تفاوت قد و لقد در عربی — توضیح + مثال و تمرین

حرف قد و لقد در عربی از جمله حروفی هستند که پیش از فعل ماضی در عربی به کار می‌روند. به بیانی دیگر، دو لفظ قد و لقد به تنهایی به کار نمی‌روند، بلکه با فعل ماضی همراه می‌شوند و زمان و معنای آن را تغییر می‌دهند. از این رو دانستن تفاوت قد و لقد در عربی و نحوه صحیح به کار بردن‌شان، هم برای ترجمه درست اهمیت دارد و هم برای رساندن دقیق پیام به مخاطب مهم است. در این نوشته قصد داریم فعل ماضی، همراهی این دو لفظ با فعل ماضی و تفاوت آنها را با یکدیگر مقایسه کنیم. در انتهای متن، تمریناتی هست که می‌توانیم از طریق آنها، میزان دریافت و درک‌مان از این مبحث را بسنجیم.

تفاوت قد و لقد در عربی

قد و لقد ممکن است در معنا تفاوت چندانی نداشته باشند، اما می‌توانند در مفهوم کلی جملات اثر بگذارند. این اثرگذاری به واسطه همراهی این نوع حروف با افعال انجام می‌شود. به عنوان مثال، همراهی قد با فعل ماضی می‌تواند در فعلی که معنای ماضی نقلی در عربی بسازد، موثر باشد. همچنین آمدن قد بین صرف فعل کان عربی و ماضی ساده، در ساخت ترکیب تاییدی یک فعل ماضی بعید، موثر است. در ادامه هر یک از این موارد را پس از بررسی فعل ماضی، به تفکیک و با مثال بررسی می‌کنیم.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

فعل ماضی و انجام کاری در گذشته

به طور کلی، فعل، کلمه‌ای در جمله است که انجام گرفتن یک کاری را در زمان مشخصی از سوی شخص خاصی تبیین می‌کند. از این رو هر فعلی داری سه رکن است: مصدر عربی، فاعل عربی و زمان. مصدر همان کاری است که که انجام می‌شود یا حالتی است که پدید می‌آید. نکته قابل توجه درباره مصدر این است که در تمامی زمان‌ها و در تمامی صیغه‌ها یکی است و تغییری در کلیت آن ایجاد نمی‌شود. به عنوان مثال در فعل‌های کتب (نوشت) یکتبون (می‌نویسند) و أکتبْ (بنویس) مصدر کتابة میان تمامی آنها مشترک است. با توجه به این تعاریف می‌توان گفت که مصدر همان ریشه فعل است که در تمامی زمان‌ها و صیغه‌ها مشترک و یکی است.

برای تعریف فاعل در عربی می‌توانیم بگوییم که مصدر یا کار در یک فعل توسط ۳ شخص در ۳ موقعیت غائب، مخاطب و متکلم نسبت داده می‌شود که در حقیقت فاعل یا انجام دهنده آن فعل به شمار می‌آیند. هر یک از این فاعل‌های غائب، مخاطب و متکلم تعداد مفرد و مثنی و جمع دارند و تمامی اینها به دو دسته مذکر و مونث تقسیم‌بندی می‌شوند. فاعل در دو صیغه متکلم برای مفرد (مذکر و مونث) و همچنین برای مثنی و جمع (مذکر و مونث) به صورت یکسان به کار می‌رود. در نتیجه این تقسیم‌بندی‌ها در زبان عربی ۱۴ صیغه داریم که فعل‌ها بر وزن آنها صرف می‌شوند.

زمان فعل و انجام گرفتن کارها در زبان عربی به سه دسته تقسیم می‌شود: ماضی، مضارع و امر. فعل ماضی در زبان عربی، کلمه‌ای است که انجام گرفتن کاری را از سوی فرد مشخصی در زمان گذشته مشخص و معلوم می‌کند. فعل مضارع بر حال یا آینده و فعل امر بر زمان آینده دلالت دارد. فعل امر به دلیل آنکه انجام کاری که تا به حال انجام نشده را طلب می‌کند، دلالت بر آینده دارد.

صرف فعل در عربی در زمان گذشته یا ماضی بر وزن‌های مشخصی انجام می‌شود که در جدول زیر این وزن‌ها را همراه با صیغه‌های آنها مشاهده می‌کنید.

فعل ماضی یعنی انجام شدن کاری در گذشته. اما این «زمان گذشته» می‌تواند مقاطع مختلفی داشته باشد. مثلا ممکن است کاری در گذشته به صورت مستمر صورت گرفته باشد. یا ممکن است یک کاری قبل از انجام شدن کاری دیگر انجام شده و به پایان رسیده باشد. از این رو برای نشان دادن منظور دقیق‌مان به مخاطب، نیاز داریم تا از شکل صحیح فعل ماضی در زمان‌های مختلف استفاده کنیم. در ادامه انواع فعل ماضی و کاربرد آنها در زمان‌های مختلف را با یکدیگر بررسی می‌کنیم.

ماضی ساده یا مطلق در عربی

ماضی مطلق یا ساده همان کاری است که در گذشته انجام شده و به پایان رسیده‌ است. در این نوع از فعل ماضی، مقطع دقیق انجام گرفتن کاری چندان موردنظر نیست و صرفا می‌خواهیم نشان دهیم که چه کاری در گذشته به پایان رسیده است. در جدول قبلی وزن‌هایی از فعل ماضی نشان داده شده که همان وزن‌های فعل ماضی مطلق است. برای درک بهتر به جدول زیر که صرف یک فعل در زمان ماضی ساده را نمایش می‌دهد توجه کنید.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

هر یک از افعال مربوط به گذشته در زبان عربی، شیوه‌های خاص خودشان در منفی شدن و رساندن پیام منفی دارند. برای منفی کردن فعل ماضی مطلق یا ساده می‌توانیم دو روش را به کار ببریم.

روش اول که ساده‌ترین نوع آن است، استفاده از حرف «ما» قبل از فعل ماضی مطلق است. در روش دوم، می‌توانیم از کلمه «لم» قبل از فعل مضارع استفاده کنیم تا معنی ماضی مطلق منفی را به مخاطب القا کنیم. از آنجا که حرف لم از حروف جازمه است باید به جزم فعل مضارع دقت کنیم. جدول زیر نحوه به کار بردن ما و لم برای منفی کردن ماض ساده را نشان می‌دهد.

استفاده از قد و لقد در عربی قبل از ماضی مطلق

قد، لقد و فقد، سه حرفی هستند که قبل از فعل استفاده می‌شوند و تفاوت معنایی چندانی ندارند. در برخی از جملات عربی از حرف قد یا لقد قبل از فعل ماضی مطلق استفاده می‌شود. دلیلش این است که گوینده جمله قصد دارد بر انجام شدن آن کار در زمان گذشته تاکید کند و این کار را از طریق به کار بردن حرف قد انجام داده است. برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید.

ماضی استمراری در عربی

دلیل نام‌گذاری آن به استمراری این است که با استفاده از این فعل نشان دهیم کاری در زمان گذشته به صورت مستمر انجام شده‌ است. با آنکه نامش ماضی استمراری در عربی است اما برای ساخت آن چندان احتیاجی به فعل ماضی نیست. برای نشان دادن چنین منظوری در زبان عربی باید از ترکیب «کان + صرف فعل مضارع عربی» استفاده کنیم. کان یکی از افعال ناقصه است که متصرف است. یعنی قابلیت صرف شدن دارد. در نتیجه برای صیغه‌های عربی مشخص باید از فعل ناقصه مربوط به آن صیغه استفاده کنیم. برای درک بهترِ صرف فعل ماضی استمراری بهتر است از جدول زیر کمک بگیریم.

منفی کردن فعل ماضی استمراری در عربی به وسیله دو حرف «ما» و «لا» انجام می‌شود. به این ترتیب که می‌توانیم قبل از فعل ناقصه کان از حرف ما و بعد از فعل ناقصه کان و قبل از فعل مضارع از حرف لا استفاده کنیم. به مثال‌های زیر در این زمینه توجه کنید.

ماضی بعید

تصور کنید در زمان گذشته کاری قبل از کار دیگری انجام شده و به پایان رسیده‌ باشد. بر همین اساس می‌توانیم بگوییم که آن کار در گذشته دورتری انجام شده و به و پایان رسیده‌ است. برای رساندن چنین منظوری در جملات‌مان باید از فعل ماضی بعید در عربی استفاده کنیم. برای ساخت این فعل نیز باید به سراغ فعل ناقصه کان و اشکال صرف شده آن برویم. اما برخلاف ماضی استمراری در ماضی بعید، بعد از فعل کان باید از فعل ماضی ساده استفاده کنیم. برای درک بهتر به جدول صرف فعل ماضی بعید توجه کنید.

برای منفی کردن ماضی بعید باید به سراغ حرف منفی‌ساز «ما» برویم. به این ترتیب که قبل از شکل صرف شده کان باید از آن استفاده کنیم و مابقی فعل را به همان صورت که هست بنویسیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.