومین) |
الثّالِث / الثّالِثَة (سوم، سومین) | الرّابِع / الرّابِعَة (چهارم، چهارمین) |
الخامِس / الخامِسَة (پنجم، پنجمین) | السّادِس / السّادِسَة (ششم، ششمین) |
السّابِع / السّابِعَة (هفتم، هفتمین) | الثّامِن / الثّامِنَة (هشتم، هشتمین) |
التّاسِع / التّاسِعَة (هفتم، هفتمین) | العاشِر / العاشِرَة (دهم، دهمین) |
برای یادگیری بهتر این مبحث، به نکتههایی که در ادامه آوردهایم، دقت کنید:
- «الأَوَّل» نوعی عدد مذکر و «الأُوْلَیٰ» نوعی عدد مؤنث به شمار میآید.
- آن دسته از اعداد ترتیبی مفرد که انتهای آنها، «ة» آمده است، عدد مؤنث به شمار میآیند اما اعدادی که انتهای آنها «ة» نیامده است، عدد مذکر محسوب میشوند.
- اعداد ترتیبی مفرد بعد از معدود خود میآیند و از نظر جنسیت، اعراب و مفرد مؤنث بودن با آن مطابقت دارند. (مثال: السّاعَةُ السّابِعَةُ)
اعداد ترتیبی ترکیبی
به آن دسته از اعداد ترکیبی که بیشتر از یک بخش دارند، «اعداد ترکیبی مرکب» گفته میشود. در این نوع از اعداد، بخش اول بر وزن «فاعِل» ساخته میشود اما بخش دوم مانند اعداد اصلی است. اعداد ترتیبی ۱۱ تا ۱۹ به همین دسته تعلق دارند. این اعداد و ترجمه آنها را در جدول زیر نشان دادهایم.
اعدادی ترتیبی ترکیبی | |
الحاديَ عَشَر / الحاديةَ عَشْرَةَ (یازدهم، یازدهمین) | الثّاني عَشَرَ / الثّانيَة عَشْرَة (دوازدهم، دوازدهمین) |
الثّالِث عَشَر / الثّالِثَة عَشَرَة (سیزدهم، سیزدهمین) | الرّابِع عَشَر / الرّابِعَة عَشَرَة (چهاردهم، چهاردهمین) |
الخامِس عَشَر / الخامِسَة عَشَرَة (پانزدهم، پانزدهمین) | السّادِس عَشَر / السّادِسَة عَشَرَة (شانزدهم، شانزدهمین) |
السّابِع عَشَر / السّابِعَة عَشَرَة (هفدهم، هفدهمین) | الثّامِن عَشَر / الثّامِنَة عَشَرَة (هجدهم، هجدهمین) |
التّاسِع عَشَر / التّاسِعَة عَشَرَة (نوزدهم، نوزدهمین) |
هنگام استفاده از اعداد ترتیبی ترکیبی، نکتههای زیر را مدنظر داشته باشید:
- هر دو بخش اعداد ترتیبی مرکب از نظر مذکر و مؤنث بودن با هم مطابقت دارند. یعنی یا هر دو «ة» دارند یا هر دو فاقد علامت تأنیث «ة» هستند.
- اعداد ترتیبی مرکب بعد از معدود خود میآیند و از نظر جنسیت، اعراب و معرفه یا نکره بودن با آن مطابقت دارند. (مانند: البَیْتُ الرّابِعُ عَشَر «خانه چهاردهم»)
اعداد ترتیبی معطوف
به آن گروه از اعداد ترتیبی که در ساختار آنها حرف عطف «وَ» آمده باشد، «اعداد ترتیبی معطوف » گفته میشود. در ساختار این اعداد، بخش اول بر وزن «فاعِل» ساخته میشود اما بخش دوم بهصورت اعداد عقود میآید. اعداد ۲۱ تا ۹۹ همگی در همین دسته قرار میگیرند. در جدول زیر، برخی از پرکاربردترین اعداد ترتیبی معطوف را آوردهایم.
اعداد ترتیبی معطوف | |
الواحِد وَ العِشْرون / الواحِدَة وَ العِشْرون (بیست و یکم) | الثّاني وَ الثَلاثون / الثّانَیة وَ الثَلاثون (سی و دوم) |
الثّالِث وَ الأَرْبَعون / الثّالِثَة وَ الأَرْبَعون (چهل و سوم) | الرّابِع وَ الخَمْسون/ الرّابِعَة وَ الخَمْسون (پنجاه و چهارم) |
الخامِس وَ السِتّون / الخامِسَة وَ السِتّون (شصت و پنجم) | السّادِس وَ السَبعون / السّادِسَة وَ السَبعون (هفتاد و ششم) |
السّابِع وَ الثَمانون / السّابِعَة وَ الثَمانون (هشتاد و هفتم) | الثّامِن وَ التِسْعون / الثّامِنَة وَ التِسْعون (نود و هشتم) |
برای اینکه کاربرد این نوع از اعداد را بهتر یاد یگیرید، به نکتههای زیر دقت کنید:
- اعدادی که در جدول بالا آوردهایم، همگی در حالت مرفوعی کاربرد دارند. چنانچه بخواهیم آنها را در حالت منصوبی و مجروری به کار بردیم، در انتهای عدد بهجای «ون» باید «ـِ ین» را قرار بدهیم. (مانند: الثّالِث وَ الأَرْبَعون ← الثّالِث وَ الأَرْبَعِین)
- هر دو بخش اعداد ترتیبی معطوف، از نظر جنسیت و معرفه و نکره بودن با هم مطابقت دارند.
- اعداد ترتیبی معطوف بعد از معدود خود میآیند و از نظر اعراب و جنسیت با آن مطابقت دارند. (مانند: الکِتابُ الرّابِعُ وَ الخَمْسون)
اعداد ترتیبی عقود
اعداد ترتیبی عقود درست مانند اعداد ترتیبی اصلی هستند و از نظر ظاهری هیچ تفاوتی با آنها ندارند. در زبان فارسی این نوع از اعداد را بهصورت اعداد ترتیبی ترجمه میکنیم. در جدول زیر، انواع اعداد ترتیبی عقود و ترجمه فارسی آنها را مشخص کردهایم.
اعداد ترتیبی عقود | |
عِشْرون / عِشْرِین (بیستم، بیستمین) | ثَلاثون / ثَلاثِین (سیام، سیامین) |
أَرْبَعون / أَرْبَعِین (چهلم، چهلمین) | خَمْسون / خَمْسِین (پنجاهم، پنجاهمین) |
سِتّون / سِتِّین (شصتم، شصتمین) | سَبعون / سَبعِین (هفتادم، هفتادمین) |
ثَمانون / ثَمانِین (هشتادم، هشتادمین) | تِسْعون / تِسْعِین (نودم، نودمین) |
نکته: اگر عدد ترتیبی عقود مرفوع باشد، انتهای آن علامت «ون» میآید اما اگر منصوب یا مجرور باشد، انتهای آن علامت «ـِ ین» قرار میگیرد.
اعداد ترتیبی عربی برای ساعت
یکی از کاربردهای اعداد ترتیبی این است که با استفاده از آنها میتوانیم زمان و ساعت را به زبان عربی بیان کنیم. در زبان عربی برای بیان ساعت از چهار روش اصلی استفاده میشود. در ادامه، هم این سه روش را توضیح میدهیم و هم نحوه استفاده از اعداد ترتیبی را هنگام نشان دادن ساعت بیان میکنیم.
روش اول
گاهی ممکن است بخواهیم در زبان عربی فقط ساعت اصل را بیان کنیم. در این حالت، ساختار زیر را به کار میبریم:
کلمه «السّاعَة» + عدد ترتیبی مؤنث
مثال: السّاعَةُ الرّابِعَةُ (ساعت چهار)
روش دوم بیان ساعت به عربی
در برخی مواقع، ممکن است بخواهیم هم ساعت اصلی و هم دقیقههای بعد از آن را بیان کنیم. در این موارد باید ساختار زیر را به کار ببریم:
کلمه «السّاعَة» + عدد ساعت اصلی + عدد دقیقه
مثال: السّاعَةُ الرّابِعَة و ثَلاثَة و عِشرون. (ساعت چهار و بیست و پنج دقیقه)
هنگام بهکارگیری این روش، نکتههای زیر را به یاد داشته باشید:
- عدد ساعت اصلی را باید بهصورت عدد ترتیبی مؤنث بیان کنید.
- عدد دقیقه بهصورت عدد اصلی بیان میشود، نه عدد ترتیبی.
- اگر عدد دقیقه بهصورت عدد معطوف باشد، همانطور که در مثال بالا نیز مشاهده میکنید، بخش اول آن بهصورت مؤنث و بخش دوم آن بهصورت مذکر میآید.
- بعد از عدد دقیقه میتوانید کلمه «دَقیقَة» را هم قرار بدهید. (مانند: السّاعَةُ الرّابِعَة و ثَلاثَة و عِشرون دَقیقَة»
روش سوم
هنگامی که بخواهیم نشان بدهیم، ربع ساعت از زمان اصلی گذشته است، ساختار زیر را استفاده میکنیم:
کلمه «السّاعَة» + عدد ساعت اصلی + کلمه «الرُّبْع»
مثال: السّاعَةُ الرّابِعَة و الرُّبْع. (ساعت چهار و ربع)
روش چهارم بیان ساعت به عربی
گاهی ممکن است بخواهیم به زبان عربی بگوییم که نیم ساعت از زمان اصلی گذشته است. در این حالت باید ساختار زیر را به کار ببریم:
کلمه «السّاعَة» + عدد ساعت اصلی + کلمه «النِّصْفْ»
مثال: السّاعَة الرّابِعَة و النِّصْفْ. (ساعت چهار و نیم)
ساعتخوانی عربی و قواعد آن را میتوانید با مطالعه مطلب زیر در مجله فرادرس بهخوبی یاد بگیرید.
تدریس انواع اسم ها در فیلم های آموزشی فرادرس
در بخشهای قبلی، انواع اعداد عربی را معرفی کردیم و طرز کاربرد آنها را نشان دادیم. بهطور کلی، اعداد عربی همیشه ثابت هستند و قواعد یکسانی دارند. با تمرین و تکرار این اعداد میتوانید آنها را به ذهن بسپارید. برعکس، اسمهای عربی که بهعنوان معدود به کار میروند، تنوع بالایی دارند و یادگیری آنها به زمان بیشتری نیاز دارد. بهطور مثال، چنانچه بخواهید اسمهای عربی را بهدرستی در جایگاه معدود قرار بدهید، باید بدانید صورت جمع آن، بهخصوص جمع مکسر، چگونه است و اعراب اسم مورد نظر چگونه خواهد بود.
برای اینکه اسمهای عربی و قواعد استفاده از آنها را بهتر یاد بگیرید، توصیه میکنیم فیلمهای آموزشی زیر در فرادرس را مشاهده کنید. در هریک از این فیلمهای آموزشی، چندین نکته کاربردی در مورد ساختار اسمها، اعراب آنها، صورت مفرد و جمع اسمها و... آموزش داده شده است.
- فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس
- فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس
- فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس
- فیلم آموزش صرف ۲ فرادرس
دانشآموزان و مخاطبانی که میخواهند قواعد بهکارگیری فعلها و حروف را نیز یاد بگیرند، میتوانند از مجموعه فیلمهای آموزشی زیر در فرادرس کمک بگیرند. هرکدام از این مجموعههای آموزشی، طیف متنوعی از قواعد صرف و نحو زبان عربی را شامل میشود.
- مجموعه فیلمهای آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس
- مجموعه فیلمهای آموزش زبان عربی مقدماتی تا پیشرفته فرادرس
مثال عدد و معدود در عربی
تا اینجا هم انواع اعداد عربی را یاد گرفتید و هم قواعد معدود آنها را آموختید. در این بخش، مثالهایی از کاربرد عدد و معدود در عربی را ارائه کردهایم. با دقت به این مثالها، نحوه استفاده از اعداد و معدود آنها را در جملههای عربی میآموزید. در صورتی که بخواهید به مثالیهای بیشتری دسترسی داشته باشید، توصیه میکنیم به فیلم آموزش قواعد عربی پایه هشتم فرادرس مراجعه کنید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه آوردهایم.
مثال اول
در مثال زیر از عدد اصلی «ثَلاثَةُ» (سه) استفاده شده است. معدود آن، یعنی کلمه «بُیوتٍ» بهصورت جمع و مجرور آمده است. همانطور که مشاهده میکنید، «ثَلاثَةُ» و معدود آن (بَیْت) از نظر جنسیت برعکس یکدیگر هستند.
لِجَدّي ثَلاثَةُ بُیوتٍ.
پدربزرگم سه خانه دارد.
مثال دوم عدد و معدود در عربی
در مثال زیر، کلمه «السّابِعَ» بهعنوان عدد ترتیبی آمده است و ترتیب معدود خود، یعنی کلمه «الدَّرسَ» را نشان میدهد. هم عدد و هم معدود از نظر اعراب، جنسیت و معرفه بودن با هم مطابقت دارند. به عبارت دیگر، هر دو منصوب، مذکر و معرفه هستند.
هَلْ قَرَأتَ الدَّرسَ السّابِعَ؟
آیا درس هفتم را خواندی؟
مثال سوم
در کادر زیر، کاربرد عدد اصلی مرکب «خَمْسُ عَشْرَة» را مشاهده میکنید. کلمه «شَجَرَةً» بهعنوان معدود آن، بهصورت مفرد و مؤنث آمده است. توجه داشته باشید که در مثال زیر، عدد بهصورت مذکر آمده است اما معدود آن مؤنث است.
خَمْسُ عَشْرَة شَجَرَةً في البُستانِ.
پانزده درخت در باغ وجود دارد.
مثال چهارم عدد و معدود در عربی
در مثال زیر، عدد عقود «عِشْرون» بهعنوان نوعی عدد اصلی به کار رفته است. «قَلَماً» نیز معدود آن به شمار میآید که بهصورت مفرد و منصوب آمده است.
ـ کَمْ قَلَماً في المِحْفَظَتِکَ؟ ـ عِندي عِشْرون قَلَماً.
ـ چند مداد در کیفت هست؟ ـ بیست مداد دارم.
مثال پنجم
در جمله زیر، از عدد ترتیبی مرکب «السّادِسِ عَشَر» استفاده شده است. معدود آن نیز کلمه «الشّارِعِ» است. هم عدد و هم معدود بهصورت مذکر، مجرور و معرفه آمدهاند. به عبارت دیگر، هر دو از نظر جنسیت، اعراب و معرفه بودن با هم مطابقت دارند.
المَطْعَمُ في الشّارِعِ السّادِسِ عَشَر.
رستوران در خیابان شانزدهم است.
مثال ششم عدد و معدود در عربی
در این مثال، عدد اصلی مفرد «سِتَّةِ» به کار رفته است. «أَيَّامٍ» بهعنوان معدود آن بهصورت جمع و مجرور آمده است. این کلمه جمع مکسر «یَوْم» است. عدد «سِتَّةِ» و معدود آن از نظر جنسیت برعکس یکدیگر هستند.
«إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ» (اعراف/۵۴)
به راستی پروردگار شما آن خدايى است كه آسمانها و زمين را در شش روز آفريد.
مثال هفتم
در این مثال، از عدد «السّابِعَةَ» برای نشان دادن ساعت استفاده شده است. در واقع، «السّابِعَةَ» نوعی عدد ترتیبی است و «السّاعَةَ» نیز بهعنوان معدود آن آمده است. در مثال زیر، هم عدد و هم معدود، هر دو معرفه، مؤنث و منصوب هستند. بنابراین، از نظر جنسیت، اعراب و معرفه بودن کاملاً با یکدیگر مطابقت دارند.
أَذْهَبُ إلَی الجامِعَة السّاعَةَ السّابِعَةَ.
ساعت هفت به دانشگاه میروم.
مثال هشتم عدد و معدود در عربی
در این جمله، عدد «اثْنَا عَشَرَ» برای نشان دادن تعداد «شَهْرًا» آمده است. «اثْنَا عَشَرَ» نوعی عدد اصلی و مرکب است و «شَهْرًا» نیز معدود آن محسوب می شود. در این مثال مشاهده میکنید که معدود بهصورت مفرد و منصوب آمده است.
«إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا» (توبه/۳۶)
به راستی که شماره ماهها در پیشگاه خداوند، دوازده ماه است.
مثال نهم
عدد عقود «الثَّلاثونُ» در مثال زیر بهعنوان عدد ترتیبی آمده است. «الفَصلُ» نیز معدود آن به شمار میآید. هم عدد و هم معدود آن هر دو معرفه، مرفوع و مذکر هستند. یعنی از نظر اعراب، جنسیت و معرفه بودن با هم مطابقت دارند.
الفَصلُ الثَّلاثونُ مِنَ الکِتابِ صَعْبٌ.
فصل سیام کتاب، سخت است.
مثال دهم
در جمله زیر، از عدد ترتیبی معطوف «السّادِسَة وَ السَبعِین» استفاده شده است. این عدد برای نشان دادن ترتیب معدود خود، یعنی «الصَّفْحَةَ» آمده است. هم عدد و هم معدود آن از نظر اعراب، معرفه بودن و جنسیت با هم مطابقت دارند، زیرا هر دو منصوب، معرفه و منصوب هستند.
أِقْرَأْ الصَّفْحَةَ السّادِسَةَ وَ السَبعِین.
صفحه هفتاد و ششم را بخوان.
سؤالات متداول
با مطالعه بخشهای قبلی، نکتههای اصلی را در مورد عدد و معدود در عربی یاد گرفتید. در این بخش، با خواندن سؤالات متداول و پاسخ آنها، به نکتههای تکمیلی در مورد اعداد عربی و معدود آنها پی میبرید.
معدود اعداد ۱۱ تا ۱۹ چگونه است؟
اعداد ۱۱ تا ۱۹ با معدود مفرد و منصوب میآیند. معدود آنها همیشه نکره است و با اعراب «ـً» نشان داده میشود. (مانند: ثَلاث عَشْرَة جَوّالاً «سیزده موبایل»)
کدام اعداد ترتیبی عربی برای ساعت به کار میروند؟
اعداد ترتیبی مفرد (۱ تا ۱۰) و اعداد ترتیبی مرکب (یازده و دوازده) برای نشان دادن ساعت به کار میروند. برای آشنایی بیشتر با انواع اعداد ترتیبی پیشنهاد میکنیم به فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۱ پایه دهم فرادرس مراجعه کنید.
تمرین عدد و معدود در عربی
اکنون که بهطور کامل با مبحث عدد و معدود در عربی آشنا شدید، آمادگی آن را دارید که با حل کردن تمرینهای زیر، کاربرد آنها را بهطور عملی یاد بگیرید. در این بخش، دو نوع تمرین کوتاهپاسخ و چهارگزینهای در اختیارتان قرار میگیرد. روش پاسخگویی به هر بخش را در ادامه توضیح دادهایم. اگر همچنان در مورد عدد و معدود در عربی، نکتهای برایتان مبهم مانده است، پیشنهاد میکنیم قبل از پاسخ دادن به سؤالهای این بخش، فیلم آموزش عربی زبان قران ۱ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس را مشاهده کنید. با کلیک روی لینک زیر میتوانید به این فیلم آموزشی دسترسی داشته باشید.
تمرین عدد و معدود بخش اول
هرکدام از ترکیبهای زیر را به عربی بنویسید. در هر سؤال، ترجمه عربی کلمه معدود را در پرانتز آوردهایم.
شش مداد (قَلَم)
سِتَّة أَقلامٍ
دو کتاب (کِتاب)
کِتابانِ ـ کتابانِ إِثنانِ
سیزده پنجره (نافِذَة)
ثَلاث عَشْرَة نافِذَةً
بیست و سه خانه (بَیْت)
ثَلاثَة و عِشرْون بَیْتاً
سی دانشآموز (تِلْمیذ)
ثَلاثون تِلْمیذً
کلاس سوم (الصَّف)
الصَّف الثّالِث
آپارتمان پانزدهم (الشَّقَة)
الشَّقَة الخامِسَة عَشَرَة
ستاره چهل و هشتم (کَوْکَب)
الکَوْکَبُ الثّامِن وَ الأَرْبَعون
ماشین هفتادم (السَّیّارَة)
السَّیّارَةُ السَّبعون
صفحه هشتاد و سوم (الصَّفْحَة)
الصَّفْحَةُ الثّالِثَة وَ الثَمانون
تمرین عدد و معدود بخش دوم
در ادامه، ۱۵ تمرین چهارگزینهای را ارائه کردهایم. برای جواب دادن به آنها، کافی است یکی از گزینهها را علامت بزنید. بعد از جواب دادن به هر سؤال میتوانید با کلیک روی گزینه «مشاهده جواب» که زیر هر سؤال قرار دارد، پاسخ صحیح سؤالها را مشاهده کنید.
بعضی از سؤالها دارای پاسخ تشریحی هم هستند. با کلیک روی گزینه «شرح پاسخ» به جواب تشریحی آنها دسترسی خواهید داشت. بعد از اینکه به همه سؤالها جواب دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده میشود. با کلیک روی آن میتوانید تعداد امتیازهای دریافتی خود را در این آزمون مشاهده کنید.
۱- کدام گزینه نوعی عدد اصلی است؟
أَحَد عَشَرَ
الثّامِنَة
التّاسِع عَشَر
الرّابِع وَ الخَمْسون
سایر گزینهها بر وزن «فاعِل» ساخته شدهاند. بنابراین، نوعی عدد ترتیبی محسوب میشوند.
۲- کدام گزینه نوعی عدد ترتیبی است؟
عَشَرَة
أَرْبَعَة عَشَرَ
العاشِرَة
واحِدَة و عِشرون
۳- در کدام گزینه، نوع عدد اصلی با سایر گزینهها متفاوت است؟
ثَلاث و خَمْسون
سَبْع عَشَرَة
ثَماني و ثَمانون
سِتّ و ثَلاثون
گزینه دوم عدد اصلی مرکب است اما سایر گزینهها عدد اصلی معطوف هستند.
۴- در کدام گزینه، عدد ترتیبی معطوف آمده است؟
السّادِسَة
السّادِس عَشَر
السِتّون
السّادِس وَ السَبعون
در ادامه، نوع سایر گزینهها را مشخص کردهایم:
- گزینه اول: عدد ترتیبی مفرد
- گزینه دوم: عدد ترتیبی مرکب
- گزینه سوم: عدد ترتیبی عقود
۵- کدام گزینه در مورد قواعد عدد و معدود نادرست است؟
اعداد سه تا نه با معدود جمع و مجرور میآیند.
اعداد ترتیبی از نظر جنسیت با معدود خود مطابقت دارند.
اعداد یازده تا نوزده با معدود مفرد و مجرور میآیند.
اعداد یک و دو بعد از معدود خود قرار میگیرند.
اعداد یازده تا نوزده با معدود مفرد و منصوب به کار میروند.
۶- معدود کدامیک از اعداد زیر بهصورت جمع و مجرور میآید؟
ثَلاثَة
الثّالِثَة
ثَلاث عَشْرَة
ثَلاثِین
۷- معدود کدامیک از اعداد زیر بهصورت مفرد و منصوب میآید؟
سِتَّة
تِسْعَة
أَحَد عَشَرَ
عَشَرَة
۸- در زبان عربی، ترکیب «شش مدرسه» چگونه بیان میشود؟
سِتّ مَدْرَسَةً
سِتَّة مَدارسٍ
سِتّ مَدارسٍ
سِتَّة مَدْرَسَةً
۹- ترکیب «الحاسوبُ الأَرْبَعون» چگونه ترجمه میشود؟
چهل کامپیوتر
کامپیوتر چهلم
چهار کامیپوتر
کامپیوتر چهلم
۱۰- کدامیک از اعداد زیر برای بیان ساعت به کار نمیرود؟
الحاديةَ عَشْرَةَ
السّادِسَة
الثّالِثَة
ثَماني و تِسْعون
۱۱- در عربی، چگونه میتوانیم بگوییم «سه و نیم»؟
السّاعَةَ ثَلاثَة و الانِّصْف
السّاعَةَ ثَلاثَة و الرُّبْع
السّاعَةَ الثّالِثَة و الانِّصْف
السّاعَةَ الثّالِثَة و الرُّبْع
۱۲- در کدام گزینه از عدد مرکب استفاده شده است؟
«وَ کانَ فِی الْمَدِینَةِ تِسْعَةُ رَهْطٍ یفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ» (نمل/۴۸)
«عَلَىٰ أَنْ تَأْجُرَنِی ثَمَانِی حِجَجٍ» (قصص/۲۷)
«فَانفَجَرَت مِنهُ اثنَتا عَشرَةَ عَینًا» (بقره/۶۰)
«مَن جاءَ بِالحَسَنَةِ فَلَهُ عَشرُ اَمثالِها» (انعام/۱۶۰)
۱۳- کدام گزینه در مورد جمله زیر درست است؟
«وَ وَاعَدْنَا مُوسَىٰ ثَلَاثِینَ لَیلَةً» (اعراف/۱۴۲)
«ثَلَاثِینَ» نوعی عدد عقود است.
«ثَلَاثِینَ» بعد از معدود خود آمده است.
معدود «ثَلَاثِینَ» بهصورت جمع و مجرور میآید.
«ثَلَاثِینَ» نوعی عدد ترتیبی است.
۱۴- کدام گزینه در مورد عدد و معدود جمله زیر نادرست است؟
«إِنَّ هَذَا أَخِی لَهُ تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ نَعْجَةً» (ص/۲۳)
«تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ» عدد اصلی و معطوف است.
«نَعْجَةً» معدود عدد «تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ» محسوب میشود.
معدود «تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ» بهصورت جمع و مجرور آمده است.
«تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ» تعداد و کمیت «نَعْجَةً» را نشان میدهد.
۱۵- ترجمه کدامیک از اعداد زیر نادرست است؟
ثَلاث و تِسْعون: هفتاد و سه
الرّابِع وَ السَبعون: چهل و هفتم
ثَماني و ثَلاثون: سی و هشت
الثّامِن وَ العِشْرون: بیست و هشتم
جدول خلاصه عدد و معدود در عربی
در این مطلب از مجله فرادرس، انواع اعداد عربی و قواعد معدود آنها را توضیح دادیم. در جدول زیر، خلاصهای از نکتههای مربوط به عدد و معدود در عربی را مشاهده میکنید.
اعداد عربی | انواع اعداد عربی (مثال) | قواعد بهکارگیری معدود |
اعداد اصلی | مفرد (تِسْع) |
اعداد یک و دو: مطابقت با معدود اعداد سه تا ده: معدود جمع و مجرور |
مرکب (تِسْع عَشْرَة) | معدود مفرد و منصوب | |
معطوف (تِسْع و عِشْرون) | ||
عقود (تِسْعون) | ||
اعداد ترتیبی | مفرد (تاسِع) | مطابقت عدد و معدود از نظر جنس، معرفه یا نکره بودن و اعراب |
مرکب (تاسِعَ عَشَر) | ||
معطوف (تاسِعَ و عِشْرون) | ||
عقود (تِسْعون) |