جدول اوزان شعر فارسی با مثال و توضیح

۶۹۳ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۱۷ آذر ۱۴۰۳
زمان مطالعه: ۱۰ دقیقه
دانلود PDF مقاله
جدول اوزان شعر فارسی با مثال و توضیح

اوزان شعر فارسی، عوامل ایجاد کننده موسیقی و آهنگ در شعرهای فارسی هستند. یعنی ترتیب چینش هجاهای کوتاه و بلند در مصراع شعرها، وزن عروضی آن‌ها را مشخص می‌کند. این اوزان عروضی، از قبل تعیین‌شده هستند و تعداد زیادی دارند اما فقط برخی از آن‌ها در زبان فارسی کاربرد زیادی دارند. برای مثال، وزن «فاعلاتُن فاعلاتُن فاعلاتُن فاعلاتُن» از پرکاربردترین وزن‌های عروضی شعر فارسی است. در این مطلب از مجله فرادرس، وزن شعر فارسی را یاد می‌گیریم و جدول اوزان شعر فارسی را برای انواع وزن های عروضی با مثال توضیح می‌دهیم. جدول نام وزن ها و خط عروضی هرکدام را نیز قرار داده‌ایم. همچنین روش‌های تشخیص وزن شعر را با مثال بررسی می‌کنیم. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای طرح کرده‌ایم تا با استفاده از آن‌ها میزان یادگیری خود را ارزیابی کنید.

997696

جدول اوزان شعر فارسی

موسیقی شعر کهن فارسی و قالب‌های شعری کلاسیک، از وزن عروضی ساخته می‌شود. وزن‌های عروضی، قالب‌های از پیش تعیین‌شده‌ای هستند که شاعر باید واژه‌ها و هجاهای کوتاه و بلند واژه‌های شعر خود را به گونه‌ای بسراید که مطابق با این اوزان عروضی باشد. واحد وزن عروضی در شعر فارسی نیز، مصراع است. یعنی شاعر بعد از سرودن مصراع اول، باید بقیه شعر را نیز مطابق با وزن عروضی همان مصراع اول بسراید. در این مطلب، اوزان عروضی شعر فارسی را با مثال، با خط عروضی و با نام، در جدول‌های مختلف، بررسی می‌کنیم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری اوزان شعر فارسی، فیلم آموزش علوم و فنون ادبی ۱ پایه دهم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

جدول انواع وزن های عروضی با مثال

در جدول زیر، پرکاربردترین وزن‌های عرضی شعر فارسی را با مثال آورده‌ایم تا آن‌ها را بهتر درک کنید. اگر هرکدام از این مصراع‌ها را بخوانید می‌بینید که آهنگ خواش آن‌ها کاملاً مانند آهنگ خوانش وزن عروضی آن‌ها است.

وزن‌های پرکاربردمثال
مفاعلُن فَعَلاتُن مفاعِلُن فَعْلُنکه زندگانی بی‌عشق زندگانی نیست
(رهی معیری)
مفعولُ فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلُنبا عاشقان نشین و همه عاشقی گزین
(رودکی)
فاعلاتُن فاعلاتُن فاعلاتُن فاعِلُنباد نوروزی زمین را جامه از دیبا کند
(قطران تبریزی)
فَعَلاتُن فَعَلاتُن فَعَلاتُن فَعْلُنای خردمند نگه کن که جهان بر گذر است
(ناصرخسرو)
فَعَلاتُن مفاعِلُن فَعْلُنخرد و داد و راستی، کرم است
(ملک‌الشعرا بهار)
مفاعیلُن مفاعیلُن مفاعیلُن مفاعیلُننگارینا دلم بردی، خدایم بر تو داور باد
(سنایی)
مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فَعولُنخیزید و خز آرید که هنگام خزان است
(منوچهری)
مفاعیلُن مفاعیلُن فَعولُنکه صد دشمن نمی‌ارزد به یک دوست
(صابر همدانی)
فَعولُن فَعولُن فَعولُن فَعولُنبه دردم به دردم که اندیشه دارم
(سنایی)
فَعولُن فعولُن فَعولُن فَعَلبه نام خداوند جان و خرد
(فردوسی)
فاعِلاتُن فاعِلاتُن فاعِلاتُن فاعِلاتُنمن ز مِی ننگی ندارم، می‌پرستم می‌پرستم
(عطار)
فاعِلاتُن فاعِلاتُن فاعِلُنمحتسب مستی به ره دید و گریبانش گرفت
(پروین اعتصامی)
فَعَلاتُن فَعَلاتُن فَعَلاتُن فَعَلاتُنملکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی
(سنایی)
فَعَلاتُن فَعَلاتُن فَعْلُنای خرد در طلب غایت تو
(ظهیر فاریابی)
فَعَلاتُ فاعِلاتُن فَعَلاتُ فاعِلاتُنبه کسم مکن حواله، که به جز تو کس ندارم
(ابوسعید ابوالخیر)
مفعولُ مفاعیلُن مفعولُ مفاعیلُنحاشا که مرا جز تو در دیده کسی باشد
(خاقانی)
مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فَعَلصد بار اگر توبه شکستی بازآ
(ابوسعید ابوالخیر)
مفعولُ مفاعِلُن فَعولُنای خواجه دل تو شادمان باد
(مسعود سعد سلمان)
مفعولُ مفاعِلُن مفاعیلُندود از دل و جان من برانگیزد
(عسجدی)
مُستَفعِلُن مُستَفعِلُن مُستَفعِلُن مُستَفعِلُنای ساربان آهسته ران کآرام جانم می‌رود
(سعدی)
مُستَفعِلُن مُستَفعِلُن مُستَفعِلُنهرجا روم با من روی با من روی
(مولانا)
مستفعلُن مستفعلُناز عقل و دین بیگانه‌ام
(حبیب خراسانی)
مُفتَعِلُن مَفاعِلُن مُفتَعِلُن مَفاعِلُنتا اثر جهان بوَد، باد جهان به نام تو
(فلکی شروانی)
مَفاعِلُن فَعَلاتُن مَفاعِلُن فَعَلاتُنز من مپرس که بی من زمانه چون گذرانی
(انوری)
مَفاعِلُن فَعَلاتُن مَفاعِلُن فَعْلُنبه عشق زنده شدم تا که جاودان مانم
(شهریار)
مَفعولُ فاعِلاتُن مَفعولُ فاعِلاتُنتا زنده‌ای چنین کن، دل‌های ما حزین کن
(کسایی)
مَفعولُ فاعِلاتُ مَفاعیلُنمستی کنیم از پی مستوری
(ایرج میرزا)
مُفتَعِلُن فاعِلُن مُفتَعِلُن فاعِلُنچون تو نمودی جمال، عشق بتان شد هوس
(میبدی)
مُفتَعِلُن مُفتَعِلُن فاعِلُنجان من از عشق تو لرزان شده
(ادیب صابر)
مُفتَعِلُن فاعِلاتُ مُفتَعِلُن فَعتازه جوانم ز غصه شدم پیر
(میرزاده عشقی)
فَعَلاتُن مَفاعِلُن فَعْلُنخسته از دست روزگار شدم
(عارف قزوینی)

جدول اوزان شعر فارسی به خط عروضی

در جدول زیر، وزن‌های عروضی شعر فارسی را آورده‌ایم و آن‌ها را به خط عروضی نیز نوشته‌ایم تا برای تشخیص وزن اشعار بتوانید از این جدول استفاده کنید.

برای یادگیری وزن شعر فارسی و خط عروضی، می‌توانید فیلم آموزش علوم و فنون ادبی ۲ پایه یازدهم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

اوزان شعرخط عروضی
مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن(U - U -) (U U - -)
(U - U -) (- -)
مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن(- - U) (- U - U)
(U - - U) (- U -)
فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن(- U - -) (- U - -)
(- U - -) (- U -)
فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن(U U - -) (U U - -)
(U U - -) (- -)
فعلاتن مفاعلن فعلن(U U - -) (U - U -)
(- -)
مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن(U - - -) چهار بار
مفاعیلن مفاعیلن فعولن(U - - -) (U - - -)
(U - -)
مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن(- - U) (U - - U)
(U - - U) (U - -)
فعولن فعولن فعولن فعولن(U - -) چهار بار
فعولن فعولن فعولن فعل(U - -) (U - -)
(U - -) (U -)
فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن(- U - -) چهار بار
فاعلاتن فاعلاتن فاعلن(- U - -) (- U - -)
(- U -)
فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن(U U - -) چهار بار
فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن(- - U -) (U - U U)
(- - U -) (U - U U)
فعلاتن فعلاتن فعلن(U U - -) (U U - -)
(- -)
مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن(- - U) (U - - -)
(- - U) (U - - -)
مفعول مفاعیل مفاعیل فعل(- - U) (U - - U)
(U - - U) (U -)
مفعول مفاعلن فعولن(- - U) (U - U -)
(U - -)
مفعول مفاعلن مفاعیلن(- - U) (U - U -)
(U - - -)
مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن(- - U) (- U - -)
(- - U) (- U - -)
مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن(- - U) (- U - U)
(U - - U) (- U -)
مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن(- - U -) چهار بار
مستفعلن مستفعلن مستفعلن(- - U -) سه بار
مستفعلن مستفعلن(- - U -) دو بار
مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن(- U U -) (U - U -)
(- U U -) (U - U -)
مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن(U - U -) (U U - -)
(U - U -) (- -)
مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن(- U U -) (- U -)
(- U U -) (- U -)
مفتعلن مفتعلن فاعلن(- U U -) (- U U -)
(- U -)
مفتعلن فاعلات مفتعلن فع(- U U -) (- U - U)
(- U U -) (-)
فعلاتن مفاعلن فعلن(U U - -) (U - U -)
(- -)

جدول نام اوزان شعر فارسی

در جدول زیر، اوزان شعر فارسی را با نام‌های هرکدام از آن‌ها آورده‌ایم. دقت کنید که در ابتدای نام هرکدام از این وزن‌ها یک «بحر» نیز وجود دارد.

نام اوزان شعروزن‌های عروضی
رمل مثمن سالمفاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن
رمل مثمن محذوففاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
رمل مثمن مخبونفعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن
رمل مثمن مخبون محذوففعلاتن فعلاتن فعلاتن فعْلن
رمل مثمن مشکولفعلاتُ فاعلاتن فعلاتُ فاعلاتن
رمل مسدس محذوففاعلاتن فاعلاتن فاعلن
رمل مسدس مخبون محذوففعلاتن فعلاتن فعْلن
هزج مثمن سالممفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن
هزج مثمن مکفوف محذوفمفاعیلُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولن
هزج مثمن اخرب مکفوف محبوبمفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فَعَل
هزج مثمن اخرب مکفوف محذوفمفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولن
هزج مثمن اخربمفعولُ مفاعیلن مفعولُ مفاعیلن
هزج مسدس محذوفمفاعیلن مفاعیلن فعولن
هزج مسدس اخرب مقبوض محذوفمفعول مفاعلن فعولن
رجز مثمن سالممستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن
رجز مثمن مطویمفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن
رجز مثمن مطوی مخبونمفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن
متقارب مثمن سالمفعولن فعولن فعولن فعولن
متقارب مثمن محذوففعولن فعولن فعولن فَعَل
مضارع مثمن اخربمفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن
مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوفمفعولُ فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلن
منسرح مثمن مطوی مکشوفمفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن
منسرح مثمن مطوی منحورمفتعلن فاعلاتُ مفتعلن فَع
منسرح مسدس مطوی مکشوفمفتعلن مفتعلن فاعلن
خفیف مسدس مخبونفعلاتن مفاعلن فعْلن

یادگیری اوزان شعر فارسی با فرادرس

تا اینجا جدول اوزان شعر فارسی از نظر خط عروضی و نام را با مثال بررسی کردیم و با وزن عروضی و انواع آن آشنا شدیم. برای یادگیری درست وزن شعر فارسی، باید مفاهیم پایه‌ای زبان فارسی مانند هجاها، هجابندی، صامت و مصوت‌های زبان فارسی و... را به خوبی یاد گرفته باشیم. همچنین باید با ویژگی‌های دیگر شعر فارسی مانند قافیه و ردیف نیز آشنا باشیم. به همین دلیل در این بخش، برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آورده‌ایم که در یادگیری وزن و تمام مباحث مربوط به آن، مفید و کاربردی هستند.

مجموعه آموزش ادبیات فارسی متوسطه
برای تماشای مجموعه فیلم‌های آموزش ادبیات فارسی و نگارش دوره متوسطه فرادرس، روی عکس کلیک کنید.

همچنین برای یادگیری کامل کل مباحث درس ادبیات در دوره متوسطه، می‌توانید از مجموعه آموزش زیر استفاده کنید.

تشخیص وزن شعر

برای تشخیص وزن هر شعر، باید مراحلی را به ترتیب طی کنیم تا بتوانیم تشخیص دهیم که شعر، در کدام یک از وزن‌های عروضی سروده شده است. در این بخش، ابتدا این مراحل را به صورت خلاصه بیان می‌کنیم و سپس هرکدام را روی یک مثال بررسی می‌کنیم.

  • خوانش و نگارش درست
  • تقطیع هجایی
  • تقطیع ارکان
  • بررسی اختیارات شاعری

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری وزن شعر و تشخیص آن، فیلم آموزش رایگان وزن شعر فارسی در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

جدول مراحل تشخیص اوزان شعر

در جدول زیر، مراحل تشخیص وزن شعر فارسی را آورده‌ایم و درباره هرکدام، توضیحی کوتاه داده‌ایم.

مراحل تشخیص وزنتوضیح
درست خواندن و نوشتن شعر مطابق با خوانش درستنوشتن هر مصراع از شعر، همانطور که خوانده می‌شود نه مطابق رسم‌الخط نوشتاری
تقطیع هجاییبخش‌کردن مصراع و مشخص کردن بلندی و کوتاهی هجاهای آن
تقطیع ارکانتطبیق ارکان مصراع با ارکان اوزان عروضی شعر فارسی
بررسی اختیارات شاعریبررسی تغییرات مجاز در ارکان عروضی اصلی

در ادامه، همه این مراحل را با مثال بررسی کرده و توضیح داده‌ایم. اما مبحث تشخیص وزن شعر، دارای نکات ریز زیادی است که همه آن‌ها را در مطلب زیر از مجله فرادرس، با دقت و با مثال بررسی کرده‌ایم.

مرحله خوانش و نگارش درست مصراع

در این مرحله باید آنچه در مصراع شعر وجود دارد را همانطور که می‌خوانیم، بنویسیم. در کادر زیر، نمونه‌ای از انجام این مرحله را مشاهده می‌کنید.

عقل می‌خواست کز آن شعله چراغ افروزد
(حافظ)

خوانش درست: عَقل می‌خاست کَزان شُعلِ چِراغَفروزد

مرحله تقطیع هجایی

در این مرحله، مصراعی که درست نوشته‌ایم را مانند بخش کردن واژه‌ها و جمله‌ها در دبستان، بخش‌بندی و هجابندی می‌کنیم. سپس کیفیت هر هجا یعنی بلندی، کوتاهی یا کشیده بودن آن‌ها را مشخص می‌کنیم. در کادر زیر، نمونه‌ای از این مرحله را انجام داده‌ایم.

ای بر همه میران جهان یافته شاهی
(رودکی)

تقطیع هجایی: ای (-) / بر (-) / هَ (U) / مِ (U) / می (-) / را (-) / نِ (U) / جَ (U) / هان (-) / یاف (- U) / تِ (U) / شا (-) / هی (-)

نکته: علامت‌های موجود در پرانتزهای بالا، نشانه و نمادهایی برای نشان دادن هجای کوتاه و بلند هستند. به این نمادها، خط عروضی می‌گوییم. علامت (U) نشان‌دهنده هجای کوتاه، علامت (-) نشانگر هجای بلند و علامت (-U) نشان‌دهنده هجای کشیده است.

هجای کوتاه و بلند و کشیده به خط عروضی-جدول اوزان شعر فارسی

مرحله تقطیع ارکان

در این مرحله باید ترتیب هجاهای بلند و کوتاه مصراع را با یکی از ارکان عروضی از پیش مشخص‌شده، مطابقت دهیم. این ارکان را در جدول زیر آورده‌ایم و خط عروضی آن‌ها را نیز نوشته‌ایم.

ارکان عروضیخط عروضی
مُستَفعِلُن- - U -
مُستَفعِلُ- - U U
فاعِلاتُن- U - -
فَعَلاتُنU U - -
مُفتَعِلُن- U U -
مَفاعیلُنU - - -
مَفاعِلُنU - U -
مفاعیلُU - - U
مَفاعِلُU U - U
فاعِلاتُ- U - U
فَعَلاتُU - U U
مَفعولُن- - -
مَفعولُ- - U
فاعِلُن- U -
فَعولُنU - -
فَعلان- -U
فَعَلُنU U -
فَعْلُن- -
فَعَلU -
فَع-

مرحله بررسی اختیارات شاعری

شاعر می‌تواند در خود لفظ‌ها و صامت و مصوت‌های شعر یا در وزن‌های عروضی تغییراتی ایجاد کند که با وجود ایجاد تغییر در وزن‌های عروضی، مجاز هستند و اختیارات شاعری محسوب می‌‌شوند. این اختیارات شاعری زبانی و وزنی را در جدول زیر آورده‌ایم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری اختیارات شاعری، فیلم آموزش علوم و فنون ادبی ۳ پایه دوازدهم همراه با حل نمونه سؤال در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

اختیارت شاعریتوضیح
حذف همزهامکان حذف همزه (اَ، اِ، اُ و آ) در جایی که قبل از آن یک صامت وجود دارد.
تغییر مصوت‌هابلند خواندن مصوت کوتاه
تبدیل مصوت بلند به مصوت کوتاه به خاطر وجود قرینه در مصراع دیگر
تبدیل هجای پایانی به هجای بلندتبدیل هجای کوتاه یا کشیده در پایان مصراع به هجای بلند
ابدالتبدیل دو هجای کوتاه به یک هجای بلند یا برعکس (در میان مصراع)
قلبعوض شدن جای هجای بلند و هجای کوتاه که کنار هم هستند.
تبدیل «فعلاتن» به «فاعلاتن» در ابتدای مصراعاستفاده از هجای بلند در ابتدای وزن «فَعَلاتن»
مراحل تشخیص وزن شعر

نمونه سؤال جدول اوزان شعر فارسی

حالا که جدول اوزان شعر فارسی را با مثال یاد گرفتیم، می‌توانید در تمرین زیر شرکت کنید. برای انجام این تمرین که یک آزمون ده پرسشی است، باید گزینه درست مورد نظر خود در هر سؤال را انتخاب کنید. سپس روی «مشاهده جواب» کلیک کنید تا پاسخ درست را مشاهده کنید. برای مطالعه توضیحاتِ سؤال‌های دارای جواب تشریحی نیز، کافی است همین مراحل را انجام دهید. با ثبت هر یک پاسخ درست در این آزمون، یک امتیاز دریافت می‌کنید و امتیاز نهایی خود را در پایان آزمون یعنی بعد از ثبت جواب همه پرسش‌ها و با کلیک بر گزینه «دریافت جواب آزمون»، مشاهده خواهید کرد.

۱. اوزان شعر فارسی بر چه اساسی ساخته شده‌اند؟

کمیت و کیفیت هجاهای واژه‌های به کار رفته در مصراع شعرها

بر اساس کوتاهی و بلندی هجاهای موجود در واژه‌های مصراع‌ها

بر اساس تعداد هجاها (بخش‌) در مصراع‌ها

بر اساس نوع نوشتار مصراع‌ها

۲. اگر دو هجای ابتدایی یک مصراع شعر، هجای کوتاه باشند، وزن آن مصراع می‌تواند کدام‌یک از گزینه‌های زیر باشد؟

مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن

فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن

مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولن

مفعولُ مفاعیلن مفعولُ مفاعیلن

پاسخ تشریحی

از بین گزینه‌های این سؤال، فقط گزینه دوم است که دو هجای ابتدایی آن، هجای کوتاه هستند. کیفیت دو هجای ابتدایی گزینه‌های دیگر را در فهرست زیر، مشخص کرده‌ایم.

  • گزینه اول: مُس (-) / تَف (-)
  • گزینه سوم: مَف (-) / عو (-)
  • گزینه چهارم: مَف (-) / عو (-)

۳. در کدام‌یک از وزن‌های عروضی زیر، رکن عروضی (U - - -) چهار بار تکرار می‌شود؟

مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن

فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن

فعولن فعولن فعولن فعولن

مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن

پاسخ تشریحی

در فهرست زیر، گزینه‌های دوم تا چهارم این سؤال را به خط عروضی نوشته‌ایم.

  • گزینه دوم: (U U - -) چهار بار
  • گزینه سوم: (U - -) چهار بار
  • گزینه چهارم: (- - U) (U - - -) (- - U) (U - - -)

۴. اگر ترتیب هجاهای یک مصراع، به صورت زیر باشد، وزن عروضی آن در کدام گزینه آمده است؟

(هجای بلند، هجای کوتاه، هجای کوتاه، هجای بلند / هجای بلند، هجای کوتاه، هجای بلند) ۲ بار

مفعولُ فاعلاتُ مفاعیلن

مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن

مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن

مفعولُ فاعلاتن مفعولُ فاعلاتن

۵. تقطیع هجایی کدام‌یک از وزن‌های عروضی زیر، به درستی انجام نشده‌ است؟

مفعول فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلن (بلند، بلند، کوتاه / بلند، کوتاه، بلند، کوتاه / کوتاه، بلند، بلند، کوتاه / بلند، کوتاه، بلند)

مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (بلند، کوتاه، کوتاه، بلند / کوتاه، بلند، کوتاه، بلند / بلند، کوتاه، کوتاه، بلند / کوتاه، بلند، کوتاه، بلند)

مستفعلن مستفعلن مستفعلن (بلند، بلند، کوتاه، بلند / بلند، بلند، کوتاه، بلند / بلند، بلند، کوتاه، بلند / بلند، بلند، کوتاه، بلند)

مفعول مفاعلن فعولن (بلند، بلند، کوتاه / کوتاه، بلند، کوتاه، بلند / کوتاه، بلند، بلند)

پاسخ تشریحی
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.

۶. در نام کدام‌یک از وزن‌های عروضی زیر، اصطلاح «مثمن» وجود دارد؟

مفاعیلن مفاعیلن فعولن

مفعول مفاعلن فعولن

فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن

پاسخ تشریحی
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.

۷. در چه صورتی در نام وزن‌های عروضی، اصطلاح «سالم» وجود دارد؟

اگر وزنی با رکن عروضی «مفعولُ» شروع شود، حتماً در نام آن، «سالم» وجود خواهد داشت.

اگر آخرین رکن یک وزن عروضی، «فعولن» باشد، حتماً اصطلاح «سالم» را در نام خود، خواهد داشت.

اگر یک رکن، دقیقاً و بدون حذف صامت یا مصوتی تکرار شود، اصطلاح «سالم» در نام آن وجود خواهد داشت.

در صورتی که یک رکن در ابتدای وزن، دوبار تکرار شود، در نام آن، «سالم» وجود دارد.

۸. وزن عروضی مصراع اول و مصراع دوم بیت زیر در کدام گزینه آمده است؟

به دام زلف تو دل مبتلای خویشتن است
بکش به غمزه که اینش سزای خویشتن است
(حافظ)

مفاعلن مفاعلن مفاعلن فعلن

مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن

مفاعلن مفاعلن فعولن / مفاعلن فعلاتن فعلن

مفعولُ فاعلاتُ مفاعیلن

۹. کدام گزینه نادرست است؟

واحد وزن در شعر فارسی، مصراع است.

برای تشخیص وزن شعر، باید ابتدا آن را درست بخوانیم و همانطور که می‌خوانیم، بنویسیم.

تقطیع ارکانی مصراع‌ها، برای تطبیق ارکان موجود در مصراع‌ها با ارکان عروضی است.

مصراع‌های شعرهای کلاسیک فارسی، می‌توانند دارای ارکان نامساوی باشند.

پاسخ تشریحی
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.

۱۰. ایجاد تغییر زبانی یا وزنی در وزن عروضی شعرها در چه صورتی درست است؟

ایجاد تغییر در وزن‌های عروضی، به هیچ وجه درست نیست.

اگر این تغییرات زبانی و لفظی در حیطه اختیارات شاعری باشند، مجاز و صحیح هستند.

فقط ایجاد تغییرات زبانی در واژه‌های مصراع شعرها، درست است.

حذف همزه و جابه‌جایی هجای کوتاه و بلند، تنها تغییر درست و مورد پذیرش در اوزان عروضی است.

جدول خلاصه نکات جدول اوزان شعر فارسی

در این مطلب از مجله فرادرس، جدول اوزان شعر فارسی را با مثال بررسی کردیم و وزن عروضی در شعر فارسی را یاد گرفتیم. جدول انواع وزن شعر با خط عروضی و نام وزن‌ها را نیز به طور جداگانه قرار دادیم. همچنین روش‌های تشخیص وزن شعر را با مثال توضیح دادیم. در انتهای مطلب نیز سؤال‌هایی چهارگزینه‌ای قرار دادیم تا با پاسخ دادن به آن‌ها تمرین کنید و میزان یادگیری خود را افزایش دهید. در جدول زیر، مهم‌ترین نکته‌های بیان شده در این مطلب را آورده‌ایم اما پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری درست و کامل این مبحث، حتماً کل مطلب را مطالعه کنید.

۱. جدول انواع وزن شعر با مثالبرای هر وزن پرکاربرد در شعر فارسی، یک مصراع نمونه آوردیم.
۲. جدول اوزان شعر فارسی با خط عروضیکیفیت و کمیت هجاهای وزن‌های عروضی را به خط عروضی (U و -) نوشته‌ایم.
۳. جدول وزن عروضی با نامنام وزن‌های پرکاربرد در شعر فارسی
۴. تشخیص وزن شعرخوانش درست مصراع و نگارش آن مطابق با همان خوانش
بخش‌بندی و مشخص کردن هجاهای کوتاه و بلند مصراع
تطبیق ارکان مصراع با ارکان عروضی از پیش مشخص‌شده
بررسی اختیارات زبانی و وزنی مجاز در شعر
بر اساس رای ۰ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
وزن شعر فارسی، پرویز ناتل خانلریآشنایی با عروض و قافیه، شمیسا
دانلود PDF مقاله
نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *